1. Ahmet Zogu, formalisht Naltmadhnia e Tij Zog I Skëndërbeu III Mbret i
Shqiptarëve, (Lindi më 8 Tetor 1895 , në Burgajet tëMatit, në një kështjellë të ndërtuar
rreth shekullit të XV. - 9 Prill 1961. Suresnes pranë Parisit), ishte politikan shqiptar,
Ministër i Brendshëm (30 janar, 1920 – 14 nëntor, 1920), kryeministër
i Shqipërisë (1922-1924), president (1925 - 1928) dhe mbret i shqiptarëve 1
shtator1928 - de facto 7 prill 1939 pas pushtimit italian, ndërsa de iure më 2
janar 1946 pas shpalljes së Shqipërisë Republikë.[2]
Rinia dhe formimi!! U lind Ahmet Muhtar(kryeplak)[3]
Bej Zogolli në kalanë e
Burgajetit, qytet i afërt me Burrelin në Perandorinë Osmane, djali i dytë iXhemal Pashë
Zogollit, dhe djali i parë me gruan e tij të dytë, Sadije Toptani në 1895. Familja e tij ishte
një familje bejlerësh e pronarë tokash, me autoritet feudal mbi krahinën e Matit. Familja
e s'ëmës, Toptani, pretendonte se ishte trashëgimtare nga motra e heroit
kombëtar, Gjergj Kastrioti, Mamica.
Mësimet e para i mori në vendlindje nga mësues privat si Sali Toron, Hysen (Efendi)
Cekën dhe Dervish Himën për gjuhën shqipe, Hafiz Muharremin për gjuhën turke, deri
në moshën 13 vjeçare. Më 15 Qershor 1905, largohet për në Stamboll dhe fillon
studimet në Lycée Impérial de Galatasaray, qëndra e atëhershme e Perandorisë Osmane
në rënie, që kontrollonte Shqipërinë dhe më vonë në akademinë ushtarake deri
më 1912. Pas vdekjes së t'atit më 1908, u bë Beu i Matit, i quajtur edhe Beu i vogël. U
zgjodh në vend të të vëllasë Xhelal Bej Zogolli.
Gjatë Lufta e Parë Botërore doli vullnetar në krah të Austro-Hungarisë. U mbajt në Vjenë
në 1917 e 1918, e në Romë në 1918 e 1919 përpara se të kthehej në Shqipëri më 1919.
Gjatë kohës në Vjenë, ai shijonte stilin e jetës së Europës Perëndimore, dhe thuhet të
ketë qenë shumë i pëlqyer mes grave vieneze. Mori mësimet në gjuhën gjermane dhe
thelloi njohuritë në artin ushtarak dhe në diplomacinë perëndimore.
Kronologjia e jetës së Zogut!!
Ahmet Zogu, Mbretëresha Geraldinë, dhe familia e tij.
Më 20 korrik 1912 Ahmeti, u kthye në Shqipëri, për arsye se Fuqitë Ballkanike, të
përkrahur hapur nga Rusia, po përgatiteshin që ti shpallnin luftë Perandorisë Osmane, si
rrjedhojë Shqipëria do të vuante pasojat e kësaj lufte. Në 1 Nëntor 1912, ai merr pjesë
me ~2000 matjanët e Tij në luftë kundër ushtrive serbo-malazeze duke i ardhur në
ndihmë qytetit të Shkodrës i cili mbrohej nga Hasan Riza Pasha dhe daja i tij Esat Pashë
Toptani. Por thyhet keq nga serbët në Zadrimë. Më 28 Nëntor 1912, në shpalljen e
pavarësisë në Vlorë nga Ismail Qemali, Matin, Dibrën dhe Mirditën do ta përfaqësonte
Beu i Vogël, i cili kryesonte delegacionin prej 26 vetash. Ndërkohë që luftonte, u njoftua
2. se Dibra u pushtua dhe u dogj nga forcat serbe, si dhe po i drejtoheshin Matit. Atëherë
Ahmet Zogu me shpejtësi të madhe u nis për në Mat, ku filloi menjëherë përgatitjet për
të mbrojtur të paktën Matin nga sulmi.
Mbas përfundimit të kuvendit u kthye në vendlindje, ku organizoi mbrojtjen e krahinave
të Matit dhe Dibrës, kundër ushtrisë serbo-sllave. Në Mat Zogu, kishte shumë armatim
dhe municione për të cilët kishin nevojë kryetarët e Kosovës e të Dibrës, të cilët vinin në
Mat për t’u furnizuar. Edhe një herë Mati u bë qendra e Shqipërisë dhe bijtë e tij nuk i
braktisën të ardhurit por i mbajtën në familjet e tyre të pa ndarë në ushqime. Gjatë
qeverisjes së Ismail Qemalit, Zogu mbrojti interesat e kësaj qeverie duke kundërshtuar
edhe Esat Pashë Toptanin. Në kohën e ardhjes dhe përpjekjeve të Princ Vidit që të
instalonte qeverinë e tij në Shqipëri, ai e përkrahu atë. Në pranverën e 1914, plasi një
kryengritje kundër Vidit (e cila mendohej se ishte ideuar nga Esat Pashë Toptani). Zogu u
vu në ndihmë të Princ Vidit dhe kërkoi nga forcat rebele që të tërhiqeshin dhe mos të
rrezikonin interesat kombëtare. Mbas një përgjigje negative nga ana e rebelëve, ai
marshon drejt Elbasanit dhe Krujës, i thyen forcat rebele dhe vendoset në Krujë. Gjatë
kohës që ishte në Krujë, Princ Vidi largohet nga Shqipëria dhe ia lë administrimin e
vendit një përfaqësie ndërkombëtare, kjo bëri që edhe Zogu, të tërhiqej nga Kruja drejt
Matit. Në luftën e parë botërore Mbreti Zog u rreshtua ne krah te Austro-Hungarisë dhe
vuri në dispozicion të luftës 10.000 luftëtarë (çliron Skraparin dhe Durrësin). Më 3
Mars 1916, Zogu, thërret Kongresin Kombëtar, në Elbasan për të diskutuar mbi fatin e
Shqipërisë. Kjo iniciativë e tij, në fillim pati mbështetjen nga Austro-Hungaria, e cila më
vonë u tremb dhe e pengoi. Ky akt bëri që Zogu, të tërhiqej nga Lufta e Parë Botërore, si
shenjë revolte kundër këtij veprimi. Austriakët, ngaqë ishte nip i Esat Toptanit donin ta
internonin. E jëma, i kërkon ndihmë At' Pal Dodajt, atëherë në Rubik, që t'i shpëtonte të
birin. At Dodaj, shkon në Burgajet, e vesh si frat Ahmetin e e merr në Kuvendin e
Rubikut. Me ndërhymjen e At Dodajt, Zogu shkon me studime n'Austri në nji Akademi
Ushtarake. Në Janarin e1917, mbas vdekjes së Franc Jozefit, në Vjenë u bë kurorëzimi i
Karlit dhe u ftua një delegacion nga Shqipëria. Mbas kësaj ceremonie austriakët i
kërkuan Zogut, që të qëndronte në Vjenë, vend i cili kishte ofruar bursa për një grusht
shqiptarësh, e kishte plane për vendin tonë. Atje takon dhe Çatin Saraçin[4]
. Ai u detyrua
të vendosej në Vjenë deri në përfundim të Luftës. Në 1919, Shqipëria rrezikonte realisht
ndarjen, kështu që Zogu, rikthehet në aktivitetin politik duke kërkuar që të mbahej një
kongres kombëtar për të mbrojtur fatet e Shqipërisë, kongres që u mbajt në Lushnjë me
21-31 janar 1920 i siguruar me 9,000 vete nga ai (Kongresi e emëroj ministër te
brendshëm).
Më 11 shkurt 1920 pas kundërshtisë italiane për të mos lejuar vendosjen e qeverisë në
kryeqytetin e vendit në Durrës, Zogu çan barrikadën dhe siguron vendosjen e qeverisë
3. dhe Këshillit të Naltë në Tiranë. Më 6 mars 1920 së bashku me ministrin e Drejtësisë bën
bashkimin e Shkodrës me pjesën tjetër të vendit. Në shkurt–nëntor 1920 stabilizon
rendin në Shqipëri. Në nëntor 1920 suksesi i tij ngjall xhelozi dhe si pasojë e saj, qeveria
jep dorëheqjen. Më 5 prill 1921 zgjidhet deputet i Partisë Popullore në Këshillin
Kombëtar. Më 4 nëntor 1921, emërohet nga qeveria, komandant të operacioneve
ushtarake për krahun lindor kundër serbëve. Më 14 dhjetor 1921 pas shtypjes së
grushtit të shtetit vjen në Tiranë dhe siguron qetësinë e vendit. Më 24
dhjetor 1921 emërohet sërish ministër i Punëve të Brendshme.
Në mars 1922 i bën ballë rebelimin të forcave opozitare duke ruajtur kryeqytetin nga
anarkia. Më 2 dhjetor 1922 për herë të parë emërohet kryeministër. Në këtë post, Zogu
ishte i pari që nisi punën për hartimin e ligjeve organike të ministrive. Për këtë qëllim ai
ngriti grupet e ekspertëve me nga dy përfaqësues për çdo ministri. Në
shtator 1923 Zogu konfirmohet edhe si kryetar i Partisë Popullore. Në dhjetor 1923 Zogu
arrin të sigurojë numrin më të madh të votave në zgjedhjet për Kuvendin Kushtetues,
por pa arritur numrin e duhur për krijimin e qeverisë së re. Për herë të parë ai zgjidhet
me dy mandate, në Dibër dhe në Durrës. Më 23 shkurt 1924 për shkakun se Zogu me
anë të një koalicioni me independentistët siguroi një shumicë të re, iu organizua një
atentat brenda Kuvendit Kushtetues. Zogu plagoset gjatë hyrjes së tij në parlament
nga Beqir Valteri me 24 shkurt. Tek Zogu po hynte në derë Valteri, i cili qëlloi me qetësi
tre herë mbi trupin e Ahmet Zogut. Zogu mori tre plumba, një në dorë, një në kofshë
dhe një në bark[5]
Në sallën e parlamentit pllakosi një atmosferë tepër e rëndë, pasi duke
qenë se shumica e deputetëve ishin të armatosur, ekzistonte rreziku i një përleshjeje të
armatosur mes palëve kundërshtare. Pas disa sekuencave të frikshme Beqir Valteri u
ndalua dhe Eljaz Vrioni mori fjalën për të qetësuar situatën, ndërsa Zogu nga vendi dhe
me zë të lartë foli: "Zotërinj, nuk është hera e parë që ngjet një gjë e tillë, ndaj ju lutem
miqve të mi ta harrojnë për një çast atë çfarë ngjau dhe të merren me vonë me këtë
punë". Kjo ndërhyrje e Zogut dhe e Vrionit shmangu një kasaphanë të vërtetë në sallën e
Asamblesë. Iu afrua Eqrem Bej Vlora me dr. Simonidhin që verifikoi dëmin që kishin bërë
dy plumba që e kishin marrë kalimthi duke e çarë thellë, njëri në kofshë e tjetri në
baqth; plagët u lidhën përkohësisht. I shoqëruar me një eskortë të fuqishme,
kryeministri u strehua në shtëpinë e tij, dhe filloi të kurohej pa problem nga që plagët
ishin shumë më të lehta se na ç'ishin pritur, plagë të cilat nuk penguan të priste as vizitat
e miqve. Madje Zogu përfitoi nga rasti të takohej vetë me atentatorin[5]
. Më tej jep
dorëheqjen. Gjendja acarohet. Në maj–qershor 1924 opozita organizon një grusht
shteti. Qeveria “Vrioni” që u rrëzua më 10 qershor1924 e kishte emëruar ditët e fundit
të saj, komandant për shtypjen e grushtit të shtetit në veri.
Shpallja "Mbret'i Shqiptarëve!!
4. Paqëndrueshmëria e stabilitetit politik të vendit në vitet '20, detyroi një grup parlamentarësh të
propozonin shqyrtimin e regjimit shtetëror në Shqipëri, parlamenti vendosi në favor të këtij
propozimi. Mbas zgjedhjeve të parakohshme më 25 Gusht 1928, u propozua ndërrimi i formës
së qeverisjes, u formua komisioni statusor, i cili propozoi ndërrimin e formës së regjimit nga
republikë në monarki. Ky propozim u hodh në votim dhe parlamenti më 30 Gusht 1928, vendosi
që Asambleja Kushtetuese të proklamojë Shqipërinë Mbretëri Demokratike Parlamentare të
Trashëgueshme.
Më 1 Shtator 1928, Asambleja Kushtetuese proklamoj: "Mbret të Shqiptarëve" nën emrin "Zog
I"[6]
. Ceremonia e kurorëzimit ishte planifikuar për në orën pesë, por në katër e gjysmë dhoma e
bardhë e parlamentit ishte mbushur plot me deputetë, punonjës civilë, kryetarë të fiseve disa të
veshur me frakë dhe të tjerë me feste prej leshi të bardhë. Krerët e misioneve të huaja ishin
gjithashtu të pranishëm, edhe pse përpiqeshin të mos binin në sy. Rasti ngrinte pyetje të
vështira protokolli, ndaj duke reflektuar verdiktet pezull të qeverive të tyre, diplomatët kishin
zgjedhur veshje mëngjesi, pa dekorime. Për të dëshmuar se pjesëmarrja e tyre ishte informale
ato u rrasën në turmën e mbledhur në hollin modest, duke ua lënë hapësirën e rezervuar për to
korrespondentëve të “Associated Press”. Vështrimet kapën mbërritjen e tetë makinave të
mbushur me zyrtarë italianë të veshur me uniformat ngjyrë vjollcë dhe floriri. Verdikti i qeverisë
së tyre s’ishte vënë ndonjëherë në dyshim. Ministri jugosllav, Dr Mikhajloviç nuk dukej gjëkundi
ndërkohë – mesa duket po bënte akoma pushimet e verës – ndaj kjo s’linte shumë dyshime për
qëndrimin e qeverisë së tij. Pak më tej një trumbetë oshtinte dhe një makinë e hapur me një
eskortë kalorësiake filloi të afrohej përmes rrugëve të ngushta nën një sërë harqesh triumfale të
zbukuruara me monogramin “AZ”. Nga një anë qëndronte Xhemal Aranitasi, Komandant i
Përgjithshëm i Ushtrisë dhe nga tjetra Luan Xhilardi, Inspektor-Gjeneral i Ushtrisë. Qindra flamuj
të lirë ishin importuar nga Italia në mënyrë që çdo familje të mund të kishte mundësi të
zbukurohej me shqiponjën e zezë në sfondin e përgjakur: standard i Skënderbeut. Degët me
gjethe të gjelbra, të sjella nga malet dhe që kishin filluar të zbeheshin zbukuronin dyert e
dritaret e kasolleve prej balte. Qilimat shumëngjyrësh turq, vareshin nga ballkonet e vilave më
të begata. Posterat e pikturuar me dorë që shtriheshin në gjerësinë e rrugës shkruanin
“Asambleja Kushtetuese dhe Monarkia”. Bëhej fjalë për detaje të një procesioni të zakonshëm,
por ato që s’ishin mësuar me mënyrat e “Shpëtimtarit të Kombit” e shihnin skenën si një
spektakël kurizo, duke qenë se përveç rreshtave të ushtarëve rrugët ishin thuajse bosh. Ishte e
çuditshme që një njeri gjoja i ngjitur në fron me vullnetin e njerëzve nuk kishte qenë në gjendje
të hynte në kontakt më të afërt me to, por Zogu duhej të kujdesej për sigurinë. Ai e linte të
kuptohej këtë duke mbërritur ose shumë herët ose shumë vonë në angazhimet publike. Parada
e shkurtër hyri në sheshin “Skënderbej” dhe u ndal në pjesën jugore. Tashmë ishte pesë pa
njëzet. Një njeri i hollë në një uniformë ngjyrë ulliri zbriti nga makina, u përshëndet me
presidentin e Asamblesë Kushtetuese dhe eci gjallërisht në shkallët e korridorit qendror. I
zbehtë dhe nervoz ai u ngjit në podium duke zgjatur dorën e djathtë për të mbajtur kushtetutën.
Dhoma u mbush me britma gëzimi, të cilat ai i përshëndeti me përkulje të lehta nga e djathta në
të majtë[7]
.