1. • Kahulugang Pansemantika – ang pandiwa
ay salitang nagpapakilos o nagbibigay-
buhay sa isang lipon ng mga salita.
Halimbawa:
Nagdarasal siya sa diyos na
makatulong pa sa kapwa.
2. • Pananaw na Istruktural – ang
pandiwa ay nakikilala sa
pamamagitan ng mga
impleksyon nito sa iba’t ibang
aspekto ayon sa uri ng kilos na
isinasaad nito.
Halimbawa:
Perpektibo – Nagdasal na ang
mag-anak.
Imperpektibo – Nagdarasal ang
mag-anak.
Kontemplatibo – Magdarasal na
ang mag-anak.
3. KAYARIAN NG PANDIWA
Ang pandiwa sa Filipino ay nabubuo sa
pamamagitan ng pagsasama ng isang
salitang –ugat at ng isa o higit pang panlapi.
Halimbawa:
nagdasal = nag- (mag-) + dasal
kumain = -um- + kain
4. KAGANAPAN NG PANDIWA
-ang tawag sa bahagi ng panaguri na
bumubuo o nagbibigay ng ganap na
kahulugan sa pandiwa at magagawang
paksa ng pangungusap kung babaguhin ang
pokus ng pandiwa.
6. Kaganapang Tagaganap
- Bahagi ng panaguri na gumaganap sa
kilos na isinasaad ng pandiwa.
Halimbawa:
Ipinagdiwang ng mga kabataan
ang unang anibersaryo ng kanilang
samahang pansibiko.
7. Kaganapang Layon
- Nagsasaad kung ano ang bagay o
mga bagay na tinutukoy sa pandiwa.
Halimbawa:
Nagpasadya ako sa Parañaque ng
binurdahang husi.
8. Kaganapang Tagatanggap
- Nagsasaad kung sino ang
nakikinabang sa kilos ng pandiwa.
Halimbawa:
1. Nagluto sina Ingga ng halayang ube
para sa aking mga panauhin.
2. Nagluto si Mila ng tinolang manok
para sa kanyang bunsong kapatid.
9. Kaganapang Ganapan
- Nagsasaad ng lugar na ginaganapan
ng kilos ng pandiwa.
Halimbawa:
1. Naglaro ng basketbol sa Rizal
Stadium ang koponan ng aming
pamantasan.
2. Nagpunta sa Quiapo ang mga
deboto ng Itim na Nazareno.
10. Kaganapang Kagamitan
- Nagsasaad kung anong bagay,
kagamitan o instrumento ang
ginamit upang magawa ang kilos ng
pandiwa.
Halimbawa:
Binungkal ng tatay ang lupa sa
pamamagitan ng asarol.
11. Kaganapang Sanhi
- Nagsasaad kung ano ang dahilan ng
pagkakapangyari ng kilos ng
pandiwa.
Halimbawa:
1. Yumaman siya dahil sa mina ng
langis.
2. Gumaling siya dahil sa resetang
gamot ng doktor.
12. Kaganapang Direksyunal
- Nagsasaad ng direksyon ng kilos na
taglay ng pandiwa.
Halimbawa:
1. Nagtungo siya sa Baguio.
2. Pumunta si Ate Lani sa palengke.
13. MGA POKUS NG PANDIWA
Pokus ang tawag sa relasyong
pansemantika ng pandiwa sa simuno o
paksa ng pangungusap. Naipapakita ito
sa pamamagitan ng taglay na panlapi
ng pandiwa.
14. Pitong Pokus ng Pandiwa
1. Pokus sa tagaganap
2. Pokus sa layon
3. Pokus sa ganapan
4. Pokus sa tagatanggap
5. Pokus sa gamit
6. Pokus sa sanhi
7. Pokus sa direksyon
15. Pokus sa Tagaganap
- Ang pandiwa ay nasa pokus na
tagaganap kapag ang paksa ng pangungusap
ang tagaganap ng kilos na isinasaad ng
pandiwa.
Panlapi Pandiwa Tagaganap Iba pang
Sangkap
mag- Nagtayo ang
karpintero
ng bahay.
-um / -um- Kumain siya ng mais.
16. Panlapi Pandiwa Tagaganap Iba pang
Sangkap
mang- Nanguha siya ng bulaklak.
maka- Nakakita sila ng ahas.
makapag- Nakapaglaba ang bata ng kumot.
17. Pokus sa Layon
- Ang pandiwa ay nasa pokus sa layon
kung ang layon ng paksa ang binibigyang
diin sa pangungusap.
Panlapi Pandiwa Tagaganap Layon
i- Iluluto nila ang gulay.
-an Bantayan natin ang sinaing.
ipa- Ipatapon mo ang radyo.
-in Diligin ninyo ang halaman.
18. Pokus sa Gaganapan
- Ang pandiwa ay nasa pokus sa
kaganapan kung ang paksa ay lugar o
ganapang kilos.
Panlapi Pandiwa Tagaganap Ganapan
-an/-han Tinakpan niya ang basurahan.
pag…
-an/-han
Pinaglutuan
Pinagprituhan
ko ang kaldero.
mapag…
-an/-han
Napagtamnan
Napag-anihan
nila ang batuhan.
pang…
-an/-han
Pinangisdaan
Pinaglabahan
namin ang batis.
19. Pokus sa Tagatanggap
- Ang pandiwa ay nasa pokus sa
tagatanggap kung ang pinaglalaanan ng
kilos ang siyang simuno ng pangungusap.
Panlapi Pandiwa Tagaganap Tagatanggap Layon
i- Ikuha natin si Marta ng
inumin.
Ipang- Ipanahi mo si Karla ng damit
Ipag- Ipagluto ninyo si nanay ng sopas.
20. Pokus sa Gamit
- Ang mga pandiwang may pokus sa
gamit ay nagsasaad na ang kasangkapan o
bagay na ginagamit upang maisagawa ang
kilos ng pandiwa ay isang simuno ng
pangungusap.
Panlapi Pandiwa Tagaganap Gamit
ipang- Ipampunas/
Ipamunas
mo ang basahan.
Ipantali/
Ipanali
natin ang lubid.
Ipangguhit ninyo ang lapis.
21. Pokus sa Sanhi
- Ang pandiwang ay nakapokus sa sanhi
kung ang paksa ay nagpapahayag ng dahilan
o sanhi ng kilos.
Panlapi Pandiwa Tagaganap Sanhi
i- Iniluha niya ang pag-alis mo.
ika- Ikinagalit ni Rosa ang biro niya.
ikapang- Ikinapamayat ko ang pagkakasakit.
22. Pokus sa Direksyon
- Nasa pokus direksyunal ang
pandiwang kung ang paksa ay nagsasaad ng
direksyon ng kilos ng pandiwa.
Panlapi Pandiwa Tagaganap Direksyon
-an Pinasyalan nila ang bagong tayong
mall.
-han Pinuntahan namin ang katimugan.
23. MGA ASPEKTO NG PANDIWA
1. Aspektong Pangnakaraan o
Perpektibo
2. Aspektong Perpektibong Katatapos
3. Aspektong Pangkasalukuyan o
Imperpektibo
4. Aspektong Panghinaharap o
Kontemplatibo
24. Aspektong Pangnakaraan o Perpektibo
- Nagpapahayag na ang kilos ay
nasimulan at natapos na.
• Kapag ang panlapi ay may inisyal na
ponemang /m/, ang /m/ ay nagiging /n/.
Halimbawa:
Pawatas Pangnakaraan
magsaliksik nagsaliksik
manghakot nanghakot
maunawaan naunawaan
25. • Kapag ang panlapi ay banghay sa –um-
/um-, ito ay nananatili sa pangnakaraan.
Halimbawa:
Pawatas Pangnakaraan
umunlad umunlad
yumuko yumuko
umawit umawit
pumunta pumunta
26. • Kapag ang pandiwa ay banghay sa hulaping –
an/-han(nag-iisa o may kasamang ibang
panlapi), ito ay nananatili ngunit
nadaragdagan ng unlaping in- kung ang
pandiwa ay nagsisimula sa patinig at
gitlaping –in- naman kung ang pandiwa ay
nagsisimula sa katinig.
Halimbawa:
Pawatas Pangnakaraan
alatan inalatan
iwasan iniwasan
sabihan sinabihan
pagbawalan pinagbawalan
27. • Tandaan:
Ang panlaping –in- na idinaragdag sa
pandiwang pangnakaraan ng may –an/-han ay
nagiging ni- kung ang pandiwa ay nagsisimula sa
/l/. Opsyonal ang ganitong pagpapalit kung ang
pandiwa ay nagsisimula sa /r/, /w/ o /y/.
Halimbawa:
Pawatas Pangnakaraan
lagutan nilagutan
ligawan niligawan
regaluhan niregaluhan – rinegaluhan
walisan niwalisan – winalisan
yapakan niyapakan - yinapakan
28. • Kapag ang pandiwa ay banghay sa hulaping -in/-
hin(nag-iisa o may kasamang ibang panlapi),
ang hulaping –in/-hin ay nagiging unlaping –in
kung ang pandiwa ay nagsisimula sa patinig at
nagiging gitlaping –in- kung ang pandiwa ay
nagsisimula sa katinig.
Halimbawa:
Pawatas Pangnakaraan
antuking inantok
anihin inani
sabihin sinabi
pagtanimin pinagtanim
29. Aspektong Perpektibong Katatapos
- Nagsasaad ng kilos na katatapos pa lang
bago nangyari ang pagsasalita. Maihahanay rin
ito sa aspektong pangnakaraan. Ang kayarian
ng aspektong ito ay nabubuo sa pamamagitan
ng paggamit ng unlaping ka- at pag-uulit ng
unang katinig o patinig ng salitang – ugat.
Halimbawa:
Pawatas Katatapos
tumula katutula
maglakbay kalalakbay
uminog kaiinog
30. Aspektong Pangkasalukuyan o Imperpektibo
- Nagpapahayag na ang kilos ay
nasimulan na at kasalukuyan pang
ipanagpapatuloy. Nabubuo ito sa pamamagitan
ng pag-uulit ng unang katinig-patinig o unang
patinig ng salitang-ugat at ang mga tuntunin
sa aspektong perpektibo.
32. Aspektong Panghinaharap o Kontemplatibo
- Ang aspektong ito ay naglalarawan ng
kilos na hindi pa nasisimulan. Nabubuo ito sa
pamamagitan ng pag-uulit ng unang katinig-
patinig o unang patinig ng salitang ugat. Dapat
tandaan na ang pandiwang banghay sa
panlaping um-/-um- ay nawawala ang –um/-
um- sa aspektong panghinaharap.
Halimbawa:
Pawatas Panghinaharap
magsaliksik magsasaliksik
umunlad uunlad
lagutan lalagutan
yumuko yuyuko
37. Isulat ang Tama kung wasto ang pagkabanghay sa di-
karaniwang pandiwa na may salungguhit at kung mali ay
isulat ang wastong baybay.
1. Malayo at mataas ang nilipad ng saranggola ni KC.
2. Yinaya niya si Arnold upang ipakitang kaya niyang
magpalipad ng saranggola.
3. Biglang tinakipan ni Mara ang kanyang mga tainga ng
nagpapalipad na sila.
4. Nais tawidin ng dalawa ang kabilang palaruan.
5. Niyaya ni Isabel si May na sundan ang mga anak na
naglalaro.
6. Nilakaran nila ang tabi ng mga luntiang damo at
magagandang bulaklak.
7. Isa-isa nilang lininisan ang marurungis na mga anak.
38. 8. Hinagkan sila ng mga anak bilang pasasalamat sa
paglilinis sa kanila.
9. Tininginan nilang mabuti ang masasayang bata upang
kumain at magpahinga.
10.Kinunan nila ng litrato ang mga bata nang hindi nila
alam.
39. MGA PANDIWANG KATAWANIN AT PALIPAT
Pandiwang Katawanin
- Ang pandiwang katawanin ay hindi na
kailangang lagyan ng tuwirang layon.
Halimbawa:
1. Kumulo ang tubig.
2. Sumisikat ang araw.
3. Umiihip ang hangin.
40. Pandiwang Palipat
- Pandiwang palipat ang tawag sa
pandiwang maaaring lagyan ng tuwirang layon.
Halimbawa:
1. Nagpagawa siya ng bag na abaka sa Bicol.
2. Humihila ng kalesa ang kabayo.
Halimbawa: Pandiwang Palipat na walang
kasamang layon
1. Nagpagawa siya sa Bicol.
41. Tukuyin ang pandiwang nakasalungguhit kung PL (palipat) o KT
(katawanin).
1. Nag-aaral si Sally upang maraming matutuhan.
2. Nais niyang makakuha ng mataas na marka.
3. Nagdarasal siyang magtagumpay sa paaralan.
4. Nagbabasa siya ng mahuhusay na aklat upang lalong
madagdagan ang kanyang kaalaman.
5. Nagtatanong siya kapag malabo pa sa kanya ang leksyon.
6. Ang mga guro ay nagpapaliwanag ng leksyon.
7. Nagbibigay siya ng maraming halimbawa.
8. Nakikinig ang lahat dahil kailangang matuto.
9. Tumunog ang bell, hudyat na natapos ang klase.
10.Naglabasan ang masasayang mag-aaral.
42. Lapatan ng tamang pandiwa ang bawat pangungusap upang
mabuo ang diwa mula sa salitang-ugat sa loob ng panaklong.
1. (likha) ng Diyos ang lahat sa simula ng daigdig.
2. (salita) at nangyari nga ang kanyang tinuran.
3. Ang lahat ay (ganap) sa loob ng anim na araw.
4. Sa ikapitong araw, Siya ay (pahinga).
5. (masid) niya ang kanyang nilikha.
6. Siya ay (lugod) sa nakita.
7. Ang tao ay kanyang (sabi) namamahala sa lahat ng bagay.
8. (bigay) ng pangalan ng tao ang mga nilikha ng Diyos.
9. Ang tao ay (hanap) ng makakasama sa buhay.
10.(sama) sa paraiso ang dalawa.
43. MGA PANLAPING MAKADIWA
um-/-um-
Ginagamit sa pokus sa tagaganap at nagsasaad ng
karaniwang kilos.
Halimbawa:
lumindol lumaki tumubo
kumidlat tumaba gumaling
mag-(1)
Laging ginagamit na unlapi ito. Naglalagay ng
gitling sa pagitan ng salitang inuunlapian kung
nagsisimula sa patinig ang salita. Ginagamit din sa
pokus na tagaganap at nagsasaad din ng kilos
Halimbawa:
magligpit mag-aral maghulog
44. mag-(2)
Nagsasaad ng paulit-ulit na kilos. Maaaring ulitin
ang pantig ng salitang-ugat.
Halimbawa:
magluluha magbabasa maghihiwa
mag- (3)
Nagsasaad ng pagiging isang may angking
propesyon o gawaing isinasaad ng salitang-ugat.
Halimbawa:
magdoktor magguro magdekano
45. mag-…-an - -han
Nagsasaad ng tambingang kilos o kilos na sabayan.
Halimbawa:
magkainan magsulatan maglundagan
magka-
Unlaping nasa pokus tagaganap at nagsasaad ng
pagkakaroon ng bagay o pagkaganap ng diwang
isinasaad ng salitang-ugat.
Halimbawa:
magkasalapi magkakotse magkaaklat
magkatitulo magkatrabaho magkagulo
46. magma-
Unlaping nasa pokus tagaganap at nagsasaad ng
pagpipilit o pagpanggap na maging tulad ng isinasaad ng
salitang-ugat.
Halimbawa:
magmabuti magmagaling magmarunong
magmaganda magmalinis magmabilis
magpa-
Unlaping nasa pokus tagaganap at nagsasaad ng
pagpapagawa sa iba ng kilos na isinasaad ng salitang-
ugat.
Halimbawa:
magpatanim magpasingaw magpaagiw
magpalaba magpasaing magpapintura
47. magpaka-
Unlaping nasa pokus tagaganap at nagsasaad ng
pagpipilit o pagpanggap na maging tulad ng isinasaad ng
salitang-ugat sa masidhing kaantasan.
Halimbawa:
magpakabait magpakasawa magpakadunong
Magpakasama magpakayaman magpakasipag
magpati-
Unlaping nasa pokus tagaganap at nagsasaad ng
boluntaryong paggawa sa kilos na isinasaad ng salitang-
ugat dahil sa sitwasyong di maiiwasan.
Halimbawa:
magpatihulog magpatiwakal magpatianod
48. magsa-
Unlaping nasa pokus tagaganap at nagsasaad ng
paggaya sa kilos o katangian ng tinutukoy sa salitang-
ugat.
Halimbawa:
magsaahas magsamahirap magsamarunong
magsi-
Unlaping nasa pokus tagaganap at anyong
maramihan ng mag-.
Halimbawa:
magsiwait magsitulong magsikain
magsitulog magsikuha magsisungkit
49. ma-(1)
Unlaping nasa pokus tagaganap at nagsasaad ng
kakayahang gawin ang kilos na isinasaad sa salitang-ugat.
Halimbawa:
maawit maibig matawag
maluto malinis makain
mà-(2)
Unlaping nasa pokus tagaganap at nagsasaad ng di-
sinasadyang pagganap sa kilos ng salitang-ugat.
Halimbawa:
madulas masabi mauntog
masabi maibukas mapatay
50. ma-…-an - -han
Panlaping hango sa ma-, nasa pokus na tagaganap
at nagsasaad ng kakayahang sa iba o sa isang lunan ang
kilos na isinasaad ng salitang-ugat.
Halimbawa:
maawitan matatakan maturuan
matawagan masabihan mawikaan
mai-
Hango rin sa ma-, nasa pokus tagatanggap at
nagsasaad ng kilos na ginaganapan sa isang bagay o para
sa iba.
Halimbawa:
mailabas maisulat maigisa
maikuha maitago maiutang
51. maipa-
Hango rin sa ma-,nasa pokus ng tuwirang layon, at
nagsasaad ng pagpapagawa sa iba ang isang kilos.
Halimbawa:
maipaluto maipahiwa maipapulot
maipahulog maipabungkal maipadangkal
maipag-(1)
Hango rin sa ma-, nasa pokus na tagatanggap o
benepaktib ng pagpapagawa sa iba ng kilos na isinasaad
ng salitang-ugat.
Halimbawa:
maipagluto maipagsigang maipaglinis
maipaglitson maipaglugaw maipagpunla
52. maipag-(2)
Hango rin sa ma-, nasa pokus ng tuwirang-layon at
nagsasaad ng paggawa sa isang bagay ng kilos na
isinasaad ng salitang-ugat.
Halimbawa:
maipagbili maipagtanggi maipagtago
maipagpalit maipaglako maipagsabit
maka-
Hango rin sa ma-,nasa pokus na tagaganap at
nagsasaad ng kakayahang gawin ang kilos na nasa
salitang-ugat.
Halimbawa:
makatagal makasagot makatulong
makasulat makaalis makahingi
53. maká-
Hango rin sa panlaping ma-,nasa pokus na
tagaganap, at nagsasaad ng di-sinasadyang pagganap.
Halimbawa:
makasamapal makakain makaamoy
makasuntok makatusok makakuha
makapag-
Hango rin sa ma-,nasa pokus na tagaganap, at
nagsasaad ng kakayahang gawin ang kilos sa salitang-
ugat.
Halimbawa:
makapagsalita makapagsulat
makapaghiwa makapagpako
54. makapang- - makapan- - makapam-
Hango rin sa ma-, nasa pokus na tagaganap at
nagsasaad ng kakayahang gawin ang kilos ng salitang-
ugat.
Halimbawa:
makapang-umit makapandaya makapamatok
makapang-uto makapandagok makapamigay
mapa-
Hango rin sa ma-, nasa pokus na tagaganap at
nagsasaad ng kakayahang magawa sa isang tao o sa isang
bagay ang kilos o diwang isinasaad ng nilalapian.
Halimbawa:
mapadulas mapatango mapauwi
mapakintab mapaibig mapabasa
55. maki-
Hango rin sa ma-,nasa pokus na tagaganap, at
nagsasaad ng pakikiusap upang sumama sa ibang tao sa
pagganap sa kilos ng pandiwa.
Halimbawa:
makipulot makiani makihukay
makibayo makitulong makitayo
magkipag-
Hango rin sa ma-,nasa pokus na tagaganap, at
nagsasaad ng kilos na ginaganapan ng may kasama.
Halimbawa:
makipagsayaw makipaglaba makipagbasa
makipaglaro makipag-away
56. mang- - man- - mam-
Kasingkahulugan at katulad ng mag- sa pokus
Halimbawa:
manghaltak mandabog mambutas
mangharang manakot mambigwas
mangag-
Maramihang anyo ng mang-. Marami ang
gumaganap sa kilos ng pandiwa.
Halimbawa:
mangag-aral mangagbalik mangagdilig
mangag-uwi mangagsandok mangagbalot
57. -an - -han
Hulaping nasa pokus ng ganapan at nagsasaad na
gawin sa isang tao, bagay, hayop o lunan ang kilos o
diwang isinasaad sa nilalapian.
Halimbawa:
gawan pakuan lipstikan
gandahan gupitan kutuhan
i- (1)
Unlaping nasa pokus na kaggamitan at nagsasaad
ng paggamit ng isang bagay.
Halimbawa:
isulat ikayod isuyod
itusok isuklay isungkit
58. i- (2)
Unlaping nasa pokus na tagatanggap at nagsasaad
na gawin para sa iba ang isinasaad ng salitang-ugat.
Halimbawa:
ikanta itingin itango
isulat ibasa isagot
i- (3)
Unlaping nasa pokus sa layon, nagsasaad ng
paggawa sa isang bagay ng kilos na nasa pandiwa.
Halimbawa:
isabit ipukol ilakad
ilaga iakyat itaas
59. -in - -hin
Hulaping nasa pokus sa direksyon. Nagsasaad ng
pagganap ng kilos sa paksa nito.
Halimbawa:
mahalin guluhin tirintasin
punitin alisin burahin
ipa-
Unlaping nasa pokus sa layon. Nagpapahayag ng
pagpapagawa sa iba ng kilos sa salitang-ugat.
Halimbawa:
ipahuli ipaawit ipapunas
ipakulong ipasanib
60. ipaki-
Kasingkahulugan at katulad ng ipa- sa pokus ngunit
may dagdag na kahulugang pakikiusap.
Halimbawa:
ipakisundo ipakibabad ipakihanay
ipakisibak ipakiurong
ipakipa-
Katulad ng ipaki- sa pokus. May kahulugang
nakikiusap na ipagawa sa iba ang kilos ng pandiwa.
Halimbawa:
ipakipasabi ipakipabilin ipakipasundo
ipakipatawag ipakipautos
61. isa-
Unlaping nasa pokus sa layon. May kahulugang
ilagay sa kalagayang nasa salitang-ugat ang paksa.
Halimbawa:
isaayos isa-Pilipino isapelikula
isakahon isanobela isagawa
ka-…-an - -han
Nasa pokus na direksyunal. May kahulugang gawin
sa paksa ang kilos na nasa pandiwa.
Halimbawa:
kagalitan kainisan kabagutan
katuwaan kabaliwan kagiliwan
62. pa-…-in - hin
Nasa pokus sa layon. May kahulugang gawin sa
paksa o ipagawa sa paksa ang kilos na nasa pandiwa.
Halimbawa:
padulasin pagandahin palakarin
pakinisin palambutin paluhain
pag-…-an - -han
Nasa pokus sa ganapan. May kahulugang gawin ang
kilos o bagay sa paksa ng pandiwa.
Halimbawa:
pagsakahan paglugawan paggilingan
paghanapan pagsampayan
63. papag-…-an - -han
Nasa pokus sa ganapan at may kakayahang
pagawin ang isang tao ng kilos na isinasaad ng salitang-
ugat sa isang lugar o sa isang tao.
Halimbawa:
papagsayawan papaglutuan
papagbayuhan papagkulahan
papag-…-in - -hin
Nasa pokus na direksyunal, may kahulugang
payagan o utusan ang tinutukoy sa paksa na gawin ang
kilos na isinasaad sa salitang-ugat.
Halimbawa:
papag-aralin papag-awayin papagbayuhin
papaglakbayin papagdalahin
64. paka-…-an - -han
Nasa pokus sa layon. Nagsasaad ng kilos na
pinagbubuti o may katindihan
Halimbawa:
pakahabaan pakadamihan pakaiklian
pakakinisan pakagandahan
paki-…-an - -han
Nasa pokus direksyunal. May kahulugang
nakikiusap na gawin sa paksa ang kilos sa salitang-ugat.
Halimbawa:
pakiputulan pakilagyan pakitusukan
pakisabihan pakisulatan pakitaasan
