1. Universiteti I Tiranes
Fakulteti I Gjuheve te Huaja
Master shkencor:Komunikim kulturor dhe turistik
Dega :Anglisht
Lenda:Menaxhimi Turizmit
Miresevini ne Shqiperi
Prepared by: Sadiona Abazaj
Gonilda Mangelli
Iva Nallbani
Adelajda Mujo

2. Zbuloni Shqiperinë!
Vendi në zemër të Mesdheut dhe buzë brigjeve të deteve Adriatik dhe Jon. Ai është një portë
hyrëse e rëndësishme për në Ballkan dhe Europën Lindore. Akoma është një vend i pandotur
dhe e paprekur nga globalizimi. Turistët që në impaktin e parë do të konstatojnë një përzierje
të civilizimeve dhe kulturave, që e bëjnë atë një vend europian vërtet të veçantë dhe që ka
shumë për të zbuluar.
I ndodhur midis Greqisë, Maqedonisë, Kosovës dhe Malit të Zi në kufi tokësor, Italisë duke
kaluar detin Adriatik, Shqipëria ka dete dhe plazhe të mrekullueshme, male me borë, lumenj,
liqene dhe pyje pa fund. Po t'i shtosh këtu edhe mikpritjen shqiptare, karakteristikë e këtyre
njerëzve, vizitorët do të ndjehen si në shtëpinë e tyre.
Historia dhe kultura shqiptare është mbresëlënëse. Butrinti, një nga sitet arkeologjike më të
magjishme - pasuri e UNESCO-s, e vendosur në jug të Shqipërisë, është shprehje e gjallë e
civilizimit mesdhetar, e epokave të njëpasnjëshme në të cilat ka kaluar dhe jetuar, duke filluar
me epokën e Bronxit dhe disa qytetërimeve si: ai Grek, Romak, Bizantin, Venecian, Otoman
etj. Ai gjendet më i gjallë se kurrë aty ku ka qenë, vetëm një hap larg Korfuzit.
Nuk mund t‟a lini pa e parë!
Shqipëria është vendi i shenjtores Nënë Tereza, i të madhit hero të shekullit të 15-të Gjergj
Kastriot Skënderbeu dhe shumë figurave të tjera.
Por Shqipëria sot nuk ofron vetëm pushime det&diell e turizëm malor, por gjithashtu një stil
jete tradicional dhe original, një traditë të shijuarit të një kafeje të përditshme jashtë shtëpisë
me miq, të një shëtitjeje në bulevardin kryesor të qytetit, që e bëjnë atë të veçantë dhe
interesante.
Ejani dhe zbuloheni Shqipërinë!!!
Mikëpritja dhe Kultura Shqiptare

3. Shqipëria ka traditat e saj të veçanta të mirësjelljes që e karakterizojnë popullin që i mbart ato. Ato
janë të lidhura ngushtë me nocionin e MIKPRITJES, një nocion për mikun që afrohet me atë të
vizitorit të shenjtë, të cilin e njohin lexuesit e Homerit dhe të letërsisë klasike. Ndërsa janë duke fituar
terren traditat e reja të sjelljes, mund të thuhet që edhe ato të vjetra respektohen gjerësish në shumë
vise madje edhe nga të rinjtë. Shqiptarët janë të dashur dhe mjaft të hapur ndaj të huajve që vizitojnë
vendin e tyre.
Nëse do t‟ju qëllojë të vizitoni një shtëpi shqiptare, do të trajtoheni si mbret. I zoti i shtëpisë do t‟ju
respekojë duke ju ulur në krye të shtëpisë ose tavolinës. Miku gostitet me gjërat më të mira që mund
të ketë. Zakonisht ofrohet raki e bërë vetë, e cila është njëkohësisht pije tradicionale. Shqiptarët e kanë
zakon që të shtrëngojnë duart me njëri - tjetrin kur takohen dhe në shumicën e rasteve të puthen,
përgjithësisht katër herë. Një ngatërresë që bëhet gjithmonë është ajo e pohimit dhe mohimit që në
gjesikulacionin ndërkombëtar është e kundërta e atij shqiptar.
Po d.m.th. Jo dhe anasjelltas në Shqipëri. Kur pëllëmba e dorës vendoset në gjoks ajo shpreh
falenderim. Goditja e lehtë në shpatull do të thotë “pac fat”.
Veshja në Shqipëri është njësoj si në vendet e tjera europiane. Në stinën e verës, në plazhe është
gjithashtu njësoj. Nuk haset shpesh dalja në plazh topless ose më keq akoma lakuriq. Natyrisht ka
mjaft vende të izoluara ku mund të bëhet kjo gjë, larg njerëzve.

4. Klima
Shqipëria ka një klimë mesdhetare, ku në rajonet e ulëta pothuajse asnjëherë nuk bën ftohtë. Në
mënyrë të veçantë bregdeti Jonian shquhet për klimë të butë, ku temperaturat mesatare gjatë dimrit
janë në vlerat 8 – 10ºC. Në Tiranë dhe në pjesët e tjera të qyteteve fushore në disa raste temperaturat
mund të zbresin nën zero, por ky fakt ndodh zakonisht gjatë orëve të natës. Është e rrallë që akulli dhe
bora të zgjasin më tepër se një ditë. Gjithsesi gjatë stinës së dimrit shirat janë të zakonshëm dhe në
disa raste mjaft të dendura. Në shumicën e vendit një pjesë e rreshjeve ndodh edhe gjatë vjeshtës së
vonë dhe në prag të pranverës. Këto të fundit me perjashtim të maleve janë mjaft të rralla gjatë stinës
së verës. Në rajonet malore dëbora mund të bjerë nga nëntori në mars dhe në disa zona dimri mund të
jetë edhe më i ashpër. Qytetet malore si Kukësi, Korça dhe Peshkopia shquhen për kohë të ftohtë gjatë
kësaj periudhe të vitit.
Nga ana tjetër gjatë stinës së verës në një pjesë të mirë të qyteteve kemi të bëjmë me një verë të
nxehtë. Korriku dhe gushti janë zakonisht muajt më të nxehtë të vitit. Në Tiranë, në disa raste
temperaturat mund të arrijnë deri në 40 gradë C. Natyrisht vendi më i mirë për pushime në verë
mbetet bregdeti kur si pasojë e erërave bregdetare temperaturat janë më të moderuara midis 25 -30
gradë C. Vende mjaft të këndshme për të pushuar në verë janë edhe malet. Periudha më e mirë për
“sightseeing” mbetet pranvera dhe vjeshta. Gjatë këtyre periudhave ngjyrat e vegjetacionit janë mjaft
të bukura dhe tërheqëse. Gjatë mbrëmjeve të pranverës është mjaft këndshëm të shijosh një kafe në
tarracat e hoteleve në Tiranë apo bregdet. Në bregdetin e jugut gjatë shtatorit dhe tetorit mund të ketë
ngrohtësi dhe temperaturë të pështatshme për të notuar në det.
Flamuri i Shqipërisë

5. Flamuri kombëtar shqiptar
Flamuri i Shqipërisë është flamuri kombëtar shqiptar, një flamur me fushë të kuqe dhe një shqiponjë
dykrenare të zezë në mes. Flamuri shqiptar e ka prejardhjen nga një vulë e heroit kombëtar shqiptar
Gjergj Kastriot Skënderbeu, i cili i udhëhoqi shqiptarët në një kryengritje të përbashkët në shekullin
XV-të kundër perandorisë osmane duke i sjellë trojeve shqiptare pavarësinë për një kohë të shkurtër
(1443-1478). Shqiponja ishte pjesë e emblemës së familjes Kastrioti, e cila e ka zanafillën në
perandorinë bizantine.
E shkuara
Sipas Prof. Kasem Biçoku, shqiponja dykrerëshe është përdorur si simbol pushteti dhe dokumentohet
se është përdorur për herë të parë nga perandori Kostandin dhe më pas u bë traditë vendase në të
gjithë Ballkanin. U përdor edhe nga Skënderbeu, për të treguar se ishte përfaqësues i sundimit
paraosman. Kush është rrjedha historike?
Profesor Kasem Biçoku tregon: Në lashtësi ka qenë shumë i përhapur totemizmi (lloj besimi që
adhuronte kafshët dhe shpendët, duke i konsideruar si mbrojtës dhe themelues të njerëzimit).
Shqiponja është konsideruar si bashkudhëtare e perëndive dhe vetë perëndi. Ajo dhe luani janë
konsideruar kudo si mbretër, përkatësisht të shpendëve dhe të kafshëve, për këtë arsye figura e
shqiponjës dhe luanit janë më përfaqësueset në heraldikat (stemat, shenjat) e vjetra. Shqiponja është
simbol pushteti, guximi dhe lartësimi shpirtëror. Ka qenë simbol pushteti perandorak, prandaj është
dhe në heraldikat e shumë vendeve.
Shqiponja me dy krerë është përdorur si simbol që në shekullin VII-të para erës sonë në
Turkmenistan. Shqiponja e zezë me një kokë është përdorur si simbol në perandorinë romake dhe me
përhapjen e Krishtërimit u përdor edhe nga kisha katolike.
Shqiponja dykrerëshe është përdorur për herë të parë nga perandori me origjinë iliro-shqiptare,
Kostandini (306-337), themelues i Kostandinopojës, duke i krijuar perandorisë romake dy qendra

6. administrative: Romën dhe Kostandinopojën dhe shqiponja simbolizonte këto dy vende. Gjatë
sundimit të perandorit iliro-shqiptar Justiniani I-rë (527-565) u bë bashkimi i dy kishave dhe si simbol
i përbashkët kishtar u bë shqiponja dykrenare, prandaj gjendet si simbol nëpër kishat mesjetare të
Shqipërisë dhe Ballkanit. Në shekullin XX-të në Perandorinë Bizantine shqiponja dykrenare shfaqet
me krahë gjysmë të hapur dhe vazhdoi të shfaqej ashtu.
Në Shqipëri, si simbol pushteti, shqiponjën e kanë përdorur familjet sundimtare shqiptare të mesjetës
si: Kastriotët, Arianitët, Muzakajt, Topiajt, Gjurashët, po ashtu edhe Çernojoviçët e Malit të Zi. Duke
përdorur shqiponjën si simbol të pushtetit të tyre, dëshmohet se këto familje kanë qenë funksionare të
larta gjatë Perandorisë Bizantine.
Me shembjen e Perandorisë Bizantine në vitin 1453, shohim që nga Skenderbeu u përdor edhe ngjyra
e flamurit të Bizantit dhe me këtë donte të tregonte se ishte vazhdues i pushtetit paraosman,
megjithëse i bëri dallime qoftë stemës dhe flamurit, për t‟a dalluar nga ai i Bizantit. Në vulën e
Skënderbeut, ku është shqiponja dykrenare, ndërmjet dy krerëve të saj është vendosur një yll me 6
cepa. Mbi këtë yll është një tjetër yll me 8 rreze.
Kurse në stemën e Kastriotëve që është gdhendur 2 herë në varrin monumental të nipit të
Skënderbeut, Kostandin Kastrioti, ylli është me 8 cepa dhe mbi krerët e shqiponjës janë dy kurora
mbretërore. Me këto simbole Skënderbeu tregonte pretendimin se kishin prejardhje nga Aleksandri i
Madh, gjë që e kemi të shprehur në epigrafin e Alfonsit në një kishë të Valencias në Spanjë. Pra,
shqiponja dykrenare është përdorur masivisht nga sundimtarët si simbol pushteti dhe mund të
konsiderohet traditë romako- bizantine.
Gjatë kohës së Rilindjes, aktivistët e saj të të gjitha feve e grupeve punonin dhe vepronin nën hijen e
këtij flamuri edhe pse ai nuk ishte i standardizuar deri në kohën e krijimit të shtetit të parë shqiptar.
Me kthimin e Ismail Qemalit në Vlorë, dhe krijimin e shtetit të parë të shqiptarëve bëhet edhe
standarizimi i flamurit kombëtar shqiptar, i cili ishte gjithashtu edhe flamuri shtetëror i qeverisë së
parë të Shqipërisë. Ky flamur llogaritet si një ndër elementët kryesore të kombit të tyre. Në Shqipëri
dhe Kosovë janë bërë disa ndryshime të flamurit kombëtar dhe janë përdour si flamuj shtetëror apo
administrativ nga qeveri e sisteme të ndryshme. Ndër ndryshimet e bëra nga shqiptarët kanë qenë
ndryshimet që i janë bërë shqiponjës në nivel kombëtar, ndërsa ndryshimet tjera kanë humbur diku në
histori si ndryshimet qeveritare, partiake, lokale, etj.
Monedha
Njësia monetare e Shqipërisë është leku. Përgjithësisht kursi i tij është i qëndrueshëm. Në disa banka
dhe zyra këmbimi, në disa raste inicialet ALL përdoren në vend të emërtimit “Lek”.
Si rezultat i ndryshimeve të bëra disa vite më parë një zero u hoq. Duhet bërë kujdes me këtë fakt pasi
ka akoma njerëz që çmimet i japin me sistemin e vjetër, pra duke shtuar edhe një zero. Por megjithë
këtë shqiptarët e të gjitha moshave vazhdojnë t‟a përdorin monedhën duke e konsideruar edhe zeron e
hequr. Në këtë mënyrë duhet patur parasysh, sistemet me mbiemrat e lekëve të “rinj” dhe të “vjetër”.
Në supermerkatet e reja e moderne çmimet janë të paraqitura në lek të “reja”. Ndërsa në tregjet dhe
dyqanet e vogla në veçanti jashtë qyteteve, çmimet janë të paraqitura me sistemin e vjetër. Megjithatë

7. është mjaft e lehtë të kuptosh se një shishe ujë mineral, kushton 50 lekë të reja apo 500 të vjetra
(afërsisht 0,3 Euro).
Tërheqja dhe Këmbimi i parave
Makinat automate ose ATM, të cilat punojnë me monedhën shqiptare mund të gjenden në të gjitha
qytetet e mëdha të Shqipërisë. Shumë prej këtyre makinave janë të lidhura me rrjetet VISA dhe
CIRRUS, kurse disa të tjerë (Pro – Credit Bank) janë gjithashtu të lidhura me rrjetin MASTRO
CARD. Mund të përdorni kartat tuaja të kreditit, për të tërhequr kesh, por jo gjithmonë mund të
paguani me to për mallra dhe shërbime.
Monedhat e huaja mund të këmbehen në banka dhe zyrat e këmbimit. Monedhat kryesore me të cilat
kryhet këmbimi janë Euro dhe USD. Bankat dhe zyrat e këmbimit ofrojnë kurse shkëmbimi edhe për
monedha të tjera të huaja. Për më shumë informacione rreth kurseve të këmbimit klikoni tek faqja e
American Bank of Albania. Bankat punojnë gjatë ditëve të javës prej mëngjesit deri në orën 15.00.
Ju mund të shkëmbeni paratë gjithashtu edhe në hotel por kursi aty mund të jetë më i lartë.
Të dhëna te përgjithshme
Të dhëna të përgjithshme
Sipërfaqja: 28.748 km2
Popullsia: 3.544.808 banore
Forma e Qeverisjes: Demokraci Parlamentare
Kreu i Shtetit: Presidenti, zgjidhet nga Parlamenti çdo pesë vjet
Kryeqyteti: Tirana
Monedha Kombëtare: Lekë
Gjuha Zyrtare: Shqipja
Peshat dhe Masat: Sistemi Ndërkombëtar
Elektriciteti: 220 Volt
Himni Kombëtar: Himni Flamurit
Prefiksi Ndërkombëtar Telefonik: + 355
Gjeografia

8. Shqipëria ndodhet në pjesën perëndimore të Gadishullit të Ballkanit dhe në juglindje të Evropës. Në
pjesën veriore dhe verilindore kufizohet me Malin e Zi dhe Kosovën, ndërsa në lindje dhe jug
përkatësisht me Maqedoninë dhe Greqinë. Në anën perëndimore, Shqipëria laget nga detet Adriatik
dhe Jon.
Pjesën më të madhe të territorit të vendit e përbëjnë malet. Lartësia mesatare arrin në 708m mbi
nivelin e detit, dhe pikën më të lartë e shënon Mali i Korabit 2.753 m. në verilindje të Peshkopisë.
Vendi përshkohet nga lumenjë, të cilët burojnë nga malet e larta dhe kalojnë përmes grykave të
thepisuar përpara se të arrijnë tokën duke krijuar rrugën e tyre për në det. Shumica e lumenjve
kryesore janë shfrytëzuar sidomos për gjenerimin e energjisë elektrike.
Shqipëria ka përafërsisht 450 km vijë bregdetare duke filluar me Adriatikun që buron nga pjesa jugore
e kufirit me Malin e Zi e deri në Gjirin e Vlorës, aty ku fillon deti Jon. Bregdeti Jon është i thyer nga
shkëmbinj, të cilët bien gjatë vijës bregdetare dhe ku malet e thepisura bien thuajse pingul gjatë pjesës
më të madhe të shtrirjes së bregdetit. Pika më e lartë është ajo e Llogarasë, mbi 1000 m lartësi.
Aktiviteti karstik dhe gërryes ka krijuar shumë gjire të vogla disa prej të cilave kanë qenë të banuara
në kohët e lashta.
Bregdeti Adriatik me gjiret e tij të mbrojtura mirë siç janë ato të: Vlorës dhe Durrësit, në zona të
caktuara është përdorur si qendër banimi që në kohët e lashta. Në këto toka të ulta, lumenjtë që
rrjedhin në detin Adriatik, kanë krijuar toka pjellore dhe buzë tyre, veçanërisht tek tokat e pasura me
ujë, janë shtëpitë e shumë zogjve shtegtar dhe shpendëve të ujit. Në Shqipëri ka gjithashtu edhe disa
liqene. Më të rëndësishmit janë: Liqeni i Shkodrës 370m2, është liqeni më i madh në Ballkan. Ai
bashkon kufinjtë ndërmjet Shqipërisë dhe Malit të Zi. Është relativisht i cekët dhe ushqehet nga
lumenj të ndryshëm si dhe nga burime të ndryshme, të cilat e bëjnë jetën e tij peshkore tepër të
ndryshueshme.
Ka shumë specie të ndryshme të krapit dhe troftës në ujrat e tij. Mijëra karabullakë deti dimërojnë në
këtë liqen. Liqeni i Ohrit, është i ndarë ndërmjet Shqipërisë dhe Maqedonisë në pjesën juglindore të
saj. Përreth liqenit ka disa zona turistike siç janë: Lini, Pojska, qyteti i Pogradecit, Tushemisht dhe
Driloni. Është liqen veçanërisht i thellë dhe ushqehet nga burime karstike përreth buzëve të liqenit dhe
në fundin e tij. Sipër tij shtrihet Liqeni i Prespës, që dallohet për peisazhet e tij të qeta dhe të bukura.
Aty ndodhet një kishë eremite e vendosur në një ishull të vogël, atë të Maligradit. Në këtë liqen
ndodhet një popullsi shumë e rëndësishme e dalmatëve dhe pelikanëve të bardhë. Liqenet e Ohrit dhe
të Prespës janë të vjetër rreth 2000 - 4000 vjet. Specie unike të peshqve janë rritur në to, ndërmjet të
cilëve Korani (salmo letnica) dhe belushka.
Shëndeti dhe siguria

9. Shqipëria është një vend i sigurt për gjithë ata që jetojnë aty dhe që vijnë për të kaluar disa ditë
pushime. Tradita e saj e Mikpritjes do të thotë që të huajt të trajtohen me respekt dhe siç u ka hije.
Nëse në ndonjë moment do të gjendeni në vështirësi mos ngurroni të kërkoni ndihmë tek i pari njeri i
thjeshtë që do t'ju dalë përpara. Është në natyrën e shqiptarit të jap dhe ofrojë maksimumin për miqtë
dhe të huajt.
Shqipëria nga pikëpamja e shëndetit është një vend që ofron siguri. Në rast të ndonjë aksidenti apo
emergjence mjeksore ju mund të merrni një taksi apo të kërkoni një person t‟ju sigurojë një taksi dhe
t'i thoni shoferit fjalët “Tek urgjenca”. Aty do t‟ju jepet trajtimi më i mirë i mundshëm. Ekziston
gjithashtu edhe një sherbim ambulant të cilin mund ta thërrisni duke i rënë numrit 127 / 112, një taksi
është akoma edhe më e shpejt të paktën jashtë qyteteve të mëdha.
Në Tiranë ka gjithashtu edhe klinika të lëvizshme, të cilat mund të mbajnë gjithçka brenda për një
operacion të vogël: dy prej tyre gëzojnë reputacion shumë të mirë në të cilat ka edhe folës të
anglishtes siç janë: Klinika ABC me numër telefoni (04234 105) dhe Klinika Ortodokse (04 360925).
Për nevoja të ndryshme mjeksore ekzistojnë një numër shumë i madh farmacish që mund t‟ju ofrojnë
çdo lloj medikamenti.
Historia
Territori i sotëm i Shqipërisë ka qenë banuar rreth 100.000 vjet më parë. Rreth fundit të mijëvjeçarit të
tretë, një popullsi indo - evropiane u vendos në këto treva. Si rezultat i përzierjes së këtyre popullsive
dhe ndikimit të aspekteve kulturore dhe gjuhësore të zonës së Ballkanit u krijua popullsia pellazge.
E bazuar në këtë popullsi të vjetër, popullsia ilire u zhvillua gjatë mijëvjeçarit të II-të dhe I-rë Para
Krishtit. Në vitet 30-të Pas Krishit, Iliria ra nën sundimin e perandorisë Romake. Me ndarjen e
Perandorisë Romake në vitin (395 a.d) ajo u bë pjesë e Perandorisë Bizantine.
Gjatë këtyre periudhave për 1000 vjet me rradhë, vendi ka vuajtur pushtime dhe dyndje të ndryshme
derisa në shekullin 14-të u pushtua nga perandoria Ottomane. Përpjekjet e vazhdueshme për pavarësi
arritën kulmin e tyre në vitin 1912 ku Shqipëria u shpall Shtet i Pavarur. Pas 11 vitesh monarki vendi
u okupua nga forcat e Musolinit në 1939, duke shënuar kështu fundin e saj. Në 1943 forcat e Hitlerit
pushtuan vendin. Rezistenca kundër invazionit të huaj njihet si Lufta Nacional çlirimtare. Partia
Komuniste hyri në pushtet në Nëntor të vitit 1944, kur forcat armike u shpartalluan.
Për rreth 50 vjet Shqipëria ka qenë një vend totalitar i izoluar, i cili e la vendin në një varfëri
ekonomike të thellë gjë që zgjati deri në vitet 1991. Ky rregjim si rezultat i politikave të saj izoluese i

10. shkaktoi vendit një prapambetje ekonomike që erdhi si rezultat i mungesës së lidhjeve me jashtë,
investimeve të huaja dhe liberalizimit në tërësi të tregut. Pas vitit 1991 vendi u fut në rrugën e
proçeseve të rëndësishme të zhvillimit të ekonomisë së tregut, të cilat vazhdon t'i ndjek me sukses.
Ajo është përfshirë në proçese të rëndësishme integruese drejt anëtarësimit të saj në BE dhe NATO.
Ngjarje tё rёndёsishme historike
Territori i Shqiperise eshte banuar qe ne lashtesi. Gjurme te jetes jane gjetur ne Xare, si dhe
ne Shpellen e Shen Marines ne Sarande qe nga koha e Paleolitit te mesem dhe te vone (100
000 – 10 000 vjet me pare). Shqiptaret jane pasardhes te drejteperdrejte te Ilireve. Fiset ilire
shtriheshin ne pjesen perendimore te Ballkanit, deri ne lumenjte Sava dhe Danub ne Veri,
Morava dhe Vardar ne Lindje (qe eshte dhe vija kufitare me Thraken), dhe vargmalet e Pindit
ne Jug dhe Juglindje (ne kufi me greket dhe maqedonasit).
Zhvillimi i shpejte ekonomik, veçanerisht ai i metalurgjise se bronzit dhe hekurit (ne shekujt
XI-V para eres sone) krijoi bazat e kultures se perbashket shpirterore dhe materiale te fiseve
ilire. Ne fund te shekullit V p.e.s., iliret u futen ne peridhen e skllavopronarise, dhe

11. themeluan pergjate bregdetit qytete shume te njohura ne ate kohe, te cilat ekzistojne dhe sot,
si Durrahium (Durresi), Apolonia, Butroti (Butrinti), Scodra (Shkodra), Lissus (Lezha), etj.
Pushtimi Roman (ne vitin 168 p.e.s.) pati pasoja te renda per iliret. Megjithate, ata e
perballuan me sukses politiken asimiluese te romaneve, kryesisht si rrjedhoje e standarteve te
larta te zhvillimit dhe identitetit te kristalizuar etnik.
Pas thyrjes se romaneve ne vitin 395 te eres sone, Iliria mbeti nen sundimin e Perandorise
Bizantine. Ne periudhen pasuese, Iliria u pushtua nga fise te ndryshme barbare, si Gothet,
Avaret etj. Ne shekujt IV - VI, sllavet pushtuan nje pjese te Ilirise Veriore dhe Lindore, dhe
Maqedonia pushtoi pjese te cilat me vone u asimiluan.
Fundi i mijevjeçarit te pare shenon kristalizimin e kombit shqiptar. Me vone, formacionet
politike shqiptare te shekullit XIV mbuluan territoret nga Tivari dhe Prizreni deri ne Kostur
dhe Vlore. Nderkohe, ne zona te pjeses jugore ruhej ende emri historik i Epirit, i cili ne vitet
pasardhese sherbeu si sinomin per Arberine (shume shpesh, Heroi Kombetar Gjergj Kastrioti
Skenderbeu (1405-1468) quhej "Princi i Epirit").
Pushtimi otoman (XIV) vendosi sistemin feudal ushtarak ne Arberi (Shqiperi), por
kryengritjet e njepasnjeshme te princerve shqiptare pergatiten rezistencen e madherishme te
popullit shqiptar nen udheheqjen e Heroit Komebtar Gjergj Kastrioti, i njohur me emrin
Skenderbe. Gjergj Kastrioti Skenderbeu arriti te krijonte nje shtet te centralizuar (Arberia)
dhe flamuri i tij u be flamuri kombetar i Shqiperise.
Shekulli XVIII shenon lulezimin e dy "Pashalleqeve" te organizuara dhe shume te fuqishme:
Pashalleku i Bushatllinjve (me qendren e tij ne Shkoder dhe i qeverisur nga nga Karamahmut
Pashe Bushatlliu); dhe Pashalleku i Janines (me qendren e tij ne Janine dhe i qevrisur nga Ali
Pashe Tepelena). Lufta per pavaresi dhe identitet kombetar arriti kulmin e saj me Levizjen e
Rilindjes Kombetare, e cila filloi me 1830.
Me 1878, kjo levizje u organizua me mire pas Lidhjes se Prizrenit, e cila sherbeu si
udheheqja e pare ushtarake dhe politike e kryengritjeve shqiptare. por, Per fat te keq, te te
nejtin vit Kongresi i Berlinit vendosi ndarjen e territoreve shqiptare, nga e cila perfituan
shtetet fqinje, Mali i zi, Serbia dhe Greqia.
Megjithate, levizja shqiptare per liri u kurorezua me Shpalljen e Pavaresise, me 28 nentor
1912. Gjate viteve te Luftes se Pare Boterore, Shqiperia u shnderrua ne nje beteje lufte per
fuqite nderluftuese, dhe u pushtua nga Italia, Serbia, Mali i Zi, Greqia, Franca dhe Austro-
Hungaria. Me 1920, Kongresi i Lushnjes (nje qytet qe ndodhet 90 km ne jug te Tiranes),
shpalli Tiranen si kryeqytet te Shqiperise me konsensusin e perfaqesuesve nga e gjithe
Shqiperia.
Me 21 janar 1925, Asamblea Kushtetuese e shpalli Shqiperine Republike Parlamentare dhe
Ahmet Zogu u zgjodh President i Shqiperise. Por ai pati shume pushtet, dhe Republika
funksiononte me teper si Republike Presidenciale. Me 1 shtator 1928, Shqiperia u shpall
Mbreteri Demokratike Parlamentare dhe Ahmet Zogu u shpall Mbret i Shqiperise, duke
marre titullin mbreteror "Zogu I".
Me 7 prill 1939, Italia fashiste pushtoi Shqiperine, dhe si rrjedhim, e ashtuquajtura Asamble
Kushtetuese shpalli fundin e Mbreterise se Zogut dhe ia ofroi kuroren Viktor Emanuelit III.
Shteti Shqiptar mbeti formalisht Mbreteri Kushtetuese nen sundimin e Dinastise se Savojes.
Me 29 nentor 1944, Shqiperia u çlirua nga pushtuesit nazi-fashiste. Qe nga ajo kohe, ne

12. Shqiperi sundoi regjimi komunist i Enver Hoxhes, i cili ndikoi ne izolimin e vendit. Me 11
janar 1946, Asamblea Kushtetuese e shpalli Shqiperine Republike Popullore, si nje nga
format e diktatures se proletariatit, e cila zgjati pothuajse gjysem shekulli, deri me 29 prill
1991, kur Parlamenti i pare pluralist shpalli Republiken Parlamentare te Shqiperise.
Argetimi dhe koha e lire
Shqiptarët gjatë kohës së lire zakonisht takohen dhe bisedojnë me njeri - tjetrin.
Gjatë orëve të mbrëmjes në qytetet më të mëdha dhe kryesore njerëzit dhe veçanërisht të rinjtë
frekuentojnë pub-et, night club, tavernat etj.
Gjatë periudhave të ngrohta të vitit në orët e mbrëmjes shëtitet nëpër bulevardet kryesore, anës detit
në vendet bregdetare dhe në zonat e tjera të preferuara.
Gjatë weekend-eve në Tiranë është mjaft i frekuentuar Parku i Madh, në qendër të tij, ku njerëzit
shkojnë për sporte, peshkim dhe shëtitje.
Në qytetet e mëdha ka qendra argëtimi dhe struktura për bouling, bilardo, video games, casinos, etj.
Shqipëria ka jetë të pasur kulturore dhe artistike.
Kjo manifestohet veçanërisht në qytetet e mëdha ku gjatë gjithë vitit ka shfaqje të ndryshme teatrale,
muzikore, kinematografike, folklorike, sportive etj.
Shtypi dhe mjetet e Komunikimit
Është mjaft e thjeshtë të marrësh informacion dhe informohesh në Shqipëri. Ekzistojnë një numër i
konsiderueshëm televizionesh. TVSH-ja është televizioni publik shqiptar, por gjithashtu ka edhe një
numër të gjerë televizionesh private dhe stacionesh televizive të li[encuara në gjithë vendin.
Përgjithëisht edicionet kryesore të lajmeve janë midis orës 7.00 - 8.00 p.m, midis orës 15.00 - 16.00
dhe rreth orës 19.00.
Disa hotele në Tiranë dhe vende të tjera kanë lidhje satelitore në dhoma. Shtypi i shkruar është
gjithashtu mjaft aktiv dhe ofron të rejat dhe ngjarjet e fundit të politikës, ekonomisë, jetës shoqërore,
artit, kulturës, shëndetësisë, etj. Shumë prej të përditshmeve ofrojnë gjithashtu informacione të
përmbledhura në gjuhën anlgeze.

13. Por në disa hotele, ku mund të shikohen stacione televizive në gjuhen angleze, mund edhe të kursehet
duke zgjedhur një alternative tjetër, që është ajo e lidhjes me internet. Marrja e informacionit
nëpërmjet internetit është e mundur (jo gjithmonë) në hotelet ku mund të akomodoheni. Një mënyrë
alternative mund të jetë edhe marrja e informacionit nëpërmjet qendrave të internetit të shpërndara
gjerësisht nëpër qytetete.
Shkrime te rekomanduara per Shqiperine
Shumë autorë shqiptarë dhe të huaj kanë shkruar guida dhe botime të tjera me informacione të plota
mbi Shqipërinë. Të tilla mund të përmendim:
1- “Albania”, me autor Agim Neza.
2- “Albania”, me autor Gillian Gloyen.
3- “Historia e Shqipërisë”, me autor Serge Metais (shqip, anglisht).
4-“The Albanian Questions” - Reshiping the Balkans, të James Pettiefer dhe Miranda Vickens.
5-“Ancient Illyria an archaeologieal exploration”.
6- “Identiteti i Shqipërisë"- miti dhe historia, nga Stephany Schwander, Sievers Bernotji Fischer.
7- “6 vjet Mbretëri” - Shqipëria në 1914, nga Duncan Heaton – Armstrong
Albume Fotografike
1- “Shqipëria në vitet 90-të”, nga Gani Xhengo.
2- Album Fotografik nga Petrela tek Jezenca, nga Mari Anne Graf.
3- "Albania from the Air", me autor Alket Islami, etj.
Libra (guida) udhëzues dhe rrëfyes për Shqipërinë
1- “Albania” – Guidë përmbledhëse (anglisht, shqip).
2- “Albania Business”, revistë.
3- “Guidë për Tiranën”.
4- Guidë “Vlora 2006”.
5- Guidë “Himara” nga Jano Koçi.
6- Guidë “Saranda 2005”.
7- Tirana in your Pocket.
8- Shkodra in your Pocket.
Blerjet, dhuratat dhe suveniret

14. Nuk mund të largohesh nga Shqipëria pa marrë diçka me vehte që t‟ju kujtojë gjithmonë këtë vend me
tradita. Ato i gjen të mishëruara mjaft mirë në prodhimet tipike shqiptare dhe janë shprehje e qartë e
traditës së trashëguar të popullit shqiptar e ruajtur dhe përcjellë brez pas brezi. Artizanati shqiptar
takohet tek punimet e leshit, drurit, bakrit, argjendit, etj.
Që në kohët e lashta ka ekzistuar zejtaria artistike. Tradita e punimit të veshjeve të leshta, shajakut,
pëlhurave për veshje më të lehta dhe sidomos atyre festive, spikasin me artin e tyre tepër të hollë, ku
qëndisjet e ndryshme me fije ari dhe argjendi janë shumë të veçanta. Punimet e filigramës, bakrit me
të cilin bëhen objekte të ndryshme pune dhe zbukurimi, punimet në ar, gdhëndjet në dru, dekorimi i
armëve të përdorura shekuj më parë në ar dhe argjend, janë gjithashtu pjesë e një trashëgimie
kulturore unikale. Për t‟a prekur atë turistët dhe vizitorët do të kenë mundësinë që në çdo qendër
historiko- kulturore, qytetet kryesore të vendit etj. Të shohin dhe të blejnë artikuj dhe prodhime
tradicionale shqiptare, të cilat tregtohen enkas në njësi të specializuara.
Dyqanet e suvenireve ofrojnë prodhime tradicionale shqiptare, të cilat janë shprehja më e mirë dhe më
origjinale e kësaj tradite. Përgjithësisht këto janë të hapura gjatë gjithë javës, veçanërisht në qytetet
kryesore turistike të vendit apo qendra historike e kulturore siç janë: Kruja, Berati, Gjirokastra,
Tirana, etj.
Mjaft i njohur për tregtimin e suvenireve dhe antikuareve, tipik në llojin e tij, është Pazari i vjetër i

15. Krujës. Dallohet për prodhimet e leshit siç janë: qilimat, tapetet, qeleshet, llullat e drurit, prodhimet e
vjetra prej bakri, filigrame, etj
Webfaqe të ndryshme
Site te ndryshme per turistet
www.albaniatourism.com
www.mtkrs.com
www.mfa.gov.al
www.akt.gov.al
www.albania-hotel.com
www.albania-holidays.com
www.inyourpocket.com/albania
www.outdooralbania.com
www.dogana.gov.al
Organizatat ndërkombëtare në Shqipëri
Council of Europe - (Shqip, Anglisht)
European Commission Delegation - (Shqip, Anglisht)
Food and Agriculture Organization (FAO) - (Anglisht)
International Monetary Fund (IMF) - (Anglisht)
International Organization for Migration (IOM) - (Anglisht)
Joint United Nations Programme on HIV/AIDS - (Anglisht)
Organization for Security and Co-operation in Europe (OSCE) - (Anglisht)
United Nations - (Anglisht)
United Nations Children‟s Fund (UNICEF) - (Shqip, Anglisht)
United Nations Development Programme (UNDP) – (Shqip, Anglisht)
United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO) - (Anglisht, Frengjisht,
Spanjollisht)
United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) - (Anglisht)
World Bank - (Anglisht)
World Health Organization (WHO) - (Anglisht, Frengjisht, Spanjollisht)
Austrian Development Agency (ADA) - (Anglisht, Gjermanisht)
British Department for International Development (DFID) - (Anglisht)
Dutch International Development Organization (SNV) - (Anglisht)
German Technical Cooperation (GTZ) - (Anglisht, Gjermanisht)
Italian Cooperation - (Italisht)
Swedish International Development Cooperation Agency (SIDA) - (Anglisht, Suedisht)

16. Swiss Economic Cooperation (SECO) - (Anglisht, Gjermanisht, Frengjisht)
United States Agency for International Development (USAID) - (Anglisht)
Destinacionet
Drejtoria Rajonale e Monumenteve të Kulturës në Berat - (Shqip, Anglisht)
Butrinti (Albanian National Trust) - (Anglisht)
Udhëzuesit
In Your Pocket - (Anglisht)
Ëorld 66 - (Anglisht)
Lonely Planet - (Anglisht)
Hotel Guide - (Anglisht, Shqip, Gjermanisht, Frengjisht, Italisht)
Europa auf einen Blick - (Gjermanisht)
Welcome to Albania - (Anglisht)
World Travel Information Source - (Anglisht)
Albanian Tourist Guide - (Anglisht)
Instituti për Zhvillimin e Turizmit dhe Mjedisit Shqiptar - (Shqip, Anglisht)
Guida ai Traghetti (Ferry Guide) - (Italisht)
Prefekturat e Shqiperise
Shqipëria ndahet në 12 prefektura, ku secila përmban disa rrethe të quajtura ndryshe nënprefektura.
Më poshtë paraqitet lista e prefekturave, si edhe rrethet që përmban secila.
Berat (Berat, Kuçovë, Skrapar)
Dibër ( Bulqizë, Dibër dhe Mat)
Durrës (Durrës, Krujë)
Elbasan (Elbasan, Gramsh, Librazhd, Peqin)

17. Fier (Fier, Lushnjë, Mallakastër)
Gjirokastra (Gjirokastër, Përmet, Tepelenë)
Korcë (Devoll, Kolonjë, Korcë, Pogradec)
Kukës (Has, Kukës, Tropojë)
Lezhë (Mirditë, Lezhë, Kurbin)
Shkodra (Malësi e Madhe, Pukë, Shkodër)
Vlora (Delvinë, Sarandë, Vlorë)
SI TE VINI NE SHQIPERI
Hyrja nëpërmjet ajrit
Bëhet nëpërmjet Aeroportit Ndërkombëtar "Nënë Tereza” Rinas, i cili ndodhet 17 km në
veri-perëndim të Tiranës dhe vetëm 20 minuta larg Tiranës, kryeqytetit të Shqipërisë.
Lidhja midis aeroportit “Nënë Tereza” dhe Tiranës kryhet nëpërmjet shërbimit të taksive (20
Euro) dhe autobuzëve (që nisen pranë Muzeut Kombëtar në Tiranë ose nga Aeroporti drejt
destinacioneve të kërkuara dhe kushton 2 Euro). Aeroporti është i pajisur me Duty Free

18. Shops. Veprimet doganore kryhen gjatë 24 orëve pa ndërprerje.
Kontakt : Aeroporti “Nënë Tereza”
Tel: + 355 4 379 063 / 4
Cel: +355 69 20 666 26
E-mail: info@tirana-airport.com
Website: http://www.tirana-airport.com.al/
Hyrja nëpëmjet rrugëve tokësore
Në Republikën e Shqipërisë, me anë të rrugëve tokësore mund të hyhet përmes këtyre
vendeve fqinjë:
MALI I ZI
- Nëpërmjet pikës së Hanit të Hotit, qe lidh Shkodrën me Podgoricën. Veprimet doganore në
këtë pikë kryhen deri në orën 19.00.
- Nëpërmjet pikës së Murriqan, që lidh Shkodrën me Ulqinin. Veprimet doganore në këtë
pikë kryhen deri në orën 22.00.
- Nëpërmjet pikës së Vermoshit, që lidh zonën e Kelmendit në Shqipëri me Plavën dhe
Gucinë në Malin e Zi.
Veprimet doganore në këtë pikë kryen deri në orën 22.00.
MAQEDONIA
-Nëpërmjet pikës së Qafë Thanës, që lidh Pogradecin, Librazhdin, Elbasanin me Strugën.
Veprimet doganore në këtë pikë kryen deri në orën 22.00
-Nëpërmjet pikës së Tushemishtit, që nëpërmjet bregut jugor të liqenit të Ohrit lidh
Pogradecin me Shën Naumin dhe Ohrin.
Veprimet doganore në këtë pikë kryen deri në orën 22.00
-Nëpërmjet pikës së Bllatës, që lidh Peshkopinë me Dibrën e Madhe. Veprimet doganore në
këtë pikë kryen deri në orën 22.00
-Nëpërmjet pikës së Goricës, që kalon nga bregu verior i liqenit të Prespës së Madhe duke
lidhur këtë zonë me Otoshevon dhe pjesët e tjera të Maqedonisë.
Veprimet doganore në këtë pikë kryen deri në orën 19.00
KOSOVA
-Nëpërmjet pikës së Morinës, që lidh Kukësin me Prizrenin.
Veprimet doganore në këtë pikë kryen 24 ore pa ndërprerje.

19. GREQIA
- Nëpërmjet pikës së Kapshticës, që lidh Korçën me Selanikun
Veprimet doganore në këtë pikë kryen 24 orë pa ndërprerje.
-Nëpërmjet pikës së Kakavijës, që lidh Gjirokastrën me Janinën. Veprimet doganore në këtë
pikë kryen 24 ore pa ndërprerje.
- Nëpërmjet pikës së Qafë Botit, që lidh Konispolin me Filatin.
Veprimet doganore në këtë pikë kryhen deri në orën 22.00
- Nëpërmjet pikës së Tre Urave, që lidh zonën e Përmetit dhe Leskovikut me Konicën.
Veprimet doganore në këtë pikë kryhen deri në orën 22.00
Agjencitë e Udhëtimeve kryejnë transport ndërkombëtar kryesisht për lidhjet :
Tiranë - Tetovë (Maqedoni) nga pika kufitare e Qafë Thanës,
Tiranë - Prishtinë dhe qytete të tjera të Kosovës nga pika kufitare e Morinës,
Korçë - Selanik nga pika kufitare e Kapshticës,
Tiranë - Athinë nga pika kufitare e Kakavijës,
Tiranë - Sofje dhe Stamboll nga pika kufitare e Qafë Thanës.
Disa prej tyre janë:
“ROY –2 “
Tiranë – Prishtinë,
Tiranë – Pejë,
Tiranë – Athinë
Adresa: Bul “Zogu I “ Tiranë,
Tel & Fax : + 355 4 22 62 509
"KLID BALLKAN INTERBUS"
Rr “Abdi Toptani”
Tel. + 355 4 22 35 440,22 35 491
Fax. +355 4 22 22 228
Siguron lidhje me Athinën, Romën
“VJOSA TRAVEL“
Adresa: Sheshi Wilson, Tiranë ,
Fax. + 355 4 22 53 929,
Cel. + 355 68 20 223 88
“JOY TRAVEL”
Adresa: Rr. “Sulejman Delvina”
Tel & Fax: + 355 4 22 73 030,
Siguron lidhje çdo ditë me Athinën .
Nisja bëhet pranë agjensisë
“SKENDERBEU”
Tiranë – Selanik – Tiranë
Adresa: Rr.” Mine Peza” P. 139
Tel & Fax. + 355 4 22 34 629
Hyrja nëpëmjet rrugëve detare

20. Hyrja nëpëmjet rrugëve detare në Shqipëri mund të kryhet nëpërmjet porteve kryesore me
anë të linjave detare që ofrojnë shërbimet e tyre si për pasagjerë ashtu edhe për mallra të
tonazheve të larta.
Portet kryesore janë :
Porti i Durrësit
Lidhet me portet Italiane të Barit, Ankonës,Triestes, Brindizit si edhe Koperin në Slloveni.
Kryhen shërbime 24 orë.
Numër kontakti: Porti i Durrësit: Tel. + 355 52 22028; Tel/Fax. + 355 52 13115; + 355 52
24470.
portidurres@mrp.gov.al
Porti i Vlorës
Siguron lidhje me portet italiane të Brindizit. Tel. + 355 33 24521/ 29418. Fax: +355 33
29417.
Shërbimet kryhen deri në orën 22.00.
portivlore@mrp.gov.al
Porti i Sarandës
Siguron lidhje të përditshme me ishujt grekë të Korfuzit. Shërbimet kryhen deri në orën
22.00. Tel. + 355 732 2734.
portsarande@mrp.gov.al
Procedurat e vizave dhe rregullat doganore
Sipas rregullave të Kodit Doganor, janë të ndaluar të hyjnë në territorin e vendit armë zjarri,
municione, lëndë narkotike, drogë si dhe lëndë e mjete të tjera që kanë të bëjnë me krijimin e
rrezikshmërisë publike. Rregulla të posaçme ka për ndalimin e nxjerrjes nga Shqipëria të

21. metaleve të çmuara, monedhave antike, hartave të vjetra, antikuareve të caktuara, librave dhe
punimeve artistike, të cilat përbëjnë pjesë të trashëgimisë kulturore e historike.
Për të hyrë në territorin e Republikës së Shqipërisë nevojitet një pasaportë e vlefshme ose
kartë identiteti. Bazuar në V.K.M. Nr 439, Datë 04.03.2000 (të ndryshuar me vendime të
tjerë), aplikohen rregullat e mëposhtme për të hyrë në territorin e Republikës së Shqipërisë:
1. Hyjnë pa vizë
Duke paguar taksën e hyrjes (10 Euro), shtetasit (kur udhëtojnë me pasaportë të thjeshtë) të
këtyre vendeve: Vendet e Komunitetit Europian, Britania e Madhe, Bullgaria, Japonia,
Kanada, Korea e Jugut, Kroacia, Litenshtejni, Malajzia, Norvegjia, Rumania, San Marino,
SHBA-ja, Singapori, Turqia, Zelanda e Re, Australia, Zvicra, Andora, Argjentina, Principata
e Monakos, Shteti i Vatikanit, Republika Çeke, Polonia.
2. Hyjnë pa vizë
Me karta identiteti, duke paguar taksën e hyrjes (10 Euro), shtetasit e këtyre vendeve:
Vendet anëtare të Bashkimit Europian, Britania e Madhe, Islanda, Norvegjia, San Marino,
Zvicra, Australia, Kanada-ja, SHBA-ja, Zelanda e Re.
3. Marrin vizë
Në çdo pikë të kalimit kufitar të Republikës së Shqipërisë - duke paguar taksën e vizes,
shtetasit e këtyre vendeve: Maqedonia (10 Euro në kufi, 5 Euro në Ambasadë), Mali i Zi
(free), Izraeli (30 Euro).
4. Marrin në kufi vizë
Të shkurtër kolektive 72 orë - duke paguar taksën e vizës, vizitorët e organizuar në grupe
turistike nëpërmjet agjensive turistike, të cilët më parë kanë mbërritur për qëllime vizite në
vendet e rajonit në kufi tokësor me Shqipërinë, të cilët janë shtetas të këtyre vendeve:
Bahreini, Bolivia, Brazili, Brunei, Ekuadori, Hong Kong, Hondurasi, Guatemala, Kili, Kosta
Rika, Meksika, Moldavia, Nikaragua, Panamaja, Paraguaj, Peruja, Rusia, Salvadori,
Tailanda, Taivani, Ukraina, Uruguai, Venezuela , Xhamaika.
5. Shtetasit e vendeve të tjera për të hyrë në Republikën e Shqipërisë
Duhet të aplikojnë për vizë pranë Përfaqësive Diplomatike ose Konsullore të Republikës së
Shqipërisë në vendet e huaja. Për informacione të mëtejshme konsultoni faqen e internetit të
Ministrisë Punëve të Jashme të Republikës së Shqipërisë (www.mfa.gov.al).
6. Shtetasit e huaj të cilët hyjnë pa vizë në Republikën e Shqipërisë
Kur janë të organizuar në grupe turistike nëpërmjet agjencive turistike nuk paguajnë taksë
hyrje për periudhën 1 Maj -1 Nëntor. Këto vende janë: Australia, Austria, Belgjikë, U.K.
Republika Çeke, Danimarka, Estonia, Finlanda, Franca, Gjermania, Greqia, Hollanda,
Hungaria, Iralnda, Islanda, Italia, Japonia, Kanadaja, Korea, Letonia, Lituania, Litenshtejni,
Luksemburgu, Malajzia, Norvegjia, Polonia, Portugalia, Qipro, Rumania, San Marino,
SH.B.A., Sllovakia, Sllovenia, Spanja, Suedia, Turqia, Zelanda e Re, Zvicra, Malta,
Maqedonia, Mali i Zi, Andorra, Argjentina, Monako , Vatikani dhe Singapori.

22. 7 - Shtetasit e huaj me kombësi shqiptare
Hyjnë pa vizë në Republikën e Shqipërisë gjatë periudhës 1 Qershor deri në 30 Shtator, duke
i paraqitur policisë kufitare çdo dokument të vlefshëm udhëtimi.

23. Trashegimia Kulturore
Gjuha zyrtare

24. Gjuha shqipe ёshtё njё gjuhё indo-europiane dhe pёrfaqёson njё degё tё veçantё nё familjen e
gjuhёve indo-evropiane.
Gjeografi grek, Ptholemeous, ka dёshmuar ekzistencёn e shqiptarёve dhe tё gjuhёs shqipe qё
nё shekullin e dytё tё erёs sonё.
Emri "Shqiperi" zёvёndёsoi emrin e "vjetёr "Arbёri" (ose Arbani) nё fund tё shekullit XVII,
pёr shkak tё kushteve tё reja historike tё krijuara nё kёtё periudhё. Ky emёr kishte pёr qёllim
t‟i jepte rёndёsi lidhjes ndёrmjet emrit te vendit dhe gjuhёs, e cila nё atё kohё quhej "Shqip".
Dokumenti i parё i shkruar i gjuhёs bashkёkohore shqipe i pёrket vitit 1462. Vepra e parё
letrare "Meshari" (Gjon Buzuku) u botua me 1555, dhe qё nga ajo kohё gjuha shqipe ёshtё
zhvilluar nё dy dialekte kryesore, veçanёrisht gjatё periudhёs sё Rilindjes Kombёtare
Shqiptare:
"Gegёrisht", dmth gjuha e folur nё Veri tё Shqipёrisё;
"Toskёrisht", dmth gjuha e folur nё Jug tё Shqipёrisё.
Alfabeti i gjuhёs letrare shqipe ka 36 shkronja dhe pёrdoret alfabeti latin, i aprovuar nga
Kongresi Kombёtar i Manastirit me 1908. Gjuha shqipe (e folur dhe e shkruar) pёrdoret
gjithashtu dhe nё disa pjesё tё populluara nga shqiptare si Kosovё, Mali i Zi, Serbi dhe
Maqedoni.
Sistemi i Qeverisjes
Emblema
Emblema e Republikës së Shqipërisë paraqitet me një shqiponjë të
zezë, të vendosur në një mburojë të kuqe të tipit "variaz". Mburoja e
kuqe rrethohet nga një shirit i zi. Në pjesën e sipërme, me të kuqe
është shkruar Republika e Shqipërisë.

25. Flamuri
Flamuri kombëtar i Republikës së Shqipërisë paraqitet me një shqiponjë të zezë me dy kokë
dhe me krahë të hapura, të vendosur në qendër të një sfondi të kuq.
Sistemi i Qeverisjes
Republikë Parlamentare. Parlamenti shqiptar është parlament me një dhomë dhe 140
deputetë, të cilët zgjidhen një herë në katër vjet me zgjedhje të përgjithshme. Pushtetet
kryesore janë legjislativi, ekzekutivi dhe gjyqësor.
Kryetare e Kuvendit
Znj. Jozefina Topalli, e zgjedhur nga Kuvendi është gruaja e parë Kryeparlamentare në gjithë
historinë parlamentare në vend dhe e gjashta Kryetare e Kuvendit të Shqipërisë në historinë
parlamentare pluraliste, që nga viti 1991. Ajo e mori detyrën në muajin shtator 2005 dhe
ngarkohet serish ne detyren e Kryetares se Kuvendit ne shtator te 2009-es.
Presidenti i Republikës
Z. Bamir Topi, i zgjedhur nga Parlamenti për një periudhë pesë-vjeçare.
Kryetari i Këshillit të Ministrave
Z. Sali Berisha (Partia Demokratike)
Qeveria
Përbëhet nga koalicioni ndërmjet PD, PR, LSI, PDR,PDI dhe PA.
Kushtetuta
Kushtetuta e re e Republikës së Shqipërisë është aprovuar me referendum popullor, më 28
nëntor 1998.
Ekonomia
Shqipëria ka pasur që prej vitit 1992 ritimin e rritjes së produktit
të brendshëm bruto më të lartë nga të gjitha vendet e Europës
Qendrore dhe Lindore, përfshirë këtu dhe vendet e anëtarësuara së
fundi në Bashkimin Europian.
Rritja ekonomike ka qenë e qëndrueshme në nivelet prej 6% dhe për vitet 2009-2011 do të
vazhdojë të ruhet ritmi i lartë 6-7%. Produkti i brendshëm bruto në terma nominalë, në fund
të vitit 2007, është vlerësuar në rreth 979 miliardë lekë, nga 892 miliardë lekë që ishte në
fund të vitit 2006, duke shënuar një rritje prej rreth 9%.
Prodhimi i brendshëm bruto për frymë, në vitin 2007 ishte 309 611 lekë, ose rreth 9.1% më
shumë se në vitin 2006. Rritja e produktit të brendshëm bruto për frymë ka ndikuar në rritjen

26. e nivelit të jetesës.
Inflacioni. Norma vjetore e inflacionit është mbajtur brenda niveleve të synuara të Bankës së
Shqipërisë, në rreth 3% (±1 %), nëpërmjet një politike monetare të kujdesshme dhe në
koherencë me politikën fiskale.
Bilanci i përgjithshëm i pagesave për vitin 2007 arrin në rreth €173 milionë dhe rezervat
valutore €1,5 miliardë. Eksportet u rritën me 27% në 2007, importet u rritën me 26% në
2007.
Niveli i papunësisë është ulur në 2007 në 13,2% krahasuar me 13,9% në 2006, sipas
statistikave zyrtare. Sektorët me rritje të numrit të të punësuarve në vitin 2007 ishin industria,
transporti, telekomunikacioni, tregtia, hotelet e restorantet.
Politika fiskale. Me gjithë uljen drastike të taksave, të ardhurat e përgjithshme të buxhetit të
shtetit janë rritur ndjeshëm. Në vitin 2007 ato ishin rreth 27% të PBB-së, krahasuar me 25,5
% të PBB-së në vitin 2006 dhe 24,8% në 2005.
Investimet e huaja direkte janë rritur me 84% në 2007 (tri herë më shumë se mesatarja e 10
viteve të fundit) në sajë të reformave të qeverisë për përmirësimin e vazhdueshëm të klimës
së biznesit, të procesit të privatizimit të disa ndërmarrjeve shtetërore, zgjerimit të partneritetit
publik-privat, si dhe aplikimit të nismës „Shqipëria 1 Euro‟.
Vendet arkeologjike
Vendet arkeologjike

27. Territori i Shqipërisë, si pasojë i pozicionit të favorshëm në
pellgun e Mesdheut, i cili njihet si një prej djepeve me të
rëndësishme të civilizimit botëror ruan në brendësi të tij një
numër të konsiderueshëm të pikave arkeologjike të cilat janë
dëshmi e këtij qyteterimi.
Durrësi i Lashtë
Qyteti i Durrësit daton në shek e VII para Kr., bazuar në dokumentat dhe burimet antike
tradicionale në vitin 627. Qyteti modern është ndërtuar mbi rrënojat e Epidamnit ose
Dyrrachion-it të lashtë, që më vonë u transformua në Dyrrachium-in e periudhës Romake.
Vendbanimi i fortifikuar i Gradishtës së Peshtanit
Kodrina që mban emrin e Gradishtës së Peshtanit ndodhet pranë fshatit Peshtan. Vendbanimi
ka qenë shtrirë kryesisht në rrafshin e gjerë të kodrës, me një sipërfaqe rreth 2 ha dhe në disa
tarraca të ngushta në faqet lindore, jugore dhe perëndimore të saj. Arkeologët, bazuar në
teknikën e ndërtimit dhe të gjetjeve sipërfaqësore e datojnë këtë qytezë në shekullin e 4-rt
para Kr.
Theatri i Sofratikes
Ndodhet ne luginen e Drinos ne rrethin e Gjirokastres afer
fshatit me te njejtim emer. Ketu ka qene nje qytet i periudhes
romake i quajtur Adrianapoli , shek II A.D. Teatri ne fjale eshte
zbuluar ne vitin 1984. Ai ka nje kapacitet prej 4.000 vendesh
me 27 shkalle.
Mbjeshovë
Kalaja e Mbjeshovës ndodhet pranë fshatit Mbjeshovë, në skajin verior të malit Shpiragut.
Sipërfaqja e rrethuar e Kalasë së Mbjeshovës arrin në 1, 5 - 2 ha. Muri rrethues, ruhet në një
gjendje të mirë dhe në të gjithë gjatësinë duke ndjekur konturet e majës së kodrës.
Kalaja e Vokopolës
Kalaja e Vokopolës e cila njihet si Kalaja e Ali Pashë Tepelenës, ndodhet në një kodër në
veri-perëndim të fshatit Vokopolë pranë qytetit të Beratit. Ky fortifikim ndodhet mbi një
kodër 765 m mbi nivelin e detit. Përmasat e kalasë dhe teknikat e ndërtimit tregojnë se kalaja
mund të ketë shërbyer si garnizon ushtarak.

28. Vendet arkeologjike
Territori i Shqiperise, si pasoje i pozicionit te favorshem ne pellgun e Mesdheut, i cili njihet si nje prej
djepeve me te rendesishme te civilizimit boteror ruan ne brendesi te tij nje numer te konsiderueshem te
pikave arkeologjike te cilat jane deshmi e ketij qyteterimi. Keto pika jane te shtrira nga veriu ne jug
perbejne destinacione te rendesishme turistike
Durresi i Lashte
Qyteti i Durrësit daton në shek e VII para Kr., bazuar në dokumentat dhe burimet antike tradicionale në
vitin 627. Qyteti modern është ndërtuar mbi rrënojat e Epidamnit ose Dyrrachion-it të lashtë, që më vonë u
transformua në Dyrrachium-in e periudhës Romake.
Sipas Tukididit, qyteti u themelua nga Korkyras dhe Korintas, të cilët e quajtën qytetin Epidamn. Ai që e
themeloi (oikisti) ishte Phalius, një Bakiad, i biri i Eratoklidit nga Korinti dhe pasardhës i Herkulit.
Monedhat e para të Epidamnit në gjysmën e parë të shekullit V para Kr., qenë me simbole korintike, me
Athinën dhe Pegasin dhe një epsilon arkaik. Sipas Apianit, një mbret jo-Grek, i cili jetonte në këtë vend
përpara se grekët të vinin, me emrin Epidamn, ndërtoi qytetin e parë, të cilit i vuri emrin e tij. Dyrrahu,

29. djali i vajzës së tij Melisa dhe thuhet edhe i Poseidonit, ndërtoi një port në qytet dhe e quajti Dyrrah.
Gjatë viteve 435-404 Para Kr., Epidamni u përfshi në Luftën e Peloponezit, kur popullsia (demos-i) përzuri
nga qyteti njerëzit me influencë (dynatoi) që nga ana tjetër u ndihmuan nga ilirët vendas dhe sulmuan
përsëri qytetin. Kjo luftë ndryshoi marrëdhëniet politike dhe ekonomike të qytetit, gjë e cila është
dokomentuar nga gjetjet arkeologjike. Gjatë shekullit të III para Kr., marrëdhëniet e qytetit me Ilirët u
zhvilluan më tej, ndërkohë që emrat Ilirë zinin rreth 30 % të emrave të gjetur në varrezat antike, gjatë
gërmimeve arkeologjike brenda dhe rreth qytetit.
Dyrrachium u kthye në një shesh kryesor beteje ndërmjet legjioneve të Cezarit dhe Pompeut gjatë Luftrave
Civile (49-48 para Kr.) dhe u dëmtua si pasojë e veprimeve luftarake. Gjatë regjimit të Augustit, në vitin 30
para Kr., Dyrrachium u bë koloni romake dhe morri emrin Colonia Iulia Augusta Dyrrachinorum. Gjatë
shekullit të II pas Kr., qyteti u fuqizua si rezultat i ndërtimit të rrugës së njohur me emrin Via Egnatia, e
cila lidhte Adriatikun me Selanikun në Greqinë Veriore dhe në kohët e vona me Kostandinopojën.
Godinat më të mëdha u ndërtuan në Dyrrachium gjatë gjatë shekujve të I-II pas Kr. Amfiteatri filloi të
gërmohej duke filluar nga viti 1960, ka një kapacitet vendesh rreth 15.000-20.000 spektatorë dhe është i
vendosur në qendër të qytetit modern, ndërkohë që ndërtesa të tjera të rëndësishme janë dhe banjot bublike
të shek të II pas Kr., të zbuluara në vitin 1966, mbetjet e ujësjellësit rreth 15 km të gjatë i ndërtuar gjatë
periudhës së Hadrianit, muret Bizantine dhe rreth forum-macellum, të ndërtuara në shekujt V-VI pas Kr.
Një nga gjetjet më interesante nga qyteti është mozaiku “Bukuroshja e Durrësit”, që gjendet në Muzeun
Historik Kombëtar në Tiranë. Mozaiku i përket shekullit të IV para Kr., dhe është një nga më të bukurit të
këtij lloji në Shqipëri.
Në shekullin e IX pas Kr., u krijua Tema e Durrësit, një nga dy më të mëdhatë në Ballkanin Perëndimor,
ndërkohë që në vitin 1071 dhe 1081 Normanët pushtuan qytetin. Prej 1204 qyteti u pushtua nga Venediku
dhe nga 1501 Osmanët arritën ta pushtonin.

30. Fortifikimi i Goricës
E ndodhur në bashkimin e lumenjve Osum dhe degës së tij Velabisht, ky fortifikim ka një rëndësi të
dyfishtë. Nga njëra anë fortifikimi mbyll plotësisht grykën e Osumit, duke pasur përballë kalanë e Beratit,
nga ana tjetër kontrollon mirë dhe nga afër shtegun tjetër që është grykëderdhja e Velabishtit. Nga ana
veriore kalaja është e mbrojtur nga shkëmbi natyral, kurse në anët e tjera dhe më ekzaktësisht në atë
lindore, jugore dhe pjesërisht perëndimore është e rrethuar me mure, të cilat mund të ndiqen pothuaj në të
gjithë gjatësinë e tyre.
Duke u nisur nga teknika e ndërtimit si dhe qeramika, ky mur rrethues i takon shekujve 4-3 para Kr.
Ekzistojnë të dhëna për praninë e mbetjeve arkeologjike të një periudhe më të hershme të cilat datojnë në
Bronzin e Vonë dhe në atë të Hekurit në zonat përreth fortifikimit të Goricës, që mund të tregojë se ky
vendbanim mund të jetë më i hershëm se shekulli 3-të para Kr. Ndërprerja e jetës në Kalanë e Goricës,
lidhet me pushtimin romak, pas shekullit të 2-të para Kr.

31. Vendbanimi i fortifikuar i Gradishtës së Peshtanit
Kodrina që mban emrin e Gradishtës së Peshtanit ndodhet pranë fshatit Peshtan. Vendbanimi ka qenë
shtrirë kryesisht në rrafshin e gjerë të kodrës, me një sipërfaqe rreth 2 ha dhe në disa tarraca të ngushta në
faqet lindore, jugore dhe perëndimore të saj. Këto anë të kodrës janë relativisht të buta dhe me lartësi të
vogël, vetëm faqja veriore, që është më e ngushta, përbën një mbrojtje natyrale për pjerrësinë e saj. Kjo
linjë muri ishte e ndërtuar me blloqe katërkëndëshe prej guri ranor tek i cili mund të vërejmë teknikën e
ndërtimit të mureve të periudhës ilire.
Arkeologët, bazuar në teknikën e ndërtimit dhe të gjetjeve sipërfaqësore e datojnë këtë qytezë në shekullin
e 4-rt para Kr. Kësaj periudhe i përkasin hedhje të shumta fragmentesh qeramike në faqen jugore të kodrës
që ndoshta lidhen me ekzistencën një punishteje qeramike.
Mbjeshovë
Kalaja e Mbjeshovës ndodhet pranë fshatit Mbjeshovë, në skajin verior të malit Shpiragut. Sipërfaqja e
rrethuar e Kalasë së Mbjeshovës arrin në 1, 5 - 2 ha. Muri rrethues, ruhet në një gjendje të mirë dhe në të
gjithë gjatësinë duke ndjekur konturet e majës së kodrës.
Fortifikimi është i dyfishtë i formuar nga një mur i brendshëm përforcues duke shërbyer në të njëjtën kohë
si shkallë dhe si vend vrojtimi për ushtarët. Në anën lindore ndodhen 3 kulla dhe një hyrje. Duke u
mbështetur në kostruksionet e murit rrethues, të kullave dhe hyrjeve tipike të periudhës së vonë antike,
kalaja daton në shekujt 4-5 mbas Kr. Kjo kala konsiderohet si një nga qendrat arkeologjike më të ruajtura

32. të rajonit.
Kalaja e Vokopolës
Kalaja e Vokopolës e cila njihet si Kalaja e Ali Pashë Tepelenës, ndodhet në një kodër në veri-perëndim të
fshatit Vokopolë pranë qytetit të Beratit. Ky fortifikim ndodhet mbi një kodër 765 m mbi nivelin e detit.
Përmasat e kalasë dhe teknikat e ndërtimit tregojnë se kalaja mund të ketë shërbyer si garnizon ushtarak.
Bazilika Paleokristiane e Shën Mëhillit në Arapajt
Në kodrën e Shën Mëhillit, 6 km larg qytetit të Durrësit, në sondazhin e kryer në vitin 1974 u zbuluan
rrënojat e një kishe të hershme kristiane. Kjo kishë, e njohur si kisha e Shën Mëhillit paraqet një bazilikë
trenefëshe, me tre apsida, tre nefe, me atrium në anën perëndimore dhe një ambient ndihmës në anën jugore
të naosit.
Mozaiku me sipërfaqe 54 m², ruhet në gjendje të mirë me përjashtim të një pjese të vogël në skajin jugor e
cila ka pësuar shëmbje. southern part. Një material të rëndësishëm përbën edhe skulptura arkitektonike, që
daton në shekujt 5-6 pasKr. Materiali numizmatik që është gjetur në bazilikë është mjaft i pasur dhe daton
nga shekulli 5të pas Kr., deri në shekujt 13-14 pas Kr., duke treguar një vijimësi të përdorimit të bazilikës
për rreth 10 shekuj.
Forumi Bizantin
Eshte nje kompleks i gjere ndertimesh qe i perket shek V – VI A.D. Ai eshte i zbukyuruar me kolona
mermeri dhe ne qender gjendet nje pus.
Termat
I perkasin shek II.A.D. jane zbuluar ne vendin ku sot gjendet teatri “ Aleksander Moisiu”.
Mozaiku “ Bukuroshja e Durresit” - u zbulua ne vitin 1616. Ky mozaik i perket shek IV B.C . eshte eshte
nje prej me te bukurve ne Shqiperi i punuar me gure zalli.. Tashme ai ndodhet i ekspozuar ne muzeun
Historik kombetar.
Kalaja e Durresit
Eshte fortifikuar gjate shek V- VI ne ne periudhen e Perandorit Anastas . Gjatesia e mureve ishte 3,5 km .
Sot rruhen 500 metra nga muri i kalase
Nikaia (Klos)
Qyteti antik i Klosit (Nikaia) ndodhet 1 km larg Byllis-it. Ky qytet rrethohet nga një mur të gjatë rreth
1850m, duke mbuluar një sipërfaqe prej rreth 18 ha. Muri përfaqëson një nga fortifikimet e hershme të
gjysmës së dytë të shek të V para Kr. në Shqipëri, me një gjerësi prej 3-3.5m me blloqe gurësh poligonalë
dhe trapezoidalë. Fortifikimi ka një hyrje të vetme dhe tre kulla mbrojtëse. Disa nga monumentet kryesore
janë teatri i vogël, shëtitorja (Stoa) dhe gjurmët e stadiumit. Teatri ka patur një kapacitet prej rreth 800-
1000 spektatorë ku ruhen 14 mbishkrime për dhënie qytetarie, dhe daton në shekullin e III para Kr.
Shëtitorja ishte e gjatë rreth 40 m dhe e gjerë rreth 10 m. Jeta në Nikaia mbaron në 167 para Kr. kur ushtria
e Paulus Aemilius pushtoi Epirin dhe një pjesë të Ilirisë së Jugut.

33. Theatri i Sofratikes
Ndodhet ne luginen e Drinos ne rrethin e Gjirokastres afer fshatit me te njejtim emer. Ketu ka qene nje
qytet i periudhes romake i quajtur Adrianapoli , shek II A.D. Theatri ne fjale eshte zbuluar ne vitin 1984.
Ai ka nje kapacitet prej 4.000 vendesh me 27 shkalle
Dimal
Ekspedita e parë arkeologjike filloi në 1963 dhe prej atij viti një stoa 30 metra e gjatë ka dalë në dritë.
Monumenti tregon një ngjashmëri të madhe me stoan e Apollonisë duke treguar për lidhjet e forta ndërmjet
dy qyteteve. Në shumë tjegulla janë gjetur mbishkrime me emrin DIMALITAN, duke treguar qarte se
punishtet ishin pronë e qytetit.
Shkrimtari antik Polibi, thekson se lufta e dytë Iliro-Romake ndodhi gjatë viteteve 219-218 para Kr., kohë
në të cilën Dimali ishte fortifikuar. Historiani Romak Tit Livi, përmend Dimalin sërisht në ngjarjet e e vitit
205 para Kr., kohë në të cilën qyteti drejtohej nga Romakët. Shumë mbishkrime të gjetura gjatë gërmimeve
hedhin dritë mbi organizimin politik të qytetit antik.
Gurëzeza
I vendosur afër qytezës së Cakranit, vendbanimi i Gurëzezës, dominon pamjen mbi lumin e Vjosës dhe
vështrimi shtrihet deri në Gadishullin e Karaburunit dhe ishullin e Sazanit në gjirin e Vlorës. Muret e
ruajtura mirë mbulojnë një sipërfaqe prej 15 ha, ndërkohë që emri antik i qytetit të lashtë ende mbetet për
tu gjetur. Tre pjesë të ndryshme të rrënojave janë të lidhura me sitin dhe datojnë: duke filluar me fazën
protourbane duke vazhduar me periudhën urbane dhe duke përfunduar më periudhën e vonë antike. Shumë
thesare monedhash janë gjetur pranë këtij vendbanimi, njëra me rreth 2000 monedha bronzi nga Apollonia
dhe Epiri. 200 monedha argjendi, 40 prej tyre i përkasin mbretit Monun, madje disa arkeologë mendojnë se
qyteti mund të ketë qënë rezidenca e tij.

34. Aulona (Vlora)
Mbetjet e kështjellës në formë trekëndore ka dalë në dritë pas monumentit të Pavarësisë në Vlorë, i cili i
përket qytetit të vjetër të Aulonës. Kështjella duket se është ndërtuar në shek IV pas Kr., për të përballuar
dyndjet gotike, ndërkohë që gjetje të tjera tregojnë datën më të hershme të banimit ndërmjet shekujve V-IV
para Kr. Gjetja më e njohur e kësaj periudhe është një skulpturë e quajtur “Vajza e Vlorës”, e cila tregon
një vajzë të veshur me një fustan Ilir. Burimet historike e përmendin Aulonën në shek. II pas Kr., që mesa
duket është e lidhur me masat që do të ndërmerreshin në lidhje me fuqizimin e rrugëve të komunikit në
pjesën e Ballkanit perëndimor. Në intenerare të ndryshme Aulona është përmendur si një nga vendet
kryesore lidhëse të Dyrrachiumit (Durrësi) me Butrintin në jug.
Pas pushtimit gotik në shekullin e V-të pas Kr., një faltore u ndërtua brenda kështjellës, ndërkohë që gjatë
regjimit të perandorit Justinian kështjella u fortifikua me urdhër të tij. Gjatë shekullit të VI-të pas Kr.,
qyteti u dëmtua shumë nga dyndjet sllave dhe si rredhojë shumë qytetarë u larguan për në ishullin e
Sazanit, në gjirin e Vlorës, ku gjurmë të asaj periudhe e dëshmojnë këtë lëvizje. Emri i Aulonës rishfaqet
në vitet 1082 dhe 1205 në dokumenta bizantine për rëndësia e saj vjen në rënie ndërkohë që qendra të tjera
pranë saj forcohen.
Treport
Gërmime pranë kepit të Treportit kanë gjetur gjurmë që datojnë që nga shekulli VII para Kr. Përgjatë
shekujve vendbanimi u zgjerua dhe muri i ri u ndërtua rreth shek IV para Kr. Shekujt IV-II para Kr., janë
periudha kur qyteti pati një zhvillim të mëtejshëm ekonomik ndërkohë që ka spekulime rreth emrit të tij me
të dhëna që çojnë drejt emrit antik Daulia. Nga ana tjetër është ende e panjohur pse qyteti është braktisur
pas shekullit II para Kr., por kjo mund të jetë e lidhur me luftrat Iliro-Romake, si dhe me paqen relative që

35. u vendos.
Onchesmos (Saranda)
Emri i qytetit antik vjen nga trojani Anchises, lidhja e të cilit me perëndeshën Afërditë solli në jetë një djalë
me emrin Enea. Enea së bashku me të atin dhe djalin e tij Ascanius pasi u larguan nga Troja e shkatërruar
udhëtuan nëpër Mesdhe. Donisi i Halikarnasit e quan Onchesm-in gjirin e Anchises, ndërkohë që historiani
bizantin Prokopi përmend faktin se Anchises vdiq në Onchesmos.
Në periudhën e vonë republikane dhe perandorake të hershme, qyteti përmendet përsëri në lidhje me
lundrimin dhe gjirin. Rreth shekullit të VI pas Kr., qyteti ndryshon emër në “40 Shenjtorët”, por është e
paqartë se në çfarë rrethanash ka ndodhur ky ndryshim. Kjo mund të jetë e lidhur me ndërtimin e një
bazilike të madhe mbi një kodër pranë qytetit modern të Sarandës. Monumente të ndryshme dhe gjetje
arkeologjike nga qyteti janë zbuluar gjatë shumë viteve kërkimi si: sinagoga/bazilika, një pjesë e një harku
perandorak romak, një shtëpi e antikitetit të vonë, një ndërtesë apsidale, një Odeon, një varrezë dhe një
ndërtesë me mozaik të përsosur i ashtuquajtur “Dyshemeja e Delfinit”.
Vendbanimi i fortifikuar i Gradishtës së Belshit
Vendbanimi i Gradishtës së Belshit ndodhet pranë fshatit Belsh, në perëndim të lumit Devoll. Gërmimet e
para në këtë vendbanim filluan në vitin 1969. Fazat kryesore të identifikuara në vendbanim përfshijnë
periudhën e Bronzit të Vonë, për të vazhduar me periudhën e Hekurit (periudha proto-urbane Ilire), deri në
periudhën Antike të Vonë, duke përfshirë dhe rifortifikimin e vendbanimit. Në nekropolin e qytetit janë
gjetur varre të shekujve 4-1 para Kr. dhe 4-6 mbas Kr.
Stacioni rrugor Romak i Ad Quintium
Stacioni rrugor Ad Quintium ndodhet përgjatë rrugës Egnatia, pranë qytetit të sotëm të Elbasanit. Rrënojat
e këtij stacioni janë evidentuar në fshatin Bradashesh pranë qytetit, që ndodhet në kilometrin e shtatë të
rrugës automobilistike Elbasan-Peqin, në vendin e njohur në popull me emrin "Kalaja". Bazuar në gjetjet e
ndryshme dhe teknikën e ndërtimit, kjo qendër daton në shekujt 2-4 mbas Kr.
Fortesa e Përsqopit
Fortesa e Përsqopit ndodhet pranë fortifikimit të Petrelës në malin Vilë. Faza e parë e banimit datohet në
periudhën Ilire Urbane dhe në faqet e kodrës janë gjetur trakte të murit të rrethimit të kësaj periudhe. Në
Periudhën e Vonë Romake fortifikimi u rindërtua dhe u zgjerua.

36. Ndoshta ky fortifikim mund të ketë shërbyer si vend strehimi për banorët e Petrelës që vazhdon të banohet
gjatë Mesjetës. Në verilindje të fortifikimit janë gjetur mbetje të një ujësjellësi që furnizohej me ujë nga
Mali Vilë.
Vendbanimi i fortifikuar i Rosujës
Vendbanimi i Rosujës ndodhet 6 km në jugperëndim të Bajram Currit, pranë fshatit Binjaj. Vendbanimi
siguron mbrojtje të mirë natyrore me një degëzim të lumit Valbona që rrjedh përreth fundit të kodrës.
Nga gërmimet del se kjo qendër arkeologjike të jetë banuar nga periudha e Hershme e Hekurit deri në
shekullin e 5-të pas Kr. Brenda zonës së fortifikuar janë vënë re banesa të cilat datojnë në periudhën
Romake dhe në atë të Vonë.
Vendbanimi shpellor Eneolitik i Rrëzës së Kanalit
Vendbanimi shpellor me pamje nga Gjiri i Vlorës u zbulua në 1939. Gërmimet hulumtuese në vendbanim
zbuluan vegla guri Eneolitike, qeramikë e djegur prehistorike dhe kocka kafshësh. Gërmimet e fundit kanë
treguar për prezencën e aktivitetit mesjetar në shpellë dhe për një sipërfaqe të copëtimit të veglave të gurit,
në tarracën jashtë shkëmbit.
Grupi i varrezave tumulare të Shtojit

37. Fusha e Shtojit ndodhet 5 km në verilindje të qytetit të Shkodrës, midis fshatrave modernë Boks, Dragoç
dhe Ura e Mesit, në krahun perëndimor të lumit Kir. Tumat e gërmuara kanë një datim që fillon nga Epoka
e Bronzit të Hershëm deri në Epokën e Hekurit të Vonë. Periudha më e pasur e aktivitetit funeral daton në
Epokën e Hekurit (kryesisht nga shekulli i 7-të deri në shekullin e 5-të para Kr.).
Vendbanimet shpellore në Spile, Himarë
Në të dalë të Spilesë në faqen e kodrës të drejtuar nga deti në krahun e majtë të rrugës Himarë-Sarandë
ndodhen tre vendbanime shpellore. Depozitat përmbanin material që nga Eneoliti dhe periudha e Bronzit,
dhe vazhdonin në periudhën Helenistike e Romake.
Vendbanimi i fortifikuar i Karosit pranë fshatit Qeparo
Vendbanimi i fortifikuar i Karosit ndodhet 490 m mbi nivelin e detit në një kreshtë me kah veri-jug
përgjatë luginës së lumit Qeparo. Pllaja e kodrës së fshatit Qeparo është 1 km e gjatë dhe vazhdon përgjatë
shpatit perëndimor. Shpati ka një kreshtë të thepisur në anët veriore, perëndimore me pamje nga lugina e
lumit dhe përgjatë bregut verior. Në faqen lindore shpati është i butë dhe këtu është përqëndruar
vendbanimi kryesor.
Linja kryesore e mbrojtjes ndjek konturet natyrore dhe ka një hyrje (1.8 m gjerësi) të pozicionuar në qendër
me faqe nga lindja. Ky mur është 340 m i gjatë dhe 3 m i gjerë. Lartësia më e madhe e ruajtur është 1, 5 m.
Mbas hyrjes janë shtuar dy linja mbrojtjeje për ta riforcuar. Materialet e grumbulluara nga gërmimi japin
një datim të gjerë duke filluar me fazën e parë të banimit të datuar në Periudhën e Hekurit të Hershëm dhe
vazhdon deri në shekullin e 4-të pas Kr.
Fortifikimi i Kratulit
Fortifikimi i Kratulit ndodhet në majën e kodrës me të njëjtin emër, 143 m mbi nivelin e detit, 6 km në
verilindje të Shkodrës dhe 600 m larg nga ura e Mesit. Muri mbrojtës mbyll një hapsirë në formë elipsi me
sipërfaqe përafërsisht 0.5 ha. Muri është ndërtuar me blloqe të mëdhenj në dy faqet anësore, kurse mesi
është mbushur me gurë mesatarë dhe të vegjël. Blloqet janë të papunuar dhe janë lidhur me njëri-tjetrin në
të thatë. Gjerësia e murit arrin deri në 3,35 m ndërsa lartësia deri në 2,55 m.
Tre porta të cilat i shërbenin hyrjes dhe daljes së vendbanimit jane identifikuar. Dy prej tyre gjenden
përballë njëra-tjetrës në anët veriore dhe jugore ndërsa tjetra në anën lindore të fortifikimit. Nga pikëpamja
tipologjike dhe teknika e ndërtimit fortifikimi i Kratulit është i ngjashëm me atë të Gatanit megjithatë ka
edhe ndryshime thelbesore në planimetri si kulla dhe forma e rregullt eliptike, çka e bëjnë këtë fortifikim të
veçantë. Brenda murit rrethues nuk janë gjetur gjurmë banesash. Materiali arkeologjik tregon se
vendbanimi ka patur një jetë të gjatë që fillon periudhën e Hekurit të hershëm dhe zbret deri në shekullin e
1-rë pas Kr.
Artet dhe Artizanati

38. Artet
Fillimet e arteve të ndryshme dhe atyre figurative në Shqipëri i kanë gjurmët e para që në
periudhat antike. Më të famshmet e kësaj periudhe janë shkollat e Apollonisë dhe
Dyhraiumit. Nga periudha bizantine dhe post – bizantine janë afresket murore si dhe punimet
e ikonografit më të shquar shqiptar Onufrit, i njohur veçanërisht për të “kuqen e tij të
veçantë” .
Në shek e XVIII janë për tu përmendur një varg ikonografësh si David Selenicasi,
Kostandin Shpataraku, vëllezërit Zoografë, Johan Cetiri, Onufër Qiprioti etj.
Ndërsa nga periudha e rilindjes dhe e pavarësise një sërë piktorësh dhe skulptorësh. si Zef
Kolombi, Andrea Kushi, Odise Paskali, Murat Toptani, Vangjush Mio,etj.
Për kohet moderne janë të rëndësihme punimet e Ibrahim Kodrës.
Artizanati
Shqiperia ka një traditë të vjetër të artizanatit. Perandoria Osmane në dy ekspozita
ndërkombetare të organizuara në vitin 1867 në Paris dhe 1894 ne Çikago ekspozonte pushkë
dhe pistoleta me gdhendie nga Shqipëria të prodhuara në Shkodër, Elbasan dhe Prizren.
Eshtë e njohur tradita e prodhimit të qylymave të Korçës, Kukësit, Hasit dhe Krujës, poçerisë
dhe prodhimeve të baltës së Kavajës, qendistarisë së Zadrimës, filigramit, artikujve të
alabastrës, bakrit, argjendit etj.
Aktivitetet kulturore

39. Kalendari I aktiviteteve Kulturore ne rang Kombetar
1. Festivali Folklorik Kombetar
Eshte veprimtaria me e rendesishme mbarekombetare folklorike ne vend. Kjo veprimtari
zhvillohet ne Kalane e qytetit te Gjirokastres njehere ne kater vjet. Ne te marrin pjese te
gjitha grupet folklorike shqiptare si dhe grupe nga shqiptaret e Kosoves, Malit te Zi,
Maqedonise, si dhe nga arbereshet e Italise, Turqise, Amerikes, Greqise, dhe grupe folklorike
nga vende te ndryshme si te ftuar.
2. “Festivali Folklorik Tipologjik Kombetar I Sazeve dhe Orkestrave Popullore”, ne
Korce:
Realisht muzika me saze perfshin gjithe rrethet e jugut, juglindjes dhe jugperendimit te
Shqiperise ne menyre te vecante muziken e qyteteve si Korca, Vlora, Pogradeci, Permeti,
Berati, Leskoviku,etj.
3-“ FFTK I Rapsodeve dhe Instrumetisteve Popullor” ne Lezhe

40. Takimi I rapsodeve te Shqiperise Veriore eshte e vetmja veprimtari e cila I kushtohet teresisht
muzikes se bardeve dhe rapsodeve tane qe intepretojne duke kenduar ne lahute, lahuri, cifteli
apo sharki.
4-“ FFTK I kenges Popullore mbarekombetare”, ne Elbasan
Festivali Kenga popullore Qytetare Mbareshqiptare, qe zhvillohet ne Elbasan ne muajin
Mars, eshte nje tribune e kenges popullore qytetare, tek e cila nderthuren harmonishem
elementet tradicional te trasheguar dhe elementet e rinj te orkestracionit, interpretimit, etj, te
cilet I japin asaj freskine dhe dinamizmin e koheve qe po jetojme.
Festivali perkon edhe me fillimin e stines se pranveres, e cila sic dihet, festohet ne menyre
karakteristike ne qytetin e Elbasanit. Per kete arsye ky takim I kenges popullor eshte edhe nje
element me rendesi per gjallerimin e jetes kulturore elbasanase. Gjithashtu, ne takim secili
grup do te shpalose vlerat artistike te zones qe perfaqeson, dhe juria ndan cmimet ne grupet
me te talentuara. Me kete rast dalin ne pah dhe vlerat me te spikatura te interpretusve dhe
ekzekutuesve me te rinj te kenges popullore qytetare Shqipetare.
5-“ FFTK I Iso-Polifornise”, ne Vlore
Festivali Folklorik Tipologjik Kombetar I Iso-polifornise qe zhvillohet ne Vlore, nje festival I
cili eshte kthyer tashme ne tradite, do te jete padyshim nje manifestim I fuqishem I kenges
polifornike shqiptare si nje nga gjinite me origjinale autentike muzikore te krijmtarise
popullore. Ky festival ka per qellim te paraqese, nxise dhe promovoje vlerat dhe arritjet me te
mira te kesaj gjinie si dhe te gjalleroje jeten kulturore te trevave ku polifornia eshte shprehja
kryesore e krijmtarise artistike. Per kete synohet qe ne festival, nepermjet perzgjedhjes, te
vije krijmtaria me cilesore e te gjitha rretheve.
Me date 25.11.2005, Juria Mbarekombetare e UNESKO-s e shpalli Iso- Polifornine shqiptare
“Kryeveper te trashigimnise gojore te njerezimit” mbrojtur nga UNESKO.
7-Festivali Folklorik I Veglave te Muzikes Popullore, Gjirokaster
Festivali Folklorik I Veglave te Muzikes Popullore eshte veprimtari multikulturore, ku pervec
shfaqjeve qe zhvillohen ne kalane e qytetit muze te Gjirokastres, organizohen edhe veprimtari
te tjera si ekspozita, promovime botimesh, seminare, etj gjalleron jeten kulturore ne Kalane e
qytetit dhe ne qendren histiroke te Gjirokastres si dhe promovon dhe balafaqon vlerat
kulturore folklorike sidomos ne drejtim te interpretimit dhe shoqerimit ne instrumenta
popullore. Gjithashtu kjo veprimtari ka si qellim te nxise turizmin kulturor dhe te gjalleroje
biznesin vendas ne qendren historike te qytetit.
1. Festivali Nderkombetar “ Permeti Multikulturor”, Permet
Ky aktivitet eshte festivali I vetem nderkombetar I pakicave etnike, kulturore dhe gjuhesore
qe zhvillohet ne Shqiperi nen siglen e CIOFF-it. CIOFF eshte organizata nderkombetare e
organizimit te Festivaleve Folklorike ne te cilen eshte antaresuar edhe vendi yne. Seksioni
shqiptar I CIOFF-it eshte me qender ne qytetin e Permetit. Festivali I pare u organizua ne
vitin 2001 ne Permet. Kjo veprimtari eshte avantazh I madh per te gjithe levizjen folklorike
shqiptare pasi evidenton vendin tone si nje vend me pasuri te lakmushme folklorike, integron
traditat tona ne skemen boterore te veprimtarive folklorike dhe krijon nje pike te rendesishme
reference te CIOFF-it boteror ne Shqiperi.

41. Festivali Folklorik Nderkombetar “ Permeti Multikulturor” eshte e vetmja veprimtari
kulturore artistike qe perfshin folklorin e minoriteteve dhe etnive qe bashkejetojne ne vendin
tone. Eshte zgjedhur qyteti I Permetit pasi eshte qyteti qe ka nje diversitet kulturor, ku
bashkejetojne e ballafaqohen kulturat e etnive te ndryshme dhe si vendelindja e mjeshtrave te
kenges popullore si Lave Bariu, Mentor Xhemali, Remzi Lela, etj.
Kjo veprimtari multikulturore, ku pervec shfaqjeve qe zhvillohen ne sheshin e qytetit,
organozohen edhe veprimtari te tjera si simpoziume, ekspozita, promovime librash, etj.
Gjalleron jeten kulturore te Permetit dhe te zonave rreth tij, promovon dhe ballafaqon vlerat
kulturore te etnive dhe minoriteteve ne shkalle vendi dhe rajoni, duke nxitur frymen e paqes
dhe te dashurise mes grupeve etnike e poppujve te rajonit ne dobi te integrimit europian te
Shqiperise. Gjithashtu kjo veprimtari ka si qellim te nxise turizmin kulturor dhe te gjalleroje
biznesin vendas.
2. Festivali Folklorik “ Sofra Dardane” ne Tropoje
Festivali “ Sofra Dardane” ka si qellim kryesor hulumtimin, ruajtjen dhe pasurimin e vlerave
folklorike dhe etnografike te trevave te veriut te Shqiperise si dhe atyre te Kosoves qe
gjeografikisht se bashku perbejne Rrafshin e Dukagjinit.
Per te krijuar nje atmosfere sa me festive dhe per t‟u ndjekur nga te gjithe artdashesit
tropojane dhe me gjere, shfaqet e konkurimit dhe ato te pershendetjes zhvillohen ne sheshin
qendror te qytetit, si dhe ne sheshin karakteristik ne luginen e Valbones, ne funksion edhe te
turizmit kulturor.
Kjo veprimtari pervec pasurimit dhe gjallerimit te jetes artistike-kulturore te qytetit sherben
edhe per zhvillimin e biznesit vendas si dhe nderthurjen e vlerave te trashigimnise shpirterore
me vlerat e turizmit dhe bukurive natyrore te kesaj treve.
3. Festivali “ Oda Dibrane “, Peshkopi
Festivali “ Oda Dibrane” ka nisur jeten e tij qe ne vitin 1994 dhe eshte kthyer tashme ne nje
takim – tradite ku kjo e fundit pasqyrohej ne nje gjini krejt te vecante, ne ate te kenges dhe
valles humoristike. Ritit dhe alegorise.
Ky festival ka per qellim te bashkoje artiste shqipetar ngado qe ndodhen pavaresisht nga
kufijte me idene qe “ Oda Dibrane” do te jete mikepritese e “ Odes Shqipetare”. Ky eshte nje
takim origjinal ne llojin e vet I cili synon te rizgjoje vlerat e paperseritshme te kultures sone
ne kuadrin edhe te turizmit kulturor. Ne kete festival paraqiten rite te lashta si dhe vegla
karakteristike muzikore mbareshqiptare.
Ne ditet e Festivalit zhvillohen gjithashtu edhe biseda te ndryshme, ekspozita fotografike me
motive folklorike, ekspozite e arteve figurative te piktoreve dibrane, vizita ne monumente te
kultures se zones, etj.
Ushqimi dhe pijet

42. Kushina shqiptare është një përzierje e influencave të kushines turke, asaj ballkanike dhe
europiane. Ajo është e njohur për vlerat e larta ushqimore dhe shijen e saj mjaft të mirë.
Pothuajse çdo krahinë ofron specialitet e saj të veçanta.
Gatimi i mishit të pjekur, sidomos qingjit dhe përgatija e byrekëve të ndryshëm është e
përhapur në të gjithë vendin. Veçanërisht në krahinat e jugut dhe shqipërisë së mesme është i
njohur përdorimi në shkallë të gjerë i perimeve dhe zarzaveteve, vajit të ullirit, erëzave të
ndryshme dhe limonit.
Pjatat e peshkut janë të njohura veçanërisht në qytetin e Shkodrës ( tava e krapit) , Pogradecit
( korani me arra dhe lloje të tjera) , zona bregdetare e Jonit dhe Adriatikut etj.
Në Shqipëri gatuhen ëmbëlsira të shumëllojshme, shumë prej të cilave janë të përbashkëta
edhe për vendet e tjera ballkanike dhe Azinsë së vogël (ballkavaja, kadaifi, sheqerparet,
hashurja etj). Ndër ëmbëlsirat më tradicionale është "ballokumja", e cila gatuhet në qytetin e
Elbasanit për festen e Ditës së Verës ( 14 Mars).
Si rrezultat e klimës së përshtatshme mesdhetare Shqiperia është e njohur për kultivimin e
rrushit dhe prodhimit e një varieteti verërash të kuqe dhe të bardha. Ndër më të përmendurat
janë ato Merlot, Kabërnet, Pinot Nero, Kallmet , Shesh i Zi, San Gioveze, Riesling, Shesh i
Bardhë etj.
Pija më tradicionale alkolike është rakia ( një lloj brandy I prodhuar nga rrushi). Në disa zona
të Shqipërisë prodhohet edhe rakia e kumbullës ( Korçe, Dibër), ajo e manit ( Boboshticë
etj). Shqipëria është gjithashtu e njohur edhe për prodhimin e konjakut Skënderbej, i
përmendur për shijen dhe aromen e tij. Konjaku shqiptar ka fituar gjithashtu edhe çmime
ndërkombetare.
Ndër pijet jo alkolike është për tu përmendur boza ( një pije freskuese me bazë misrin), e
prodhuar në veri të vendit sidomos në krahinën e Kukësit si dhe rehania, e cila vjen nga
lëngu i rrushit dhe është pije tipike e Skraparit.
Vendet Historike

43. Mund të përmendim disa të tilla siç janë:
Shkëmbi i Kavajës
ku në vitin 48 B.C. ka ndodhur beteja e fundit midis Çezarit dhe Pompeut
Shën Gjini
në antikitet ai njihej me emrin Nympeon dhe më pas Çezarea. Në periudhen e luftës civile
midis Çezarit dhe Pompeut këtu zbarkoi flota e Mark Antonit në ndihmë të Çezarit.
Ishull Lezha
fshat në jug të Lezhës. Në mesjetë quhej ishulli i madh i Medës. Në vitin 1501 nipi i
Skënderbeut, i quajtur si “ Skënderbeu i ri“ mbasi erdhi nga Italia e ktheu këtë zonë në një
kamp për kryengritje anti–osmane.
Fusha e Savrës
3 km larg nga qyteti i Lushnjës, përgjatë rrugës automobilistike Lushnje – Fier. Në këtë
fushë është kryer beteja e parë shqiptaro – turke, e cila ka ndodhur në vitin 1385, në këtë
betejë u vra Isain Balsha i II.
Në fushen e Milotit në 7 shtator 1457
është zhvilluar beteja e “Ujit të bardhë”, apo siç njihet ndryshe beteja e Albulenës. Eshtë
fjala për rrethimin e dytë të Krujës, kur ushtria shqiptare nën udhëheqjen e Skënderbut doli
nga e rrethuar në rrethuese dhe theu keqas ushtrine turke. Disfatë e cila është përshkruar në
mënyre të hollësishme nga kronikanti osman Evlia Çelepiu. Beteja e Albulenës është një prej
fitoreve më të medhaja të kombit shqiptar gjatë histories së tij.
Fshati Borovë
Në rrethin e Kolonjës ndodhet Mauzoleu i kushtuar 107 martirëve të këtij fshati të
egzekutuar në 6 korrik 1943 nga nazistët gjermanë
Muzeumet

44. Tirana
Muzeu Historik Kombëtar
Sheshi “Skënderbej”
Telefon: 355 4 223446 / 228389
Orari : 09.00 – 13.00 dhe 17.00 – 20.00. i mbyllur të hënave
Muzeu Arkeologjik
Sheshi “ Nënë Tereza”

45. Telefon : 355 4 240711
Orari : 08.00 - 15.00. i mbyllur të shtunave dhe të djelave
Muzeu i Shkencave të Natyrës
Rruga e“ Kavajës”
Telefon : 355 4 229028
I mbyllur të shtunave dhe të djelave
Muzeu i Pullës Shqiptare
Rruga “Reshit Collaku”
Telefon 355 4 229696
I mbyllur të shtunave dhe të djelave
Galera Kombëtare e Arteve Figurative
Bul “ Dëshmoret e Kombit”
Telefon 355 4 223976/ 226033
Orari : 09.00 – 13.00 dhe 17.00 – 20.00. I mbyllur të hënave
Kopshti Botanik
Rruga “Komuna e Parisit”
Telefon: 355 4 225287
Mozaiku i Tiranës
Rruga “Naim Frashëri”
Telefon: 355 4 266207/ 226005
Kruja
Muzeu Gjergj Kastrioti Skënderbeu
Telefon : 355 532 2225
Orari : 09.00 – 13.00 dhe 15.00 – 18.00 . I mbyllur të hënave
Muzeu Etnografik
{ brenda kështjellës}
Oraret : 09.00 – 13.00 dhe 15.00 – 18.00 . I mbyllur të hënave
Durrësi
Muzeu Arkeologjik i Durrësit
Lagjia 1. Bul “Taulantia‟
Telefon: 355 52 22253. I mbyllur të shtunave dhe të djelave
Amfitheatri i Durrësi
i hapur për publikun
Muzeu i Kulturës Popullore
Lagjia 1, Rruga “ Koloneli Tomson”
Telefon: 355 52 23150
Orari : 09.00 – 14.00 . I mbyllur të shtunave dhe të djelave.
Kavaja
Muzeu Etnografik
Rruga “Zgurraj”
Telefon: 355 554 2710
Orari 09 – 14.00, i mbyllur të hënave
Berati
Muzeu i Ikonave të Onufrit
Katedralia e Shën Mërise {brënda kalasë}
Telefon : 355 32 43022
Orari : 08.00 – 16.00. I mbyllur të hënave
Muzeu Etnografik
Lagjia 13 Shtatori
Telefon : 355 32 3224

46. Orari : 09.00 – 13.00 dhe 15.00 – 19.00. I mbyllur të hënave
Lushnja
Muzeu Historik i Lushnjës
Rruga “Kongresi i Lushnjës”
Orari : 08.00 – 14.00. I mbyllur të djelave
Shtëpia Muze e “Kongresit të Lushnjes ”
Rruga “Kongresi i Lushnjes”
Orari: 08.00 – 16.00. I mbyllur të djelave
Korça
Muzeu i Artit Mesjetar
Lagjia 2, Rruga “Sotir Peci”
Telefon: 355 82 43022
Orari : 09.00 – 13.00 dhe 17.00 – 18.00. I mbyllur të hënave
Muzeu i Arsimit
Lagjia 12. Bul “ Shën Gjergji”
Telefon 355 82 23022
Orari 09.00 – 13.00 dhe 15.00 – 18.00. I mbyllur të hënave
Muzeu Prehistorik
Lagjia 3. Rruga “Mihal Grameno”
Orari 08.00 - 16.00. I mbyllur të shtunave dhe të djelave
Shtepia muze e piktorit Vangjush Mio
Lagjia 3., Rruga “ Spiro Ballkameni”
Telefon: 355 82 4332
Orari : 09.00 – 19.00. I mbyllur të djelave
Muzeu Etnografik
Orari : 09.00 – 13.00 dhe 15.00 – 18.00
Koleksioni Bratko
Celular : 069 2156561
Orari : 09.00 – 13.00 dhe 15.00 – 18.00
Shtëpia e Fotografit Kristaq Sotiri
Telefon : 355 82 47395
Orari : 09.00 – 13.00 dhe 15.00- 17.00
Elbasani
Muzeu Etnografik
Rruga“ 28 Nëntori” , Sheshi “Aqif Pasha”
telefon : 355 545 9626
Orari : 09.00 – 16.00 . I mbyllur të shtunave
Vlora
Muzeu Historik i Vlorës
Telefon: 355 33 23543
Orari : 09.00 – 13.00 and 15.00 – 17.00
Muzeu i Pavarësise
Lagjia „Pavarësia” , Rruga “Sadik Zotaj “
Telefon : 355 33 29419
Muzeu Etnografik
Lagjia “ Hajro Cakërri”, Rruga “Ceno Sharra”
Telefon: 355 33 23514
Orari : 09.00 – 13.00 dhe 17.00 – 20.00. I mbyllur të djelave
Gjirokastra

47. Muzeu i Armëve (brenda kalasë)
Telefon: 355 84 62460
Orari : 08.00 – 16.00. I mbyllur të shtunave dhe të djelave
Muzeu Etnografik
Lagjia „Palorto”
Telefon: 355 84 62460
Orari : 09.00 – 19.00 . I mbyllur të hënave dhe të martave
Zona arkeologjike e Apollonisë ( 11 km larg nga Fieri )
Telefon: 355 38 45042
Orari : 08.00 – 16.00. I hapur gjatë gjithë javës
Zona arkeologjike e Butrintit ( 18 km në jug të Sarandës)
Orari : 08.00 – 16.00. I hapur gjatë gjithe javës
Shkodra
Muzeu Historik i Shkodrës
Rruga “ Oso Kuka „ nr.12
Telefon: 355 22 43413
Oraret : 09.00 – 13.00. I mbyllur të shtunave dhe të djelave
Muzeu i Rozafës ( brenda kalasë)
Oraret : 09.00 – 19.00. I mbyllur të djelave
Fototeka Marubi
Lagjia “ Vasil Shanto”, Rruga “ Muhamet Gjollesha”
Telefon : 355 22 43467
Oraret : 08.00 – 16.00. I mbyllur të shtunave dhe të djelave
Lezha
Memoriali i Vendvarrimit të Skënderbeut
Lagjia “ Skënderbej”
Oratet : 09.00 – 13.00 dhe 15.00 – 18.00
Burreli
Muzeu Historik i Matit
Lagjia „ Pjeter Budi”
Telefon : 355 23514
Oraret : 10.00 – 14.00 dhe 17.00 – 19.00. I mbyllur të hënave
Peshkopia
Muzeu Historik i Dibrës
Bul “ Elez Isufi”
Telefon 355 218 2516
Oraret : 10.00 – 14.00. I mbyllur të djelave
Muzika dhe vallëzimi

48. Muzika dhe vallëzimi
Arti muzikor ruan një traditë mjaft të pasur në Shqipëri. Në mënyrë të veçantë muzika
folklorike. Shqipëria ndodhet në Ballkan, rajon i cili njihet në gjithë botën për pasurinë mjaft
të madhe të folklorit muzikor. Në Shqipëri kjo e fundit është mjaft e pasur dhe e larmishme,
gjë e cila shprehet me forma të ndryshme të interpretimit duke filluar që nga polifonia ( këngë
pa instrumenta), polifonia e shoqëruar me fyej apo gajde si dhe këngë të shoqëruara me
instrumenta të ndryshëm.
Në veri të vendit bien në sy instrumenta muzikore specifike si lahuta, çiftelia, sharkia dhe
daullja. Ndrërsa në jug të vendit bie në sy iso – polifonia, kjo e fundit e njohur si pjesë e

49. trashëgimisë botërore muzikore. Krahas muzikës folklorike Shqipëria ka edhe një muzikë të
pasur qytetare, e kultivuar dhe zhvilluar në qytete të tilla si Shkodra ( e njohur për jahret e
famshme) Elbasani, Korça ( kjo e fundit e njohur për serenatat) Vlora, Përmeti, Leskoviku
dhe Delvina ( këto të fundit të njohura për formacionet muzikore të quajtura saze) Berati etj.
Aktivitetet kryesore folklorike janë Festivalet Folklorike Kombëta
Arti muzikor ruan një traditë mjaft të pasur në Shqipëri. Në mënyrë të veçantë muzika
folklorike. Shqipëria ndodhet në Ballkan, rajon i cili njihet në gjithë botën për pasurinë mjaft
të madhe të folklorit muzikor. Në Shqipëri kjo e fundit është mjaft e pasur dhe e larmishme,
gjë e cila shprehet me forma të ndryshme të interpretimit duke filluar që nga polifonia ( këngë
pa instrumenta), polifonia e shoqëruar me fyej apo gajde si dhe këngë të shoqëruara me
instrumenta të ndryshëm.
Në veri të vendit bien në sy instrumenta muzikore specifike si lahuta, çiftelia, sharkia dhe
daullja. Ndrërsa në jug të vendit bie në sy iso – polifonia, kjo e fundit e njohur si pjesë e
trashëgimisë botërore muzikore. Krahas muzikës folklorike Shqipëria ka edhe një muzikë të
pasur qytetare, e kultivuar dhe zhvilluar në qytete të tilla si Shkodra ( e njohur për jahret e
famshme) Elbasani, Korça ( kjo e fundit e njohur për serenatat) Vlora, Përmeti, Leskoviku
dhe Delvina ( këto të fundit të njohura për formacionet muzikore të quajtura saze) Berati etj.
Aktivitetet kryesore folklorike janë Festivalet Folklorike Kombëtare, të cilat zhvillohen
zakonisht në qytetin muze të Gjirokastrës.
Shqipëria ka një fond mjaft të pasur të valleve të cilat shquhen për një koreografi mjaft të
pasur e shoqëruar me një kostumografi të larmishme. Vallet ndahen në epike dhe lirike. Janë
të famshme për dramacitetin, elegancën, rritmin dhe intonacionin valet e Rugovës, Tropojës,
Devollit, Lunxhëries, vallja dyshe e Rrajcës, valet labe si dhe vallja çame e Osman Tagës.
Monumentet fetare
Manastiri i Pojanit
Pranë qytetit të vjetër të Apollonisë ndodhet Manastiri i Pojanit me kishën e bukur të Shën –
Mërisë. Ky manastir është shumë i vjetër sic duket nga një mbishkrim në krahun e majtë të
faqes perëndimore, është rindërtuar prej Perandorit të Bizantit Andronik Paleologut. Poshtë
mbishkrimit është pikturuar dhe familja perandorake që përbëhej prej 8 personash të veshur
me stoli mbretërore.
Pranë qytetit të vjetër të Apollonisë ndodhet Manastiri i Pojanit me kishën e bukur të Shën –
Mërisë. Ky manastir është shumë i vjetër sic duket nga një mbishkrim në krahun e majtë të
faqes perëndimore, është rindërtuar prej Perandorit të Bizantit Andronik Paleologut. Poshtë
mbishkrimit është pikturuar dhe familja perandorake që përbëhej prej 8 personash të veshur
me stoli mbretërore.
Pranë qytetit të vjetër të Apollonisë ndodhet Manastiri i Pojanit me kishën e bukur të Shën –
Mërisë. Ky manastir është shumë i vjetër sic duket nga një mbishkrim në krahun e majtë të
faqes perëndimore, është rindërtuar prej Perandorit të Bizantit Andronik Paleologut. Poshtë
mbishkrimit është pikturuar dhe familja perandorake që përbëhej prej 8 personash të veshur
me stoli mbretërore.
Vjetërsia e këtij manastiri, provohet dhe nga nje mbishkrim në një rasë guri që ndodhet në
fund të murit nga ana e jashme jugore e kishës që mban datën 31 mars 858.shekulli i 13 .
Kjo kishë e ndertuar sips stilit bizantin ka qënë e tëra e pikturuar nga brënda. Në këtë kishë

50. vihen re 4 ikonat e para të mëdha të ikonostasit. Gjithashtu nëpër muret e oborit shihen andej
këndej ndonjë reliev i qytetit antik të Apollonisë. Kjo kishë i është kushtuar fjetjes së zonjës
Shën-Mëri që festohet më 15 Gusht, ditë në të cilën në ketë zonë bëhet panairi.
Xhamia e Muradies
Eshte xhami e stilit sulltanor me kupolen e ndertuar ne gjysmen e dyte te shekullit te XVI.
Perbehet nga salla e lutjeve dhe nga minarja e ndertuar me gure te gdhendur. Ky monument
dallohet per shperndarjen harmonike te dritareve. Projekti dhe realizimi i xhamise jane kryer
nga arkitekti me origjine shqiptare Sinani, qe ka qene nje nga ndertuesit me te rendesishem
te xhamive ne perandorine Osmane, vepra e tij me e madhe mbetet xhamia e e Madhe
Sulemania ne Stamboll.
Kuzum Babai
Ndodhet ne pjesen lindore te qytetit rreth 30 m mbi nivelin e detit . Eshte nje tarace e
formuar nga ujrat e detit, gjatesia e saj eshte 200-300 m .Ne kete vend ndodhet dhe teqja e
Kuz Babase qendra fetare e Bektashinjve e Rrethit te Vlores.
Ndodhet ne pjesen lindore te qytetit rreth 30 m mbi nivelin e detit . Eshte nje tarace e
formuar nga ujrat e detit, gjatesia e saj eshte 200-300 m .Ne kete vend ndodhet dhe teqja e
Kuz Babase qendra fetare e Bektashinjve e Rrethit te Vlores.
Ndodhet ne pjesen lindore te qytetit rreth 30 m mbi nivelin e detit . Eshte nje tarace e
formuar nga ujrat e detit, gjatesia e saj eshte 200-300 m .Ne kete vend ndodhet dhe teqja e
Kuz Babase qendra fetare e Bektashinjve e Rrethit te Vlores.
Xhamia e Kubelies
Ngrihet ne qender te qytetit te Kavajes. Ajo se bashku me portikun e saj eshte ndertuar rreth
vitene 1735 – 1736. Ajo eshte monumenti me I rendesishem I kultit ne qytetin e Kavajes.
Kisha e Cetes
Ndodhet prane fshatit te Zig- Xhafajt ne veri te Kavajes. Ajo eshte nje kishe teper e veçante,
ndertimi I se ciles I perket shekullit te XIII. Ne brendesi te saj gjenden disa afreske te
mbivendosura ne disa shtresa. Kisha quhet e Shene Premtes dhe I perket arkitektures
romaniko -gotike Fakt I cili flet per ndikime rrymash te ndryshme. Ikonostasi qendror ne dru
eshte pikturuar nga autori i shquar i ikonografise shqiptare, Kostandin Shpataraku.
Ndodhet prane fshatit te Zig- Xhafajt ne veri te Kavajes. Ajo eshte nje kishe teper e veçante,
ndertimi I se ciles I perket shekullit te XIII. Ne brendesi te saj gjenden disa afreske te
mbivendosura ne disa shtresa. Kisha quhet e Shene Premtes dhe I perket arkitektures
romaniko -gotike Fakt I cili flet per ndikime rrymash te ndryshme. Ikonostasi qendror ne dru
eshte pikturuar nga autori i shquar i ikonografise shqiptare, Kostandin Shpataraku.
Ndodhet prane fshatit te Zig- Xhafajt ne veri te Kavajes. Ajo eshte nje kishe teper e veçante,
ndertimi I se ciles I perket shekullit te XIII. Ne brendesi te saj gjenden disa afreske te
mbivendosura ne disa shtresa. Kisha quhet e Shene Premtes dhe I perket arkitektures
romaniko -gotike Fakt I cili flet per ndikime rrymash te ndryshme. Ikonostasi qendror ne dru
eshte pikturuar nga autori i shquar i ikonografise shqiptare, Kostandin Shpataraku.
Ndodhet prane fshatit te Zig- Xhafajt ne veri te Kavajes. Ajo eshte nje kishe teper e veçante,
ndertimi I se ciles I perket shekullit te XIII. Ne brendesi te saj gjenden disa afreske te
mbivendosura ne disa shtresa. Kisha quhet e Shene Premtes dhe I perket arkitektures
romaniko -gotike Fakt I cili flet per ndikime rrymash te ndryshme. Ikonostasi qendror ne dru
eshte pikturuar nga autori i shquar i ikonografise shqiptare, Kostandin Shpataraku.

51. Hamami i Shek XVI
Hamami i Pazarit, ndodhet ne Elbasan. Eshtë ndërtuar në shek XVI dhe është ruajtur
mire.Catinë e ka prej vargu kupolash të vogla konike të mbuluara me rrasa guri. Përtej portës
prej druri është një strukturë e mëvonshme që u ndërtua mbi banja ekzistuse, si një dhomë
shtesë për veshje dhe për ndenje. Ndërtesa e vjetër ndodhet pak më tutje nga rruga. Është një
strukturë katërkëndëshe që ka dhoma të nxehta dhe të ftohta. Ky hamam u rindërtua në vitin
1874, ka 8 dritare dhe një xhami mjaft të dëgjuar Osmane.
Hamami i Pazarit, ndodhet ne Elbasan. Eshtë ndërtuar në shek XVI dhe është ruajtur
mire.Catinë e ka prej vargu kupolash të vogla konike të mbuluara me rrasa guri. Përtej portës
prej druri është një strukturë e mëvonshme që u ndërtua mbi banja ekzistuse, si një dhomë
shtesë për veshje dhe për ndenje. Ndërtesa e vjetër ndodhet pak më tutje nga rruga. Është një
strukturë katërkëndëshe që ka dhoma të nxehta dhe të ftohta. Ky hamam u rindërtua në vitin
1874, ka 8 dritare dhe një xhami mjaft të dëgjuar Osmane.
Hamami i Pazarit, ndodhet ne Elbasan. Eshtë ndërtuar në shek XVI dhe është ruajtur
mire.Catinë e ka prej vargu kupolash të vogla konike të mbuluara me rrasa guri. Përtej portës
prej druri është një strukturë e mëvonshme që u ndërtua mbi banja ekzistuse, si një dhomë
shtesë për veshje dhe për ndenje. Ndërtesa e vjetër ndodhet pak më tutje nga rruga. Është një
strukturë katërkëndëshe që ka dhoma të nxehta dhe të ftohta. Ky hamam u rindërtua në vitin
1874, ka 8 dritare dhe një xhami mjaft të dëgjuar Osmane.
Kisha e Rubikut
Ndodhet mbi nje koder shkembore ne qytetin e vogel industrial te Rubikut ( km nga …) kisha
perfaqeson nje objekt te rendesihem kulti te shek XII- XIII Ka perfunduar se ndertuari ne
vitin 1272. Vlere unikale e saj jane afresket, piktura murale te stilit bizantin. Godina eshte
monument kulture dhe paraqet interest e aspektin ndertimor dhe arkitektural. Kisha e Rubikut
ka sherbyer si abaci benedikte dhe kuvend françeskan.
Xhamia e Plumbit
Eshte nje monument kulture i qytetit te Shkodres. Ajo ndodhet mbas kalase se Rozafes ne
anen jugore te saj. Xhamia e Plumbit eshte ndertuar ne vitin 1773 nga Mehmet pashe Bushati
sipas stilit te xhamise Blu te stambollit
Eshte nje monument kulture i qytetit te Shkodres. Ajo ndodhet mbas kalase se Rozafes ne
anen jugore te saj. Xhamia e Plumbit eshte ndertuar ne vitin 1773 nga Mehmet pashe Bushati
sipas stilit te xhamise Blu te stambollit
Eshte nje monument kulture i qytetit te Shkodres. Ajo ndodhet mbas kalase se Rozafes ne
anen jugore te saj. Xhamia e Plumbit eshte ndertuar ne vitin 1773 nga Mehmet pashe Bushati
sipas stilit te xhamise Blu te stambollit
Xhamia e Ethem Beut
Ndodhet ne qender te Tiranes. Ajo ka nisur te ndertohet ne vitin 1798 dhe perfundoi se
ndertuari ne vitin 1821. Ajo eshte nje prej rasteve te tradites shqiptare ne arkitekturen e
xhamive . Bien ne sy gdhendiet e pikturuara.
Tyrbja e Kapllan Pashes
Ndodhet ne rrugen 28 Nentori . Ajo ben pjese ne kompleksin e varreve monumentale te
Xhamise se pare te Tiranes , e cila eshte shkaterruar gjate Luftes se Dyte Boterore. Ky
kompleks kishte edhe gjashte varre te tjere te te njejtit tip, por me permasa te ndryshme. Sot
ka mbetur vetem tomba e Kapllan Pashes, I cili ishte nje prej sundimtareve te Tiranes. Ne
vetvehte tyrbja perfaqeson nje varr monumental me planimetri 8 kendeshe dhe me lartesi 4

52. metra. Eshtrat e Kapllan Pashes jane shperngulur ne Stamboll.
Artet Pamore
Fillimet e arteve pamore nisin që në periudhat antike. Kështu nëpërmjet zbulimeve
arkeologjike janë zbuluar me qindra terakota, ornamente metalike që i përkisnin fiseve ilire.
Për tu përmendur janë shkollat e Apolonisë dhe të Durrësit të lashtë.
Ndër objektet më të shquara të kësaj periudhe, të cilat janë interesante për tu vizituar janë
koka e Deas (Hyjnesha e Butrintit), koka në mermer e Artemisit në Apoloni, mozaikët e
Butrintit, mozaiku "Bukuroshja e Durrësit", statujat e Apolonisë etj.
Në periudhat bizantine dhe post - bizantine janë për tu përmendur afresket murore që gjenden
në kishën e Rubikut (1272).
Në shekullin e 16 -të janë për tu përmendur afresket e Onufrit dhe në vitin 1986 u hap në
Berat muzeu me punimet e këtij ikonografi të shquar.
Në shekujt e 18 -të janë për tu përmendur punimet e ikonografëve të shquar Kostandin
Shpatarakut dhe David Selenicasit. Punimet e tyre gjenden në Ardenicë, Voskopojë, në kishat
e Selcanit dhe Veleshit në zonën e Shpatit, në Korçë etj.
Për vizitorët dhe turistët paraqet mjaft interes "Muzeu i Artit Mesjetar" që gjendet në Korçë.
Gjatë periudhës së rilindjes dhe pavarësisë në artin dhe kulturën shqiptare janë për tu
përmendur personalitete të tilla si piktorët Kolë Idromeno (1860 - 1939), Andrea Kushi (1884
- 1959), Spiro Xega (1863 - 1953), Vangjush Mio (1891 - 1957), në skulpturë Odise Paksali
(1903 - 1985), në muzikë Tefta Tashko Koço etj.
Për turistët Shqipëria ofron disa muzeume dhe galeri me interes kulturor siç janë: Muzeu
Historik Kombëtar, Shtëpia Muze e Vangjush Mios, Galeria Kombëtare e Arteve Figurative
në Tiranë, Galeria "Eduard Lir" në Berat, Galeria "Guri Madhi" në Korçë, etj.
Letersia