Εκκλησιαστική μουσική

1. Υμνολογία
Χανογλου Δέσποινα ΠΕ01

2. ΥΜΝΟΓΡΑΦΙΑ είναι η Επιστήμη που έχει ως θέμα έρευνας και μελέτης τους Ύμνους
Μελετά την Εκκλησιαστική Ποίηση (στίχους) και τη Μελωδία (Μουσική επένδυση)
των ύμνων
• 1ος - 4ος αιώνας
Οι πρώτοι Χριστιανικοί Ύμνοι
προέρχονται από την Εβραϊκή
ποίηση (Παλαιά Διαθήκη).
Όμως οι Ύμνοι της Παλαιάς
Διαθήκης δεν ήταν αρκετοί να
καλύψουν τη Χριστιανική
Λατρεία.
Άρχισαν σιγά - σιγά να
δημιουργούνται ύμνοι που
αναφέρονται στο Πάθος και την
Ανάσταση του Χριστού.
ΠΡΩΤΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΣ ΥΜΝΟΣ
(ΤΡΟΠΑΡΙΟ)
ΜΕ ΔΟΓΜΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ
Ο μονογενής Υιός και Λόγος του Θεού
αθάνατος υπάρχων
Και καταδεξάμενος διά την ημετέραν
σωτηρίαν
σαρκωθήναι
εκ της Αγίας Θεοτόκου και
Αειπαρθένου Μαρίας
ατρέπτως ενανθρωπίσας.
Σταυρωθείς τε Χριστέ ο Θεός θανάτω
θάνατον πατήσας
Εις ων της Αγίας Τριάδος
συνδοξαζόμενος τω Πατρί και τω Αγίω
Πνεύματι
σώσον ημάς

3. Οι ύμνοι ονομάστηκαν Τροπάρια
επειδή τα έψαλλαν σύμφωνα με την Αρχαία Ελληνική
Παράδοση των "Τρόπων"
• Τα θέματά τους
αντλούνται
• α. από την Αγία
Γραφή,
β. από τα Απόκρυφα
Ευαγγέλια,
γ. από τα
Μαρτυρολόγια και τα
Συναξάρια
δ. από Έργα Πατέρων
της Εκκλησίας

4. • 5ος - 7ος ΑΙΩΝΑΣ
Επικρατεί το Κοντάκιο
Η ονομασία του
οφείλεται στο μικρό
κοντάρι (ο κοντός)
γύρω από το οποίο
τυλιγόταν η περγαμηνή
όπου
έγραφαν τον ύμνο.
Πρώτος Υμνογράφος
που έγραψε Κοντάκια
φέρεται ο Ρωμανός ο
Μελωδός.

5. Λέγεται ότι ο Ρωμανός συνέθεσε 1000 κοντάκια - όμως από τα
περισσότερα σώζεται μόνο το Προοίμιο
Σώζεται μόνο ένα Κοντάκιο στην αρχική του μορφή - ο λεγόμενος
Ακάθιστος Ύμνος

6. ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΚΟΝΤΑΚΙΟΥ
ΤΟ ΠΡΟΟΙΜΙΟ
(Αρχικό Τροπάριο)
(Παρουσιάζει σε 8 - 24 στίχους
την εορτή στην οποία
αφιερώνεται)
ΟΙ ΟΙΚΟΙ
(18 - 24 στροφές)
(Το πρώτο γράμμα κάθε στροφής
αποτελεί Ακροστιχίδα)
Όλες οι στροφές τελειώνουν με
την ίδια φράση
(ΤΟ ΕΦΥΜΝΙΟ)
• ΑΓΓΕΛΟΣ ΠΡΩΤΟΣΤΑΤΗΣ......
• ΒΛΕΠΟΥΣΑ Η ΑΓΙΑ .........
• ΓΝΩΣΙΝ ΑΓΝΩΣΤΩΝ.....
• ΔΥΝΑΜΗΝ – ΕΧΟΥΣΑ.............
• ΖΑΛΗΝ ΕΝΘΟΔΕΝ...........
• ΗΚΟΥΣΑΝ ΟΙ ΠΟΙΜΕΝΕΣ ...........
• ΘΕΟΔΡΟΜΩΝ ΑΣΤΕΡΑ ...........
• ΙΔΩΝ ΠΑΙΔΕΣ .........
• ΚΗΡΥΚΕΣ ΘΕΟΦΟΡΟΙ ...........
• ΛΑΜΨΑΣ ΕΝ ΤΗ ΑΙΓΥΠΤΩ ........
• ΜΕΛΛΩΝ ΤΟΥ ΣΥΜΕΩΝΟΣ .........
• ΝΕΑΝ ΕΔΕΙΞΕ ΚΤΙΣΙΝ .........
• ΞΕΝΟΝ ΤΟΚΟΝ .............
• ΟΛΟΣ- ΠΑΣΑ ΦΥΣΙΣ ...........
• ΡΗΤΟΡΑΣ ΠΟΛΥΦΘΟΓΟΥΣ ...........
• ΣΩΣΩΝ –ΤΕΙΧΟΣ .........
• ΥΜΝΟΣ-ΦΩΤΟΔΟΧΩΝ .........
• ΧΑΡΙΝ ΔΟΥΝΑΙ .............
• ΨΑΛΛΟΝΤΕΣ ...........
• Ω! ΠΑΝΥΜΝΗΤΕ ΜΗΤΗΡ ...........
• ΧΑΙΡΕ ΝΥΜΦΗ ΑΝΎΜΦΕΤΕ

7. 7ος ΑΙΩΝΑΣ
Στο τέλος του 6ου - αρχές 7ου αιώνα εμφανίζεται νέο είδος ποίησης ο
ΚΑΝΟΝΑΣ
• Έχει Δογματικό
περιεχόμενο
(Ο υμνωδός χρησιμοποιεί
ως κανόνα (χάρακα) την
πρώτη στροφή κάθε Ωδής
για τα τροπάρια)
Φημισμένοι Υμνογράφοι
που έγραψαν Κανόνες
είναι ο Ιωάννης
Δαμασκηνός, ο Κοσμάς
Μελωδός,
ο Ιωσήφ Υμνογράφος, ο
Ανδρέας Κρήτης κ.ά.

9. Η εκκλησιαστική μουσική
• Μέσα στην Εκκλησία
σταδιακά διαμορφώθηκαν
και παρέμειναν μέχρι
σήμερα 8 συνολικά ήχοι,
τέσσερις «κύριοι» (α', β', γ',
δ') και τέσσερις «πλάγιοι»
(πλ. του α', πλ. του β', βαρύς
ή πλ. του γ' και πλ. του δ').
Πρώτος συστηματοποίησε
αυτούς τους ήχους ο άγιος
Ιωάννης ο Δαμασκηνός τον
8ο μ.Χ. αι.

10. Η βυζαντινή μουσική συνοδεύει και υπογραμμίζει τη δύναμη του
λόγου. Εκτελείται με την ανθρώπινη φωνή, χωρίς τη συνοδεία
οργάνων (σύμφωνα με ρητές αποστολικές διατάξεις) και είναι
μονοφωνική.
Η πολυφωνία δεν υπήρχε
στη μουσική
πραγματικότητα μέχρι το
σχίσμα των Εκκλησιών.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία
κράτησε την αρχαιότερη
παράδοση της βυζαντινής
μουσικής, που είχε
άλλωστε φτάσει σε
μεγάλη τελειότητα, ενώ η
Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία
χρησιμοποίησε άλλα
μουσικά είδη.

11. Η αντιστοιχία ανάμεσα στις ευρωπαϊκές νότες και στις
βυζαντινές νότες είναι:
ΠA, BOY, ΓA, ΔI, KE, ZΩ, NH
RE, MI, FA, SOL, LA, SI, DO
Η βυζαντινή μουσική είναι κοινό κτήμα όχι μόνο όλων των
ελληνόφωνων Εκκλησιών, αλλά και των αραβόφωνων
ορθοδόξων της Συρίας και της Παλαιστίνης και όλων των
ορθοδόξων λαών των Βαλκανίων, και μάλιστα των Ρουμάνων
και των Βουλγάρων και σε μεγάλο μέρος των Σέρβων. Επίσης,
ίχνη της ανακαλύπτονται στην ψαλμωδία της Ρωσικής και της
Φιλανδικής Εκκλησίας.