Gavigangadareshwara temple history

1. ಇತಿಹಾಸ ಸ್ಾಾತಕ ೋತತರ ಅಧ್ಯಯನ ಮತತತ ಸಂಶ ೋಧ್ನಾ ಕ ೋಂದ್ರ
ಸಕಾಾರಿ ಕಲಾಕಾಲ ೋಜತ
ಅಂಬ ೋಡ್ಕರ್ ವೋಧಿ, ಬ ಂಗಳೂರತ –560001
ಪತಿರಕ : 4.1– ಇತಿಹಾಸ ಮತತತ ಗಣಕೋಕರಣ
(History and Computing)
ನಿಯೋಜಿತ ಕಾಯಾ
ವಷಯ : ಗವಗಂಗಾಧ್ರ ೋಶ್ವರ ದ ೋವಾಲಯ
ಅಪಾಣ
ಮಾರ್ಗದರ್ಗಕರು
ಶ್ರೋಮತಿ ಸತಮಾ ಡಿ
ಸಹಾಯಕಪ್ಾಾಧ್ಾಾಪಕರು
ಇತಿಹಾಸ ವಿಭಾರ್
ಸರ್ಾಗರಿ ಕಲಾ ರ್ಾಲ ೇಜು,ಅಂಬ ೇಡ್ಕರ್
ವಿೇಧಿ, ಬ ಂರ್ಳೂರು – 560001
ಡಾ|| ಆರ್. ಕಾವಲಲಮಮ
ಸಂಯೇಜಕರು
ಇತಿಹಾಸ ಸ್ಾಾತರ್ ೇತತರ ಅಧ್ಾಯನ
ಸರ್ಾಗರಿ ಕಲಾ ರ್ಾಲ ೇಜು,ಅಂಬ ೇಡ್ಕರ್
ವಿೇಧಿ, ಬ ಂರ್ಳೂರು – 560001
ಅರ್ಪಗಸುವವರು
ಪವಿತಾ ಆರ್ .ವಿ
ದ್ವಿತಿೇಯ ಎಂ.ಎ- 4 ನ ೇಸ್ ಮಿಸಟರ್
ನ ಂದಣಿ ಸಂಖ್ ಾ: HS200212
2021/2022
ಸರ್ಾಗರಿ ಕಲಾ ರ್ಾಲ ೇಜು ಬ ಂರ್ಳೂರು -
560001

2. ಸುಸ್ಾಿರ್ತ

3. ವಿಷಯರ್ಳು
• ರ್ಪೇಠಿರ್
• ರ್ವಿರ್ಂಗಾಧ್ರ ೇರ್ಿರ ದ ೇವಾಲಯ
• ರ್ಂಗಾಧ್ರ ೇರ್ಿರ ರ್ರ್ಗರ್ುಡಿ
• ರ್ುಹ ಯ ರಚನ
• ಶಿಖರರ್ಳು
• ಏಕಶಿೇಲ ದಪಗಣ ಮತುತ ಪ್ಾತರ್ ರ್ಳು(ಸ ಯಗಪ್ಾನ ಮತುತ ಚಂದಾಪ್ಾನ)
• ತಿಾರ್ೂಲ
• ಮುಖಮಂಟಪ
• ಶಾಸನ
• ನಂದ್ವ
• ರ್ವಿರ್ಂಗಾಧ್ರ ೇರ್ಿರ ದ ೇವಾಲಯದ ಬಳಿಯ ರ್ಾವಲುಗ ೇಪುರ

4. ರ್ಪೇಠಿರ್
 ಬ ಂರ್ಳೂರಿನ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪರಂಪರ ಯ ಸ್ಾಾರಕರ್ಳಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹ ಚುು ಪಾಸಿದಧವ ಂದರ ರ್ವಿ ರ್ಂಗಾಧ್ರ ೇರ್ಿರ ದ ೇವಾಲಯ. ಈ ದ ೇವಾಲಯ ಮಿರ್ಾ ರಚನ ಯ ದ ೇವಾಲಯ,
ನ ೈಸರ್ಗಗಕ ರ್ುಹ ಅದರ ಜ ತ ಕಂಬ-ಬ ೇದ್ವಗ ರ್ಳಿಂದ ಕಟ್ಟಟದ ಮುಖಮಂಟಪವನ ಾಳಗ ಂಡ್ ದ ೇವಾಲಯ.
 ಇದು ನ ೈಸರ್ಗಗಕ ವಿಸಾಯದ ಜ ತ ಗ ಮಾನವ ನಿಮಿಗತ ರ್ುಹಾಂತರ ದ ೇವಾಲಯ.
 ಇಲ್ಲಿಯ ಸಥಳ ಪುರಾಣದ ಪಾರ್ಾರ ಪ್ಾಾಚೇನದಲ್ಲಿ ಗೌತಮ ಮಹರ್ಷಗ ಬ ಟಟರ್ಳ ನಡ್ುವ ಇದದ ಈ ರ್ುಹ ಯಲ್ಲಿ ಶಿವಲ್ಲಂರ್ವನುಾ ಸ್ಾಥರ್ಪಸಿ ಪೂಜ ಗ ೈಯುತಿತದದರ ಂದು ಹ ೇಳಲಾರ್ುತತದ .
 ಆ ರ್ಾರಣರ್ಾಕರ್ಗ ಇದು ಒಂದು ಪವಿತಾ ಕ್ ೇತಾ ಐತಿಹಾದ ಪಾರ್ಾರ, ನ ಲಮಂರ್ಲ ತಾಲ ಕಿನ ಶಿವರ್ಂಗ ಬ ಟಟದಲ್ಲಿರುವ ರ್ಂಗಾಧ್ರ ೇರ್ಿರ ದ ೇವಸ್ಾಥನದ್ವಂದ ಈ ದ ೇವಸ್ಾಥನರ್ ಕ ಒಂದು
ಸುರಂರ್ ಮಾರ್ಗವಿದ ಎಂದು ಮತುತ ಪ್ಾಾಚೇನದಲ್ಲಿ ಈ ಸುರಂರ್ ಮಾರ್ಗದ ಮ ಲಕ ಪರಸಪರ ದ ೇವಾಲಯರ್ಳಿಗ ಸಂಪಕಗವಿತುತ ಎಂದು ಹ ೇಳಲಾರ್ುತತದ .
 ಪ್ಾಾಚೇನದಲ್ಲಿ ಗೌತಮ ಮಹರ್ಷಗ ಪೂಜ ಗ ೈಯುತಿತದದ ಈ ಶಿವ ದ ೇವಾಲಯ ರ್ಾಲಾನಂತರ ಹಲವು ರ್ತಮಾನ ರ್ಾಲ ಪ್ಾಳುಬಿದ್ವದತುತ.
 ಶಿವರ್ಕತರಾರ್ಗದದ ನಾಡ್ಪಾರ್ು ಹಿರಿಯ ರ್ ಂಪ್ ೇಗೌಡ್ರು ಈ ಶಿವದ ೇವಾಲಯವನುಾ ನ ತನವಾರ್ಗ ಮಂಟಪರ್ಳನುಾ ನಿಮಿಗಸಿ ಇದನುಾ ಜೇರ ೇಗದಾಧರಗ ಳಿಸಿ ಪುನಃ ಶಿವಪೂಜ ಗ
ಅನುವು ಮಾಡಿರ್ ಟಟರ ಂದು ಐತಿಹಾರ್ಳು ಹ ೇಳುತತವ . ಆ ಹಿನ ಾಲ ಯಂದ ಈ ದ ೇವಾಲಯ ಬ ಂರ್ಳೂರು ಹಾರ್ ನಾಡ್ಪಾರ್ುರ್ಳ ಚರಿತ ಾಯಲ್ಲಿ ಮುಖಾ ಸ್ಾಥನ ಹ ಂದ್ವದ .

5. ಗವಗಂಗಾಧ್ರ ೋಶ್ವರ ದ ೋವಾಲಯ
1791-92ರಲ್ಲಿ ಥಾಮಸ್ ಡ ೇನಿಯಲ್ ರಚಸಿದ ರ್ವಿ ರ್ಂಗಾಧ್ರ ೇರ್ಿರ ರ್ುಡಿಯ ಜಲವಣಗದ
ಹಳ ಯ ಚತಾ ಈರ್ಗನ ದ ೇವಾಲಯ

6. ರ್ಂಗಾಧ್ರ ೇರ್ಿರ ರ್ರ್ಗರ್ುಡಿ
 ರ್ವಿರ್ಂಗಾಧ್ರ ೇರ್ಿರ ಎಂದು ಕರ ಯುವ ಮುಖಾ ರ್ರ್ಗರ್ುಡಿಯು ವೃತಾತಯತ ರಚನ ಯಲ್ಲಿದ . ರ್ರ್ಗರ್ುಡಿಯ ಹಿಂಭಾರ್
ವತುಗಲಾರ್ಾರವಾರ್ಗಯ ಮುಂಭಾರ್ದ ದಾಿರದ ಬಳಿ ಆಯತಾರ್ಾರವಾರ್ಗಯ ರಚಸಲಾರ್ಗದ . ರ್ಂಗಾಧ್ರ ೇರ್ಿರನ
ಮುಂಭಾರ್ದಲ್ಲಿ ನಂದ್ವ ಇದ .
 ನ ೈಸರ್ಗಗಕ ಬಂಡ ರ್ಲುಿರ್ಳಲ್ಲಿಯ ರ್ುಹ ಇದಾರ್ಗದದರಿಂದ ರ್ರ್ಗರ್ುಡಿಯ ಹಿಂಭಾರ್ ರ್ುಹ ಯ ವಿನಾಾಸರ್ ಕ ತಕಕಂತ
ವತುಗಲಾರ್ಾರದಲ್ಲಿದ . ರ್ರ್ಗರ್ುಡಿಯಲ್ಲಿ ಎತತರವಾದ ಶಿವಲ್ಲಂರ್ ರ್ಪೇಠವಿದ , ರ್ರ್ಗರ್ುಡಿಯ ದಾಿರವು ಸರಳವಾದ
ಬಾರ್ಗಲವಾಡ್ರ್ಳಿಂದ ಕ ಡಿದ .
 ಸಂಕಾಮಣದ ದ್ವನದಂದು ಸ ರ್ಾಗಸತದ ವ ೇಳ ಯಲ್ಲಿ ಶಿವಲ್ಲಂರ್ ರ್ಪೇಠದ ಮೇಲ ಕಿರಣರ್ಳು ಬಿೇಳುತತವ ಎಂದು
ಹ ೇಳಲಾರ್ುತತದ .
 ಈ ರ್ರ್ಗರ್ುಡಿಯ ಸುತತಲ ಪಾದಕ್ಷಿರಾಪಥವನುಾ ರಚಸಲಾರ್ಗದ . ವತುಗಲಾರ್ಾರವಾರ್ಗರುವ ಈ ಪಾದಕ್ಷಿರಾಪಥವು
ಇಕಕಟ್ಾಟರ್ಗದುದ ನ ೈಸರ್ಗಗಕ ರ್ುಹ ಯ ವಿನಾಾಸರ್ ಕ ತಕಕಂತ ಪಾದಕ್ಷಿರಾಪಥವನುಾ ನಿಮಿಗಸಲಾರ್ಗದ .

7. ರ್ುಹ ಯ ರಚನ
• ದಕ್ಷಿರಾಭಿಮುಖಿರ್ಾರ್ಗರುವ ಈ ದ ೇವಾಲಯವು ಹಲವು ವಿಶ ೇಷತ ರ್ಳಿಂದ
ಕ ಡಿದ . ಮುಂಭಾರ್ದಲ್ಲಿ ವಿಶಾಲವಾದ ಅಂರ್ಳವಿದುದ, ಇಲ್ಲಿ ಏಕಶಿಲ ಯ
ಬೃಹತಾತರ್ಾರದ ಶಿಲಾಫಲಕರ್ಳು, ತಿಾರ್ೂಲ, ಡ್ಮರು, ಬಲ್ಲರ್ಪೇಠ ಹಾರ್ ಚಕಕ
ನಂದ್ವ ಮಂಟಪವಿದ .
• ಈ ಮುಖಮಂಟಪ ನ ೈಸರ್ಗಗಕ ರ್ುಹ ಗ ಹ ಂದ್ವರ್ ಂಡ್ಂತ ನಿಮಿಗಸಲಾರ್ಗದುದ,
ಕಂಬ ಹಾರ್ ಬ ೇದ್ವಗ ರ್ಳಿಂದ ಕ ಡಿದ . ಮುಖಮಂಟಪರ್ ಕ
ಹ ಂದ್ವರ್ ಂಡ್ಂತ ಇರುವ ನ ೈಸರ್ಗಗಕ ರ್ುಹ ದ ಡ್ಡ ಬಂಡ ರ್ಳ ಆಸರ ಯಲ್ಲಿ
ರ ಪುಗ ಂಡಿದ .
• ಇದು ವಿಶಾಲವಾರ್ಗ ಹರಡಿರ್ ಂಡಿದುದ, ಸಭಾಮಂಟಪದಂತ
ರ್ಾಯಗನಿವಗಹಿಸುತತದ . ಈ ಸಭಾಮಂಟಪದ ಮಧ್ಾದಲ್ಲಿ ಕಪುಪಶಿಲ ಯ
ಕಂಬರ್ಳಿವ . ಹ ಯಸಳರ ಶ ೈಲ್ಲಯಲ್ಲಿ ರಚಸಲಾರ್ಗದ .

8. ಶಿಖರರ್ಳು
.
 ಈ ರ್ುಹಾದ ೇವಾಲಯದ ಮೇಲಾಾರ್ದಲ್ಲಿ ದಾಾವಿಡ್ ಶ ೈಲ್ಲಯ ಎರಡ್ು ಶಿಖರರ್ಳಿವ . ಒಂದು
ಶಿವನ ಅಥವಾ ರ್ಂಗಾಧ್ರ ೇರ್ಿರನ ರ್ರ್ಗರ್ುಡಿಯ ಮೇಲ ಮತ ತಂದು ಪ್ಾವಗತಿ ಅಥವಾ
'ಅಮಾನ' ರ್ರ್ಗರ್ುಡಿಯ ಮೇಲ ನಿಮಿಗಸಲಾರ್ಗದ . ಇವನುಾ ಬಂಡ ಯ ಮೇಲಾಾವಣಿಯಲ್ಲಿ
ಅಷಟರ್ ೇನಾಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ರಚಸಲಾರ್ಗದ .
 ದಾಾವಿಡ್ ಶ ೈಲ್ಲಯ ಕ ಟ-ಶಾಲ ಮತುತ ದ ೇವರ್ ೇಷಠರ್ಳಿಂದ ಕ ಡಿದ ಎಕ-ತಲ ಶಿಖರ
ಇವು. ಮಲಾಾರ್ದಲ್ಲಿ ವೃತತ-ಶಿಖರ ಹಾರ್ ಕಳಸರ್ಳನುಾ ನಿಮಿಗಸಲಾರ್ಗದ .
 ಅಷಟರ್ ೇನಾಕೃತಿಯ ಶಿಖರರ್ಳನುಾ ನಿಮಿಗಸಿರುವುದು ಇಲ್ಲಿಯ ವಿಶ ೇಷ.

9. ಏಕಶಿೇಲ ದಪಗಣ ಮತುತ ಪ್ಾತರ್ ರ್ಳು(ಸ ಯಗಪ್ಾನ ಮತುತ ಚಂದಾಪ್ಾನ)
 ಖಗ ೇಳ ತಜ್ಞರಾದ ಡಾ|| ಶ ೈಲಜಾ ಅವರ ಸಂಶೂೇಧ್ನ ಯ ಪಾರ್ಾರ ಈ ಎರಡ್ು
ಫಲಕರ್ಳು ಪೂವಗ ಮತುತ ಪಶಿುಮ ದ್ವಕುಕರ್ಳಲ್ಲಿ ಪರಸಪರ ನ ೇರರ್ ಕ ಇರುವುದರಿಂದ
ಇವುರ್ಳ ಮೇಲ ಉತತರಾಯಣ ರ್ಾಲಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸ ಯಗನ ಬ ಳಕಿನಿಂದ ಮ ಡ್ುವ
ನ ರಳನುಾ ರ್ುರುತಿಸುವ ಖಗ ೇಳ ವಿಸಾಯದ ಸ್ಾಧ್ನರ್ಳ ಂಬುದು ಅವರ ಅಭಿಪ್ಾಾಯ.
 ದ ೇವಾಲಯದ ಅಂರ್ಳದಲ್ಲಿ ಬೃಹದಾರ್ಾರದ ಸ ಯಗಪ್ಾನ ಮತುತ ಚಂದಾಪ್ಾನ ಎಂದು
ಕರ ಯುವ ದಪಗಣ ಮತುತ ಪತಾರ್ ರ್ಳ ಶಿಲಪರ್ಳನುಾ ಏಕಶಿಲ ಯಲ್ಲಿ ರಚಸಿ
ಜ ೇಡಿಸಲಾರ್ಗದ . ಇವು ಸುಮಾರು 7 ಮಿೇಟರ್ ಎತತರ ಹಾರ್ ಇವುರ್ಳ ರ್ಾಂಡ್ಭಾರ್ವು
ಅಧ್ಗ ಮಿೇಟರ್ ದಪಪವಾರ್ಗದ .
 ಮೇಲಾದರ್ದ ವತುಗಲಾರ್ಾರದ ಚಂದಾ ಮತುತ ಸ ಯಗ ಫಲಕರ್ಳು ಸುಮಾರು ಎರಡ್ು
ಮಿೇಟರ್ ಸುತತಳತ ಯಂದ ಕ ಡಿವ . ಇವುರ್ಳನುಾ ರಚಸಲು ವಿಶ ೇಷರ್ತಿಯನುಾ ಆಯ್ಕಕ
ಮಾಡಿರ್ ಳಳಲಾರ್ಗದ .
 ಶ ಿೇತವಣಗದ ಈ ಶಿಲ ಯು ಉಜಿ ನುಣುಪ್ಾರ್ಗಸಲು ಯೇರ್ಾವಾರ್ಗದುದ ಬ ೇರ ಡ ಯಂದ
ತರಲಾರ್ಗದ . ಈ ಎರಡ್ು ಶಿಲಪರ್ಳನುಾ ತಳಭಾರ್ದಲ್ಲಿ ಚೌರ್ಾರ್ಾರದ ರ್ಪೇಠರ್ಳ ಮೇಲ
ಜ ೇಡಿಸಲಾರ್ಗದ , ಎತತರವಾದ ರ್ಾಂಡ್ಭಾರ್ರ್ಳನುಾ ಕಂಬರ್ಳಂತ ರಚಸಲಾರ್ಗದ

10. ತಿಾರ್ೂಲ
 ದ ೇವಾಲಯದ ಮುಂಭಾರ್ದ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಧ್ವಜಸತಂರ್ವನುಾ, ದ್ವೇಪಸತಂರ್ವನುಾ ನಿಲ್ಲಿಸಲಾರ್ಗದ . ಲ ೇಹದ
ಹ ದ್ವರ್ ಯುಳಳ ಈ ಧ್ವ ಜಸತಂರ್ವ ಮರದ ದೇ ಆರ್ಗರಬ ೇಕು. ಇದರ ಮುಂದ್ವರುವದ್ವೇಪಸಥಂರ್ದ ಬಿಂದು
ಸ್ೌಮಾರ್ ೇರಿತವರ್ಗರ್ ಕ ಸ್ ೇರುತತದ .
 ಈ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲಿನ ಎರಡ್ು ದಪಗಣರ್ಳು, ತಿಾರ್ೂಲ ಮತುತ ಡ್ವರುರ್ರ್ಳನುಾ ರ್ಾಣಬಹುದು
 ಇವುರ್ಳು ರ್ ಂಪ್ ೇಗೌಡ್ರ ರ್ಾಲದಲ್ಲಿ ನಿಮಿಗತವಾದವು. ಈ ಕಲ್ಲಿನ ನಿಮಾಗಣರ್ಳು ಆಲಂಕರಣದಲ್ಲಿ ಮತುತ
ನಿರ ಪರ ಯಲ್ಲಿ ಸತಂರ್ರ್ಳ ಲಕ್ಷಣರ್ಳು ಹ ಂದ್ವರುತತವ . ದ ೇವಾಲಯದ ಉಳಿದ ಭಾರ್ರ್ಳಿಗ ಹ ೇಲ್ಲಸಿದರ ,
ರಸ್ ತರ್ಳ ರ್ ಲಸಗಾರಿರ್ ಶಾಿಘನಿೇಯ.
 ದಪಗಣರ್ಳನುಾ ಹ ಂದ್ವರುವ ದ್ವಂಡ್ು ಸತಂರ್ದ ಆಯತಾರ್ಾರದ ರ್ಪೇಠವನುಾ ಹ ಂದ್ವದುದ ಸಂಯುಕತ ಸತಂರ್ರ್ಳ
ಲಕ್ಷಣವನುಾ ಹ ಂದ್ವದುದ, ಪಾಧ್ಾನದ್ವಂಡ್ು ರುದಾರ್ಾಂತ ವರ್ಗರ್ ಕ ಸ್ ೇರಿದುದ, ಪ್ಾರ್ಿಗದ ಉಪಸತಂರ್ರ್ಳು
ವಿಷುುರ್ಾಂತವರ್ಗರ್ ಕ ಸ್ ೇರಿವ .
 ಈ ಸತಂರ್ದ ಮೇಲಾಾರ್ದಲ್ಲಿ ಮಧ್ಾದ ಕುಂರ್ದ ಮೇಲ್ಲನ ಪತಾಾಲಂಕರಣವು ಅತಿಸ ಕ್ಷಮತ ಯನುಾ ಹ ಂದ್ವದುದ
ಕಲಾಾಣ ಚಾಲುಕಾ ಶಿಲ್ಲಪರ್ಳ ರ್ ಲಸಗಾರಿಯ Anamad ಇದರ ಮೇಲ ವೃತಾತರ್ಾರದ ಫಲಕವನುಾ ರ್ಾಣಹುದು
ಇದರ ವ ೈಜ್ಞಾನಿಕ ವಿಶ ಿೇಷರ ಯನುಾ ಇದ ೇ ವಿಚಾರಸಂಕಿರಣದಲ್ಲಿ ಶಿಾೇಮತಿ ಡಾ. ಬಿ.ಎಸ್.ಶ ೈಲಜಾರವರು.
ವಿವರಿಸಿದಾದರ

11. ಮುಖಮಂಟಪ
 ಆರುಕಂಬರ್ಳ ಮ ರು ಸ್ಾಲುರ್ಳು ಈ ಮುಖಮಂಟಪದಲ್ಲಿವ .. ಮುಖಮಂಟಪವನುಾ ಮಟ್ಟಟಲುರ್ಳಂತ ಎರಡ್ು ಹಂತರ್ಳಾರ್ಗ ನಿಮಿಗಸಲಾರ್ಗದ . ಮುಂಭಾರ್ದ
ಅಂಚನಲ್ಲಿ ಕಟ್ ಟಯಂತ ಎತತರಗ ಳಿಸಿ ಕಟಟಲಾರ್ಗದುದ ಇದರ ಮೇಲ 12 ಕಂಬರ್ಳನುಾ ಎರಡ್ು ಸ್ಾಲಾರ್ಗ ಜ ೇಡಿಸಲಾರ್ಗವ .
 ಮುಖರ್ಂಗಾಧ್ರ ೇರ್ಿರ ದ ೇವಾಲಯ ಒಂದು ರ್ುಹ ರ್ಾರ್ಗದದರಿಂದ ದ ರದ್ವಂದ ಗ ೇಚರಿಸುವಂತ ರ್ುಹ ಯ ಮುಂಭಾರ್ದಲ್ಲಿ ಆಂರ್ಾರರ್ಾಕರ್ಗ ಹಾರ್ ಸುತತಲ್ಲನ
ಪರಿಸರದ ಮಳ ನಿೇರು ಒಳಸ್ ೇರವಂತ ತಡ ಯಲು ಎತತರದ ಮುಟಮಂಟಪವನುಾ ನಿಮಿಗಸಲಾರ್ಗದ . ಈ ಮುಖಮಂಟಪವನುಾ 18 ಕಂಬರ್ಳಿಂದ ನಿಮಿಗಸಲಾರ್ಗದುದ
ಇದು ಒಂದು ತ ರ ದ ಮಂಟಪವಾರ್ಗದ .
 ಮಂಟಪದ ಮುಂಭಾರ್ದ ಕಂಬರ್ಳು ಕಟ್ ಟಯ ಮೇಲ ಜ ೇಡಿಸಲಾರ್ಗದದರಿಂದ ಗಾತಾದಲ್ಲಿ ಕಿರಿದಾರ್ಗವ . ಅದರಂತ ಮುಖಮಂಟಪದ ಹಿಂಬದ್ವಯ ಸ್ಾಲು ಕಂಬರ್ಳು
ಎತತರವಾರ್ಗವ . ಇವು ಮ ರ ವರ ಮಿೇಟರ್ ಎತತರ ಹಾರ್ ಅಧ್ಗ ಮಿೇಟರ್ ದಪಪವಾರ್ಗವ . ಈ ಎತತರದ ಆರು ಕಂಬರ್ಳಲ್ಲಿ ಬ ೇಡ್ರಕಣುಪಪ, ರ್ರ ೇರ್, ನಂದ್ವ,
ಲ್ಲಂರ್ರ್ಪೇಠ, ಆತಾಲ್ಲಂರ್ವನುಾ ಪೂಜ ಗ ೈಯುತಿತರುವ ಯತಿ, ಕುಳಿತಿರುವ ಸಿಂಹ ಇತಾಾದ್ವ ತ ಳುವಾರ್ಗ ರ್ ರ ದ ಶಿಲಪರ್ಳಿವ
 ರ್ ಲವು ಶಿಲಪರ್ಳ ಸುತತಲ ಕಮಾನುರ್ಳ ವಿನಾಾಸರ್ಳಿವ (ಚತಾ-150) ಮುಖಮಂಟಪದ ರ್ುವನ ೇರ್ಿರಿಯಲ್ಲಿಯ ಅಲಂರ್ಾರಿರ್ ಇರುವುದ್ವಲಿ. ಆದರ ಇತಿತೇಚಗ
ಮುಖಮಂಟಪದ ಎಡ್ಬದ್ವಯಲ್ಲಿ ಹನುಮಂತ, ರ್ಾತಿಗರ್ ೇಯ ಮತುತ ನವರ್ಾಹರ್ಳ, ವಿರ್ಾಹರ್ಳನುಾ ಪೂಜಸಲು ಮ ರು ರ್ುಡಿರ್ಳನುಾ ಮುಖಮಂಟಪರ್ ಕ
ತ ರ ದುರ್ ಂಡ್ಂತ ರಚಸಲಾರ್ಗದ .

12. ಶಾಸನ
 ಬ ಂರ್ಳೂರಿನ ಪಾಸಿದಧವಾದ ಈ ನ ಲ ಯ ಬಗ ೆ ಶಾಸನಾಧ್ಾರರ್ಳು ಅತಾಲಪ.
ಈ ದ ೇವಾಲಯದ ಆವರಣದಲ್ಲಿರುವ ಸುಮಾರು 5 ಸ್ಾಲುರ್ಳ ವಾಾರ್ಪತಯುಳಳ ಕನಾಡ್
ಶಾಸನದ ಕಲುಿ ರ್ಮನ ಸ್ ಳ ಯುತತದ . ಅದು ಕಿಾ.ರ್. 1695ರ್ ಕ ಸ್ ೇರಿದುದ, 1954ರಲ ಿೇ
ರ್ ೇಂದಾ ಪುರಾತತತವ ಇಲಾಖ್ ಯ ವಾರ್ಷಗಕ ವರದ್ವಯಲ್ಲಿ ದಾಖಲಾರ್ಗದ
 ಈ ಶಾಸನ ದ ೇವಾಲಯದ ಆವರಣದಲ ಿೇಮನ ಬಗ ೆ 1935ರ ಮೈಸ ರು
ಪರಾತತತವ ವಾರ್ಷಗಕ ವರದ್ವಯಲ್ಲಿ ಕುಸಿದ . ಅಸಪಷಟವಾರ್ಗರುವ ಅಲ್ಲಿನ ಬರಹದ
ಸ ಕಲ ವಿವರವ ಂದರ ; ಮೈಸ ರು ಶಿಾೇರ್ಂರ್ಧ್ರಸ್ಾಿಮಿಗ ಧ್ರ 17” ಎಂಬ
ಬರಹವಿದುದ, ಪ್ಾಾಯಃ ಈ ದ ೇವಾಲಯರ್ ಕ ಮೈಸ ರು 16 ಅರಸರ ಆಳಿಿರ್ ಯ
ರ್ಾಲದಲ್ಲಿ ದತಿತ ನಿೇಡಿದದ ರ್ ಮಿಯ ಎಲ ಿರ್ಲುಿ ಇದು ಇದ್ವದರಬ ೇರ್ ಂದು ತ ೇರುತತದ .

13. ನಂದ್ವ
 ಪಾಧ್ಾನ ರ್ರ್ಗರ್ೃಹದ ಮಾನಸ ತಾರ್ ಕ ನ ೇರವಾರ್ಗ ವಿಶಾಲವಾದ ಹಜಾರದ ಮಧ್ಾದಲ್ಲಿ
ನದ್ವಯ ಪಾತಿಮಯನುಾ ಇಡ್ಲಾರ್ಗದ . ಈ ಹಜಾರದಲ್ಲಿ ರ್ ಲವು ಕಂಬರ್ಳನುಾ
ರ್ಾಣಬಹುದು, ಮಧ್ಾದ ಎರಡ್ು ಕಂಬರ್ಳು ರ್ಮನಾಹಗವಾರ್ಗದ .
 ಪೂವಗದ ಹ ಯಸಳರ ರ್ಾಲದ ಕಂಬರ್ಳ ನುಣುಪು ಮತುತ ಮರರ್ನುಾ ಇವುರ್ಳು
ಹ ಂದ್ವದ . ಇವುರ್ಳ ಅವಯವರ್ಳನುಾ ಸಪಷಟವಾರ್ಗ ಅವಲ ೇಕಿಸಿದರ ಇವು ಕುಂಬಸತಂರ್
ವರ್ಗರ್ ಕ ಸ್ ೇರುತತದ .
 ಕುಂಬದ ಭಾರ್ದ ಮೇಲ ತಡಿ, ಮಂಡಿ, ಫಲಕರ್ಳನುಾ ಯೇಜಸಲಾರ್ಗದ . ಅಮಾನವರ
ರ್ುಡಿಯ ಮುಂದ ರ್ಾಣುವ ಸತಂರ್ರ್ಳು 16-17ನ ೇ ರ್ತಮಾನದ ಸತಂರ್ದ ಲಕ್ಷಣರ್ಳನುಾ
ಹ ಂದ್ವದ .
 ಇವುರ್ಳ ದ್ವಂಡಿನ ಪಾಧ್ಾನ ಭಾರ್ವು ಸ್ೌಮಾ ರ್ಾಂತವಾರ್ಗದುದ, ಚತುರರ್ರ್ಾರ ರ್ಪೇಠದ
ಮೇಲ ಅಪಪಮುಖ ಪಟ್ಟಟರ್ ಯನುಾ ರ್ ತತಲಾರ್ಗದ . ಎತತರದ ರ್ ರತ ಯಂದ ದ್ವಂಡಿನ ಮೇಲ
ನ ೇರವಾರ್ಗ ಮಂಡಿ-ಫಲಕ ಯೇಜಸುವ ಯತಾ ಮಾಡಿರುವುದರಿಂದ ಸಿರ ಪ
ಕುಂಠಿತವಾರ್ಗದ .

14. ಒಳಾಂರ್ಣ ಮ ತಿಗರ್ಳು
ಹನುಮಾನ್ ಶಿಾೇ ಅಯಾಪಪ ಸ್ಾಿಮಿ ಶಿಾೇ ರ್ಾಲಭ ಾರವ ೇರ್ಿರ ಶಿಾೇ ದಕ್ಷಿಣಮ ತಿಗ

15. ಶಿಾ ದುಗಾಗ ದ ೇವಿ ಸ ಯಗ
ಚಂದಾ

16. ರ್ವಿರ್ಂಗಾಧ್ರ ೇರ್ಿರ ದ ೇವಾಲಯದ ಬಳಿಯ ರ್ಾವಲುಗ ೇಪುರ
 ರ್ವಿರ್ಂಗಾಧ್ರ ೇರ್ಿರ ದ ೇವಾಲಯ ಬಳಿಯ ಗ ೇಪುರವು ದ ೇವಾಲಯದ ಎಡ್ಬದ್ವಯ ಬ ಟಟದ ಬಂಡ ಯ ಮೇಲ್ಲದ . ಈ ಬ ಟಟದ ಎತತರ ಸಮುದಾಮಟಟದ್ವಂದ 904 ಮಿೇ. ಆರ್ಗದುದ, ಸುತತಲ್ಲನ
ಪದ ೇರ್ದ್ವಂದ ಸು. 20 ಮಿೇ, ಎತತರದಲ್ಲಿದ . ಮಂಟಪದ ಪಶಿುಮದಲ್ಲಿ ರ್ವಿರ್ಂಗಾಧ್ರ ೇರ್ಿರ ದ ೇವಾಲಯ, ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಹರಿಹರ ಬ ಟಟವಿದ .
 ಬಂಡ ಯ ಮೇಲ್ಲನ ರ್ಾವಲುಗ ೇಪುರವು 3 ಮಿೇ. ಚೌರ್ಾರ್ಾರದ ವಿಸಿತೇಣಗವುಳಳದಾದರ್ಗದ . ಶಿಖರವು 1.5 ಮಿೇ. ಎತತರವಾರ್ಗದುದ ಇದು ರ್ಪೇಠ, ವ ೇದ್ವರ್ , ರ್ಗಾೇವ ಮತುತ ಸ ತರ್ಪಯಂದ ಕ ಡಿದ . ಈ
ಮಂಟಪದ ಶಿಖರವು ಜೇರಾಗವಸ್ ಥಯಲ್ಲಿದುದ ಅನ ೇಕ ಆಲಂರ್ಾರ ಪಟ್ಟಟರ್ ರ್ಳು, ವಿನಾಾಸರ್ಳು ನಾರ್ವಾರ್ಗವ .
 ರ್ವಿರ್ಂಗಾಧ್ರ ೇರ್ಿರ ಬ ಟಟ ಮತುತ ಹರಿಹರ ಬ ಟಟರ್ಳ ಪಕಕದಲ್ಲಿ ರ್ವಿಪುರ, ಸುಂರ್ ೇನಹಳಿಳ ಅಥವಾ ರ್ ರ ತಿಮಾನಹಳಿಳ ಗಾಾಮರ್ಳು ಹಾರ್ ಧ್ಮಾಗಂಬುಧಿ ರ್ ರ ಇವ . ಈ ರ್ಾವಲು ಗ ೇಪುರ
ಬ ಟಟ ಹರಿಹರ ಬ ಟಟಕಿಕಂತಲ ಎತತರದಲ್ಲಿ ಕಿರಿದಾರ್ಗದ . ಅಲಿದ ಗ ೇಪುರವನುಾ ಬ ಟಟದ ತುದ್ವಯಲ್ಲಿ ನಿಮಿಗಸದ ಇಳಿಜಾರಿನ ಬಂಡ ಯಮೇಲ ನಿಮಿಗಸಲಾರ್ಗದ .
 ಈ ಗ ೇಪುರರ್ ಕ ಹತಿತರವಿರುವ ಹಳ ಯ ಕಟಟಡ್ವ ಂದರ ಇಲ್ಲಿಯ ರ್ವಿರ್ಂಗಾಧ್ರ ೇರ್ಿರ ದ ೇವಾಲಯ. ಇದರ ದಕ್ಷಿಣರ್ ಕ ಹ ಂದ್ವರ್ ಂಡ್ಂತ ಹರಿಹರ ಬ ಟಟವಿರುವುದು. ರ್ವಿರ್ಂಗಾಧ್ರ ೇರ್ಿರ
ಮತುತ ಮುಂಭಾರ್ದ ಏಕಶಿಲ ಯ ಘಟಕರ್ಳು, ತಿಾರ್ೂಲ, ಡ್ಮರು, ಹಾರ್ ಹರಿಹರ ಬ ಟಟದಲ್ಲಿನ ಕಲ್ಲಿನ ಛತಿಾ ಇತಾಾದ್ವರ್ಳನುಾ ಒಟ್ಾಟರ್ಗ ನ ೇಡಿದರ ಇದನುಾ ಒಂದು ಸಂಕಿೇಣಗವ ಂದು
ರ್ುರುತಿಸಬಹುದು.
 1791-92ರ ರ್ಾಲದಲ್ಲಿ ರಚಸಿದ ಹಳ ಯ ಚತಾರ್ಳಲ್ಲಿಯ ಹಳ ಯ ಗ ೇಪುರ, ರ್ಕಿತ, ಹರಿಹರ ದ ೇವಾಲಯ ಮತುತ ರ್ವಿರ್ಂಗಾಧ್ರ ೇರ್ಿರ ದ ೇವಾಲಯರ್ಳ ಲಿವು ಒಂದ ೇ ಸಂಕಿೇಣಗದ
ಸ್ಾಾರರ್ಾರ್ಳ ಂದು ಚತಿಾಸಿರುವುದು ಇಲ್ಲಿ ಸಾರಿಸಬಹುದು

17. ಹ ಸರತ ಪುಸತಕಗಳು ಸಥಳ
ವಷಾ
ಸಂಪುಟ
ಸ ಯಗನಾಥ್ ರ್ಾಮತ್ ಬ ಂರ್ಳೂರು ದರ್ಗನ ಬ ಂರ್ಳೂರು 1970 300
ಎಸ್ .ರ್ .ಅರುಣಿ ಬ ಂರ್ಳೂರು ಪರಂಪರ ಬ ಂರ್ಳೂರು
2019
350
ಬ.ನ. ಸುಂದರ್ ರಾವ್ ಬ ಂರ್ಳೂರು ಇತಿಹಾಸ ಬ ಂರ್ಳೂರು 1985 656
ಡಾ.ಆರ್.ಗ ೇಪ್ಾಲ್ ಬ ಂರ್ಳೂರು ಜಲ ಿಯ
ಇತಿಹಾಸ ಮತುತ
ಪುರಾತತಿ
ಮೈಸ ರು
2013
ರ್ಾಂಥ ಋಣ
ಹಾ.ರ್ಾ.ರಾಜಶ ೇಖರ್ ಗೌಡ್ ಬ ಂರ್ಳೂರು ರ್ ಂಪ್ ೇಗೌಡ್
ಮತುತ ವಂರ್ಸಥರು
ಬ ಂರ್ಳೂರು 2005

18. ವಂದನ ರ್ಳು