1. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
ακ ή α γε άη μακρινή μας γειτονιά:
ήλιος - γη - σελήνηήλιος γη σελήνη
ή έ βά άΠηγή έμπνευση ς και βάση του προγράμματος :
το βιβλίο της Mireille Hartmann “Η αστρονομία ως παιχνίδι για παιδιά”, εκδ.
ΠΑΤΑΚΗΣ
9ο Δημοτικό Σχολείο Μεγάρων
τάξη Ε΄2
2015 - 2016
Νούτσου Αντιγόνη
2. πόσο μακριά βρίσκονται όλα αυτά;πόσο μακριά βρίσκονται όλα αυτά;
βίντεο που αποτυπώνει πόσο αχανές είναι το σύμπαν
https://youtu.be/udAL48P5NJU?t=17
πάμε μια βόλτα στο χωρόχρονο;πάμε μια βόλτα στο χωρόχρονο;
https://www.youtube.com/watch?v=fXrKn_c‐03I
3. ΗΛΙΟΣΗΛΙΟΣ
είναι το κοντινότερο άστρο στη Γη
απόσταση Ήλιου - Γης (150.000.000απόσταση Ήλιου Γης (150.000.000
χμ.)
διαστάσεις & σύσταση Ήλιουδιαστάσεις & σ σταση Ήλιο
μέρη του Ήλιου
φωτόσφαιρα
χρωμόσφαιρα
κηλίδες
προεξοχέςξ χ ς
ηλιακό στέμμα
12. επινοώντας & σχεδιάζοντας φανταστικούςεπινοώντας & σχεδιάζοντας φανταστικο ς
ήλιους
νεκρός ήλιοςποδοσφαιρικός ήλιος
λουλουδένιος ήλιος
εξωγήινος ήλιος
ανοιξιάτικος ήλιος
μυστικός ήλιος
κακοποιός ήλιος πριγκιπικός ήλιος
χαρούμενος ήλιος
των ζώων
καρδιακός ήλιος αστεράτος ήλιος αγωνιστικός ήλιος λουλουδάκης ήλιος πριγκίπισσα ήλιοςρ ς ή ς ρ ς ή ς γ ς ή ς ης ή ς ρ γ ή ς
13. β΄ μέρος - ΠΑΙΧΝΙΔΙΑβ μ ρ ς
ΦΩΤΟΣ
ά λ ανάκλαση - μ’ ένα καθρέφτη στέλνω το ηλιακό φως
στον τοίχο ή στο ταβάνι
διάχυση - σηκώνω ένα μικρό σύννεφο σκόνης από
κιμωλία ή ταλκ μπροστά από ένα προβολέα
δ ώ ή έ ό ή έ όδιαφανειών ή ένα φακό ή ένα φωτεινό
παράθυρο
ανάλυση - δημιουργώ ουράνια τόξα με ένα καθρέφτη
μέσα σε νερό και με τριγωνικά
πρίσματαπρίσματα
σύνθεση - κατασκευή του δίσκου του Νεύτωνα με ένασύνθεση κατασκευή του δίσκου του Νεύτωνα με ένα
παλιό cd
14. συμπλήρωση 3ου Φ.Ε. - ΔΙΣΚΟΣ ΤΟΥσ μπλήρωση 3 Φ Ε ΔΙΣΚΟΣ ΤΟΥ
ΝΕΥΤΩΝΑ
κατασκευή δίσκου του Νεύτωνα με ένα παλιό cd
https://www.youtube.com/watch?v=f1DoAyqo7zo
https://www.youtube.com/watch?v=OfVYBeYkqnw
http://efepereth.wikidot.com/newton‐disk
15. σχεδιάζοντας & ζωγραφίζοντας «γέφυρες ουράνιου
όξτόξου
https://www.youtube.com/watch?v=KCJFXi2SoDQ
ΤΟ ΟΥΡΑΝΙΟ ΤΟΞΟ ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΑ ΜΕΡΗ ΤΗΣ ΓΗΣ – ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ
η «χώρα του ουράνιου τόξου»
κοιτάζοντας μέσα απ’ την έδρα ενός
πρίσματος τα αντικείμενα περιβάλλονται από
τα χρώματα του ουράνιου τόξου:
προς τα δεξιά μωβ-μπλε-πράσινα
προς τα αριστερά κόκκινα-πορτοκαλί-
κίτρινακίτρινα
16. γ΄ μέρος - ΠΑΙΧΝΙΔΙΑγ μ ρ ς
ΣΚΙΩΝ
σχήματα σκιώνσχήματα σκιών
δημιουργώ στο δάπεδο ή στον
τοίχο εικόνες τεράτων με
πολλά κεφάλια, χέρια & πόδιαπολλά κεφάλια, χέρια & πόδια
17. διαστάσεις σκιών - πότε η σκιά μου είναιδιαστάσεις σκιών πότε η σκιά μο είναι
μεγαλύτερη
απ’ τον εαυτό μου;
(νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα)(νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα)
προσανατολισμός & μετατόπιση σκιών
ώσκιών –
οι σκιές σχηματίζονται πάντα
αντίθετα προς τον ήλιο καιρ ς ή
αλ-λάζουν σιγά σιγά θέση
Αποτύπωση σκιάς σεΑποτύπωση σκιάς σε
«βεντάλια»
με ένα παιδί – γνώμονα
περιστροφή της σκιάς
προετοι ασία ηλιακού προετοιμασία ηλιακού
ρολογιού
18. Ηλιακό ρολόι
εύκολη μετάβαση από την αποτύπωση
ά β άλ α α α ήσκιάς σε «βεντάλια» στην παρατήρηση
του ηλιακού ρολογιού
καταγραφή σκιάς σεα αγραφή άς
ηλιακό ρολόι ανά ώρα
από τους μαθητές
ηλιακή μεσημβρία ή μεσημέρι
όσο πιο κοντή είναι η σκιά, τόσο ο ήλιος
βρίσκεται στο πιο ψηλό σημείο του ουρανού.βρίσκε αι σ ο πιο ψηλό σημείο ο ο ρανο
όσο πιο μακριά είναι η σκιά, τόσο ο ήλιος
βρίσκεται στο πιο χαμηλό σημείο του
ουρανού
λή ή θ ή συμπλήρωση 4ου Φ.Ε. (χειμερινή – θερινή
ώρα)
21. Ο ΓΑΛΑΖΙΟΣ
ΠΛ ΝΗ ΗΣhttps://www.youtube.com/watch?v=btn6sGvYhi0
(τραγούδι)
https://www.youtube.com/watch?v=vH‐D8_mjGxU
ΠΛΑΝΗΤΗΣ
(τραγούδι Χ. Κατσιμίχα)
απόσταση Ήλιου - Γης
150 000 000
https://www.youtube.com/watch?v=h7Y39VyXL2c
150.000.000 χμ.
70% ωκεανοί
ιδανική απόσταση από τον
Η ΓΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ.mp4
https://www.youtube.com/watch?v=5HnELQcpdRM
Ο πλανήτης Γη σε εικόνες που δεν έχετε ξαναδεί
https // o t be com/ atch? HI6i2k2 H
Ήλιο
πλεονέκτημα Γης:
νερό σε υγρή μορφή
https://www.youtube.com/watch?v=wHI6i2k24H4
Η Ελλάδα από το διάστημα
https://www.youtube.com/watch?v=Kz4_F0eno‐4
Πόσο μικροί είμαστε Μια ματιά στο διάστημαρ γρή μ ρφή
ατμόσφαιρα για αναπνοή
ο,τιδήποτε υπάρχει στον πλανήτη
μας υπόκειται στη γήινη βαρυτική
έλξ
Πόσο μικροί είμαστε... Μια ματιά στο διάστημα
https://www.youtube.com/watch?v=uQJFqv9XNOw
Εκπληκτικό βίντεο της Γης!.flv
https://www.youtube.com/watch?v=R8bXnYcCh7I
έλξη (κόκκοι άμμου, νερά ωκεανών, …) Ο Πλανήτης Γη από το Διάστημα
22. αναπαράσταση της Γης
πάνω σε μαύρα χαρτόνια με χαραγμένο κύκλο σχεδιάζουμε και
βάφουμε με τυρκουάζ χρώμα τους ωκεανούς και μπεζ χρώμα
ί υτις ηπείρους.
συμπλήρωση 5ου Φ.Ε. (ήπειροι, ωκεανοί, Β. Πόλος, Ν. Πόλος,
Ισημερινός)Ισημερινός)
φτιάχνω «στρογγυλά όπως η Γη»
συμπλήρωση 6ου Φ.Ε.
(σχεδίασε τον εαυτό σου(σχεδίασε τον εαυτό σου
πάνω στον πλανήτη)
23. πόσο μεγάλη είναι η Γη;μ γ η η η
παιχνίδι
Κάποιος φεύγει απ’ την Ελλάδα, για να κάνει το
γύρο του κόσμου ταξιδεύοντας νυχθημερόν με
ί λέ έ & λ ί Πόαυτοκίνητο, μοτοσυκλέτα, τρένο & πλοίο. Πόσες
μέρες θα κάνει;
εκτέλεσηεκτέλεση
Με μικρά τριγωνικά κομμάτια χαρτιού, άσπρα
για τη μέρα & μαύρα για τη νύχτα, που έχουν
το μέγεθος όσο η Ελλάδα πάνω στην υδρόγειομ γ ς η η ρ γ
σφαίρα (διαγώνιος άξονας Κέρκυρας - Ρόδου)
καλύπτουμε την περίμετρο της Γης με αφετηρία
την Ελλάδα
25. ο ήλιος και οι 8 πλανήτες του ηλιακού μαςο ήλιος και οι 8 πλανήτες του ηλιακού μας
συστήματος
συμπλήρωση 7ου
Φ ΕΦ.Ε.
(η σειρά των πλανητών
στο ηλιακό μας σύστημα)η μ ς ημ )
26. η Γη με «τραβάει»η η μ ρ β
Γιατί όταν πηδάμε στον αέρα, πέφτουμε πάντα στο έδαφος;
Μια δύναμη, η βαρύτητα, μας έλκει προς
τον πλανήτη με δύναμη τόσο μεγάλη όσο
πιο μεγάλη μάζα έχει αυτός.
Σε έναν άλλο πλανήτη μεγαλύτερο απ’ τη
Γη, το βάρος μας θα είναι μεγαλύτερο.
παιχνίδι - συμπλήρωση 9ου Φ.Ε.
( ό ζ ίζ Γ α άλλ λα ή(πόσο ζυγίζω στη Γη και στους άλλους πλανήτες
του ηλιακού μας συστήματος)
http://www.myscience.gr/arti
cle/poso‐zygizete‐se‐kathe‐
planiti
27. ο πλανήτης μου «γυρίζει»ή ης μ γ ρ ζ
περιστροφή
λλ ή έ ύ
περιφορά
εναλλαγή εποχώνεναλλαγή μέρας - νύχτας εναλλαγή εποχών
Εύκολη η προσομοίωση της μέρας και
της νύχτας με τη χρήση ενός προβολέα
Η κατανόηση της εναλλαγής των
εποχών είναι λίγο δύσκολη, ωστόσοης χ ς μ η χρή η ς ρ β
δια-φανειών που παίζει το ρόλο του
Ήλιου.
χ γ η,
γίνεται εύκο-λα αντιληπτή με τη
βοήθεια 3 προσομοι-ώσεων. (βλ. διαφ.
28, 29, 30, 31)
https://effiekyr.files.wordpress.com/2013/01/untitled
‐31.png?w=300&h=292 ημέρα ‐ νύχτα
http://www.authorstream.com/Presentation/jmokias
‐570521/ περιστροφή της Γης
28. « ο χορός των 4 εποχών »
1ο παιχνίδι - προσομοίωση
διδακτικός στόχος - μορφή γήινης τροχιάς,
κατεύθυνση & διάρκεια πορείας της Γηςρ ρ ς ς ς
1. Οι μαθητές σχηματίζουν ένα κύκλο - έλλειψη και κάθονται γύρω του.
Στο κέντρο του κύκλου είναι τοποθετημένη μια λάμπα σε βάση, ο Ήλιος.
2. Ένα παιδί - Γη αρχίζει να περιστρέφεται πάνω στην ελλειπτική
τροχιά με φορά αντίθετη των δεικτών του ρολογιού γυρίζοντας
ταυτόχρονα και γύρω απ’ τον εαυτό του.
ί έ ή ύ ί3. Μόλις το παιδί - Γη ολοκληρώσει έναν πλήρη κύκλο, είναι σαν να
πέρασε ένας χρόνος. Τότε βάζουμε ταμπέλες με τα ονόματα των μηνών
γύρω απ’ τον κύκλο.
Τ δ ά ζ ά ώ ζ ά Ήλ Γ4. Τα παιδιά σε ζευγάρια προσομοιώνουν το ζευγάρι Ήλιος – Γη,
φροντίζοντας οι πλανήτες να μη … συγκρουστούν με άλλον!!!
29. 2ο παιχνίδι - προσομοίωση
διδακτικός στόχος οι δυο όλοι τ ς Γ ς φωτίζονται & διδακτικός στόχος - οι δυο πόλοι της Γης φωτίζονται &
βυθίζονται στο σκοτάδι διαδοχικά για 6 μήνες.
1. Τοποθετούμε τις ταμπέλες με τους μήνες και τις
έ ό ά λλ ή άεποχές του χρόνου πάνω στην ελλειπτική τροχιά της
Γης σύμφωνα με το διπλανό σχήμα.
2. Οι μαθητές στέκονται κοντά στο «χειμώνα», ώστε να έχουν τους 32. Οι μαθητές στέκονται κοντά στο χειμώνα , ώστε να έχουν τους 3
μήνες του καλοκαιριού αριστερά τους.
3. Μετακινούμε την υδρόγειο πάνω στην τροχιά της Γης φροντίζοντας να
έ θ ό άξ Γπαραμένει σταθερός ο άξονας της Γης.
• καλοκαίρι = η Γη «γέρνει προς τον Ήλιο»
• χειμώνας = η Γη «γέρνει προς τα πίσω»
• άνοιξη & φθινόπωρο = η Γη «στέκεται στραβά και γέρνει στοάνοιξη & φθινόπωρο η Γη στέκεται στραβά και γέρνει στο
πλάι».
30. 4. Ανάβουμε τη λάμπα - Ήλιο και στερεώνουμε ένα ανθρωπάκι στο Β.
Πόλο της υδρογείου. Θέτουμε την υδρόγειο σε περιστροφική κίνηση στην
εποχή καλοκαίρι και παρατηρούμε ότι η φιγούρα μένει πάντα φωτισμένη
(6 μήνες μέρα). Αντίθετα, η φιγούρα μένει πάντα στο σκοτάδι, όταν η
υδρόγειος τοπο-θετηθεί στην εποχή χειμώνας (6 μήνες νύχτα).
4. Επαναλαμβάνουμε το ίδιο πείραμα βάζοντας το ανθρωπάκι στο Ν. Πόλο
της υδρογείου.
6. Ολοκληρώνουμε την προσομοίωση τοποθετώντας
την υδρόγειο σφαίρα στις ενδιάμεσες θέσεις,
άνοιξη & φθινόπωρο (ίση μέρα – ίση νύχτα)άνοιξη & φθινόπωρο (ίση μέρα ίση νύχτα).
31. 3ο παιχνίδι - προσομοίωση
διδακτικός στόχος – μεταβολή της ποσότητας θερμότηταςς χ ς ς ς ς
που δέχεται το ίδιο σημείο του
πλανήτη σε
διαφορετικές περιόδους
1. Παίρνουμε ένα τετράγωνο χαρτόνι πλευράς 20 εκ. με ένα κύκλο
διαμέτρου 2 εκ. στο κέντρο του.
2. Τοποθετούμε την υδρόγειο σφαίρα σε θέση καλοκαιριού και παρεμ-
βάλλουμε μεταξύ Ήλιου και Γης το διάφραγμα που κατασκευάσαμε.
Παρατηρούμε ότι ένα «στρογγυλό» πολύ φωτεινό πέφτει πάνω στηνρ ηρ μ ρ γγ φ φ η
υδρόγειο.
3. Μετατοπίζουμε την υδρόγειο στη θέση του χειμώνα και βλέπουμε τη
διαφορά – το φως δεν είναι τόσο φωτεινό και στρογγυλό αλλά αχνό καθώςφ ρ φ ς φ ρ γγ χ ς
απλώνεται προς το Β. Πόλο.
4. Στις ενδιάμεσες θέσεις, άνοιξη και φθινόπωρο, το φως είναι λιγότερο
απλωμένο και αχνό απ’ του χειμώνα και όχι τόσο φωτεινό και στρογγυλόαπλωμένο και αχνό απ του χειμώνα και όχι τόσο φωτεινό και στρογγυλό
όπως του καλοκαιριού.
5. Συσχετίζουμε το φως της λάμπας με τη
θερμότητα του Ήλιου Έτσι λόγω διαφοράςθερμότητα του Ήλιου. Έτσι λόγω διαφοράς
θερμοκρασίας έχουμε 4 εποχές στη χώρα μας.
32. διάρκεια ημέρας - νύχτας σε κάθε εποχή
Τοποθετούμε την υδρόγειο σφαίρα στο χειμώνα και την περιστρέφουμε
αργά γύρω απ’ τον εαυτό της έχοντας αναμμένη τη λάμπα - Ήλιο. Στη
θέ Ελλάδα βάζ α λλ ή αία Καθώ δ όθέση της Ελλάδας βάζουμε μια ελληνική σημαία. Καθώς η υδρόγειος
περιστρέφεται, η σημαία περνάει απ’ τη σκιά στο φως, όμως παραμένει
περισσότερη ώρα στη νύχτα παρά στη μέρα Αυτό γίνεται αντιληπτό, αν
ακουμπήσουμε τη μύτη ενός μαρκαδόρου δίπλα στη σημαία, ενώ αυτήα μ ή μ η μ η ς μαρ α ρ α η ημα α, α ή
κινείται.
Επαναλαμβάνουμε το ίδιο πείραμα τοποθετώντας
υδ όγε καλ καί Εδώ αία α α έ ετην υδρόγειο στο καλοκαίρι . Εδώ η σημαία παραμένει
περισσότερη ώρα στη μέρα παρά στη νύχτα.
συμπλήρωση 8ου Φ.Ε. (οι 4 εποχές)μ ήρ η ( χ ς)
34. Η ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΤΗΣ ΝΥΧΤΑΣ
μικρός, απλός πλανήτης που βρίσκεται σε τροχιά γύρω απ’ τη
Γη
απόσταση απ’ τη Γη : 380.000 χμ.
διάμετρος : > ¼ διαμέτρου της Γης
β ή έλξ φ έ ό Γ βαρυτική έλξη : 6 φορές μικρότερη της Γης
απουσιάζει το νερό στην επιφάνειά της, μόνο πάγος στους
πόλους
Σ 28 ί έ λ λ ώ α φή ύ α ’ Σε 28 περίπου ημέρες ολοκληρώνει μια περιστροφή γύρω απ’
τον εαυτό της και γύρω απ’ τη Γη → παρουσιάζει πάντοτε την
ίδια πλευρά
προς τη Γηπρος τη Γη
https://gr.pinterest.com/pin/295408056789209851/ (προσομοίωση για τις φάσεις της σελήνης)
https://gr.pinterest.com/pin/295408056789058984/ (πλανήτες και φεγγάρια)
http://ilovenewton.com/phases‐moon‐night‐stars‐study‐guide‐4th‐grade/
(φάσεις της σελήνης από μακριά και όλο πλησιέστερα)
https://gr.pinterest.com/pin/196117758751886364/ (φάσεις σελήνης)
36. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ
Οι ήπειροι φαίνονται πιο ανοιχτόχρωμες, γιατί λόγω της τραχιάς
επιφάνειάς τους το ηλιακό φως διαχέεται εντονότεραεπιφάνειάς τους το ηλιακό φως διαχέεται εντονότερα.
Κατασκευή ανάγλυφου τ ς σελ νιακής ε ιφάνειας ε λόΚατασκευή ανάγλυφου της σεληνιακής επιφάνειας με πηλό
• Σ’ ένα τετράγωνο κομμάτι πηλού χωρίζουμε 2 διακριτές ζώνες (θάλασσα
- ήπειρος)
• Αποτυπώνουμε κρατήρες, καλδέρες, βουνά, ρωγμές, ακτινωτέςΑποτυπώνουμε κρατήρες, καλδέρες, βουνά, ρωγμές, ακτινωτές
ραβδώσεις,…
• Φωτίζουμε το ανάγλυφο με φακό, έτσι ώστε και η ελάχιστη τραχύτητα
να είναι ορατή. Αυτό συμβαίνει, όταν το φως πέφτει ξυστά, καθώς χαμηλώνουμε
φα ότο φακό.
37. συμπλήρωση 10ου Φ.Ε. (σεληνιακή
γεωγραφία)γεωγραφία)
Φτιάχνουμε «ονειρικά φεγγάρια» Φτιάχνουμε «ονειρικά φεγγάρια»
εμπνεόμενοι απ’ τη «σονάτα του
σεληνόφωτος» του Beethoven
https://www.youtube.com/watch?v=AxfAW08ZwFc
moonlight sonata Beethoven
Ζ φίζ φά λή Ζωγραφίζουμε την επιφάνεια της σελήνης
σε μαύρο canson χαρτί Α4 (γκρι για τις
θάλασσες και μπεζ για τις ηπείρους)
38. Φάσεις της Σελήνηςς ης ή ης
παιχνίδι – το σίριαλ της σελήνης
Βάζω τις καρτέλες ε τις φάσεις τ ς σελήν ς στ σωστή τ υς σειράΒάζω τις καρτέλες με τις φάσεις της σελήνης στη σωστή τους σειρά.
συμπλήρωση 11ου Φ.Ε.συμπλήρωση 11 Φ.Ε.
συμπλήρωση 12ου Φ.Ε.