1. МУИС ОУХ Л.Бадамгарав
МУИС НШУИС C.Намуун
МЭТГЭЛЦЭХ УРЛАГ

2. 1. Оршил
2. “Мэтгэлцээний” түүхийн товчооноос
3. Мэтгэлцээн гэж юу вэ?
4. Мэтгэлцэх шалтгаан
5. Мэтгэлцээний гурван зарчим
6. Мэтгэлцээнээр олж авах чадварууд
7. МЭТГЭЛЦЭЭНИЙ БҮРЭЛДЭХҮҮН ХЭСЭГ
8. Мэтгэлцээн ба Менежмент
9. Дүгнэлт
10. Ашигласан материал
АГУУЛГА

3. ОРШИЛ

4.  1998 оны 5-р сарын 18-21-нд Парламентын мэтгэлцээниий
анхны сургалт семинарыг Харвардын Их сургуулийн хуулийн
сургуулийн дэмжлэгтэйгээр Улаанбаатар хотод зохион
байгуулж улсын болон хувийн Их, Дээд сургуулиудын 38
оюутан хамрагдаж байжээ. 1998 оны хичээлийн жилээс
эхлэн Их, Дээд сургуулиуд дээр оюутны мэтгэлцээний
клубууд байгуулж нээлтээ хийжээ.1998 оны 10-р сарын 10-
18-нд МУИС-ын Беркли, Бест, ТИС-н КТМС-н Центуриес клубт
Парламентын мэтгэлцээний анхны сургалт семинар
явагдсан байна.
“МЭТГЭЛЦЭЭНИЙ” ТҮҮХИЙН
ТОВЧООНООС

5.  Бидний өдөр тутмын амьдралд ямар нэг асуудлаас болоод
хоорондоо маргалдах, мэтгэлцэх тохиолдол үргэлж гарч
байдаг ба хоѐр юмуу түүнээс олон хүмүүс ямар нэг
асуудлаар эсрэг байр суурь баримталсан үед мэтгэлцээн
үүсдэг. Бидний өдөр тутмын амьдралд тохиолддог
мэтгэлцээн, маргаан нь албан ѐсны бус байдаг. Харин албан
ѐсны МЭТГЭЛЦЭЭН нь өөрийн тодорхой БҮТЭЦ, ЖУРАМ бас
ХЯЗГААРТАЙ байна. Энгийн маргаанд хэн нэг нь маргагч
мөн шүүгч байдаг бол мэтгэлцээнд гуравдагч тал буюу шүүгч
байдаг. Мэтгэлцээн нь ШИЙДЛЭЭС эхлэх ба НОТЛОГЧ болон
НЯЦААГЧ талууд уг шийдлийн талаар өөрсдийн үзэл бодлыг
НОТОЛГОО болон жишээ баримтуудаар батлаад зогсохгүй
эсрэг багийн нотолгоонуудыг баталгаагаар няцаана.
МЭТГЭЛЦЭЭН ГЭЖ ЮУ ВЭ?

7.  Мэтгэлцээн нь биднийг нийгэмд болж буй үйл явдалд
шүүмжлэлтэй хандаж, асуудлыг олон талаас нь харж, өөрийн
байр сууриа жишээ баримттай, үндэслэлтэй нотолгоонуудаар
илэрхийлж сургадаг. Үүний зэрэгцээ мэтгэлцэгч нь бусад
өөрийн санаа бодлыг ойлгуулах ѐстой. Үүний тулд бодол
санаагаа итгэл үнэмшилтэй, үр нөлөөтэй, тодорхой
илэрхийлэх хэрэгтэй. Боловсрол болон ажил мэргэжлийн
хүрээнд амжилт олохын тулд бусдад өөрийн санаа бодлыг
ойлгуулах аргыг эзэмших нь зайлшгүй хэрэгтэй. Ардчиллын
нөхцөлд мэтгэлцээн нь улс төрийн үйл явцыг ойлгож, өөрийн
үзэл бодлоо хамгаалах арга хэрэгсэл болно.
МЭТГЭЛЦЭХ ШАЛТГААН

8.  Нэг. Суралцахын тулд мэтгэлцэх
 Хоёр. Үнэнийг баримтлах зарчим
 Гурав. Бусдыг хүндэтгэх зарчим
МЭТГЭЛЦЭЭНИЙ ГУРВАН ЗАРЧИМ

9. 1. Сэдэвтэй танилцах
2. Сэдвийн дагуу судалгаа хийх
3. Мэтгэлцээнд бэлтгэх
4. Мэтгэлцээн
-мэтгэлцэгч нар өөрсдийн боловсруулсан нотолгоонуудаа
туршиж, мэтгэлцэх чадвараа харуулах
МЭТГЭЛЦЭЭНД СУРАХ АРГА

10.  Бүтээлч сэтгэлгээний чадвар
 Судалгаа хийх чадвар
 Илтгэх чадвар
 Сонсох болон тэмдэглэл хөтлөх
чадвар
МЭТГЭЛЦЭЭНЭЭР ОЛЖ АВАХ
ЧАДВАРУУД

11.  1. Шийдэл
 Мэтгэлцэхийн тулд нэг сэдэв хэрэгтэй. Энэ нь шиийдэл
болно. Шийдлийг ямагт Шийдсэн нь… гэж эхэлдэг.
Мэтгэлцээн эхлэхээс 20 мин өмнө өрсөлдөгч нарт мэтгэлцэх
сэдвийг /шийд/ танилцуулж өгнө. Мэтгэлцээн эхэлтэл багууд
бэлдэж болох боловч шийдлийг танилцуулахаас өмнө
бэлтгэсэн ямар нэгэн материал ашиглахыг хориглоно.
Мэтгэлцээний үе бүрт улс төр, нийгэм, эдийн засаг, гүн
ухааны зөрчилтэй талуудыг агуулсан шийдлийг хэлэлцэнэ.
МЭТГЭЛЦЭЭНИЙ БҮРЭЛДЭХҮҮН
ХЭСЭГ

12.  2. Нотолгоо
Сэдвийн хүрээнд талууд өөрийн дэвшүүлж байгаа санал
бодлыг зөв гэдгийг шүүгчид ойлгуулахын тулд нотолгоонууд
/аргумент/ дэвшүүлэх ѐстой. Энэ нь танай багийн байр
суурь зөв гэдгийг итгүүлэх үндэслэл гэсэн үг юм. Сэдвийг 2
талаас нь сайтар авч үзсэний эцэст дэвшүүлсэн нотолгоог
шүүгчид үнэлдэг ба нотолгоогоо хамгаалахад сайн талтай.
Хамгийн гол нь нотолгоог няцаахад хамгаалж чаддаг байх
ѐстой.

13.  3. Нотлох тал
 Мэтгэлцээнд шийдлийн үнэн
болохыг, өөрсдийн байр суурыг
илэрхийлэн үнэн болхыг шүүгчдэд
нотлон харуулах үүрэгтэй.
 4. Няцаах тал
 Шийдлийн буруу алдаатай
болохыг эсвэл шийдлийг
хамгаалж нотлогч талын
дэвшүүлсэн нотолгоонууд нь
алдаатай болохыг шүүгчдэд
нотлон харуулна.

14.  5. Няцаалт
Няцаалтын гол зориго нь тэмцээний гол асуудлуудыг
тодруулах зорилготой. Няцаалтад шинэ аргумент гаргахыг
хориглох бөгөөд харин шинэ жишээг бол үргэлж зөвшөөонө.
Хэрэв баримтлах илтгэлдээ аль нэг дүгнэлтийг хэлээгүй бол
тэрийг няцаалтад оруулж болохгүй. Няцаалтын үеэр илтгэгч
нь эсрэг багийн дэвшүүлээд хариу аваагүй зүйлүүдийн талаар
түрүүлж дурсахыг хориглоно.

15.  6. Тодруулгын үе
Энэ нь эсрэг талын илтгэгчийн
яриаг түр тасалж асуулт тавих
буюу буруу зөрүүтэй зүйлийг
тодруулахыг хэлнэ. Ингэхийн тулд
мэтгэлцэгч босч “Тодруулгын үе”
гэж хэлнэ. Илтгэгч тодруулгын
үеийг хүлээн, үгүй эсэхийг өөрөө
шийднэ.
 7. Дэмжлэг
 Дэвшүүлж буй нотолгоонуудаа
бодитой тоо баримт жишээгээр
баяжуулж үнэмшилтэй болгох
ѐстой. Мэтгэлцээнд дэмжлэгийг
судалгаагаар олох ба дэмжлэг нь
ихэвчлэн судлаачдын дүгнэлт
байдаг.

16.  8. Хачин асуулт
 Мэтгэлцээнд эсрэг багийн гишүүд бие биеэс асуулт асууж
хариулт авах боломжтой байдаг. Хайчин асуултын үеийг
эсрэг талын байр суурийг тодруулахад болон эсрэг багийн
кейсийн алдааг илрүүлэн харуулахад ашигладаг. Хайчин
асуултын мэдээллийг дараагийн илтгэлээ ашиглах хэрэгтэй.

17.  9. Дүрмийн үе
Энэ нь эсрэг талын
илтгэгчийн илтгэлийн үед
мэтгэлцэгч мэтгэлцээний
дүрмийг зөрчсөн хэмээн
эсэргүүцэхийг хэлнэ. Мөн
босч “ би дүрмийн үеийг
тавихыг хүсч байна ” гэж
хэлнэ. Илтгэгч илтгэлээ
зогсоож эсэргүүцлийг
сонсоно. Эсэргүүцлийг
хүлээж авах эсэхийг илгэгч
шийднэ.

18.  10. Шүүгчийн шийдвэр
 Шүүгч нь хоѐр талын нотолгоонуудыг нэгбүрчлэн сонсож
тэмдэглэл хөтөлсний үндсэн дээр аль баг шийдэлтэй илүү
уялдаа холбоо бүхий үнэн зөв нотолгоо гаргасныг харгалзан
ялсан багийг тодорхойлж, шүүгчийн хуудсан дээр
тэмдэглэнэ.

19. ДҮГНЭЛТ

20.  http://clubuud.blogspot.com/2010/04/blog-post_26.html
 http://nutagaiuner.blog.gogo.mn/read/entry202826
 http://www.cmox.org/forum/viewtopic.php?t=443
 http://www.olloo.mn/modules.php?name=News&file=article&
sid=18737
 “Мэтгэлцэх Урлаг” Л.Даваасамбуу 2009
АШИГЛАСАН МАТЕРИАЛ