Recommended
More Related Content
Similar to Halasurina somanatheshwa temple.pdf
Similar to Halasurina somanatheshwa temple.pdf (20)
Halasurina somanatheshwa temple.pdf
- 1. ಇತಿಹಾಸ ಸ್ಾಾತಕ ೋತತರ ಮತತತ ಸಂಶ ೋಧನಾ ಕ ೋಂದ್ರ ಸಕಾಾರಿ ಕಲಾ ಕಾಲ ೋಜತ ಅಂಬ ೇಡ್ಕರ್ ವೇಧಿ, ಬ ಂಗಳೂರು - 560001 ಪತಿರಕ : – ಇತಿಹಾಸ ಮತತತ ಗಣಕೋಕರಣ ನಿಯೋಜಿತ ಕಾರ್ಾ ವಿಷರ್ : ಹಲಸ ರಿನಸ್ ೋಮನಾಥ ೋಶ್ವರ ದ ೋವಾಲರ್ ಅಪಾಣ ಮಾಗಾದ್ಶ್ಾಕರತ ಪ್ರರ. ಸತಮಾ ಡಿ ಸಹಾರ್ಕ ಪ್ಾರಧ್ಾಾಪಕರತ ಇತಿಹಾಸ ವಿಭಾಗ ಸಕಾಾರಿ ಕಲಾ ಕಾಲ ೋಜತ ಬ ಂಗಳೂರತ ,560001 ಡಾ|| ಆರ್. ಕಾವಲಲಮಮ ಸಂಯೋಜಕರತ ಇತಿಹಾಸ ಸ್ಾಾತಕ ೋತತರ ಅಧಾರ್ನ ವಿಭಾಗ ಮತತತ ಸಂಶ ೋಧನ ಕ ೋಂದ್ರ. ಸಕಾಾರಿ ಕಲಾ ಕಾಲ ೋಜತ ಬ ಂಗಳೂರತ, 560001 ಅರ್ಪಾಸತವರತ ಪರದೋಪ್ ಎನ್.ವಿ ನಾಲಕನ ೋ ಸ್ ಮಿಸಟರ್ ಎಂ.ಎ ವಿದಾಾರ್ಥಾ ನ ೋಂದ್ಣಿ ಸಂಖ್ ಾ : HS200210
- 2. ಸುಸ್ವಾಗತ
- 3. ವಿಷರ್ಗಳು ಸ್ ೇಮನವಥ ೇಶ್ಾರ ದ ೇವವಲಯ ರಚನ ನಿರ್ವಾಣದ ಕವಲ ನವರಂಗದ ಕಂಬಗಳು ಕ ಂಪ ೇಗೌಡ್ರ ಕವಲ ಕಂಬಗಳ ಮೇಲಿನ ಶಿಲಪಗಳು ಮಹವಮಂಟಪ ಕೇರವತವರ್ುಾನಿಯ ಶಿಲಪ ಗಿರಿಜವ ಕಲ್ವಾಣ ಶಿಲಪಗಳು
- 4. ಸ್ ೋಮನಾಥ ೋಶ್ವರ ದ ೋವಾಲರ್ ಹಲಸ ರಿನ ಹೃದಯ ಭವಗದಲಿಿರುವ ವಶವಲವವದ ಸ್ ೇಮೇಶ್ಾರ ಎಂಬ ಶಿವನ ದ ೇವವಲಯವು ಸುಪರಸಿದಧವವದುದು. ಊರಿನ ಎಲ್ವಿ ರಸ್ ೆಗಳು ಈ ದ ೇವಸ್ವಾನದ ಬಳಿಯಲಿಿ ಸಂಧಿಸುತೆವ .
- 5. ರಚನ ರಚನ : ಈ ದ ೇವವಲಯವನುು ವವಸುೆಶವಸರದ ಅನುಸ್ವರ ಪೂವವಾಭಿಮುಖವವಗಿ ನಿರ್ಮಾಸಲ್ವಗಿದ . ಚೌಕವಕವರದ ಗರ್ಾಗೃಹ, ಅಂತರವಳ, ಅರ್ಾಮಂಟಪ, ನವರಂಗ, ಪರದಕ್ಷಿಣವಪಥ, ಮುಖಮಂಟಪ, ರ್ವರ್ಸೆಂರ್, ಬಲಿಪೇಠ ಹವಗ ಮುಖಾ ದ ೇಗುಲದ ಎಡ್ಬದಿಯಲಿಿ ಕವರ್ವಕ್ಷಿ ಗುಡಿ ಅಥವವ ಅಮಮನವರ ಗುಡಿ ಮತುೆ ವಶವಲ ಅಂಗಳವದ . ಈ ದ ೇವವಲಯವನುು ಪರವ ೇಶಿಸಲು ಪೂವಾದಿಕಕನಲಿಿ ದ ಡ್ಡ ಗ ೇಪುರಯುಕೆ ದವಾರಬವಗಿಲಿದ . ಗ ೇಪುರ ದವಾರದ ಎದುರಿಗ ದ ಡ್ಡ ಕಟ್ ೆಯುಳಳ ನಂದಿ ರ್ವರ್ಸೆಂರ್ವದ . ಅದರಂತ , ದ ೇವಸ್ವಾನದ ಎಡ್ ಬದಿಯಲಿಿ ಅಥವವ ಈಶವನಾ ದಿಕಕನಲಿಿ ಒಂದು ಕಲ್ವಾಣಿ ಕ ಡ್ ಇದ . ವರ್ಯನಗರದ ದ ೇವವಲಯಗಳಿಗ ಇರುವಂತ ಈ ದ ೇವಸ್ವಾನದ ಮುಂಭವಗದಲಿಿ ಉದದವವದ ಬಜವರ ಬೇದಿಯನುು ನಿರ್ಮಾಸಲ್ವಗಿದ . ರಥಮಂಟಪ ಬಜವರ ಬೇದಿಯ ಕ ನ ಯಲಿಿ
- 6. ನಿಮಾಾಣದ್ ಕಾಲ ನಿರ್ವಾಣದ ಕವಲ: ಈ ದ ೇವವಲಯ ಏಕ ಕವಲದಲಿಿ ನಿರ್ಮಾಸಿದಂತ ತ ೇರುವುದಿಲಿ. ಇದು ಕವಲ ಕವಲಕ ಕ ತನು ವಸ್ವೆರವನುು ವೃದಿಧಸಿಕ ಂಡಿರುವಂತ ಯ ಮತುೆ ಮನರ್ ನಿರ್ವಾಣಗ ಂಡಿರುವಂತ ಯ ಕವಣುತೆದ . ಪವರಯಶ್ಃ 9ನ ಯ ಶ್ತರ್ವನದ ಉತೆರವರ್ಾದಲಿಿ ಈ ದ ೇವವಲಯ ಆರಂರ್ಗ ಂಡ್ು ನವಡ್ಪರರ್ುಗಳ ಕವಲದಲಿಿ ಮತುೆ ಆನಂತರದ ಕವಲದಲಿಿ ಹಂತ ಹಂತವವಗಿ ನಿರ್ವಾಣಗ ಳುಳತವೆ ಬಂದಂತಿದ . ದ ೇಗುಲ ನಿರ್ವಾಣದ ರಚನವ ಶ ೈಲಿ ಮತುೆ ವನವಾಸಗಳ ಆಧವರದ ಮೇಲ್ ಕವಲವನುು ಗುರುತಿಸಬಹುದವಗಿದ . ಮೊದಲನ ಯ ಹಂತ ಸು. 9ನ ಯ ಶ್ತರ್ವನದ ಉತೆರವರ್ಾದಲಿಿ (ಚ ೇಳರ ಕವಲದಲಿಿ) ಈ ದ ೇವವಲಯದ ಪವರರಂಭಿಕ ಅಂಗಗಳವದ ಗರ್ಾಗೃಹ, ಅಂತರವಳ, ಅರ್ಾಮಂಟಪ ಮತುೆ ನವರಂಗಗಳ ನಿರ್ವಾಣಗಳವಗಿವ . ಪರದಕ್ಷಿಣವಪಥವರದ ಈ ದ ೇಗುಲಕ ಕ ಎರಡ್ನ ಯ ಹಂತದಲಿಿ ಅಂದರ , ಸು. 16ನ ಯ ಶ್ತರ್ವನದ ಪೂವವಾರ್ಾದ ಅವಧಿಯಲಿಿ ನವರಂಗ ಮತುೆ ಗರ್ಾಗೃಹ ಸ್ ೇರಿಸಿಕ ಂಡ್ು ಸುತೆಲು ಹ ರಗ ೇಡ ಯನುು ನಿರ್ಮಾಸಿ ಒಳವಂಕಣ ರ್ವದರಿಯ ಪರದಕ್ಷಿಣವಪಥವನುು ನಿರ್ಮಾಸಲ್ವಗಿದ .
- 7. ನವರಂಗದ್ ಕಂಬಗಳು ನವರಂಗದ ನವಲುಕ ಮುಖಾ ಕಂಬಗಳು ಶಿಲಪಕಲ್ ದೃಷ್ಟೆಯಂದ ಹ ಚುು ಮಹತಾವನುು ಹ ಂದಿವ . ಇವುಗಳನುು ಕಪುಪ ಗವರನ ೈಟ್ ಶಿಲ್ ಯಲಿಿ ರಚಿಸಲ್ವಗಿದ . ಇವುಗಳನುು ಚೌಕ-ಅಷ್ೆ-ಚೌಕ ಶ ೈಲಿಯಲಿಿ ರಚಿಸಲ್ವಗಿದುದ ಇವುಗಳ ಚೌಕ ಭವಗಗಳ ಮೇಲ್ ಕರುಗವತರದ ಉಬುುಶಿಲಪಗಳ ಕ ತೆನ ಇದ . ಕಂಬದ ಒಂದುಮುಖಭವಗದಲಿಿ ಚಿಕಕ ಶಿಖರ. ಇದರ ಕ ಳಗ ಉದದನ ಯ ಕುಂರ್ ಸಂರ್ರ ಮತುೆ ಅದರ ಕ ಳಗ ಕುಳಿತಿರುವ ಸಿಂಹದ ಉಬುುಶಿಲಪವನುು ರಚಿಸಲ್ವಗಿದ . ಈ ವಶ ೇಷ್ ವನವಾಸದ ಪರತಿ ಕಂಬದ ಮೇಲ ಶಿಲಪ ಕ ತೆನ ಇದ , ರ್ವಗಾದ ಇಕ ಕಲಗಳಲಿಿ ಇವುಗಳನುು ಜ ೇಡಿಸಲ್ವಗಿದ .
- 8. ಕ ಂಪ್ ೋಗೌಡರ ಶಿಲಪ ಕ ಂಪ ೇಗೌಡ್ರ ಶಿಲಪ: ನವರಂಗದ ಎಡ್ಬದಿಯ ಕಂಬದಲಿಿ ನಮಸ್ವಕರ ರ್ವಡ್ುತಿೆರುವ ಪುರುಷ್ ಮತುೆ ಮಹಿಳ ಯ ಶಿಲಪಗಳಿವ . ಇವರು ರ್ರಿಸಿದ ಉಡ್ುಪು, ಆರ್ರಣಗಳನುು ಗಮನಿಸುವುದು ಮುಖಾವವದದುದ. ಪುರುಷ್ ಶಿಲಪವು ಮರ್ಾಯುಗಿನ ಕವಲದ ಅರಸನಂತ ಉಡ್ುಪು ಮತುೆ ಆರ್ರಣಗಳನುು ರ್ರಿಸಿರುವುದನುು ಗುರುತಿಸಬಹುದು. ಉದದನ ಯ ಧ ೇತಿಯನುು ರ್ರಿಸಿ, ಅಂಗವಸರ ಕ ೈಗಳಲಿಿ ಹಿಡಿದು ರ್ಕೆಭವವದಿಂದ ಶಿವನಿಗ ನಮಸಕರಿಸುತಿೆರುವಂತಿದ . ಉದರಬಂರ್ದಲಿಿ ನಿೇಳ ಖಡ್ಗ ರ್ರಿಸಿರುವುದನುು ನ ೇಡಿದರ ಈ ಶಿಲಪ ಒಬು ಅರಸನದ ಂದು ಊಹಿಸಬಹುದು. ಇದ ೇ ಕಂಬದ ಇನ ುಂದು ಬದಿಯಲಿಿ ನಿೇಳಕವಯ ದ ೇಹದ ಸಿರೇ ಶಿಲಪವದ .
- 9. ಕಂಬಗಳ ಮೋಲಿನ ಶಿಲಪಗಳು ಕಂಬಗಳ ಮೇಲಿನ ಶಿಲಪಗಳು : ಮುಖಮಂಟಪದಲಿಿಯ ಕಂಬಗಳ ಮೇಲಿರುವ ಉಬುುಶಿಲಪಗಳು ವರ್ಯನಗರ ಶ ೈಲಿಯ ಪರಭವವದಿಂದ ರಚಿತವವಗಿವ ಎಂಬ ಅಂಶ್ ಕಂಡ್ುಬಂದರ ವಷ್ಯಗಳ ಆಯ್ಕಕ, ಕುಸುರಿ ಕ ತೆನ ಯಲಿಿನ ವ ೈವರ್ಾ ಹವಗ ಸಾಳಿೇಯ ಜವನಪದದ ಹಿನ ುಲ್ ಯ ಉಡ್ುಗ -ತ ಡಿಗ ಯ ವನವಾಸಗಳಲಿಿ ಭಿನುತ ಯನುು ಗುರುತಿಸಬಹುದು. ಪರತಿ ಕಂಬದಲಿಿ ಹದಿನವರು ಉಬುುಶಿಲಪಗಳನುು ರಚಿಸಲ್ವಗಿದ . ಈ ಶಿಲಪಗಳಲಿಿ ಶ ೈವ, ವ ೈಷ್ಣವ, ಶವಕೆ ಪಂಥಗಳ ದ ೇವ ದ ೇವತ ಗಳು, ಶಿವಗಣರು, ವ ೈಷ್ಣವ ರ್ಕೆರು, ಶ ೈವ ರ್ಮರವತನರು ಅಥವವ ಶಿವಶ್ರಣರು, ಹವಗ ಸರ್ವರ್ದ ವವರ್ ಕಸುಬುಗವರರು, ಮತುೆ ವವರ್ ಪವಣಿ ಪಕ್ಷಿವಗಾಗಳು ಕಂಡ್ುಬರುತೆವ . ಬಹು ವ ೈವರ್ಾಮಯ ಶಿಲಪಗಳನುು ರಚಿಸಿದ ಕಲ್ವವದರು, ಆಕವಲದಲಿಿ ಪರಚಲಿತವವಗಿದದ ಸರ್ವರ್ದ ಸಂಪರದವಯಗಳು,
- 10. ಮಹಾ ಮತಖಮಂಟಪ ಮಹವಮುಖಮಂಟಪ: ಸ್ ೇಮೇಶ್ಾರ ದ ೇವಸ್ವಾನದ ಬಹು ಆಕಷ್ಾಣ ಎಂದರ ಇಲಿಿಯ ವಶವಲವವದ ಐವತವುಲುಕ ಕಂಬಗಳಿಂದ ಕ ಡಿದ ಮಹವಮುಖಮಂಟಪ. ಇದು ವರ್ಯನಗರದ ಬೃಹತ್ ದ ೇವವಲಯಗಳವದ ವರ ಪವಕ್ಷ, ವರ್ಯ ವಠಲದ ೇವವಲಯಗಳನುು ನ ನಪಗ ತರುತೆದ . ಒಟುೆ 54 ಕಂಬಗಳನುು ಜ ೇಡಿಸಿ ರಚಿಸಲ್ವದ ಈ ಮುಖಮಂಟಪವು 38 ಅಂಕಣಗಳಿಂದ ಕ ಡಿದ . ಈ ಮಂಟಪದಲಿಿ ವವರ್ ಆಚರಣ ಗಳವದ ಮದುವ ಗಳು, ವವಾರ್ಾಗಳ ತಿೇರ್ವಾನಗಳು, ಇತವಾದಿ ಸ್ವಂಸೃತಿಕ ಕವಯಾಗಳು ಇಲಿಿ ನಡ ಯುತಿೆದದವು. ಆ ಕವರಣಕವಕಗಿ ಬಹು ವಶವಲವವಗಿ ನಿರ್ಮಾಸಲ್ವಗಿತುೆ
- 11. ಕೋರಾತಾಜತಾನಿರ್ ಶಿಲಪ ಕರವತವರ್ುಾನ ಶಿಲಪ: ಮುಖಮಂಟಪದ ಪೂವಾದ ಗ ೇಡ ಯಲಿಿ ಕರವತವರ್ುಾನ ಕತ ಯ ಶಿಲಪವದ . ಶಿವ ಒಮಮ ಅರ್ುಾನವನುು ಪರಿೇಕ್ಷಿಸಲು ಬ ೇಟ್ ಗವರನ ರ ಪದಲಿಿ ರ್ರ ಗ ಬರುತವೆನ . ಬ ೇಟ್ ಗವರ ಶಿವನ ಂದಿಗ ಅರ್ುಾನನ ರ್ಗಳ ಏಪಾಡ್ುತೆದ . ಬ ೇಟ್ ಗವರ ಶಿವನ ಂದಿಗ ಅರ್ುಾನನು ಕವದವಡ್ಲು ಪವರರಂಭಿಸುತವೆನ . ಬ ೇಟ್ ಗವರ ಶಿವನಿಗ ಅವನ ಪತಿುಯವದ ಪವವಾತಿ ದ ರದಲಿಿ ನಿಂತು ಅರ್ುಾನನ ಬ ನಿುನ ಮೇಲ್ ಮಚ ು ಇರುವುದನುು ಬ ರಳುರ್ವಡಿ ತ ೇರಿಸುತವೆಳ . ಈ ಕವಳಗದ ಸನಿುವ ೇಶ್ವನುು ಈ ಗ ೇಡ ಯ ಮೇಲ್ ರಚಿಸಲ್ವಗಿದ
- 12. ಗಿರಿಜಾ ಕಲಾಾಣ ಶಿಲಪಗಳು ಗಿರಿಜವ ಕಲ್ವಾಣ ಶಿಲಪಗಳು: ಕವರ್ವಕ್ಷಿ ಅಮಮನ ಗುಡಿಯ ಬಹುಮುಖಾ. ಆಕಷ್ಾಣ ಯ್ಕಂದರ ಇಲಿಿಯ ಹ ರಗ ೇಡ ಯ ಮೇಲಿರುವ ಗಿರಿಜವಕಲ್ವಾಣ ಕಥನದ ಶಿಲಪಗಳ ಸ್ವಲು. ಇದರ ಕಥ ಸ್ವಾರಸಾಕರವವಗಿದ . ಕನುಡ್ ಪವರಚಿೇನ ಕವ ಹರಿಹರನ ಕವವಾವವದ ಗಿರಿಜವಕಲ್ವಾಣವನುು ಆರ್ರಿಸಿ ಈ ತ ರನವದ ಕಥನ ಶಿಲಪಗಳ ಸ್ವಲುಗಳನುು ರಚಿಸಲ್ವಗಿದ . ದ ೇವಲ್ ೇಕದ ಹಿಮರವರ್ನ ಮಗಳು ಗಿರಿಜ ಯು ಶಿವನನುು ವರಿಸಬ ೇಕ ಂದು ಹಲವು ವಷ್ಾಗಳ ಕವಲ ತಪಸುು ರ್ವಡ್ುತವೆಳ . ಕ ನ ಗ ಶಿವನು ಗಿರಿಜ ಯ ತಪಸಿುಗ ಮಚುುತವೆನ . ವಷ್ಯ ತಿಳಿದ ಗಿರಿಜ ಯ ತಂದ ಹಿಮರವರ್ ಮದುವ ಯ ಸಿದಧತ ನಡ ಸುತವೆನ . ಬರಹಮ ಮದುವ ಯ ಪೌರ ೇಹಿತಾ ವಹಿಸಿಕ ಳುಳತವೆನ . ಅಗಿು ದ ೇವತ ಹ ೇಮಕುಂಡ್ವವಗುತವೆನ . ವಷ್ುಣ, ಪವಾತರವರ್, ಸಪೆ ಋಷ್ಟಗಳು, ರ್ವತೃಕ ಯರು, ಕುಬ ೇರ, ಇಂದರ, ನಂದಿ ಮತುೆ ಗಣರು ಕಲ್ವಾಣಕ ಕ ಸ್ವಕ್ಷಿಯವಗಲು ಬರುತವೆರ . ಹಿಮರವರ್ ಮಂಟಪದ ನಿರ್ವಾಣಕವಕಗಿ ವಶ್ಾಕಮಾನನ ು ಕರ ಸುತವೆನ
- 13. ಉಪಸಂಹವರ ಬ ಂಗಳೂರಿನ ಹಲಸ ರು (ಹಲಸ ರು) ಉಪನಗರದಲಿಿರುವ ಹಲಸುರು ಸ್ ೇಮೇಶ್ಾರ ದ ೇವಸ್ವಾನವು ಹಿಂದ ದ ೇವತ ಶಿವನಿಗ ಸಮಪಾತವವಗಿದ . ಚ ೇಳರ ಕವಲಕ ಕ ಸ್ ೇರಿದ ಈ ದ ೇವವಲಯವು ಬ ಂಗಳೂರಿನಲ್ ಿೇ ಅತಾಂತ ಹಳ ಯದವಗಿದ . ಸುರ್ವರು 12 ನ ೇ ಮತುೆ 13 ನ ೇ ಶ್ತರ್ವನದಲಿಿ ಹ ಯುಳರಿಂದ ನಿರ್ಮಾಸಲಪಟೆ ಈ ದ ೇವವಲಯವು ಈಗ ಕನವಾಟಕ ಸಕವಾರದ ದತಿೆ ಇಲ್ವಖ ಯಂದ ನಿವಾಹಿಸಲಪಡ್ುತೆದ ವರ್ಯನಗರ ಸ್ವರ್ವರರ್ಾದ ಅವಧಿಯಲಿಿ ದ ೇವವಲಯಕ ಕ ಪರಮುಖ ರ್ವಪವಾಡ್ುಗಳು ಮತುೆ ಸ್ ೇಪಾಡ ಗಳನುು ರ್ವಡ್ಲ್ವಯತು. ದ ೇವವಲಯದ ಹಲವವರು ಗಮನವಹಾ ವ ೈಶಿಷ್ೆಯಗಳಲಿದ , ಶಿವನನುು ಮಚಿುಸಲು ರವವಣನು ಕ ೈಲ್ವಸ ಪವಾತವನುು ಹಿಡಿದಿರುವ ವಸೃತ ಶಿಲಪಗಳು, ದುಗವಾ ದ ೇವಯು ಮಹಿಷವಸುರನನುು (ರವಕ್ಷಸನನುು ವಧಿಸುವುದು), ಶಿವ ಮತುೆ ಪವವಾತಿಯ ವವವಹದ ದೃಶ್ಾಗಳು, ಚಿತರಗಳು ಅತಾಂತ ಆಕಷ್ಾಕವವಗಿವ . ಸಪೆಋಷ್ಟಗಳು ಇತವಾದಿ.
- 14. ಗರಂಥ ಋಣ ಬ ಂಗಳೂರು ಪರಂಪರ ಕ . ಅರುಣಿ ಯಲಹಂಕ ಮಹವ ನವಡ್ಪರರ್ುಗಳು ಎಚ್ ಎo ಬ ೇರಯಾ https://en.m.wikipedia.org/wiki/Halasuru_Someshwara_Temple,_Bangalore
- 15. ವಂದನ ಗಳು