1. Copyright © 2004 South-Western
1717Микро эдийн
засгийн хил хязгаар

2. Copyright © 2004 South-Western
Нууц үйлдэл: Эзэн, Төлөөлөгч,
ба Moral Hazard
• Moral HazardMoral Hazard
• Moral hazard буюу ёс суртахууны эрсдэл нь
шударга бус, хүсээгүй зан үйлээ төгс хянаж
чаддаггүй хүний хандлагаас хамаардаг.
• Ажилчид ёс суртахууны эрсдлийн асуудлыг янз
бүрийн замаар зохицуулж болно:
• Сайн хяналт.
• Өндөр цалин.
• Төлбөрөө хойшлуулах.

3. Copyright © 2004 South-Western
• Moral HazardMoral Hazard
• Төлөөлөгч нь эзэнд ажил хийж өгдөг хүн юм.
• Эзэн нь төлөөлөгчөөр ажил хийлгэдэг хүн юм.
Нууц үйлдэл: Эзэн, Төлөөлөгч,
ба Moral Hazard

4. Copyright © 2004 South-Western
• Adverse SelectionAdverse Selection
• Adverse selection refers to the tendency for the mix
of unobserved attributes to become undesirable
from the standpoint of an uniformed party.
Нууц үйлдэл: Эзэн, Төлөөлөгч,
ба Moral Hazard

5. Copyright © 2004 South-Western
• Adverse Selection-ийн жишээ:
• Чадавхит худалдан авагчид хуучин машины талаар
худалдагчтай харьцуулахад ямар ч мэдээлэлгүй
байдаг ба үүнийг лемоны асуудал гэдэг.
• Эрүүл мэндийн даатгалыг эрүүл биетэй хүмүүсээс
илүү эрүүл мэндийн нууцлагдмал асуудалтай
хүмүүс худалдан авах сонирхолтой байдаг
• Хөдөлмөрийн зах зээл дээр пүүс төлж буй
цалингийнхаа хэмжээг бууруулвал өндөр
бүтээмжтэй ажилчид ажлаас гарах хандлагатай
байдаг.
Нууц үйлдэл: Эзэн, Төлөөлөгч,
ба Moral Hazard

6. Copyright © 2004 South-Western
Хувийн мэдээлэл дамжуулах дохио
• Зах зээл ассиметрик мэдээлэлд хэрхэн
хариу үзүүлэх вэ?
• Дохио өгөх
• Дохио өгөх гэдэг нь тодорхой нөхцөлд бусдаасаа
илүү мэдээлэлтэй хэсэг нь мэдээлэл муутай хэсэгтээ
нэмэлт мэдээлэл дамжуулахыг хэлнэ.
• Тандалт
• Тандалт гэдэг нь мэдээлэл муутай хэсэг нь
мэдээлэлтэй хэсгээсээ мэдээлэл олж авахын тулд
хийж байгаа үйл ажиллагаа юм.

7. Copyright © 2004 South-Western
Ассиметрик мэдээлэл ба зах зээл
• Ассиметрик мэдээллийг судлах нь зах
зээлийн хашир байдлын шинэ шалтгааныг
бидэнд хэлж өгдөг.

8. Copyright © 2004 South-Western
Ассиметрик мэдээлэл ба нийгмийн
бодлого
• Зарим хүмүүс бусдаасаа илүү мэдээлэлтэй
байх нь зах зээл нөөцөө зөв байршуулж
чадахгүйд хүрнэ.

9. Copyright © 2004 South-Western
• Хэдийгээр ассиметрик мэдээллийг засгийн
газар хэрэгжүүлдэг ч үр дүнд саад
учруулдаг гурван баримт байна:
• Хувийн зах зээл заримдаа ассиметрик
мэдээллийг өөрсдөө олж чаддаг
• Засгийн газар маш цөөн тохиолдолд хувийн
салбараас илүү мэдээлэлтэй байдаг.
• Засгийн газар өөрөө төгс биш институц юм
Ассиметрик мэдээлэл ба нийгмийн
бодлого

10. Copyright © 2004 South-Western
Улс төрийн эдийн засаг
• Улс төрийн эдийн засаг (нийгмийн сонголт)
нь эдийн засгийн арга хэрэгслийг засгийн
газар хэрхэн ажилладгийг судлахад
хэрэглэх явдал юм.

11. Copyright © 2004 South-Western
Улс төрийн эдийн засаг
• Асуудлууд нь засгийн газар нийгмийн
бодлогыг хэрхэн тодорхойлж байгаатай
холбоотой юм
• Кондорсын парадокс
• Эроугийн боломжгүйн теорем
• Дундаж сонгогчийн теорем
• Хувийн ашиг сонирхол бүхий улс төрчид

12. Copyright © 2004 South-Western
Кондорсын парадокс
3-р сонголт
2-р сонголт
1-р сонголт
BBAACC
AACCBB
CCBBAA
202045453535Сонгосон хувь
Төрөл 3Төрөл 2Төрөл 1
Сонгогчийн төрөл

13. Copyright © 2004 South-Western
Кондорсын парадокс
• Кондорсын парадокс гэж шилжих чанар
алдагдсанаас гол зарчим үгүй болохыг
хэлнэ.
• Шилжих чанар гэдэг нь A нь B-ээс илүү, B
нь C-ээс илүү бол A нь C-ээс илүү байхыг
хэлнэ.

14. Copyright © 2004 South-Western
Эрроугийн боломжгүйн теорем
• Эрроугийн боломжгүйн теорем нь
тодорхой нөхцөлд хувийн эрхэмлэх зүйл
нь нийгмийн эрхэмлэх зүйлд суурилж
нэгтгэгдэх арга байхгүйг харуулдаг
математик үр дүн юм.

15. Copyright © 2004 South-Western
Эроугийн боломжгүйн теорем
• Дараах бүх нөхцлийг зэрэг хангасан санал хураах
төгс дүрэм олдохгүй.
• Бүрэн гүйцэд буюу дүрэм нь ямар ч хоёр
альтернитивын хооронд сонголт хийх боломжийг
хангасан байх
• Универсал буюу хувь хүний үнэлэмж ямар ч байлаа
гэсэн үр дүнтэй сонголт хийгддэг байх
• Транзитив буюу дамжих чанартай байх
• Бүгдийн санал нийлж буй хувилбар дэмжигддэг байх
• Хөндлөнгийн альтернативаас үл хамаардаг байх
• Дарангуйлагч байхгүй байх

16. Copyright © 2004 South-Western
Дундаж сонгогчийн теорем
• Дундаж сонгогчийн теорем нь сонгогчид
шулууны дагуух цэг дээр сонголт хийдэг ба
сонгогч бүр хамгийн сайн сонголтын
цэгийг тодорхойлохыг хүсэх ба гол зарчим
дундаж сонгогчийн хамгийн их эрхэмлэж
буй цэгийг сонгоход оршино.

17. Copyright © 2004 South-Western
Үйл хөдлөлийн эдийн засаг
• Үйл хөдлөлийн эдийн засаг нь эдийн
засагчид эдийн засгийн асуудлуудыг
шинжлэхийн тулд сэтгэлзүйн үндсэн
хандлагуудыг ашиглахаас үүссэн.

18. Copyright © 2004 South-Western
Улс төрчид ч бас хүмүүс
• Зарим улс төрчид хувийн ашиг
сонирхолдоо хөтлөгддөг.
• Зарим улс төрчид сонгогчдынхоо суруийг
бэхжүүлэхийн тулд үндэсний эрх ашгийн
төлөө бүхнээ зориулдаг.

19. Copyright © 2004 South-Western
Үйл хөдлөлийн эдийн засаг
• Хүмүүс үргэлж рационал үйлдэл
хийдэггүй:
• Хүмүүс их итгэлтэй байдаг
• Хүмүүс бага тооны бодит ажиглалтдаа илүү их
ач холбогдол өгдөг
• Хүмүүс дурсамжаа өөрчлөх дургүй байдаг.
• Хүмүүс шударга бус байдлаас
болгоомжилдог
• Хүмүүс цаг хугацааны явцад хувирамтгай
байдаг

20. Copyright © 2004 South-Western
Дүгнэлт
• Эдийн засгийн маш олон ажил гүйлгээнд
мэдээлэл ассиметрик шинжтэй байдаг.
Нууцлагдсан үйл ажиллагаа байгаа үед эзэн
нь төлөөлөгч ёс суртахууны эрсдлийн асуудал
гаргахаас санаа зовдог. Нууцлагдсан онцгой
шинж байгаа үед худалдан авагчид
борлуулагчдын дундах сөрөг сонголтын
асуудалтай тулгардаг. Хувийн зах зээлүүд
заримдаа дохио өгөх болон тандах замаар
ассиметрик мэдээлэл олж авдаг.

21. Copyright © 2004 South-Western
Дүгнэлт
• Хэдийгээр засгийн газрын бодлого зарим үед зах
зээлийн гарцыг сайжруулдаг ч, засгийн газрууд
өөрсдөө төгс бус институци байдаг.
• Кондорсын парадокс нь шилжих чанар алдагдсанаар
гол зарчим үгүй болохыг харуулдаг.
• Эрроугийн боломжгүйн теорем нь сонгуулийн
тогтолцоо төгс байх ёстой гэж үздэг.
• Олонхи нөхцөлд ардчилсан институциуд бусад
сонгогчдын сонирхлыг үл харгалзан дундаж
сонгогчийн хүссэн гарцыг үйлдвэрлэдэг.

22. Copyright © 2004 South-Western
Дүгнэлт
• Засгийн газрын бодлого боловсруулагчид
үндэсний ашиг сонирхлоос илүү хувийн ашиг
сонирхолд хөтлөгддөг.
• Сэтгэл зүй болон эдийн засгийн судалгаа нь
хүний шийдвэр гаргалт хэвшмэл эдийн засгийн
онолын төсөөллөөс илүү цогцолбор шинжтэйг
харуулдаг.
• Хүмүүс үргэлж рациональ үйл хөдлөлтэй
байдаггүй ба эдийн засгийн шударга бус үр
дүнгээс болгоомжилж, цаг хугацааны явцад
хувирамтгай байдаг