Ιστορία, Ο Σόλων ο ποιητής και μεταρρυθμιστής

1. Ο ΣΟΛΩΝΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΪΚΗ ΑΘΗΝΑ.
Η ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ΒΑΣΙΛΙΑ ΤΩΝ ΛΥΔΩΝ ΚΡΟΙΣΟ
ΒΟΝΤΖΟΥ ΒΑΡΒΑΡΑ 2ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΒΟΛΟΥ

2. Σόλων ο Αθηναίος : ο μετριοπαθής μεταρρυθμιστής
Φανταστική απεικόνιση του Σόλωνα σε πίνακα του
19ου αιώνα.
Ο Σόλων, εξέχον μέλος της αθηναϊκής
κοινωνίας του 6ου αιώνα και ένας
από τους «Επτά Σοφούς» της αρχαίας
Ελλάδας, έμεινε γνωστός στην
ιστορία για τις μεταρρυθμίσεις που
εισήγαγε στο αθηναϊκό πολίτευμα.
Αποτέλεσαν τον θεμέλιο λίθο ενός
πολιτεύματος, της δημοκρατίας, που
μόλις είχε κάνει την εμφάνιση του
στην παγκόσμια σκηνή και επρόκειτο
να κυριαρχήσει στη Δύση ως τις
μέρες μας.

3. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΒΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ
• Τα αρχαιολογικά στοιχεία που υπάρχουν για τον Σόλωνα είναι
περιορισμένα Οι κύριες αρχαίες πηγές είναι ο Ηρόδοτος και ο
Πλούταρχος, οι οποίοι όμως έγραψαν γι' αυτόν μερικούς αιώνες
αργότερα.
• Ο Σόλων, γιος του Εξηκεστίδη, γεννήθηκε περίπου το 639 π.Χ., από
πλούσια, αριστοκρατική οικογένεια της αρχαίας Αθήνας.
• Ο πλούτος της οικογένειάς του προερχόταν κυρίως από το εμπόριο
παρά την ιδιοκτησία γης. Έτσι, ο Σόλων δεν αισθανόταν αλληλεγγύη
προς την αριστοκρατική τάξη.
• Έλαβε μία σφαιρική και βαθιά παιδεία και γρήγορα διακρίθηκε για
τη μετριοπάθεια και τη σοφία του.

4. • Ποίηση έγραψε κυρίως για να υπερασπίσει πατριωτικούς σκοπούς και τις
νομοθετικές του μεταρρυθμίσεις .
• Έδειξε ιδιαίτερη προτίμηση για τις ελεγείες. Για το τι ήταν η ἐλεγεία ή το ελεγειακό
δίστιχο  βλ. «Τις ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα» :
http://www.Greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/history/grammatologia/page_024.html.
• Η πιο γνωστή ελεγεία είναι η «Σαλαμίς», η οποία έχει πατριωτικό περιεχόμενο,
καθώς παρακινεί τους Αθηναίους να επανακτήσουν το νησί αυτό που είχε μεγάλη
στρατηγική σημασία για την Αθήνα. Μόλις οκτώ στίχοι σώζονται από αυτήν.
• Σε άλλες βρίσκει την ευκαιρία να παραθέσει τις πολιτικές απόψεις του και να
καλλιεργήσει τα ιδανικά της φιλοπατρίας και του δικαίου στους συμπατριώτες του.
Λόγω του διδακτικού χαρακτήρα των ελεγειών αυτών έμειναν γνωστές ως
«γνωμικές».
• Οι στίχοι του ζέσταναν τις καρδιές των Αθηναίων, οι οποίοι αναζητούσαν άνδρες
με ηγετικά προσόντα και ενάρετο χαρακτήρα.
Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ – Ο ΕΛΕΓΕΙΑΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ

5. Το πολιτικό κλίμα της εποχής του Σόλωνα
• ‘Όπως είπαμε και στην τάξη, στην Ελλάδα του ύστερου 7ου αιώνα υπήρχε μεγάλη
κοινωνική αναταραχή.
• Σε πολλές πόλεις – κράτη, όπως στη Σικυώνα και τα Μέγαρα, τύραννοι είχαν
καταλάβει την εξουσία.
• Στην Αθήνα, το 632 π.Χ. ο Αθηναίος αριστοκράτης Κύλων, γαμπρός του τύραννου των
Μεγάρων Θεαγένη, προσπάθησε ανεπιτυχώς να καταλάβει την εξουσία. «Το άγος του
Κύλωνα».
• Η σύγκρουση μεταξύ των αριστοκρατικών οικογενειών συνέδραμε (=οδήγησε)
αποφασιστικά στη δημιουργία ενός εκρηκτικού κλίματος στην αρχαϊκή Αθήνα.
• Επίσης, οι περισσότεροι Αθηναίοι στέναζαν υπό το βάρος χρεών που αυξάνονταν
συνεχώς. Οι πιστωτές (= δανειστές) προέρχονταν κυρίως από την αριστοκρατική
τάξη.
• Υπήρχε τέτοιος αναβρασμός στην Αθήνα που ακόμα και το ενδεχόμενο εμφυλίου
πολέμου δεν μπορούσε να αποκλειστεί.

6. Οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις και… το αττικό Ελαιόλαδο
Το 594 π.Χ., ο Σόλων διορίστηκε άρχοντας της Αθήνας από τους πολίτες και
όχι από τον Άρειο Πάγο, όπως συνηθιζόταν.
Πριν αναλάβει αυτό το δύσκολο έργο έλαβε διαβεβαιώσεις από τον Άρειο
Πάγο ότι οι μεταρρυθμίσεις του θα παρέμεναν ενεργές τουλάχιστον για δέκα
χρόνια. Αυτές ήταν:
• H «σεισάχθεια», δηλαδή αποτίναξη βάρους (από το σείω
που σημαίνει κουνώ και το άχθος που σημαίνει βάρος).
Aνακούφισε τις φτωχότερες τάξεις και προκάλεσε μεγάλη
δυσαρέσκεια στους αριστοκράτες γαιοκτήμονες.
• Η υποθηκευμένη από τρίτους (κυρίως αριστοκράτες) γη
επιστρεφόταν πλέον στους γεωργούς.
• Aποκαταστάθηκαν (=απελευθερώθηκαν) όσοι είχαν γίνει
δούλοι στο παρελθόν για χρέη.
• Απαγορεύτηκε η εξαγωγή τροφίμων στο εξωτερικό, εκτός
από το ελαιόλαδο που παραγόταν στην Αττική σε αφθονία.
• Ενθαρρύνθηκε η μετεγκατάσταση στην Αθήνα
εξειδικευμένων τεχνιτών, που κατάγονταν από άλλες
πόλεις.

7. ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΕΣ
ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ
Έτσι, πήρε τα εξής μέτρα:
• Χώρισε τους Αθηναίους πολίτες σε
τέσσερις τάξεις, με βασικό κριτήριο τα
εισοδήματα από την κινητή και
ακίνητη περιουσία τους.
• Ίδρυσε τη Βουλή των 400 δηλ. από 100
αντιπροσώπους από κάθε φυλή.
• Αποδυνάμωσε τον Άρειο Πάγο
παραχωρώντας αρμοδιότητές του στη
Βουλή των 400.
• Κατέστησε την Εκκλησία του Δήμου
«ανοιχτή» σε κάθε Αθηναίο άρρενα
πολίτη, ακόμη και στον πιο φτωχό.
Επειδή οι αριστοκρατικές οικογένειες
κατείχαν όλα τα σημαντικά κυβερνητικά
αξιώματα και
η αστική τάξη που είχε πλουτίσει από το
εμπόριο πίεζε συνεχώς για να αναλάβει
πολιτικά αξιώματα,
ο Σόλωνας καθόρισε τα αξιώματα των
πολιτών με βάση τα εισοδήματά τους κι
όχι την καταγωγή / την τάξη που ανήκαν.

8. Οι συνέπειες της
Νομοθεσίας του
Σόλωνα
• Ο Σόλων παρουσίασε τις προτάσεις του στην Εκκλησία
του Δήμου, η οποία τις έκανε αποδεκτές.
• Οι νόμοι του δημοσιεύτηκαν ίσως το 592/1 π.Χ.
καταγραμμένοι σε ξύλινες τετράγωνες στήλες, οι
οποίες στένευαν προς τα πάνω και στρέφονταν γύρω
από άξονα, γι' αυτό και ονομάστηκαν "άξονες" ή
"κύρβεις¨.
• Αν και οι αριστοκράτες άρχοντες του Αρείου Πάγου δεν
πρέπει να ενθουσιάστηκαν με τις αλλαγές που
πρότεινε ο Σόλων, τήρησαν τον λόγο τους.
• Ο Αθηναίος νομοθέτης αυτοεξορίστηκε τότε από την
πατρίδα του και ταξίδεψε στην Αίγυπτο και τη Μικρά
Ασία, για δέκα ολόκληρα χρόνια.
• Όταν ξαναγύρισε στην Αθήνα, τη βρήκε σε πολύ καλή
κατάσταση χάρη στα δικά του νομοθετικά μέτρα και
πέθανε ευτυχισμένος σε βαθιά γεράματα.

9. ΣΟΛΩΝΟΣ ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ
Το ξέρατε ότι και αυτό το είπε ο Σόλων;
• «Μηδένα προ του τέλους μακάριζε».
• «Γηράσκω δ’ αεί πολλά διδασκόμενος».
• «Τους δε νόμους τοις αραχνίοις ομοίους·
και γαρ εκείνα, εάν μεν εμπέση τι
κούφον και ασθενές, στέγειν· εάν δε
μείζον, διακόψαν οίχεσθαι».
• (Οι νόμοι μοιάζουν με τον ιστό της
αράχνης: αν πέσει πάνω του κάτι
ελαφρό και αδύναμο, το συγκρατεί· αν
όμως πρόκειται για κάτι μεγαλύτερο,
σκίζει τον ιστό και φεύγει).
• Φίλους μη ταχύ κτω.
• (Μην κάνεις βιαστικά φίλους).
• Το πιο περιπετειώδες από τα ταξίδια
του είναι σίγουρα η επίσκεψή του
στις Σάρδεις , στην Πρωτεύουσα του
κράτους της Λυδίας και στον Βασιλιά
της, τον Περιβόητο Κροίσο.
• Αυτό όμως θα το αφηγηθούμε στο
επόμενο …ιστορικό ταξίδι μας.