1. ชุดการสอนแบบศูนย์การเรี ยนวิชาชีววิทยา ว42141 ชุดที่ 3 เซลล์ประสาท
ศูนย์ การเรียนที่ 1
โครงสร้ างและหน้ าที่ของเซลล์ ประสาท
สวัสดีเพือน ๆ เราจะพาไปศึกษา
่
โครงสร้ างและหน้ าทีของเซลล์ประสาท
่

2. ชุดการสอนแบบศูนย์การเรี ยนวิชาชีววิทยา ว42141 ชุดที่ 3 เซลล์ประสาท 6
บัตรคาสั่งศูนย์ ที่ 1
โครงสร้ างและหน้ าที่ของเซลล์ประสาท
โปรดอ่านบัตรคาสั่งให้ เข้ าใจ แล้วปฏิบัติตามลาดับขั้นตอนด้ วยความตั้งใจ
1. หัวหน้ ากลุ่มแจกบัตรทั้งหมดให้ สมาชิ ก ยกเว้ นบัตรเฉลย
2. หัวหน้ ากลุ่มให้ สมาชิ กอ่ านบัตรคาสั่ ง พร้ อมกับปฏิบัตตามคาสั่ ง
ิ
3. สมาชิกศึกษาบัตรเนือหา ใช้ เวลา 15 นาที
้
4. สมาชิกอ่านบัตรคาถาม แล้วตอบคาถามลงในแบบบันทึกการปฏิบัติกจกรรม ิ
5. หัวหน้ าอ่านบัตรเฉลย
6. เวลาทากิจกรรม ประมาณ 20 นาที เมื่อปฏิบัติกจกรรมเรียบร้ อยแล้ว
ิ
ขอให้ ทุกคนเก็บบัตรทุกใบใส่ ในซองให้ เรี ยบร้ อยและถูกต้ อง
ยกเว้นแบบบันทึกการปฏิบัติกจกรรม ิ

3. ชุดการสอนแบบศูนย์การเรี ยนวิชาชีววิทยา ว42141 ชุดที่ 3 เซลล์ประสาท 7
บัตรเนือหาศูนย์ ที่ 1
้
โครงสร้ างและหน้ าที่ของเซลล์ประสาท
เซลล์ประสาทของคนมีโครงสร้ างเหมาะสมต่ อการทาหน้ าทีอย่ างไร
่
ลักษณะของเซลล์ประสาท
ทีมา : scienceblogs.com/.../upload/2006/07/neuron.JPG 640 x 403 - 49k
่
(30 มีนาคม 2550)
จุดประสงค์ การเรียนรู้
1. นักเรียนสามารถอธิบายโครงสร้ างของเซลล์ประสาทได้
2. นักเรียนสามารถบอกหน้ าทีของเซลล์ประสาทได้
่

4. ชุดการสอนแบบศูนย์การเรี ยนวิชาชีววิทยา ว42141 ชุดที่ 3 เซลล์ประสาท 8
โครงสร้ างของเซลล์ประสาท
โครงสร้ างของเซลล์ประสาท ประกอบด้ วย
1. ตัวเซลล์ (cell body) เป็ นทีอยู่ของไซโทพลาซึม นิวเคลียส สารติดสี (Nissl’s body)
่
และไมโทคอนเดรีย มีรูปร่ างต่ าง ๆ อาจเป็ นรู ปกลม รู ปไข่ และมีขนาดแตกต่ างกัน
2. ใยประสาท (nerve fiber) เป็ นส่ วนทีเ่ ป็ นแขนงยืนออกจากตัวเซลล์ แบ่ งเป็ น
่
2 ชนิด คือ เดนไดรส์ เป็ นใยประสาททีมีจานวนมาก มีขนาดสั้ น นากระแสประสาท
่
เข้ าสู่ ตัวเซลล์ และ แอกซอน เป็ นใยประสาททีมีเส้ นเดียว มีความยาวมาก
่
นากระแสประสาทออกจากตัวเซลล์ไปยังเซลล์ประสาทอื่น กล้ามเนือหรือต่ อมต่ าง ๆ
้
ภาพแสดงโครงสร้ างของเซลล์ประสาท
ทีมา : scienceblogs.com/.../upload/2006/07/neuron.JPG 640 x 403 - 49k
่
(30 มีนาคม 2550)

5. ชุดการสอนแบบศูนย์การเรี ยนวิชาชีววิทยา ว42141 ชุดที่ 3 เซลล์ประสาท 9
ลักษณะของใยประสาท
ใยประสาทแอกซอน และ เดนไดรส์ มีลกษณะเป็ นเส้ นละเอียดบางๆ เหมือนกัน
ั
แต่ มีขนาดความยาวต่ างกันมาก อาจยาวตั้งแต่ ไขสั นหลังจากปลายเท้า (ประมาณ 1 เมตร)
ซึ่งใยประสาทต่ างชนิดกันมีลักษณะทีสาคัญต่ างกัน ดังนี้
่
1. เดนไดรส์ (dendrites) เป็ นส่ วนของเซลล์ ประสาทที่ยนออกไป ส่ วนใหญ่ จะอยู่รอบ ๆ
ื่
ตัวเซลล์ เซลล์ประสาทหนึ่งตัวจะมีเดนไดรต์ (dendrite) ได้ หลายแขนง
ลักษณะทีสาคัญของ เดนไดรส์ (dendrites) คือ มี นิสเซส บอดี้ (Nissl body) ไมโตคอนเดรีย
่
(mitochondria) และมี นิวโรฟิ ลาเม้ นท์ (neurofilament) รวมกันเป็ นมัด กระจายทัวไป ่
เดนไดรส์ (dendrites) ต่ างจาก แอกซอน คือ ส่ วนมากมักไม่ มปลอกหุ้มและทีปลายมีส่วนทียื่น
ี ่ ่
ออกไปเป็ นต่ อมเล็ก ๆ เรียกว่ า หนาม (spine) ซึ่งเป็ นทีสาหรับเชื่อมต่ อกับกิงแอกซอน
่ ่
หรือเดนไดรส์ (dendrites) อืน ๆ ทีเ่ รียกว่า บริเวณไซแนปส์ (synapse)
่
2. แอกซอน (axon) ส่ วนของใยประสาททีทาหน้ าที่นากระแสประสาทออกจากบริเวณ
่
เดนไดรต์ ไปสู่ เซลล์ อน ๆ เซลล์ประสาทตัวหนึ่งจะมีแอกซอนเพียงหนึ่งแอกซอนเท่านั้น
ื่
โดยเป็ นส่ วนยืนของเซลล์ ทยาวทาหน้ าทีนากระแสประสาท ออกจากตัวเซลล์
่ ี่ ่
ลักษณะทีสาคัญของแอกซอน (axon) คือ ไม่ มีนิสเซส บอดี้ (Nissl body) และจุดทีแอกซอน
่ ่
(axon) ออกจากตัวเซลล์ ประสาทมีลกษณะนูนขึน เรียกว่ า แอกซอน ฮิลล็อค (axon hillock)
ั ้
ซึ่งเป็ นจุดเริ่มต้ นของการเกิดกระแสประสาท และต่ อเนื่องตลอดความยาวของแอกซอน
ปลายแอกซอนจะมีแขนงแตกออกไปมีลกษณะเป็ นตุ่มซึ่งจะไซแนปส์ (synapse)
ั
กับเซลล์ประสาทตัวอืน ่
ภาพแสดงลักษณะของใยประสาท
ที่มา: http://dekmaihiso.web44.net/Neurons_I.html . JPG 640 x 403 - 49k
(30 มีนาคม 2550)

6. ชุดการสอนแบบศูนย์การเรี ยนวิชาชีววิทยา ว42141 ชุดที่ 3 เซลล์ประสาท 10
แหล่งกาเนิดของเซลล์ประสาท
เซลล์ต้นกาเนิดประสาท (neural stem cells) เป็ นเซลล์ ทมีคุณสมบัติพเิ ศษซึ่งสามารถ
ี่
แบ่ งตัวสร้ างเซลล์ของระบบประสาท ซึ่งได้ แก่ เซลล์ประสาท (neurone) และเซลล์เกลีย
คือ เซลล์แอสโทรไซต์ (astrocyte) และเซลล์โอลิโกเดนโดรไซต์ (oligodendrocyte)
เซลล์ ต้นกาเนิดประสาทมีบทบาทเป็ นผู้สร้ างเซลล์ ชนิดต่ าง ๆ ดังกล่าวข้ างต้ นในระหว่าง
การเจริญพัฒนาของระบบประสาทของตัวอ่อน (embryo)
แหล่งสร้ างเซลล์ประสาท คือ
1. ชั้น subventricular zone (SVZ) ของโพรงสมองส่ วนข้ างทีเ่ รียกว่า lateral ventricles
2. ชั้น subgranular zone (SGZ) ของสมองส่ วนเดนเตตไจรัส (dentate gyrus)
3. เซลล์ชวาน (schwann cell) เป็ นเซลล์ ต้นกาเนิดของใยประสาททีมีเยือไมอีลนหุ้ม
่ ่ ิ
ภาพแสดงเซลล์ชวานต้ นกาเนิดของเซลล์ประสาท
ที่มา: http://dekmaihiso.web44.net/Neurons_I.html . JPG 640 x 403 - 49k
(30 มีนาคม 2550)

7. ชุดการสอนแบบศูนย์การเรี ยนวิชาชีววิทยา ว42141 ชุดที่ 3 เซลล์ประสาท 11
หน้ าที่ของใยประสาท
ใยประสาท ( nerve fiber ) เป็ นส่ วนทีเ่ ป็ นแขนงยื่นออกจากตัวเซลล์ แบ่ งเป็ น 2 ชนิด คือ
1. เดนไดรส์ (dendrites) เป็ นใยประสาททีมีจานวนมาก มีขนาดสั้ น นากระแสประสาท
่
เข้ าสู่ ตัวเซลล์
2. แอกซอน (axon) เป็ นใยประสาททีมีเส้ นเดียว มีความยาวมาก นากระแสประสาท
่
ออกจากตัวเซลล์ไปยังเซลล์ประสาทอืน กล้ามเนือหรือต่ อมต่ างๆ ใยประสาทแอกซอนมีเยือบางๆ
่ ้ ่
( sheath ) หุ้ม มี 2 ชนิด คือ
2.1 ใยประสาททีมีเยือหุ้ม (myelinated fiber) เป็ นใยประสาททีมีเยือจากเซลล์ชวาน
่ ่ ่ ่
(schwann cell) หุ้มอยู่ เรี ยกว่ า เยือไมอีลน (myelin sheath) เยือไมอีลินเป็ นสารไขมัน ทาให้
่ ิ ่
เห็นใยประสาทเป็ นสี ขาว ตรงบริเวณรอยต่ อของชวานเซลล์แต่ ละเซลล์ เรียกว่า โนดออฟเรนเวียร์
(node of ranvier) ใยประสาททีไม่ มีเยือหุ้ม (non myelinated fiber) มีเยือไมอีลนหุ้มบาง ๆ
่ ่ ่ ิ
หรือไม่ มีเลย
2.2 ใยประสาทแอกซอนทั้งสองชนิดแตกต่ างกันทีความหนาแน่ นของเยือไมอีลน
่ ่ ิ
และความเร็วของการเคลือนทีของกระแสประสาท คือ ใยประสาททีมไมอีลนหุ้มจะเคลือนที่
่ ่ ่ ี ิ ่
ด้ วยความเร็ว 120 เมตรต่ อวินาที ส่ วนในใยประสาททีไม่ มีไมอีลนหุ้มจะเคลือนที่
่ ิ ่
ด้ วยความเร็ว 12 เมตรต่ อวินาที เพราะการเคลือนที่ของกระแสประสาทีมเี ยือไมอีลินหุ้ม
่ ่ ่
จะเคลือนทีแบบกระโดดจากโนดอฟเรนเวียร์ หนึ่งไปยังโนดออฟเรนเวียร์ ทอยู่ถดไป
่ ่ ี่ ั
ส่ วนการเคลือนทีในใยประสาททีไม่ มีไมอีลนหุ้มจะเคลือนทีแบบต่ อเนื่อง
่ ่ ่ ิ ่ ่
ภาพแสดงโครงสร้ างของเซลล์ประสาทและใยประสาท
ทีมา : http://computer.act.ac.th/webproject5_2548/st/m51/Nervous/Neuron.htm
่
640 x 403 - 49k (30 มีนาคม 2550)

8. ชุดการสอนแบบศูนย์การเรี ยนวิชาชีววิทยา ว42141 ชุดที่ 3 เซลล์ประสาท 12
บัตรคาถามศูนย์ ที่ 1
โครงสร้ างและหน้ าที่ของเซลล์ประสาท
คาชี้แจง ให้ นักเรียนเลือกคาตอบทีถูกต้ องทีสุดเพียงข้ อเดียว แล้วทาเครื่องหมาย X
่ ่
ลงในกระดาษคาตอบ
1. ส่ วนใดของเซลล์ประสาททีมีนิวเคลียสและไซโทพลาซึม
่
ก. ตัวเซลล์
ข. แอกซอน
ค. เดนไดรส์
ง. ใยประสาท
2. ข้ อใดต่ อไปนีไม่ ใช่ หน้ าที่ของใยประสาท
้
ก. นากระแสประสาทเข้ าสู่ ตัวเซลล์
ข. นากระแสประสาทออกจากตัวเซลล์
ค. ทาให้ กระแสประสาทเคลือนทีได้ เร็วขึน
่ ่ ้
ง. ประสานการรับรู้ และตอบสนองต่ อสิ่ งเร้ า
3. เยือไมอีลนเป็ นสารประเภทใด
่ ิ
ก. ไขมัน
ข. โปรตีน
ค. นาตาล
้
ง. คาร์ โบไฮเดรต
4. ใยประสาทชนิดใดนากระแสประสาทเข้ าสู่ ตัวเซลล์
ก. แอกซอน
ข. เดนไดรส์
ค. เซลล์ชวาน
ง. เยือไมอีลน
่ ิ
5. Nissl’s body จะพบทีบริเวณใด่
ก. ตัวเซลล์
ข. แอกซอน
ค. เซลล์ชวาน
ง. เยือไมอีลน
่ ิ

9. ชุดการสอนแบบศูนย์การเรี ยนวิชาชีววิทยา ว42141 ชุดที่ 3 เซลล์ประสาท 13
บัตรเฉลยศูนย์ที่ 1
โครงสร้ างและหน้ าที่ของเซลล์ประสาท
1. ก
2. ค
3. ก
4. ข
5. ก
ศึกษาศู นย์ การเรียนต่ อไป หมุนเวียน
ให้ ครบ 4 ศู นย์ การเรียนนะคะ