1. PhÇn thø hai
NguyÔn Mai Kiªn - Tr­êng §¹i häc v¨n ho¸ nghÖ thuËt qu©n ®éi. 23
PhÇn thø hai
Ph-¬ng ph¸p luyÖn tËp thang ©m
Cho ®Õn thêi ®iÓm nµy c¸c b¹n ® biÕt c¸c thang ©m th­êng dïng nhÊt. Mét c©u hái ®­îc ®Æt ra lµ
luyÖn tËp chóng nh­ thÕ nµo ®Ó cã hiÖu qu¶ nhÊt? Ch¬i c¸c thang ©m ®i lªn, ®i xuèng mét c¸ch v« hån
cã lÏ chØ tèt khi ta luyÖn kü thuËt, nh­ng kh«ng thÓ lµm cho b¹n trë thµnh mét ng­êi ch¬i ®µn giái.
Tr­íc hÕt, h y ®Ò ra quy t¾c nµy: LuyÖn tËp mäi thø ë tÊt c¶ mäi giäng ®iÖu. Trªn thùc tÕ cã rÊt Ýt c¸c
t¸c phÈm viÕt ë giäng Db, Gb, hay B, nh­ng trong c¸c tiÕn tr×nh II-V-I th× l¹i sö dông c¸c giäng nµy rÊt
nhiÒu. Mét sè c¸c t¸c phÈm viÕt ë nh÷ng giäng ®­îc coi “khã” nh­: Lush Life” cña Billy Strayhorn viÕt ë
giäng Db, “Stompin’ At The Savoy” cña Edgar Sampson, “Body And Soul” cña Johnny Green viÕt ë Gb
vµ t¸c phÈm “Giant Steps” viÕt ë giäng B tr­ëng.
Ph­¬ng ph¸p luyÖn tËp cæ ®iÓn nhÊt lµ ch¹y thang ©m ®i lªn vµ xuèng mét hay hai qu ng t¸m ch¼ng
lµm cho b¹n ph¸t triÓn kü n¨ng ngÉu høng, bëi v× b¹n lu«n lu«n b¾t ®Çu tõ ©m gèc, ®i lªn råi ®i xuèng
vµ kÕt thóc ë ©m gèc. B¹n còng chØ sö dông ®­îc mét phÇn nhá trong kh¶ n¨ng hiÖn cã cña mçi thang
©m. Nh÷ng ng­êi míi ch¬i nh¹c th­êng ch¬i tiÕn tr×nh II-V-I b¾t ®Çu ë ©m gèc cña mçi thang ©m nh­
sau:
VÝ dô 2-1
Míi ®Çu nh­ vËy còng tèt, nh­ng ©m nh¹c kh«ng ph¶i lóc nµo còng b¾t ®Çu tõ ©m gèc cña mçi hîp
©m. Cã mét ph­¬ng ph¸p luyÖn tËp tèt h¬n ®­îc giíi thiÖu trong vÝ dô 2-2. B»ng c¸ch ch¬i Ionian ®i
lªn, Dorian ®i xuèng, Phrygian ®i lªn, Lydian ®i xuèng, cø nh­ vËy b¹n ® ch¬i b¾t ®Çu tõ mçi nèt cña
thang ©m C tr­ëng, ®¶o chiÒu tõ mçi nèt vµ kÕt thóc ë mçi nèt trong thang ©m nµy. §iÒu ®ã lµm c©n
b»ng tÇm quan träng cña mçi nèt trong thang ©m. Khi ch¬i solo, tai b¹n sÏ chän nh÷ng nèt thÝch hîp
®Ó ch¬i chø kh«ng ph¶i ngãn tay cña b¹n theo thãi quen b¾t ®Çu tõ ©m gèc.
VÝ dô 2-2

2. Ph-¬ng ph¸p luyÖn tËp thang ©m
NguyÔn Mai Kiªn - Tr­êng §¹i häc v¨n ho¸ nghÖ thuËt qu©n ®éi.24
B©y giê b¹n h y tËp ng­îc l¹i, Ionian ®i xuèng, Dorian ®i lªn, Phrygian ®i xuèng, Lydian ®i lªn, vµ cø
nh­ vËy.
VÝ dô 2-3
Dïng mÉu nµy vµ l y lµm t­¬ng tù víi c¸c thang ©m kh¸c, ch¼ng h¹n nh­ C thø giai ®iÖu:
VÝ dô 2-4
VÝ dô 2-5
NÕu b¹n luyÖn tËp c¸c bµi tËp nµy hµng ngµy, b¹n vÉn chØ b¾t ®Çu thang ©m C tr­ëng víi nèt C. H y
më réng ý t­ëng nµy xa h¬n n÷a b»ng c¸ch tËp thang ©m C tr­ëng h«m nay, thang ©m D tr­ëng ngµy
mai, thang ©m E tr­ëng ngµy kia, vµ cø nh­ vËy.

3. PhÇn thø hai
NguyÔn Mai Kiªn - Tr­êng §¹i häc v¨n ho¸ nghÖ thuËt qu©n ®éi. 25
LuyÖn tËp c¸c mÉu ®èi víi thang ©m C dim b¾t ®Çu ë nöa cung/mét cung nh­ vÝ dô 2-6 vµ VÝ dô 2-7.
VÝ dô 2-6
VÝ dô 2-7
C¸c mÉu t­¬ng tù ®èi víi thang ©m toµn cung (whole-tone)®­îc giíi thiÖu ë vÝ dô 2-8 vµ vÝ dô 2-9.
VÝ dô 2-8

4. Ph-¬ng ph¸p luyÖn tËp thang ©m
NguyÔn Mai Kiªn - Tr­êng §¹i häc v¨n ho¸ nghÖ thuËt qu©n ®éi.26
VÝ dô 2-9
B¹n cã thÓ viÕt tÊt c¶ nh÷ng mÉu nµy ë tÊt c¶ c¸c giäng ra giÊy? ViÖc nµy còng kh«ng cÇn thiÕt, råi
b¹n còng sÏ ®äc hÕt chóng. Thay vµo ®ã h y cè g¾ng chñ quan ho¸ chóng, luyÖn tËp sao cho chóng
cã thÓ vang lªn ë trong ®Çu. B¹n cÇn ph¶i luyÖn tËp tai nghe vµ ngãn tay cña b¹n chø kh«ng chØ lµ
luyÖn m¾t. Trong nh¹c cæ ®iÓn th­êng dïng c¶ tay nghe vµ kü n¨ng nh×n nh¹c, nh­ng ë nh¹c Jazz,
Pop chØ chñ yÕu lµ tai nghe. NhiÒu nh¹c sü Jazz ch¬i tèt khi hä kh«ng ph¶i nh×n vµo b¶n nh¹c, bëi v×
khi hä chñ quan ho¸ tÊt c¶ mäi thø tèt ®Õn nçi ch¼ng cÇn ph¶i nh×n nh¹c n÷a.
H y ghi nhí môc ®Ých cña b¹n: Nh×n, nghÜ, vµ ch¬i thang ©m víi t­ c¸ch lµ mét tæ hîp c¸c nèt nh¹c mµ
ë ®ã §å-rª-mi-fa-son-la-xi-®« kh«ng ph¶i lµ mét sù kÕt hîp duy nhÊt. Chia thang ©m thµnh nhiÒu nhãm
nèt nh¹c còng lµ mét c¸ch rÊt quan träng cho môc ®Ých cña chóng ta. TÊt c¶ c¸c mÉu thang ©m sau
®©y ®­îc minh ho¹ ë giäng C tr­ëng, nh­ng h y tËp chóng ë tÊt c¶ c¸c giäng, vµ n÷a, tËp chóng ë c¸c
thang ©m kh¸c nh­ thø giai ®iÖu, thang ©m gi¶m, thang ©m toµn cung...
Chia nhá thang ©m thµnh tõng qu·ng
VÝ dô 2-10 chia thang ©m C tr­ëng thµnh c¸c qu ng ba ®i lªn.
VÝ dô 2-11 chia thang ©m thµnh c¸c qu ng ba ®i xuèng.

5. PhÇn thø hai
NguyÔn Mai Kiªn - Tr­êng §¹i häc v¨n ho¸ nghÖ thuËt qu©n ®éi. 27
VÝ dô 2-12 ®¶o ng­îc lu©n phiªn c¸c qu ng ba ®i lªn vµ ®i xuèng.
VÝ dô 2-13 ng­îc l¹i víi vÝ dô 2-12.
Nhí tËp c¸c mÉu nµy b¾t ®Çu tõ c¸c giäng kh¸c nhau.
H y luyÖn tËp mçi mÉu theo c¸c d¹ng ® ®Ò cËp: ®i lªn, ®i xuèng, ®¶o ng­îc vµ lu©n phiªn ë c¶ hai
h­íng.
VÝ dô 2-14 Chia thang ©m thµnh c¸c qu ng bèn ®i lªn.
VÝ dô 2-15 Chia thang ©m thµnh c¸c qu ng bèn ®i xuèng.
VÝ dô 2-16 ®¶o ng­îc lu©n phiªn c¸c qu ng bèn ®i lªn vµ ®i xuèng.

6. Ph-¬ng ph¸p luyÖn tËp thang ©m
NguyÔn Mai Kiªn - Tr­êng §¹i häc v¨n ho¸ nghÖ thuËt qu©n ®éi.28
VÝ dô 2-17 Chia thang ©m thµnh c¸c qu ng n¨m ®i lªn.
VÝ dô 2-18 Chia thang ©m thµnh c¸c qu ng n¨m ®i xuèng.
VÝ dô 2-19 ®¶o ng­îc lu©n phiªn c¸c qu ng n¨m ®i lªn vµ ®i xuèng.
VÝ dô 2-20 Chia thang ©m thµnh c¸c qu ng s¸u ®i lªn.
VÝ dô 2-21 Chia thang ©m thµnh c¸c qu ng s¸u ®i xuèng.

7. PhÇn thø hai
NguyÔn Mai Kiªn - Tr­êng §¹i häc v¨n ho¸ nghÖ thuËt qu©n ®éi. 29
VÝ dô 2-22 ®¶o ng­îc lu©n phiªn c¸c qu ng s¸u ®i lªn vµ ®i xuèng.
VÝ dô 2-23 Chia thang ©m thµnh c¸c qu ng b¶y ®i lªn.
VÝ dô 2-24 Chia thang ©m thµnh c¸c qu ng b¶y ®i xuèng.
Giê ®©y c¸c b¹n ® häc ®­îc rÊt nhiÒu c¸c kiÓu chia nhá thang ©m thµnh nh÷ng qu ng Diatonic. VÊn
®Ò cßn l¹i lµ lµm sao luyÖn tËp chóng trªn tÊt c¶ c¸c giäng. H y ®Ó ý tíi tèc ®é khi ch¬i, míi ®Çu ch¬i
thËt chËm, sau khi c¶m thÊy tho¶i m¸i h y n©ng dÇn tèc ®é nhanh lªn.
H y nhí luyÖn tËp víi Metronome cho thËt ®Òu ®Æn.
¸p dông tÊt c¶ c¸c mÉu trªn víi c¸c thang ©m kh¸c nh­ thø hoµ thanh, thø giai ®iÖu, thang ©m gi¶m,
thang ©m toµn cung...

8. Ph-¬ng ph¸p luyÖn tËp thang ©m
NguyÔn Mai Kiªn - Tr­êng §¹i häc v¨n ho¸ nghÖ thuËt qu©n ®éi.30
Chia thang ©m thµnh tõng mÉu bèn nèt
VÝ dô 2-25 chia thang ©m thµnh c¸c mÉu bèn nèt liÒn bËc ®i lªn:
VÝ dô 2-26 chia thang ©m thµnh c¸c mÉu bèn nèt liÒn bËc ®i xuèng:
VÝ dô 2-27 Ba nèt thang ©m ®i lªn liÒn bËc vµ xuèng mét qu ng ba Diatonic. §¶o ng­îc l¹i khi ®I
xuèng

9. PhÇn thø hai
NguyÔn Mai Kiªn - Tr­êng §¹i häc v¨n ho¸ nghÖ thuËt qu©n ®éi. 31
VÝ dô 2-28 Ng­îc l¹i vÝ dô trªn.
VÝ dô 2-29 Lu©n phiªn ®i xuèng qu ng hai, ®i lªn qu ng ba Diatonic.
VÝ dô 2-30 MÉu bèn nèt lªn dÇn qu ng hai.
VÝ dô 2-31 Ba nèt ®Çu ®i lªn liÒn bËc sau ®ã xuèng qu ng hai.

10. Ph-¬ng ph¸p luyÖn tËp thang ©m
NguyÔn Mai Kiªn - Tr­êng §¹i häc v¨n ho¸ nghÖ thuËt qu©n ®éi.32
VÝ dô 2-32 §i lªn liÒn bËc, ®i lªn qu ng ba sau ®ã xuèng qu ng hai.
VÝ dô 2-33 Ng­îc l¹i víi vÝ dô trªn.