Γλώσσα Στ΄ δημοτικού 3η ενότητα http://users.sch.gr/dimylonaki/mathimata_glossa_st_28_oktovriou.htm

2. H τελευταία Π.A.* εκατονταετία
Kατηφόρισαν με σκισμένα χιτώνια, με παλιά ντουφέκια
δίχως ψωμί στο γυλιό* δίχως σφαίρες.
Mονάχα με μικρά οργισμένα ποτάμια κλείναν τα
περάσματα πίσω τους.
Eίχαν βαδίσει μήνες και μήνες πάνου σ’ άγνωστες πέτρες
πάνου στο χιόνι μαζί με τις ελιές τους και τ’ αμπέλια τους –
άλλος άφησε κει πάνου ένα πόδι, ένα χέρι
άλλος άφησε ένα μεγάλο κομμάτι απ’ την ψυχή του
καθένας κ’ έναν ή πιότερους νεκρούς…
Γιάννης Pίτσος
* Π.Α.: Προ Ανθρώπου
* γυλιός: στρατιωτικό σακίδιο που το κρεμούσαν στους ώμους

3. 1. Στο ποίημα που μόλις διαβάσατε μας δίνονται κάποιες
πληροφορίες για το τέλος του Ελληνοϊταλικού πολέμου. Mπορείτε να
βρείτε στους στίχους τις πληροφορίες αυτές;
https://www.militaire.gr/

4. Οι Έλληνες στρατιώτες στο τέλος του Ελληνοϊταλικού πολέμου είχαν περιέλθει
σε τραγική κατάσταση.
lKατηφόρισαν με σκισμένα χιτώνια, με παλιά ντουφέκια
δίχως ψωμί στο γυλιό* δίχως σφαίρες.
lEίχαν βαδίσει μήνες και μήνες πάνου σ’ άγνωστες πέτρες
πάνου στο χιόνι μαζί με τις ελιές τους και τ’ αμπέλια τους
lάλλος άφησε κει πάνου ένα πόδι, ένα χέρι
άλλος άφησε ένα μεγάλο κομμάτι απ’ την ψυχή του
καθένας κ’ έναν ή πιότερους νεκρούς…
https://www.nextdeal.gr/

5. 2. Με ποιες εικόνες ο ποιητής μάς δείχνει τις θυσίες που έκαναν οι αγωνιστές
του ’40 στα βουνά της Πίνδου;
https://www.nexusmedia.g

6. Ο ποιητής μάς δείχνει τις θυσίες που έκαναν οι αγωνιστές του ’40 στα βουνά
της Πίνδου με τις εξής εικόνες:
l«άλλος άφησε κει πάνου ένα πόδι, ένα χέρι»: κάποιοι γύρισαν από τον
πόλεμο ανάπηροι.
l«άλλος άφησε ένα μεγάλο κομμάτι απ’ την ψυχή του»: κάποιοι γύρισαν με
ψυχικά τραύματα από την τραγική εμπειρία του πολέμου.
l«καθένας κ’ έναν ή πιότερους νεκρούς…»: άλλοι άφησαν στο μέτωπο
συναγωνιστές και φίλους που σκοτώθηκαν, αφού ήταν αδύνατον να τους
μεταφέρουν στην πατρίδα και να τους κηδέψουν με τις πρέπουσες τιμές.
Θεραπεία κρυοπαγημάτων σε νοσοκομείο του
Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού.Αθήνα, 1940-1941
Βούλα Θεοχάρη Παπαϊωάννου (ΦΑ_6_2290)
https://www.benaki.org/

7. Ο Γιάννης Ρίτσος (Μονεμβασιά 1909 -
Αθήνα 1990) ήταν ένας από τους
σπουδαιότερους Έλληνες ποιητές.
Δημοσίευσε πάνω από εκατό ποιητικές
συλλογές και συνθέσεις, είκοσι δύο
μυθιστορήματα, 1 θεατρικό έργο και
μελέτες. Το 1942 προσχώρησε στο
Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, ενώ
έγινε μέλος και του Κ.Κ.Ε. Αργότερα
εξορίστηκε στη Λήμνο, στη Μακρόνησο
και στον Άγιο Ευστράτιο. Κατά τη
δ ι ά ρ κ ε ι α τ η ς χ ο ύ ν τ α ς τ ω ν
Συνταγματαρχών εξορίστηκε και πάλι,
αρχικά στη Γυάρο και κατόπιν στη Λέρο.
Με το πέρας της δικτατορίας και τη
μεταπολίτευση, ο Ρίτσος έγινε ευρέως
γνωστός, τόσο στον ελλαδικό χώρο,
ό σ ο κ α ι σ τ ο ε ξ ω τ ε ρ ι κ ό , ε ν ώ
ακολούθησαν πολλές διακρίσεις και
βραβεύσεις.
Γιάννης Ρίτσος

8. Η μικρή Ελλάδα υψώνει τη φωνή της
Σκηνή 1η: Πλατεία
ΑΦΗΓΗΤΗΣ: Σαν σήμερα ο
Ιταλός πρεσβευτής Γκράτσι
ζήτησε να παραδοθεί η
πατρίδα μας στη σκλαβιά και
στην ταπείνωση. Ο πόλεμος
ξεκίνησε με ένα «ΟΧΙ», που
έγινε αχός και τραγούδι στο
στόμα όλων των Ελλήνων.
Φώτα. Ο χώρος μετατρέπεται
σε πλατεία. Τοποθετούμε
κ α ρ έ κ λ ε ς κ υ κ λ ι κ ά κ α ι
δημιουργούμε ένα καφενείο.
Σειρήνες, καμπάνες, φωνές.
Μικροί, μεγάλοι τρέχουν αναστατωμένοι, σαν να μην ξέρουν πού να πάνε.
Τέσσερα γεροντάκια κάθονται στον καφενέ και πίνουν τον καφέ τους. Δύο
εφημεριδοπώλες περνούν ανάμεσα στον κόσμο.

9. ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΠΩΛΕΣ: Εφημερίδες! Εφημερίδες!
Ο κόσμος παγώνει στη θέση του, σαν άγαλμα.
ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΠΩΛΗΣΑ΄: Κήρυξη πολέμου! Εφημερίδες!
ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΠΩΛΗΣ Β΄: Γενική επιστράτευση! Εφημερίδες!
Μοιράζουν τις εφημερίδες τους στα γεροντάκια. Το πλήθος δημιουργεί ομάδες,
μία των στρατιωτών και μία των γυναικών. Στον καφενέ τα γεροντάκια
κουβεντιάζουν.
ΚΥΡ ΜΑΝΟΛΗΣ: Και τι δε θα ’δινα να ’μουνα είκοσι ετών!
Σηκώνεται και κάνει διατάσεις, τον
πιάνει η μέση του, ξανακάθεται.
ΚΥΡ ΒΑΣΙΛΗΣ: Πρόσεχε, μη φύγει
κάνα κόκαλο!
Γελούν.
ΚΥΡ BAΓΓEΛHΣ: Κοιτάτε, φεύγουν τα
φανταράκια μας!
Σηκώνονται και χαιρετούν.
ΓΥΝΑΙΚΕΣ: Στο καλό, παιδιά! Η Πανα-
γιά μαζί σας!
Χαιρετούν με μαντίλια.
ΓΕΡΟΝΤΑΚΙΑ: Στο καλό, παιδιά!
Στο καλό και με τη νίκη!

10. Σκηνή 2η: Στα βουνά της Πίνδου
Ακούγεται ηχογραφημένη
εκπομπή από το ραδιόφωνο.
ΡΑΔΙΟ: Ο ελληνικός στρατός
ανεβαίνει τα βουνά της Πίνδου.
Ο συνταγματάρχης Δαβάκης
έκανε έναν θαυμάσιο ελιγμό. Η
πρώτη ελληνική νίκη ενάντια
στις δυνάμεις του Άξονα. Οι
Ιταλοί υποχωρούν προς την
Αλβανία.
Φώτα. Οι φαντάροι σέρνονται
στο έδαφος, σταματούν και
αφουγκράζονται.
ΔΑΒΑΚΗΣ: Να χωριστούμε!
Γνέφει στους μισούς να πάνε αριστερά, μερικοί Ιταλοί κινούνται αμέριμνοι. Το
στράτευμα περικυκλώνει τους Ιταλούς. Σηκώνονται πάνω και φωνάζουν
ΕΛΛΗΝΕΣ:Αέρααα…
ΙΤΑΛΟΙ:Αγιούτο! (Βοήθεια!)
Οι ΄Eλληνες στήνουν χορό γύρω από τους Ιταλούς. Χορεύουν και τραγουδούν.

11. ΑΦΗΓΗΤΗΣ: Οι προμήθειες όμως δεν έφταναν και οι Έλληνες κρύωναν. Έτσι,
οι γυναίκες της Πίνδου έπλεξαν φανέλες για τους φαντάρους, μάζεψαν όπλα και
πυρομαχικά και φορτωμένες σκαρφάλωσαν στα βουνά, αψηφώντας τον
κίνδυνο, για να εφοδιάσουν τον στρατό μας.
Σκηνή 3η: Το σπίτι της κυρα-Λένης
Φώτα. Γυναίκες με μαντίλες στο
κεφάλι πλέκουν με βελόνες. Η
κυρα-Λένη κρατάει ένα γράμμα,
κάνει πως διαβάζει. Ακούγεται
ηχογραφημένη η φωνή του γιου
της…
«Γεια και χαρά σου, μάνα. Εδώ
όλα καλά! Κάθε μέρα και νίκη!
Κρύο, μάνα, παγωνιά! ΄Oλα
άσπρα! Πετάξαμε και τα ρούχα
για ν’ ανέβουμε, μας βαραίνανε!
Σώθηκαν και οι σφαίρες…
Κουράγιο, μάνα, θα γυρίσω
νικητής. Να προσέχεις! Σε
φιλώ, ο γιος σου».

12. ΚΥΡΑ-ΛΕΝΗ: ΄Aλλη μια βελονιά κι
έτοιμοι!
ΦΡΟΣΥΝΗ: Μάνα, θ’ ανέβουμε το
βουνό;
ΚΥΡΑ-ΛΕΝΗ: Ναι, πριν χαράξει!
ΚΥΡΑ-ΑΝΝΑ: Πακετάρατε τα όπλα;
ΚΥΡΑ-ΜΑΡΙΑ: Ναι! Κάτω από τις
κάλτσες!
ΜΑΝΟΥΣΩ: Ψωμί πήρατε;
ΚΥΡΑ-ΒΑΓΓΕΛΙΩ: Και ψωμί, και
νερό, και φρούτα!
ΚΥΡΑ-ΛΕΝΗ: ΄Aντε, γυναίκες, να
προλάβουμε.
Οι γυναίκες δένουν από έναν μπόγο και τον βάζουν στην πλάτη. Ξεκινούν η μία
πίσω από την άλλη, σκυφτές από το βάρος. Φώτα.
ΑΦΗΓΗΤΗΣ: Μέρα με τη μέρα τα ελληνικά στρατεύματα σημείωναν και μια νίκη,
και ανάγκασαν τους Ιταλούς να υποχωρήσουν. Ακολούθησε η κατάληψη της
Κορυτσάς, της Πρεμετής, του Αργυρόκαστρου, της Χιμάρας και της
Κλεισούρας, παρά τον βαρύτατο χειμώνα. Η ιταλική επίθεση του Μάρτη του

13. 1941 συντρίφθηκε. ΄Eξι μήνες ο ελληνικός
στρατός μαχόταν ηρωικά, ώσπου στις 6Απριλίου
του 1941, η Γερμανία, σύμμαχος της Ιταλίας,
επιτέθηκε εναντίον της Ελλάδας. Ο στρατός μας
αντιστάθηκε και πάλι στους κατακτητές. Ούτε εκεί
νικήθηκε. ΄Oχι! Οι Γερμανοί μπήκαν στην Ελλάδα
και στις 27 Απριλίου του 1941 υψώθηκε στην
Ακρόπολη το «λάβαρο της βίας». Ακολούθησαν
τα χρόνια της Κατοχής, χρόνια δύσκολα. Οι
δυνάμεις του ΄Aξονα πέτυχαν βέβαια τη
στρατιωτική κατοχή της Ελλάδας, όχι όμως και
την υποταγή της ψυχής και του φρονήματος του
ελληνικού λαού. Τέσσερις μέρες μετά την
κατάληψη άρχισε η Αντίσταση του λαού μας.
Δημιουργήθηκαν μυστικές οργανώσεις, οι οποίες
κυκλοφορούσαν παράνομα αντιστασιακά φυλλάδια που κινητοποιούσαν τον
λαό. Οργανώθηκαν ένοπλες αντάρτικες ομάδες, που κατόρθωσαν να
περιορίσουν την εχθρική κατοχή στις μεγάλες πόλεις. Η σκλαβιά των Ελλήνων
κράτησε 1.264 νύχτες. Στις 12 Οκτωβρίου του 1944 ο ελληνικός λαός με
πανηγυρισμούς και ζητωκραυγές καλωσορίζει την πολυπόθητη λευτεριά.
Γωγώ Αγγελοπούλου, «Η μικρή Ελλάδα υψώνει τη φωνή της»,
περιοδικό Παράθυρο στην Εκπαίδευση του Παιδιού, τεύχος 11, Σεπτ.-Oκτ. 2002 (διασκευή)

14. https://www.nexusmedia.g
1. α.Σχολιάστε τον τίτλο του θεατρικού κειμένου σε σχέση με το
περιεχόμενό του.
Διαλέξτε έναν διαφορετικό τίτλο και εξηγήστε για ποιο λόγο
τον προτιμάτε:
• Οι Ελληνίδες στονΑγώνα του ’40
• ΟΧΙ
• Στα βουνά της Πίνδου

15. Ο τίτλος του θεατρικού κειμένου είναι μεταφορικός: «Η μικρή Ελλάδα υψώνει τη
φωνή της». Εννοεί ότι μια μικρή χώρα σαν την Ελλάδα, με μικρό στρατό και
δύναμη εναντιώνεται με επιτυχία σε έναν πανίσχυρο κατακτητή. Από τον τίτλο
καταλαβαίνουμε ότι ο αγώνας αυτός δεν είναι ισοδύναμος.
Ένας άλλος τίτλος που θα ταίριαζε στο θεατρικό κείμενο είναι το «ΟΧΙ». Δείχνει
την άρνηση της χώρας να παραδοθεί στους επίδοξους κατακτητές της και
αντιπροσωπεύει τις πάντες και όχι μόνο τους στρατιώτες μας.

16. β. Συζητήστε στην τάξη σας πώς αντιμετωπίστηκε η εισβολή των Ιταλών από
τους γέροντες, από τις γυναίκες και από τους φαντάρους.
https://www.mothersblog.gr/

17. lΟι γέροντες διάβαζαν στα καφενεία τις εφημερίδες και μάθαιναν τα νέα από
το μέτωπο. Πολλοί θα ήθελαν να ήταν νέοι και να πάνε και αυτοί να
πολεμήσουν για την πατρίδα και καμάρωναν τους Έλληνες φαντάρους για το
θάρρος και τη γενναιότητά τους.
lΟι γυναίκες ανέβαιναν στα βουνά μέσα στα χιόνια, άνοιγαν δρόμους και
μετέφεραν πολεμοφόδια και τρόφιμα στους Έλληνες φαντάρους. Στήριξαν τις
οικογένειές τους παρόλο που έμειναν πίσω μόνες.
lΟι Έλληνες φαντάροι έδειξαν τόλμη, θάρρος και γενναιότητα. Άφησαν πίσω
τις οικογένειές τους με την πεποίθηση ότι θα γυρίσουν νικητές.
Πολέμησαν με όλες τις δυνάμεις τους για την ελευθερία της πατρίδας.

18. https://www.nexusmedia.g

19. Κυριάκος Ντελόπουλος
ΟΆκης στα όπλα
O πόλεμος που οι καβγατζήδες Ιταλοί έκαναν
εναντίον των φιλήσυχων Ελλήνων το 1940
άλλαξε τη ζωή όλων και τις συνήθειές τους,
ακόμη και του Άκη, που ξαφνικά άρχισε να
τρώει μόνος του, προς μεγάλη απορία του
μπαμπά του, της μαμάς του και της θείας του
Γαζίας. Μόλις τελείωσε ο πόλεμος, και η
Κατοχή μαζί, οι ιστορικοί άρχισαν να γράφουν
τις ιστορίες τους για να μάθει ο κόσμος πώς
πέρασαν και αυτοί και οι άλλοι. Ξέχασαν όμως
τον Άκη και την οικογένειά του. Γι' αυτό κι
εκείνος έγραψε ένα βιβλίο στο οποίο εξιστορεί
τις περιπέτειές του στη μικρή επαρχιακή πόλη
που πέρασαν φιλοξενούμενοι στο σπίτι της
υπηρέτριάς τους Δωροθέας δύο ολόκληρα
χρόνια μαζί, τόσο τους άρεσε η ζωή εκεί!

20. Ήρθαν
(Και όλα έγιναν σαν ξένα)
Στην αρχή που είχαν έρθει
περπατούσαν στους δρό-
μους και μερικοί Έλληνες
στρατιώτες γύριζαν στα
σπίτια τους κουρασμένοι κι
αδυνατισμένοι κι αξύριστοι
γιατί είχαν έρθει από την
Αλβανία με τα πόδια. Οι
αρβύλες τους ήταν τρύπιες
κι άλλοι ήταν ξυπόλυτοι και
πεινούσαν και οι στολές
τους ήταν ξεσκισμένες και
χωρίς κουμπιά. Ο κόσμος
τούς λυπόταν και τους
συμπονούσε και τους έδινε
τσιγάρα κι άλλοι ψωμί και καλαμπόκια ψημένα. ΄Oσοι δεν είχαν τι να τους
δώσουν τους έλεγαν να κάνουν κουράγιο κι άλλοι τους έλεγαν παροιμίες, πως
η ζωή είναι ρόδα και γυρίζει και πως πίσω έχει η αχλάδα την ουρά.

21. Οι Ιταλοί ζήλευαν που έβλεπαν τόση
αγάπη για τους Έλληνες κι όχι και γι’
αυτούς, που μάλιστα είχαν φύγει μακριά
από την πατρίδα τους και ζούσαν στην
ξενιτιά στη δική μας πατρίδα, και μια
μέρα έβγαλαν μια αυστηρή διαταγή όλο
ζήλια που απαγόρευε στους στρατιώτες
μας να γυρίζουν με τις στολές τους και
τους ανάγκαζε να φορούν κανονικά
ρούχα. Ο γιος της κυρίας που κάθεται
πίσω από το σπίτι της παλιάς δασκάλας
μόλις γύρισε από την Αλβανία είδε κάτι Ιταλούς που τον κοίταζαν ειρωνικά και
νευρίασε και αγρίεψε και τους φώναξε «Αέρααα!». Εκείνοι έφυγαν φοβισμένοι,
αλλά γύρισαν πίσω με άλλους και άρχισαν να τον χτυπούν και να του δίνουν
κλοτσιές, ώσπου ο κακομοίρης έπεσε κάτω κι εκείνοι τότε του έδιναν πιο
πολλές, κι όταν είδαν πως είχαν μαζευτεί γύρω τους άνθρωποι θυμωμένοι
έτοιμοι να τους βουτήξουν και να τους βάλουν κάτω και να τους πατήσουν,
κιτρίνισαν και κοκκίνισαν και πρασίνισαν σαν τις στολές τους και χαιρέτησαν με
ευγένεια και έφυγαν για να γλιτώσουν, κάνοντας πως κάτι θυμήθηκαν ξαφνικά
και έπρεπε κάπου να πάνε μην αργήσουν.

22. Εμείς τα παιδιά δεν έχου-
με πολλή όρεξη να πη-
γαίνουμε σχολείο και οι
γονείς μας μας στέλνουν
με το ζόρι και μας λένε
πως όπου να ’ναι τα
πράγματα θα καλυτε-
ρέψουν και, αν δεν καλυ-
τερέψουν, θα συνηθί-
σουμε, που είναι χειρό-
τερο, αλλά δε θα φαίνεται
χειρότερο, γιατί οι συνή-
θειες έχουν αυτό το καλό.
Δε λέω, σ’ εμάς τα παιδιά ποτέ δε μας άρεσε να πηγαίνουμε σχολείο και τόσα
χρόνια πηγαίναμε για τις εκδρομές και για να παίζουμε στα διαλείμματα, ενώ
τώρα πηγαίνουμε όλο λύπη και πολλά παιδιά έρχονται νηστικά και καθόμαστε
στα σκαλάκια και στα πεζούλια και λέμε αινίγματα κι ο σχολίατρος είπε πως, αν
συνεχιστεί αυτή η κατάσταση, πολλοί μαθητές θα πάθουν αδενομάθεια.
Η εφημερίδα του μπαμπά όλο μικραίνει και δεν είναι κάτασπρο το χαρτί της,
όπως πριν, και γράφει μόνο πόσο ακριβύνανε τα πράγματα και πως γι’ αυτό δε

23. φταίει ο ιταλικός στρατός, αλλά οι σύμμαχοί μας οι Άγγλοι, που κάνουν πως
θέλουν το καλό μας αλλά ανεβάζουν τις τιμές επίτηδες για να λένε ότι τις
ανεβάζουν οι κακοί Ιταλοί, για να μην τους αγαπάμε.
Ο μπαμπάς διαβάζει προσεκτικά αυτή τη φτωχική εφημεριδούλα για να δει
μήπως ο ανθυποστρατηγός έβγαλε μια καινούρια διαταγή και απαγορεύει κάτι
ακόμη, γιατί, αν δεν το ξέρουμε, μπορεί να τιμωρηθούμε αυστηρά και, επειδή ο
κόσμος δεν έχει φαγητό να φάει, έγιναν τα συσσίτια που πηγαίνουμε όλοι και
περιμένουμε από το πρωί με μία κατσαρολίτσα πότε θα
φέρουν τα καζάνια να μας μοιράσουν φασουλάδα χωρίς
αλάτι και λάδι, αλλά μόνο με λίγα φασόλια μέσα σε πολύ
νερό. ΄Oταν έρχονται, τρέχουμε και στριμωχνόμαστε
ποιος θα πάρει πρώτος, γιατί δε φτάνει κάθε μέρα για
όλους και οι τελευταίοι δεν παίρνουν και γίνονται τσακω-
μοί ακόμα και ανάμεσα στους φίλους και ανάμεσα στους
γονείς και στα παιδιά τα δικά τους και των άλλων.
Κυριάκος Ντελόπουλος,
Ο Άκης στα όπλα, εκδ. Καστανιώτη,
Αθήνα, 2002 (διασκευή)

24. 1. α. Το απόσπασμα που διαβάσατε ξεκινάει με τη φράση «Στην αρχή που
είχαν έρθει περπατούσαν στους δρόμους…». Ποιους εννοεί ο συγγραφέας ότι
είχαν έρθει στην πόλη; Σε ποια ιστορική περίοδο αναφέρεται, σε αυτή του
Ελληνοϊταλικού πολέμου, της Κατοχής ή τηςΑπελευθέρωσης;
https://www.nexusmedia.g

25. O συγγραφέας με αυτήν τη φράση εναφέρεται στους Ιταλούς στρατιώτες, που
εγκαταστάθηκαν στο μέρος που κατοικεί ο ήρωας της ιστορίας. Πρόκειται για
την περίοδο της Κατοχής.
https://www.occupation-memories.org/

26. β. Η αφήγηση στο απόσπασμα
γίνεται από κάποιον μεγάλο ή από ένα
παιδί; Μπορείτε να δικαιολογήσετε
την απάντησή σας με φράσεις του
κειμένου;
Παιδιά της κατοχής
https://www.facebook.com/eikonesokaianamniseis

27. Η αφήγηση είναι απλή, λιτή, σε δημοτική γλώσσα και αυτό δείχνει ότι γίνεται από
μικρό παιδί. Επιπλέον φαίνεται και από τις παρακάτω φράσεις:
lΕμείς τα παιδιά δεν έχουμε πολλή όρεξη να πηγαίνουμε σχολείο και οι γονείς
μας μας στέλνουν με το ζόρι
lΔε λέω, σ’εμάς τα παιδιά ποτέ δε μας άρεσε να πηγαίνουμε σχολείο
lτώρα πηγαίνουμε όλο λύπη και πολλά παιδιά έρχονται νηστικά και καθόμαστε
στα σκαλάκια
lΗ εφημερίδα του μπαμπά

28. γ. «…και μια μέρα έβγαλαν μια αυστηρή διαταγή όλο ζήλια που απαγόρευε
στους στρατιώτες μας να γυρίζουν με τις στολές τους και ότι έπρεπε να φορούν
κανονικά ρούχα…». Πιστεύετε ότι οι Ιταλοί πήραν μια τέτοια απόφαση από
ζήλια;
https://paliapatra.gr/

29. Στην πραγματικότητα οι Ιταλοί απαγόρευσαν στους Έλληνες να κυκλοφορούν
με τις στολές τους, για να τους ταπεινώσουν και κυρίως για να μην
αναπτερώνεται το ηθικό του κόσμου όταν τους αναγνώριζε στους δρόμους. Ο
μικρός αφηγητής όμως σαν παιδί που είναι δεν μπορεί να καταλάβει τη
σκοπιμότητα της κίνησης των Ιταλών και θεωρεί ότι το κάνουν από απλή ζήλια.
https://www.taxydromos.gr/

30. δ. Περιγράψτε πώς τρέφονταν
οι ΄Eλληνες κατά την περίοδο της
Κατοχής Πιστεύετε ότι τα παιδιά
.
κ ι ν δ ύ ν ε υ α ν ν α π ά θ ο υ ν
αδενομάθεια ή αδενοπάθεια και
γιατί;
https://www.samosin.gr/

31. Κατά την περιόδο της Κατοχής ο κόσμος δεν είχε φαγητό να φάει και τρέφονταν
από τα συσσίτια. Εκεί τους έδιναν φασολάδα χωρίς λάδι και αλάτι και γενικά
φαητό λίγο και κακής ποιότητας. Επειδή όμως υπήρχε πείνα περίμεναν στις
ουρές από το πρωί με μία κατσαρολίτσα γι αυτό το φαγητό και όταν ερχόταν
σπρώχνονταν και τσακώνονταν για να το αποκτήσουν.
Ο μικρός αφηγητής δεν έπιασε σωστά τη λέξη που είπε ο σχολίατρος.
Αδενοπάθεια κινδύνευαν να πάθουν τα παιδιά, που είναι μία ασθένεια που
εκδηλώνεται σε όσους δεν τρέφονται σωστά. Τότε ζαλίζονται, είναι αδύναμοι,
χάνουν γρήγορα βάρος, έχουν δέκατα και είναι χλωμοί. Ωστόσο, αν και ο
αφηγητής είπε λάθος τη λέξη, τα παιδιά κινδύνευαν να μείνουν και αμόρφωτα,
αφού ήταν δύσκολο να πάνε σχολείο. Βέβαια μπροστά στην επιβίωσή τους
αυτό ήταν το μικρότερο πρόβλημα.

32. Eνα από τα δεινά του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου ήταν ο λιμός,
2.΄
δηλαδή μεγάλη πείνα από έλλειψη τροφής. Μάθετε πώς οι
΄Eλληνες αντιμετώπιζαν το πρόβλημα της πείνας την περίοδο
αυτή. Συγκεντρώστε πληροφορίες από εφημερίδες, περιοδικά και ιστορικά
βιβλία που αναφέρονται στο θέμα αυτό. Μπορείτε ακόμη να ρωτήσετε τους
παππούδες και τις γιαγιάδες σας, που πιθανότατα έζησαν τον πόλεμο από
κοντά. Παρουσιάστε τις πληροφορίες σας περιληπτικά με 150 ως 200 λέξεις
στην τάξη ή στη γιορτή της 28ης Οκτωβρίου. Δώστε τίτλο στο κείμενό σας και
γράψτε μόνο τα κύρια σημεία αυτών που διαβάσατε, τονίζοντας τους μεγάλους
αγώνες που έκαναν οι ΄Eλληνες παρά τα δεινά που υπέστησαν.
Αθηναίοι ψάχνουν για τρόφιμα
στα σκουπίδια, 1942. Προσωπική
συλλογή Ιάσονα Χανδρινού
https://www.occupation-memories.org/
ΣΠΙΤΙ

33. Κυριάκος Ντελόπουλος (Κέρκυρα 1933-
Αθήνα 2020).
Από το 1951 σπούδασε αγγλική φιλολογία
καθώς και Βιβλιοθηκονομία σε μια ειδική
τάξη του Κολλεγίου Αθηνών. Τα βιβλία του
ανέρχονται στα πενήντα και περιλαμβάνουν
ακόμη λογοτεχνικά, χιουμοριστικά, μελέτες
και φιλολογικές έρευνες. Η Ακαδημία
Αθηνών τον έχει βραβεύσει δυο φορές με τα
φιλολογικά της βραβεία.

34. «Η παρέλαση» αποτελεί χαρακτηριστικό
απόσπασμα του μυθιστορήματος Ο μεγάλος
περίπατος του Πέτρου. Ο μικρός ήρωας, ο
Πέτρος, μαζί με την αδελφή του την Αντιγόνη
και τους φίλους του Σωτήρη και Γιάννη,
παίρνει μέρος στην αντίσταση ενάντια στους
κατακτητές, εκθέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή
του. Στο τμήμα που ακολουθεί, γίνεται θεατής
της πιο παράξενης παρέλασης της ζωής του,
που του δίνει την οδυνηρή ευκαιρία να
α ν τ ι κ ρ ί σ ε ι κ α τ ά μ α τ α τ η σ κ λ η ρ ή
πραγματικότητα.
Η παρέλαση Άλκη Ζέη
ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ

35. Ο Πέτρος δεν το 'θελε να πεθάνει από
πείνα. Προχωρούσε στην άγνωστη
γειτονιά. Ένιωσε τα μάτια του να τον
τσούζουν από τα δάκρυα που δεν
έβγαιναν. Είχε διαβάσει για ένα
αγοράκι σαν και κείνον, που πεινούσε
κ ι α υ τ ό , μ α έ κα ν ε χ ί λ ι α δ υ ο
κατορθώματα σε μια επανάσταση στο
Παρίσι, στα παλιά χρόνια. Έτρεχε από
ο δ ό φ ρ α γ μ α σ ε ο δ ό φ ρ α γ μ α ,
κουβαλούσε φισέκια, έφερνε
μηνύματα στους επαναστάτες...
Γαβριά τον λέγανε, δεν ήτανε τ' όνομά
του, αλλά το παρατσούκλι του. Άραγε
τον τραβούσε και κείνον τόσο δυνατά
το στομάχι; Ο Πέτρος έσκασε μόνο
δύο λάστιχα σε γερμανικά φορτηγά, το
ένα, μάλιστα, λέει πως το 'κανε ο
Σωτήρης. Ούτε οδοφράγματα ούτε
φοιτητές με τα λάβαρα μπροστά ούτε
τίποτα.
https://terrapapers.com/

36. Μόνο ένας ένας πέφτουν στο δρόμο οι διαβάτες από την πείνα. Μήπως έπεσε κι
ο Γιάννης και έχει τόσες μέρες να φανεί; Την τελευταία φορά είχε τόσο
αδυνατίσει, που το μπαλάκι του πιγκ πογκ στο λαιμό του* είχε τόσο ξεπεταχτεί
ακόμα πιο πολύ, θαρρείς σε λίγο θα 'φεύγε από το λαρύγγι του και θα 'κανε γκελ
χάμω.
Κατάλαβε πως είχε μπερδευτεί σε άγνωστα δρομάκια και προχώρησε να
στρίψει, να βγει στη μεγάλη λεωφόρο, κι από κει ήξερε να πάει. Έστριψε και
νόμισε πως ονειρεύεται.
https://www.arcadiaportal.gr/

37. Πέρα, από τη μεγάλη λεωφόρο, ερχότανε μια αλλόκοτη λιτανεία. Βάδιζε κόσμος
πολύς, βουβός, λες και ήτανε μαγεμένος. Μπροστά πηγαίνανε ανάπηροι πάνω
στα καροτσάκια τους, που τα 'σπρωχναν νοσοκόμες, ντυμένες τις στολές τους.
Πιο πίσω άλλοι ανάπηροι με τα δεκανίκια τους και πάρα πίσω κόσμος, κόσμος
ατέλειωτος, που κρατούσανε τεντωμένα άσπρα πανιά* που γράφανε πάνω
τους με τεράστια μαύρα γράμματα: «ΠΕΙΝΑΜΕ». Δεν ακουγόταν άλλος
θόρυβος παρά το γκαπ γκουπ από τα δεκανίκια πάνω στην άσφαλτο. Ύστερα
ακούστηκαν και ξερά κλακ κλικ από αυτόματα που τα οπλίζανε. Γύρισε ο
Πέτρος και είδε να έρχονται
από παντού καραμπινιέροι*.
Ο κόσμος προχωρούσε σαν
να μη συνέβαινε τίποτα. Ο
Πέτρος θα 'θελε να το βάλει
στα πόδια, μα στεκότανε
καρφωμένος, λες και τον εί-
χανε μαγέψει.Τα καροτσάκια
με τους ανάπηρους όλο και
πλησίαζαν, ο αέρας ανέμιζε
σαν σημαίες τα μαντίλια
των νοσοκόμων.
https://www.facebook.com/profile.php?id=100064630394437

38. Ο Πέτρος είχε πάει, μια φορά στη ζωή του, σε παρέλαση με το σχολείο. Την 25η
Μαρτίου, πριν τον πόλεμο. «Είναι υποχρεωτικό», τους είχε πει ο κύριος
Λουκάτος. «Όποιος δεν έρθει δε θα πάρει βαθμό». Ο Πέτρος έτσι κι αλλιώς θα
πήγαινε, γιατί ήθελε πολύ να φορέσει την μπλε στολή του φαλαγγίτη*. Ο
διευθυντής τούς είχε πει, μόλις περάσουν μπροστά από την εξέδρα των
επισήμων, να φωνάξουνε: «Ζήτω ο αρχηγός*! Ζήτω η Ελλάδα!». Ο Σωτήρης
και η παρέα του, πέντε
έξι αγόρια από τα θη-
ρία της τάξης, αντί
να φωνάξουν «Ζήτω
ο αρχηγός! Ζήτω η
Ελλάδα!», φωνάζανε:
«Ζήτω ο μαϊντανός!
Ζήτω η φασουλάδα!».
Δεν ακουγότανε βέ-
βαια, γιατί οι φωνές
τους μπερδευότανε με
των άλλων παιδιών,
μα ο Πέτρος που ήταν
πλάι τους τους άκουσε
και θύμωσε:
https://www.historical-quest.com/

39. — Αν δεν πάψετε, θα το πω στον κύριο, είπε στο Σωτήρη που ήταν δίπλα του
στη γραμμή.
Ο Σωτήρης το 'ξερε καλά πως δε θα μαρτυρούσε ποτέ, κι όμως το 'πε στους
άλλους και τον βγάλανε «χαφιεδάκι»*. Πέρασε ολόκληρος μήνας, ώσπου να το
ξεχάσουνε και να τον πάρουνε πάλι στην ομάδα του φουτμπόλ, κι ο Πέτρος
πίστευε πως, αν δεν ήτανε καλός τερματοφύλακας, δε θα του το 'χανε ποτέ
συγχωρέσει. Για τον αρχηγό δεν τον ένοιαζε και τόσο, μα δεν ανεχότανε να
κοροϊδεύουν την ΠΑΤΡΙΔΑ.
https://rizwmata.blogspot.com/

40. «Η πατρίδα είναι η πιο μεγάλη αγάπη της ζωής μας». Το παρήγγειλε κι ο θείος
Άγγελος, το 'λεγαν και τα βιβλία. Μα τούτος τώρα δα ο κόσμος που περνούσε
βουβός, δεν έλεγε τίποτα για την πατρίδα που στέναζε. Δεν τραγουδούσαν τον
εθνικό ύμνο. Δε γράφανε τα λάβαρά τους «Ζήτω η Ελλάδα! Ζήτω το Έθνος!».
Μόνο
«ΠΕΙΝΑΜΕ»

41. Δε θυμάται ποτέ στην ιστορία να διάβασε ο Πέτρος για κανέναν ήρωα που να
φώναζε «Πεινάω». Ακόμα και στην πολιορκία του Μεσολογγιού, που πέθαιναν
στην πείνα, φώναζαν «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ». Η βουβή παράτα* σταμάτησε απότομα,
εκεί μπροστά του, αντίκρυ, κι αντίκρυ με τους καραμπινιέρους. Κλικ κλακ, τώρα
θα χτυπήσουν. Ο Πέτρος περίμενε να δει τον κόσμο να κάνει μεταβολή και τις
νοσοκόμες να γυρίζουν τα καροτσάκια πίσω. Να όμως που μια νοσοκόμα
προχωρούσε αργά αργά. Μέσα στο καροτσάκι που σπρώχνει μπροστά της
ήτανε ένας τραυματίας με τα δυο πόδια κομμένα. Θα χτυπήσουν, θα
χτυπήσουν... Ο Πέτρος έκλεισε τα μάτια. Δεν ακούγεται τίποτα. Όταν τα
ξανάνοιξε, οι καραμπινιέροι
είχαν κατεβάσει τα όπλα.
Όλα τα καροτσάκια ξεκινούν,
μαζί κι οι ανάπηροι με τα
δεκανίκια, κι ο κόσμος...
σπάνε τη γραμμή των
Ιταλών και προχωρούν.
https://www.athensvoice.gr/

42. Πώς χαρακτηρίζετε την «αλλόκοτη λιτανεία» των ανθρώπων; Να τη
συγκρίνετε με τη μαθητική παρέλαση που αναθυμάται ο Πέτρος και να
διαπιστώσετε τις διαφορές τους.

43. Η μαθητική παρέλαση που θυμάται ο Πέτρος ήταν μια παρέλαση για τη γιορτή
της απελευθέρωσης της πατρίδας. Ήταν μια χαρούμενη παρέλαση λοιπόν και
υποχρεωτική για τους μαθητές.
Η «αλλόκοτη λιτανεία» που βλέπει τώρα, στην πραγματικότητα είναι μια
θλιβερή διαμαρτυρία από ανθρώπους, που λαμβάνουν μέρος επειδή το
θέλουν και μάλιστα ρισκάροντας τη ζωή τους. Είναι μια σιωπηλή διαμαρτηρία
από ανθρώπους απελπισμένους και εξαντλημένους, που έχουν φτάσει στο
σημείο να επαιτούν για το δικαίωμα στη ζωή.

44. .Να σχολιάσετε τη φράση: «Για τον αρχηγό δεν τον ένοιαζε και τόσο, μα
δεν ανεχότανε να κοροϊδεύουν την ΠΑΤΡΙΔΑ».

45. Για τον αρχηγό δεν τον ένοιαζε, εννοεί τον Ιωάννη Μεταξά, ωστόσο τον Πέτρο
τον πείραξε πάρα πολύ που τα άλλα παιδιά κορόιδευαν την πατρίδα. Ήταν κάτι
που δεν μπορούσε να το ανεχτεί, γι αυτό και τους απείλησε ότι θα τους
μαρτυρήσει. «Η πατρίδα είναι η πιο μεγάλη αγάπη της ζωής μας», αυτή ήταν η
σκέψη του. Στο κείμενο βλέπουμε ότι η λέξη ΠΑΤΡΙΔΑ είναι γραμμένη με
κεφαλαία, για να δείξει τη μεγάλη σημασία που είχε για τον Πέτρο. Στην
εισαγωγή του κειμένου βλέπουμε επίσης τη μεγάλη αγάπη που έχει ο μικρός
για την πατρίδα, αφού παίρνει μέρος στην αντίσταση ενάντια στους
κατακτητές, εκθέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή του.
https://cdn.pagenews.gr/
Νεαροί Σαλταδόροι, όπως εμφανίζονται στο φιλμ ΤΟ ΞΥΠΟΛΗΤΟ ΤΑΓΜΑ

46. Υπάρχουν φράσεις ή παράγραφοι του κειμένου που να σας έκαναν να
γελάσετε. Γιατί σας προκάλεσαν το γέλιο;
https://www.benaki.org/

47. Παρόλο τα γεγονότα που περιγράφονται είναι τραγικά κάποιες φράσεις μας
κάνουν να γελάσουμε, γιατί η συγγραφέας με τον ήρωά της μας περιγράφει
τον τότε κόσμο μέσα από τα μάτια ενός μικρού αθώου παιδιού.
lΤην τελευταία φορά είχε τόσο
αδυνατίσει, που το μπαλάκι του
πιγκ πογκ στο λαιμό του* είχε
τόσο ξεπεταχτεί ακόμα πιο πολύ,
θαρρείς σε λίγο θα 'φεύγε από το
λαρύγγι του και θα 'κανε γκελ
χάμω.
l«Ζήτω ο μαϊντανός!
Ζήτω η φασουλάδα!».
https://www.benaki.org/
Παιδιά που περιμένουν για
εξέταση φυματίωσης στο
Σικιαρίδειο νοσοκομείο.

48. Άλκη Ζέη
(Αθήνα 1925)
Έζησε πολλά χρόνια στο εξωτερικό, είτε στη Ρωσία
είτε αυτοεξόριστη στο Παρίσι, μετά τη δικτατορία του
1967. Το πρώτο μυθιστόρημά της, Το καπλάνι της
βιτρίνας (1963), θεωρείται σταθμός στην ιστορία της
νεότερης παιδικής λογοτεχνίας μας. Το συγγραφικό
έργο της, γενικά, είναι αυτοβιογραφικό, με έντονα
βιωματικά στοιχεία, και αναφέρεται στη σύγχρονη
ελληνική ιστορία και στους αγώνες του ανθρώπου
για έναν καλύτερο κόσμο. Έγραψε τα βιβλία Κοντά
στις ράγες, Ο θείος Πλάτων, Τα παπούτσια τον
Αννίβα, Η μοβ ομπρέλα, Η Αλίκη στη χώρα των
μαρμάρων (για παιδιά). Η αρραβωνιαστικά του
Αχιλλέα (για μεγάλους). Για το βιβλίο της Ματίας ο Α’
τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Παιδικής
Λογοτεχνίας (1993).

49. Παρουσίαση: ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΥΛΩΝΑΚΗ