3. A. Pangngalan (Noun) - bahagi ng pananalita na
nagsasaad ng ngalan ng tao, bagay, pook o lugar,
hayop, pangyayari, damdamin, kaisipan o ideya.
Uri ng Pangngalan
1. Pantangi (Proper Noun) - nagsasaad ng tanging pangalan
ng tao, hayop at bagay at isinusulat sa malaking titik
(capital letter) ang unang letra o titik ng salita.
Hal: Tsina, Judy Ann, monggol
2. Pambalana (Common Noun) - tawag sa karaniwang
pangalan.
Hal: bansa, artista, lapis
4. Kayarian ng Pangngalan
1. Payak - mga salitang likas at katutubong atin na maaaring
mapag-isa
Hal: lilo, lila, lambat, silo, ilog
2. Maylapi - ang mga salitang-ugat o pangngalang payak na
nagtataglay ng panlapi sa unahan, gitna o hulihan man.
Hal:
ganda - kagandahan
isda - palaisdaan
away - mag-away
sayaw - sumayaw
5. 3. Inuulit - mga pangngalang inuulit ang salitang ugat
o ang salitang maylapi. Ang unang dalawang pantig
lamang ang inuulit kapag ang pangngalan ay may tatlo
o higit pang pantig.
Hal: tatay-tatayan, sabi-sabi , biru-biruan
Tandaan: May mga pangngalang ang anyo ay mga
salitang inuulit ngunit hindi ginigitlingan sapagkat ang
inuulit na mga pantig ay walang katuturan kapag
napag-isa. Ang kabuuan ng mga salitang ito ay
itinuturing na mga salitang ugat.
Hal: gamugamo, guniguni, alaala
6. Klase ng mga pangngalang inuulit
a. Pag-uulit na Parsyal - bahagi lang ng
salitang-ugat ang inuulit.
Hal: ari-arian, tau-tauhan
b. Pag-uulit na Ganap - inuulit ang buong
salita
Hal: sabi-sabi, sari-sari
7. 4. Tambalan - mga pangngalang
binubuo ng dalawang magkaibang
salita na ipinapalagay na isa na lamang.
Hal: hampaslupa, sampay-bakod
akyat-bahay, bahay-aliwan
kapit-tuko
8. Kasarian ng Pangngalan (Gender of Noun)
1. Pambabae
Hal: ate, nanay, Gng. Cruz
2. Panlalaki
Hal: kuya, tatay, G. Santos
3. di-tiyak
Hal: doktor, titser, huwes, punong-
guro,
4. walang kasarian
Hal: silya, lobo, puno
9. Uri ng Pangngalan ayon sa Gamit
1. Basal - pangngalang hindi nakikita o nahahawakan
ngunit nadarama, nasa gawi at kaisipan,
Hal: katalinuhan, pagmamahal, pagdurusa
2. Tahas - mga pangngalang nakikita o nahahawakan
Hal: pula, ulap
3. Lansak - mga pangngalang nagsasaad ng pagsasama-
sama, kumpol, grupo o pangkat.
Hal: kawan, buwig, pulutong, batalyon
10. B. Panghalip ( pronoun) - ay bahagi ng
pananalita na inihahali o ipinapalit sa
pangngalan (noun) upang mabawasan ang
paulit-ulit na pagbanggit sa pangngalan na hindi
magandang pakinggan.
Hal: Ibigay mo ang mga aklat kay Rosa.
(Ibigay mo ang mga ito sa kanya.)
Kay Mila at Maria ang mga rosas na
nasa mesa.
(Sa kanila ang mga iyan.)
11. Mga Uri ng Panghalip
1. Panghalip na Panao (Personal Pronoun) – ay
ipinapalit sa ngalan ng taong nagsasalita, sa taong
kausap at sa taong pinag-uusapan. May kailanan ang
panghalip na panao. Ito ay maaaring isahan,
dalawahan at maramihan.
Taong Nagsasalita
Isahan: Ako, akin, ko
Dalawahan: kita, kata
Maramihan: Tayo, kami, natin, naming, atin, amin
12. Taong Kausap
Isahan: Ikaw, ka
Dalawahan: kita, kata
Maramihan: Kayo, inyo, ninyo
Taong Pinag-uusapan
Isahan: Siya, niya, kanya
Dalawahan: kita, kata
Maramihan: Sila, kanila, nila
13. 2. Panghalip na Pamatlig (Demonstrative
Pronoun)– ay inihalili sa pangngalang nagtuturo
ng lugar na kinalalagyan ng pangngalan. Iinihalili
rin ito sa pangngalan na malapit o malayo sa
nagsasalita, kinakausap o nag-uusap.
Malapit sa Nagsasalita
Hal: ito/ ire, heto, dito
Malapit sa Kausap
Hal: iyan, hayan/ ayan, diyan
Malayo sa Nag-uusap
Hal: iyon , hayun/ ayun, doon
14. 3. Panghalip na Panaklaw (Indefinite Pronoun)-
ay mga panghalip na sumasaklaw sa kaisahan at
dami o kalahatan ng kinatawang pangngalan.
Nagsasaad ng Kaisahan
Hal: Isa, isapa, iba, bawat isa,
Nagsasaad ng dami o kalahatan
Hal: lahat, tanan, pulos, balana, pawang,
madla
15. 4. Panghalip na Pananong - inihahalili
sa pangngalan kung nagtatanong.
Hal:
a. pangtao (sino, kanino)
b. bagay, hayop, lugar (ano, alin)
c. bagay, hayop, lugar, tao (ilan)
16. 5. Panghalip na Patulad – ay inihalili
sa itinutulad na bagay.
Hal:
Ganito/Ganire - Malapit sa
nagsasalita
Ganyan - Malapit sa kausap
Ganoon - Malayo sa nag-uusap
17. Kaukulan ng Panghalip
1. Kaukulang palagyo- kung ang
panghalip ay ginagamit bilang
simuno(subject) ng pangungusap.
Hal:
1. Siya ay tutungo sa kapitolyo
upang ilatag sa gobernador ang
ating mga kahilingan.
18. 2. Kaukulang Paari - Ito ay nagsasaad
ng pang-aangkin nag isang bagay sa
loob ng pangungusap.
Hal:
1. Ang bahay nila ay malapit sa
paaralang iyong papasukan.
19. 3. Kaukulang Palayon - ginagamit na
layon ng pang-ukol (preposition) o
pandiwa (verb).
Hal:
1. Ang batas na ito ay makasasama
para sa madla.
20. C. Pang-uri (Adjective) – ay mga salitang
naglalarawan o nagbibigay katangian sa
isang pangngalan o panghalip.
Hal:
1. Matamis ang inihaing mangga ni
Aling Ising.
2. Napakaganda nga ng bistidang iyan!
21. Uri ng Pang-uri
Ang pang-uri ay may dalawang uri:
1. Panlarawan - mga salitang naglalarawan.
Hal:
a. Matamis ang tinda niyang mangga.
b. Rosas at itim ang motif ng kanilang
kasal.
2. Pamilang - mga salitang nagsasaad ng bilang
Hal:
a. Sanlaksa ang mga daga sa tumana.
b. Si Mang Baste ay nag-iisang lumaban sa
asong-ulol.
22. Kaantasan ng Pang-uring Panlarawan
1. Lantay – nagbibigay ng simple o payak na
paglalarawan.
Hal:
a. Si Amelia ay maganda.
2.Pahambing – naglalarawan sa dalawang
pangngalan o tinutukoy, maaaring pareho o ang
isa ay nakahihigit ang katangian.
Hal:
a. Si Alma ay higit na maganda kaysa kay
Amelia.
23. 3. Pasukdol – pagbibigay ng sukdulang
paglalarawan o katangiang nakahihigit
sa lahat.Ang panghahambing ay higit sa
dalawa.
Hal:
a. Pinakamaganda si Anna sa
kanilang lahat.
24. D. PANDIWA (VERB)- ay bahagi ng pangungusap na
nagpapahayag ng kilos, gawa o kalagayan,
Mga Uri ng Pandiwa ayon sa Kaukulan
1. Payak - ipinalalagay na ito ang simuno (subject).
Hal: Lubos na maghirap ang nangungurakot sa kaban ng bayan.
2. Katawanin - may simuno ito nguni't walang layong tumatanggap.
Hal: Ang mabait at magalang ay pinagpapala.
3. Palipat - may simuno at tuwirang layon (direct object). Ang layong
ito ay pinangungunahan ng mga katagang ng, mga, kay at kina.
Hal: Nagsampay ng damit si Maria.
25. 4. Tahasan - ginaganap ng simuno ang
isinasaad ng pandiwa.
Hal: Si Jose Rizal ang sumulat ng Noli
Me Tangere.
5. Balintiyak - hindi ang simuno ang
gumaganap sa isinasaad ng pandiwa.
Hal: Ang pagtatayo ng gusali ay
pinasinayahan ng punong-lungsod
26. Mga Aspekto ng Pandiwa
1. Pangnagdaan/Naganap na o Perpektibo (Past Tense) -
nagpapahayag ng kilos o gawang natapos na.
Hal: Nagpirito ng isda si Mang Kulas.
2. Pangkasalukuyan/Imperpektibo (Present Tense) -
nagsasaad ng pagkilos na nasimulan na subali't hindi pa
natatapos.
Hal: Naglalaba ng mga damit si Aling Bining sa ilog.
3. Panghinaharap/Gaganapin o Kontemplatibo (Future
Tense) - nagpapahayag na ang kilos o gawa ay mangyayari pa
lamang.
Hal: Magbibigay ng pagsusulit ang guro bukas ng hapon.
27. KAILANAN NG PANDIWA
1. Isahan - ang pandiwa ay nasa payak na
anyo.
Hal: Ang guro ay nagtuturo sa mga bata.
2. Maramihan - marami ang simuno at
kilos na isinasaad.
Hal: Nagsisipalakpakan ang mga
manonood sa programa.
28. Pokus ng Pandiwa- ay ang relasyon ng pandiwa
sa paksa ng pangungusap.
Uri ng Pokus ng Pandiwa
1. Aktor-pokus / Pokus sa Tagaganap - Ang
paksa ang tagaganap ng kilos na isinasaad ng
pandiwasa pangungusap; sumasagot sa tanong
na “sino?”
[mag- , um- , mang- , ma- , maka- , makapag- ,
maki- ,magpa-]
Hal:
Naglunsad ng proyektoang mga kabataan
29. 2. Pokus sa Layon / Gol Pokus - Ang paksa
ang layon ng pandiwa sapangungusap;
sumasagot sa tanong na“ano?”
[-in- , -i- , -ipa- , ma- , -an]
Sa Ingles, ito ay ang direct object
Hal:
Nasira mo ang mga props para sa play.
30. 3. Lokatibong Pokus / Pokus sa Ganapan -
Ang paksa ang lugar na ginaganapan ng
pandiwa sapangungusap; sumasagot sa tanong
na“saan?”
[pag-/-an , -an/-han , ma-/-an , pang-/-an ,
mapag-/-an]
Hal:
Pinagtaniman namin ang bukiran ng
maraming gulay.
31. 4. Benepaktibong Pokus o Pokus sa
Tagatanggap - Ang paksa ang tumatanggap sa
kilos ng pandiwa sapangungusap; sumasagot sa
tanong na “para kanino”
[i- , -in , ipang- , ipag-]
Sa Ingles, ito ay ang indirect object
Hal:
Kami ay ipinagluto ni nanay ng masarap na
ulam.
32. 5. Instrumentong Pokus / Pokus sa Gamit - Ang
paksa ang kasangkapan o bagay na ginagamit
upangmaisagawa ang kilos ng pandiwa sa
pangungusap;sumasagot sa tanong na
“sa pamamagitan ng ano?”/ “ano ang gamit”
[ipang- , maipang-]
Hal:
Ang kaldero ang ipinangluto ni nanay ng
masarap na ulam para sa amin.
33. 6. Kosatibong Pokus / Pokus sa sanhi - Ang
paksa ang nagpapahayag ng sanhi ng kilos
ng pandiwasa pangungusap; sumasagot sa
tanong na “bakit?”/ “ano ang dahilan”
[i- , ika- , ikina-]
Hal:
Ikinatuwa namin ang pagluluto ng
masarap naulamng aming nanay.
34. 7. Pokus sa Direksyon -Ang paksa ang
nagsasaad ng direksyon ng kilos ng
pandiwa sa pangungusap; sumasagot sa
tanong na “tungo saan/kanino?”
[-an , -han , -in , -hin]
Hal:
Pinuntahan ni Henry ang tindahan
para mamiling kagamitan.
35. Kaganapan ng Pandiwa - ay tumutukoy sa
bahagi ng pangunahingnagpapahayag ng ganap
na kahulugan sa pandiwa.
Uri ng Kaganapan ng Pandiwa
1. Kaganapang Tagaganap- bahagi ito ng
panaguri na gumaganap sa kilos na
ipinahahayag ng pandiwa.
Hal:
Ikinatuwa ng mga mamamayan ang
maringal na pagdiriwang ngkalayaan ng
bansa.
36. 2. Kaganapang Layon – bahagi ng
panaguri na nagsasaad ng bagayna
tinutukoy o ipinahahayag ng pandiwa.
Hal:
Naghanda ng palatuntunan ang
mga guro at mag-aaral, sa
pagdating ng mga panauhin.
37. 3. Kaganapang Tagatanggap– bahagi
ng panaguri nanagpapahayag kung sino
ang nakikinabang sa kilos na isinasaad
ng pandiwa.
Hal:
Nagbigay ng donasyon ang
kanilang samahan para sa
mgabiktima ng sunog.
38. 4. Kaganapang Ganapan – bahagi ng
panaguri na nagsasaad nglugar na
siyang pinaggaganapan ng kilos na
ipinahayag ng pandiwa
Hal:
Nanood ng pagtatanghal sa plasa
ang mga kabataan.
39. 5. Kaganapang Kagamitan – bahagi ng
panaguri na nagsasaad kunganong
bagay o kagamitan ang ginagamit
upang maisagawa angkilos na
ipinahahayag ng pandiwa.
Hal:
Iginuhit niya ang larawan ni Rizal sa
pamamagitan ng lapis.
40. 6. Kaganapang Direksyunal - bahagi ng
panaguri na nagsasaad ng direksyong
isinasaad ng kilos na ipinahahayag ng
pandiwa.
Hal:
Nagliwaliw siya sa Tagaytay buong
araw.
41. 7. Kaganapang Sanhi – bahagi ng
panaguri na nagsasaad ng dahilanng
pagkakaganap ng kilos na isinasaad ng
pandiwa.
Hal:
Nagwagi sila sa pakikihamok dahil
sa katatagan ng kanilang loob.
42. E. Pang-abay (Adverb ) - ay mga salitang
naglalarawan (words that describe) o
nagbibigay-turing sa pang-uri (adjective),
pandiwa (verb) at kapwa pang-abay.
Hal:
A. Panturing sa Pang-uri
1. Ang manggang itinitinda ni
Maria ay masyadong maasim.
43. B. Panturing sa Pandiwa
1. Dahan-dahan siyang umakyat ng
hagdan para hindi magising ang
kanyang natutulog na ina.
C. Panturing sa kapwa Pang-abay
1. Talagang mabagal umunlad ang
mga taong tamad.
44. Uri ng Pang-abay
1. Pang-abay na Pamaraan (Adverb of Manner)
- naglalarawan sa pandiwa.
Hal: Mahinahon niyang sinagot ang mga
akusa sa kanya.
2. Pang-abay na Panlunan (Adverb of Place) -
nagsasaad kung SAAN naganap,ginaganap o
gaganapin ang isang pangyayari o kilos. Ito ay
kadalasang pinangungunahan ng katagang SA.
Hal: Tumira siya sa gubat ng labimpitong
taon.
45. 3. Pang-abay na Pamanahon (Adverb of Time) -
nagsasaad kung KAILAN naganap, ginaganap at
gaganapin ang isang pangyayari o kilos.
Hal: Pupunta ako bukas sa palengke.
* Ang pang-abay na pamanahon ay maaaring
may pananda, walang pananda o nagsasaad ng
dalas.
May Pananda
(Nang, sa, noon, kung, kapag, tuwing,
buhat, mula, umpisa, hanggang)
46. Walang pananda
(Kahapon, kangina, ngayon, mamaya, bukas,
sandali, atb.)
Nagsasaad ng dalas
(Araw-araw, tuwing, taon-taon, buwan-buwan)
*Ang pang-abay na pamanahon ay may apat na uri:
Payak: bukas, mamaya, ngayon
Maylapi: kagabi, samakalawa
Inuulit: araw-araw, gabi-gabi, taun-taon
Parirala: noong nagdaang buwan, sa darating na
Kuwaresma, sa pagdating ng panahon
47. 4. Pang-abay na Pang-agam - nagbabadya ng
di-katiyakan sa pagganap sa kilos ng pandiwa.
Hal: Marahil ay matututo na siyang
magtanda.
5. Pang-abay na Panang-ayon - nagsasaad ng
pagsang-ayon (tunay, sadya, talaga, oo, opo)
Hal: Opo, magsisimba ako bukas.
48. 6. Pang-abay na Pananggi - nag-sasaad ng
pagtanggi, tulad ng hindi/di at ayaw
Hal: Hindi pa lubusang nalulusaw ang yelo
sa pitsel.
7. Pang-abay na Panggaano o Pampanukat -
nagsasaad ng timbang o sukat. Sumasagot sa
tanong na gaano o magkano.
Hal:Naragdagan ang timbang ko nang pitong
kilo.
49. 8. Pang-abay na Pananong - ginagamit sa
pagtatanong ukol sa panahon, lunan, pook,
bilang o halaga.
a. Ilan taon ka na?
9. Pang-abay na Benepaktibo - nagsasaad
ng kagalingang dulot para sa isang tao - ang
tagatanggap ng kilos.
a. Nagluto ng sopas ang nanay para kay
Celso.
50. 10. Pang-abay na Kawsitibo o Kusatibo -
nagsasaad ng dahilan. Ito ay binubuo ng sugnay
o pariralang nagsisimula sa dahil sa, sapagkat
atbp.
Hal: Siya ay nagkasakit dahil sa ambon.
11. Pang-abay na Pangkaukulan -
pinangungunahan ng tungkol, hinggil, o ukol.
Hal: Ang seminar ay hinggil sa pagpaplano ng
pamilya.
51. 12. Pang-abay na kundisyunal - nagsasaad
ng kundisyon para maganap ang pandiwa.
Hal: Bubuti ang iyong buhay kung
ikaw ay mag-aaral.
13. Katagang pang-bay o Ingklitik - na,
naman, man
Hal: Si Kiray ay darating na.
52. F. Pangatnig - ay ang mga kataga o
lipon ng mga salitang nag-uugnay sa
dalawang salita, parirala sa kapwa
parirala at sugnay sa kapwa sugnay
upang maipakita ang dalawa o higit
pang kaisipan sa loob ng pangungusap.
Ang pangatnig ay ginagamit din sa mga
pangungusap na tambalan, hugnayan
at langkapan.
53. Uri ng Pangatnig
1. Panapos - pangatnig na nagsasaad na
malapit nang matapos ang pagsasalita o
ang nais ipahiwatig ng pangungusap. (sa
wakas, sa lahat ito, di-kawasa, sa bagay na
ito)
Hal:
Makukuha ko na rin sa wakas ang
inaasam kong promosyon sa trabaho.
54. 2. Pananhi - nagsasaad ng kadahilanan
o katuwiran para sa natapos na kilos.
(kasi, dahil, palibhasa, sapagkat)
Hal:
Sumakit ang kanyang lalamunan
dahil sa kasisigaw.
55. 3. Pamukod - pangatnig na ginagamit
sa pagbukod o pagtatangi. (o, ni,
maging)
Hal:
Kung ikaw o si Liza ang bibigyan ng
parangal ay wala akong tutol.
56. 4. Paninsay - pangatnig na sinasalungat
ng naunang parte ng pangungusap ang
ikalawang bahagi nito. (ngunit, subalit,
datapwat, habang, bagaman)
Hal:
Nakatakda siyang umani ng
tagumpay kahit (kahit na)
maraming naninira sa kanya.
57. 5. Panubali - nagsasaad ito ng pag-
aatubili o pag-aalinlangan o
alternatibong pagpipilian. ( kung,
kapag, pag)
Hal:
Hindi tayo matutuloy sa sine kapag
hindi umuwi nang maaga ang tatay.
58. 6. Panimbang - pangatnig na gamit
kung naghahayag ng karagdagang
impormasyon at kaisipan. (pati,
anupa’t, saka)
Hal:
Anupa't pinagbuti niya ang
kanyang pag-aaral para makaahon
sa kahirapan.
59. 7. Pamanggit - pangatnig na gumagaya
o nagsasabi lamang ng iba. ( raw, sa
ganang akin,di umano)
Hal:
Siya raw ang hari ng sablay
60. 8. Panulad - gumagaya o tumutulad ng
mga pangyayari, kilos o gawa.
Hal:
Kung ano ang itinanim, siya ring
aanihin.
61. 9. Panlinaw - gamit ang pangatnig na
panlinaw upang ipaliwanag ang bahagi
o kabuuan ng isang banggit. (kaya,
kung gayon, sana)
Hal:
Nahuli na ang tunay na maysala
kaya makakawala na si Berto.
62. G. PANG-ANGKOP - ay mga katagang
idinudugtong sa pagitan ng dalawang
salita upang maging kaaya-aya ang
pagbigkas ng mga ito at magkaroon ng
ugnayang panggramatika. Ito ay
maaaring matagpuan sa pagitan ng
pang-uri at pangngalan. Ang pang-
angkop ay ang mga katagang na, ng at
g.
63. * NA – ginagamit kung ang nauunang salita
ay iuugnay sa sinusundang salita ay
nagtatapos sa katinig (consonant) maliban
sa titik na n. Ito rin ang ginagamit sa mga
salitang English na inuulit.
Hal:
malalim – bangin => malalim na
bangin
mataas – tao =>mataas na tao
64. * NG – ginagamit kung ang unang salita ng
iuugnay ay nagtatapos sa patinig (vowel).
Hal:
malaya – isipan ===> malayang isipan
malaki – bahay ===>malaking bahay
65. * G – ginagamit an gang iuugnay na
unang salita sa sinusundan nito ay
nagtatapos sa katinig na n.
Hal:
aliwan – pambata => aliwang
pambata
balon – malalim =>balong malalim
66. H. Pang-ukol (Preposition) ay bahagi ng pananalitang nag-
uugnay sa pangngalan, panghalip, pandiwa at pang-abay na
pinag-uukulan ng kilos, gawa, ari, balak o layon.
Dalawang Pangkat ng Pang-ukol
1. Ginagamit bilang pangngalang pambalana (common
noun) - mga pantukoy na ang layon, gawa, kilos o ari ay
para sa lahat o balana.
Hal:
1. Ang tema ng talakayan ay ukol sa kahalagahan ng
edukasyon.
2. Ang mga donasyong ibinigay ng mga pulitiko ay
para sa mga nasunug
67. 2. Ginagamit na pantukoy sa ngalan ng tanging
tao - mga pantuloy na ang layon, gawa, kilos o
ari ay para sa tanging ngalan ng tao.
Hal:
1. Ang librong kanyang binabasa ay ukol
kay Imelda Marcos.
2. Ayon kay Jose Rizal, ang kabataan ang
pag-asa ng bayan.
68. Iba Pang Uri ng Pang-ukol
1. sa , sa mga
2. ng, ng mga
3. ni, nina
4. kay, kina
5. sa, kay
