3. Si Julian Cruz Balmaceda
ay itinuturing na isa sa mga
haligi ng panitikang Pilipino
dahil sa malaking
kontribusyon niya sa sariling
panitikan. Siya ay isang
makata, mandudula,
kuwentista, mangangatha,
nobelista at mananaliksik-
wika.
4. Isinilang siya sa Orion, Bataan noong Enero 28, 1895.
Nag-aral siya sa Colegio de San Juan de Letran.
Nagtapos siya ng dalawang taong pag-aaral ng Batas
sa Escuela de Derecho. Sa gulang na labing-apat ay
nagwagi na sa isang patimpalak ang kanyang dulang
“Ang Piso ni Anita” isang dulang musikal na ang paksa
ay tungkol sa pagtitipid. Pinaksa rin ni Balmaceda sa
kanyang mga dula ang pilosopiya ng sosyalismo,
kagalingang-bayan at pangkasaysayan.
5. Sa kanyang mga dula ay lalong kilala ang Sa Bunganga ng
Pating, tumutuligsa ito sa mga nagpapautang na labis
magpatubo. Mula rin sa kanyang panitik ang Sangkwaltang
Abaka, Dahil sa Anak, Budhi ng Manggagawa, Musikang
Tagpitagpi, Ang Bagong Kusinero, at iba pa. Sa nobela ay
mababanggit ang Himagsikan ng mga Puso at Tahanang
Walang Ilaw. Ang katipunan ng mga tulang kanyang nasulat ay
tinawag niyang Pangarap Lamang. Kasama sa katipunang ito
ang Marilag na Guro, Sa Bayan ni Plaridel, Magsasaka, Nasaan
Ka, Bakit, Ulila, Anak ni Eba, at marami pang iba. Ginamit niya
ang sagisag na Alpahol sa kanyang pagsusulat. Ang huli niyang
naisulat ay isang isang tula na ang pamagat ay Punungkahoy.
6. Siya ay binawian ng buhay
noong Setyembre 18, 1947 sa
gulang na 52.
17. “Primo, iya’y hindi ko na anak, mula sa mga
sandaling iya’y maka-isip na gumawa ng
napakalaking kasalanang gaya ng kaniyang
ginawa. Siya’y hindi ko na anak. Siya’y hindi
karapat-dapat na magtaglay ng aking apelyido.
Kahiya-hiya! Karima-rimarim. Isang malaking
batik iyan sa lahi ng mga Lakambayan. Oo,
walang patawad ang kaniyang ginawa!”.
18. Ano sa palagay ninyo ang nais ipabatid ni Don Arkimedes
sa kaniyang naging pahayag? Ano kaya ang kasalanang
nagawa ng kaniyang anak na si Manuel?
19. “Ang ginawa ng iyong anak
ay isang bagay na hindi
kataka-takang gawin ng
kabataan ngayon” ang
nawika ni Don Cristobal.
20. Maaari ba kayong magbigay ng isang
halimbawa o sitwasyong tulad nito?
21.
22. “Primo, alam mo kung gaano ang
pagtatangi ko sa iyo, kaya kung
pinahahalagahan mo ang ating
parang magkapatid na pagsasama ay
hinihiling kong huwag na nating pag-
usapan ang bagay na iyan.”
24. Ikaw rin ang masisisi sa nangyaring iyan at
hindi ang anak mo lamang. Pinalaki mo sa
labis na layaw ang iyong anak. Nalimutan
mo na ang sabi ni Florante? “Ang laki sa
layaw karaniwa'y hubad sa bait at muni't
25. Ano ang nais iparating ni Don Cristobal
kay Arkimedes sa sinabi ni Florante?
26.
27.
28. Diyan ka nagkakamali ng panukat, Primo. Kilala
ko ang ina ni Rita. Oo, labandera nga nguit ikaw
ma’y hahanga sa babaeng iyon noong
nabubuhay. Sa kaniyang sariling pagsisikap at sa
likod ng di kakaunting pagtitiis, kahit gapang ay
iginapang niya ang pagpapaaral sa kaniyang
bugtong na anak, si Rita nga at una ang diyos, si
Rita’y nakatapos sa Normal School at
nakapagturo sa paaralang bayan.
29. Isang babaeng malinis, may puri, may dangal
at maliban sa munting batik na nilikha ng
kalikutan at kagandahang lalaki ng iyong
anak ay walang maisusurot sa kaniya ang
makasalanang lipunan ng tao.
37. Ngayon ano ang ating gagawin?
Bakit tayo naparito? Tayo ba’y
papahula? A.. a.. sa akin ay hindi
maaari iyan. Ako’y sumama rito
upang lutasin ang isang matandang
salitaan. Hindi ko mapapayagan na
si Rita’y mamalaging walang asawa
at ang anghelitong ito’y mawalan
ng ama. Iyan ang hindi ko
mapapayagan!
38.
39. Ito… Ito’y huwag ninyong
aalalahanin. Palalakihin ko.
Tuturuan ko ng edukasyong bagay
sa kanya. Ito’y isang batang
walang-ama at sa akala ba ninyo ay
kasalanan ng batang ito ang siya’y
magkaroon ng isang nunong sa
halip na lagyan sa dibdib ng isang
puso, ang napalagay ay isang tipak
ng batong may kawayan?
40. Hindi mangyayari ang sinasabi
ninyo. Sa aming lahi ay ang padre
de familia ang sinusunod. Hindi
maaari ang kagustuhan ng aking
anak. Ano ang palagay ninyo?
Matitiis ko bang magkaroon ng
isang anak na binatang ama at ng
isang apong walang nuno?
41. Sinasabi ko nang sa
bahay na ito ay walang
masusunod kundi ang
aking kalooban.
42.
43. UNANG PANGKAT
“Ang ginawa ng iyong anak
ay isang bagay na hindi
kataka-takang gawin ng
kabataan ngayon.”
44. IKALAWANG PANGKAT
“Ikaw rin ang masisisi sa
nangyaring iyan at hindi ang
anak mo lamang. Pinalaki mo
sa labis na layaw ang iyong
anak.”
45. IKATLONG PANGKAT
“Ngayon ano ang ating
gagawin? Bakit tayo naparito?
Tayo ba’y papahula? A.. a.. sa
akin ay hindi maaari iyan.”
46. PAMANTAYAN POKUS PAGMAMARKA
1. Pagbibigay ng interpretasyon.
Tama at ang angkop sa
diwa ng nilalaman ang
pagpapakahulugan ng
pahayag.
1. Pagkakaganap ng tauhan.
Maayos, makatotohanan
at makatarungang
pagbibigay buhay sa uri
ng personalidad ng
tauhang nagwika ng
naging pahayag.
1. Mga kasuotan o props na ginamit sa
tagpo.
Maayos ang mga o
kasuotan o props sa
kalagayan ng sitwasyon
sa dula.
KABUUAN:
RUBRIC PARA SA DULA-DULAAN
Iskala ng Pagmamarka: 5 (Napakahusay) 4 (Mahusay) 3
(Katamtaman) 2 (Di-gaanong mahusay) 1 (Di-lubhang mahusay)