Author :: อาจารย์กรวรรณ สุวรรณสาร NPRU Open Courseware more info :: http://courseware.npru.ac.th/index.php

1. บทที่ 12 การให้สารละลายทางหลอดเลือดดา
อ.กรวรรณ สุวรรณสาร

2. The purposes
Maintain Fluid / electrolytes/ vitamin balance1
Administer drug2
Provide a source of calories3
Replace blood and blood products4

3. Administering intravenous therapy
3.implanted vascular
access device / venous
port2.central venous
therapy
1.peripheral
intravenous infusion

4. Selected IV solutions [crystalloid solutions]
Fluid losses >intake
Reduce cerebral edema, expand the
circulatory volume rapidly
0.45% sodium
chloride,
0.33% NaClRinger’s lactate, Ringer’s acetate,
0.9% sodium chloride (normal
saline), Dextrose 5% in water
Dextrose 10% in water,
3-5% sodium chloride, Dextrose 5%
in 0.9% sodium chloride
Isotonic
solution
Hypotonic
solution
Hypertonic
solution

5. ตัวอย่างสารนา และคาย่อที่พบบ่อย
• 0.9% sodium chloride 0.9% NaCl
• 0.9%normal saline =0.9%NSS
• Dextrose 5% in water =5%D/W
• 0.45% sodium chloride=0.45%NaCl
• Keep vein open =KVO

6. Drop factors

7. Regulating IV flow rate
5%D/N/2 1,000 ml. + KCl 20 mEq + multivitamin 1 ampule IV drip in 12 hr
• microdrip 1 ml =60 drops,Macrodrip 1 ml =10-20 drops
จากโจทย์จงคานวณหาจานวนหยด/ นาที
• สูตร จานวนสารนาที่ให้จานวนหยด/ มล. = 1,000 มล.20 หยด/ มล. = 27.77 หยด/ นาที
เวลาที่ให้ (นาที) 12 ชม. 60 นาที
2.5%D/N/2 1,000 ml. + KCl 20 mEq + multivitamin 1 ampule IV drip rate 120 ml./hr
จากโจทย์จงคานวณหาจานวนหยด/ นาที
• สูตร มล./ ชั่วโมง  จานวนหยด/มล. = จานวนหยด/ นาที
60 นาที
120 ml./hr  20 = 40 หยด/ นาที
60 นาที
drop factors drop factors

8. Regulating IV flow rate
• 5%D/N/2 1,000 ml. V drip in 12 hr
จากโจทย์จงคานวณหาจานวนสารนา ที่เข้าสู่ร่างกายใน 1 ชั่วโมง
สูตร จานวนสารนาที่ให้ (มล.) = 1,000 ml. = 83.33 ml/ hr
จานวนชั่วโมงที่ให้สารนา (ชม.) 12 hr
การคานวณจานวนชั่วโมงที่สารนาจะหมดขวด
สูตร จานวนสารนาที่มี = 1,000 ml = 12.5 ชั่วโมง
จานวนมล/ชม 80

9. Site selection

10. Equipment
venipuncture
SOLUTION IV administration set
extension tubethree-ways stopcock

11. tourniquetIV stand
gloves
70% alcohol
scissors
transpore
Equipment
tegaderm mefix
gauze
Infusion pump

12. การให้สารนา และการหยุดสารนา

13. การพยาบาลเพื่อป้องกันการเกิดภาวะแทรกซ้อน
• ให้การพยาบาลโดยเคร่งครัดต่อเทคนิคปราศจากเชือ
• ตรวจสอบไม่ให้มีฟองอากาศอยู่ในสายให้สารนา
• ตรวจสอบอัตราการหยดของสารนาทุก 1 ชั่วโมง
• เปลี่ยนชุดให้สารนาทางหลอดเลือดดาทุก 72 ชั่วโมง
• การเปลี่ยนขวดสารนาและชุดให้สารนาทางหลอดเลือดดาด้วย
เทคนิคปราศจากเชือ
• การหยุดให้สารนาตามคาสั่งการรักษา

14. การพยาบาลเมื่อเกิดภาวะแทรกซ้อน
• ภาวะขาดนา (dehydration) จากสารนาชดเชยไม่เพียงพอ
อาการคือ ริมฝีปากแห้ง ปริมาณปัสสาวะลดลง ความดันโลหิตต่า
ชีพจรเร็ว การพยาบาล คือ รายงานแพทย์
• ภาวะไม่สมดุลของเกลือแร่ในร่างกาย (electrolytes imbalance)
มีสาเหตุจากสารนาในร่างกายน้อยหรือมากเกินกว่าปกติ อาการ
คือ ภาวะจิต (mental status) เปลี่ยนแปลง สัญญาณชีพ
เปลี่ยนแปลง
การพยาบาล คือ ตรวจสอบสัญญาณชีพ รายงานแพทย์

15. การพยาบาลเมื่อเกิดภาวะแทรกซ้อน
• ภาวะมีสารนามากกว่าปกติในระบบไหลเวียน
โลหิต (Circulatory overload) ผู้ป่วยรู้สึกไม่สุข
สบาย กระสับกระส่าย เส้นเลือดดาที่คอโป่งพอง
ฟังปอดได้ยินเสียง crackles หายใจสัน หายใจ
ลาบาก บวม ความดันโลหิตสูงขึน
การพยาบาล คือ ลดอัตราการหยดของสารนา จัด
ท่านอนศีรษะสูง ให้ออกซิเจน ตรวจสอบ
สัญญาณชีพ รายงานแพทย์ สังเกตอาการ
เปลี่ยนแปลง

16. การพยาบาลเมื่อเกิดภาวะแทรกซ้อน
• ภาวะที่มีสารนาแทรกซึมอยู่ใน
เนือเยื่อ (infiltration) มี
สาเหตุจากสารนาซึมออกจาก
หลอดเลือดมาสู่เนือเยื่อชันใต้
ผิวหนัง อาการที่พบ คือ
ตาแหน่งที่ให้สารนาบวม เย็น
เจ็บ ปวดแสบบริเวณที่บวม
สารนาไหลช้าลงหรือหยุดไหล
การพยาบาล 1) หยุดให้สารนาใน
ตาแหน่งนัน 2) ยกบริเวณที่บวม
ให้สูงขึน 3) ประคบอุ่น และ 4)
เปลี่ยนตาแหน่งให้สารนาในระดับ
ที่เหนือกว่าตาแหน่งเดิมหรือ
เปลี่ยนข้าง

17. การพยาบาลเมื่อเกิดภาวะแทรกซ้อน
• หลอดเลือดดาอักเสบ (phlebitis)
ระดับ 0 ไม่มีอาการ
ระดับ 1 ผิวหนังบริเวณแทงเข็มแดง มีอาการปวด
หรือไม่มีอาการปวด
ระดับ 2 ปวดบริเวณที่แทงเข็ม ผิวหนังบวมหรือไม่
บวมก็ได้
ระดับ 3 ปวดบริเวณที่แทงเข็ม ผิวหนังบวมแดง
เป็นทาง คลาได้หลอดเลือดแข็งเป็นลา
ระดับ 4 ปวดบริเวณที่แทงเข็ม ผิวหนังบวมแดง
เป็นทาง คลาได้หลอดเลือดแข็งเป็นลาความ
ยาวมากกว่า 1 นิว มีหนอง
การพยาบาล
หยุดให้สารนาในตาแหน่ง
นัน
ประคบอุ่น เปลี่ยนตาแหน่ง
ให้สารนาในระดับที่
เหนือกว่า
ตาแหน่งเดิม/ เปลี่ยนข้าง
รายงานแพทย์

18. การพยาบาลเมื่อเกิดภาวะแทรกซ้อน
การพยาบาล;
หยุดให้สารนา
รายงานแพทย์
เปลี่ยนตาแหน่ง
• การติดเชือเฉพาะที่
(local infection)
อาการ; บวม แดง ร้อน
บริเวณที่แทงเข็ม
อาจมีหนองบริเวณที่
แทงเข็ม

19. การพยาบาลเมื่อเกิดภาวะแทรกซ้อน
• สารนาไม่ไหลหรือไหลช้า
• ฟองอากาศเข้าไปอยู่ในหลอดเลือด (air embolism)
การเกิดลิ่มเลือด (thrombus) อาการที่พบ คือ หายใจ
ลาบาก ชีพจรเบาเร็ว ความดันโลหิตลดลง หมดสติ
การพยาบาล คือ หยุดให้สารนา จัดท่านอนศีรษะต่าตะแคง
ซ้าย ให้ออกซิเจน ตรวจสอบสัญญาณชีพ สังเกตอาการ
เปลี่ยนแปลง รายงานแพทย์

20. การพยาบาลเมื่อเกิดภาวะแทรกซ้อน
• การติดเชือในกระแสเลือด (septicemia) อาการ ไข้สูง หนาวสั่น
ความดันโลหิตลดลง คลื่นไส้ อาเจียน มีการติดเชือเฉพาะที่ร่วม
ด้วย การพยาบาล คือ รายงานแพทย์ ตรวจสอบสัญญาณชีพและ
การเปลี่ยนแปลง
• ปฏิกิริยาไพโรเจน (pyrogen reaction) อาการ คือ ไข้ หนาวสั่น
การพยาบาล คือ หยุดให้สารนา เปลี่ยนขวดให้สารนา ให้การ
พยาบาลตามอาการ เช่น ให้ออกซิเจน ตรวจสอบสัญญาณชีพและ
การเปลี่ยนแปลง รายงานแพทย์ เตรียมรถฉุกเฉิน (emergency
cart)

21. การให้เลือดและส่วนประกอบของเลือด
วัตถุประสงค์
• ทดแทนการสูญเสียเลือด
• ทดแทนเม็ดเลือดแดง
• รักษาระดับฮีโมโกลบิน
• ทดแทนปัจจัยการแข็งตัวของเลือด
• ถ่ายเทสารพิษออกจากร่างกาย การพิจารณาชนิดของเลือด
และส่วนประกอบของเลือดขึนอยู่กับความเจ็บป่วยของผู้ป่วย

22. Colloid solutions;blood and blood products
whole blood
Packed red cells
fresh blood

23. Colloid solutions; blood and blood products
leukocyte-poor blood platelet concentrate
leukocyte concentrate

24. Colloid solutions;blood and blood products
plasma
albumin
fibrinogen preparation

25. การเตรียมให้เลือด
1.ตรวจสอบหมู่เลือด (typing) และ cross-matching
2.ขอเลือดจากธนาคารเลือด ให้ตรงกับคาสั่งการรักษา
3.ตรวจสอบเลือด เมื่อได้รับถุงเลือดจากธนาคารเลือดให้ตรวจสอบ ดังนี
• 3.1ชื่อ-นามสกุล เลขที่ผู้ป่วยนอกของผู้ป่วย ชนิดของเลือด หมู่เลือด Rh factor นาม
ผู้บริจาคเลือด ให้ข้อมูลในใบขอเลือดกับบัตร/ ฉลากที่มาพร้อมถุงเลือดตรงกัน
ตรวจสอบวันหมดอายุของเลือด ตรวจสอบชื่อ นามสกุล เลขที่ผู้ป่วยนอกของผู้ป่วยให้
ตรงกับแฟ้มประวัติ ตรวจสอบซา 3 ครัง โดยพยาบาล 2 คน
• 3.2ตรวจสอบลักษณะเลือด ต้องไม่สีที่ผิดปกติ ไม่ขุ่น ไม่มีฟองอากาศ
• 3.3เลือดที่มาจากธนาคารเลือดจะอุ่นเลือดโดยใช้เครื่องอุ่นเลือด
• 4.ห้ามเติมยา หรือสารใด ๆ ในเลือด และไม่ให้สารนาทางเลือดดาในขณะให้เลือด
ยกเว้น 0.9%NSS

26. วิธีการให้เลือด
การเลือกตาแหน่ง
หลักการเลือกหลอดเลือด และ
เทคนิคขันตอนการปฏิบัติเช่นเดียวกับ
การให้สารนาทางหลอดเลือดดา
Blood set

27. การปฏิบัติเพิ่มเติมจากการให้สารนาทางหลอดเลือดดา
1.ตรวจสอบสัญญาณชีพก่อนให้เลือด
2.เลือดที่นามาจากธนาคารเลือดต้องให้ผู้ป่วยภายใน 30 นาที
3.พลิกถุงเลือดไป มาเบาๆ ก่อนให้ ห้ามเขย่าแรงๆ เพราะจะทาให้เม็ดเลือดแตก
4. การปรับอัตราหยด เลือดรวม เม็ดเลือดแดงเข้มข้น ให้ยูนิตละ 1 ½ - 4
ชั่วโมง พลาสมาให้ยูนิตละ 2-3 ชั่วโมง เม็ดเลือดขาวเข้มข้น และเกล็ดเลือด
ให้ยูนิตละ ประมาณ 10 นาที 15 นาทีแรก ให้ประมาณ 10-20 หยด/ นาที
หากมีอาการผิดปกติให้หยุดให้เลือด และรายงานแพทย์ หากไม่พบอาการ
ผิดปกติปรับอัตราหยดเป็น 100 มล./ชั่วโมง

28. การปฏิบัติเพิ่มเติมจากการให้สารนาทางหลอดเลือดดา
5. ตรวจสอบสัญญาณชีพหลังให้เลือด 15 นาที และต่อไปทุก
4 ชั่วโมง พร้อมทังสังเกตอาการผู้ป่วยเป็นระยะ
6. พยาบาลต้องทาการเปลี่ยนชุดให้เลือดทุกครังที่มีการเปลี่ยนถุง
เลือด เพื่อป้องกันลิ่มเลือดที่จะผ่านเข้าไปในหลอดเลือดดา
7. หยุดให้เลือด เมื่อครบตามคาสั่งการรักษาหรือพบอาการแทรก
ซ้อน

29. ภาวะแทรกซ้อนจากการให้เลือด
1. เม็ดเลือดแดงสลายตัว (hemolysis) อาการ; หนาวสั่น มีไข้ ปวด
ศีรษะ ปวดหลังบริเวณเอว กระสับกระส่าย ปัสสาวะเป็นเลือด
ปัสสาวะไม่ออก ตัวเหลือง ตาเหลือง หายใจลาบาก เจ็บแน่นหน้าอก
หลอดเลือดแฟบ ความดันโลหิตต่า ชีพจรเร็ว
• การป้องกัน; ตรวจสอบความถูกต้องของชื่อ นามสกุล เลขประจาตัว
ผู้ป่วย หมู่เลือดผู้ป่วย หมู่เลือดผู้ให้ สังเกตอาการในระยะ 30 นาที
แรกของการให้เลือด
• การพยาบาล; หยุดให้เลือด O2 นอนศีรษะต่ากว่าปลายเท้า

30. ภาวะแทรกซ้อนจากการให้เลือด
2. ปริมาณการไหลเวียนของเลือดมากกว่าปกติในระบบไหลเวียน
โลหิต (circulatory overload) อาการ; หายใจลาบาก เหนื่อย
หอบ ไอ หลอดเลือดดาที่คอโป่งพอง แรงดันในหลอดเลือดดาสูง
กว่าปกติ
• การป้องกัน; ให้เลือดในอัตราที่ถูกต้อง สาหรับผู้ป่วยเด็ก ผู้สูงอายุ
ผู้ป่วยโรคหัวใจต้องให้หยดช้า ๆ หากเกิดภาวะแทรกซ้อนนีแล้ว
ต้องลดอัตราการหยดของเลือด จัดท่านอนศีรษะสูง O2 รายงาน
แพทย์

31. ภาวะแทรกซ้อนจากการให้เลือด
3. ไข้ (fever) อาการจะเกิดขึนหลังได้รับเลือด ประมาณ 2-3 นาที หรือ
ภายใน 6 ชั่วโมง มีไข้ตังแต่ 38.4°C ขึนไป หนาวสั่น ผิวหนังอุ่น แดงขึน
ปวดศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ท้องเดิน สับสน ความดันโลหิต
ต่าลง ชีพจรเร็ว เจ็บหน้าอก หายใจลาบาก การพยาบาล;หยุดให้เลือด
ให้ saline, v/s, notify
4. ปฏิกิริยาภูมิแพ้ (allergic reaction) อาการ; มีผื่นคันหรือลมพิษ คั่งใน
จมูก หลอดลมบีบเกร็ง หายใจลาบาก ฟังปอดได้ยินเสียง wheez การ
พยาบาล หยุดให้เลือด ตรวจสอบสัญญาณชีพ และรายงานแพทย์
5. การถ่ายทอดโรคติดเชือ

32. ภาวะแทรกซ้อนจากการให้เลือด
6. ฟองอากาศเข้าไปอยู่ในหลอดเลือด (air embolism) มีสาเหตุและ
อาการเช่นเดียวกับการให้สารนาทางหลอดเลือดดา
7. ภาวะสารซิเตรทเกินปกติ; อาการกล้ามเนือเป็นตะคริว เจ็บแปลบ
ตามปลายนิว เป็นลมชัก มีอาการบีบเกร็งของกล้ามเนือบริเวณกล่อง
เสียง หัวใจทางานผิดปกติ
8. ภาวะโปตัสเซียมในเลือดเกินปกติ อาการ; คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเดิน
กล้ามเนืออ่อนแรง อาการคล้ายอัมพาตบริเวณใบหน้า มือ และขา
ชีพจรเบา ช้า ถ้าระดับโปตัสเซียมสูงในเลือดมากหัวใจจะหยุดเต้น
ป้องกันโดยหลีกเลี่ยงการให้เลือดเก่าที่เก็บไว้ในธนาคารเลือด

33. การหยุดให้สารละลายทางหลอดเลือดดา
เมื่อหยุดให้สารละลายทางหลอดเลือดดาเสร็จเรียบร้อย ให้
เก็บอุปกรณ์ล้างมือ ลงบันทึกในใบบันทึกทางการพยาบาล

34. จบการนาเสนอบทที่ 12
นักศึกษาสามารถศึกษาเพิ่มเติมได้จากเอกสารประกอบการสอน
และหนังสือตามที่ปรากฏรายชื่ออยู่ในบรรณานุกรมท้ายบทที่ 12