Rajput's art and architecture

1. Project work
Rajput’s Art and Architecture
Student
Nithya R
Register Number: 20N5A80047
Second Year B A
Government First Greade College Peenya
Bangalore-560058
Guide
Dr.Bharathi H M
H O D History
Government First Greade College Peenya
Bangalore-560058
Bangalore University

2. ಕೃತಜ್ಞತೆಗಳು
ಪ್ರಾಚೀನ ಪ್ರಾಢ ಹಂತದ ರಜಪೂತರ ಕಲೆ ಮತತು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಎಂಬ ವಿಷಯದ ಸಚತಾ
ಪ್ಾಬಂಧದ ವಸತುವಿಷಯದ ಆಯ್ಕೆಯಂದ ಅಂತಿಮ ಘಟ್ಟದವರೆವಿಗೂ ತಮಮ ಅತಯಮೂಲ್ಯವರದ
ಸಲ್ಹೆ, ಸೂಚನೆ ಮತತು ಮರಗಗದರ್ಗನ ನೀಡಿದ ಗತರತಗಳರದ ಇತಿಹರಸ ವಿಭರಗದ ಮತಖ್ಯಸಥರರದ
ಡರ॥ ಭರರತಿ ಎಚ್ಎಂ ರವರಿಗೆ ತತಂಬತ ಹೃದಯದ ಕೃತಜ್ಞತೆಗಳನತುಅರ್ಪಗಸತತೆುೀನೆ.
Nithya R
Register Number: 20N5A80047
Second Year B A
Government First Grade College
Peenya Bangalore:560058

3. ರಜಪ್ೂತರ ಕರಲ್ದಲ್ಲಿ ದೆೀವರಲ್ಯಗಳ ನಮರಗಣವೂ ಪ್ರಿಪ್ಕವ ಹಂತವನತು ತಲ್ತರ್ಪತತ. ಇವರ ಕಲೆಯತ 'ಒರಿಸ್ರಾ'
ಖ್ಜತರರಹೊೀ, ಮಧಯಭರರತ, ರರಜಸ್ರಥನ, ಗತಜರರತ್ ಮತತು ಕರಥೆೀವರಡ ಭರಗಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚರಗಿ ಕಂಡತಬರತತುದೆ.
ಈ ಕಲೆಯತ ಮಥತರರದ ಬಳಿಯ ಬೃಂದರವನದಲ್ಲಿ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೊಂಡಿತತ. ಈ ಎಲರಿ ಕಲರಕೆೀಂದಾಗಳಲ್ಲಿನ ಕಲೆಯಲ್ೂಿ
ಒಂದೆೀ ವಿಧದ ಕಲರನಯಮಗಳು ಮತತು ವಿಧರನಗಳು ಕಂಡತಬರತತುವೆ.
ರಜಪ್ೂತರ ನಮರಗಣಗಳನತು ಪ್ಾಮತಖ್ವರಿ 5 ಭರಗಗಳರಿ ಅಧಯಯನ ಮರಡಬಹತದರಿದೆ.
ಕೊೀಟೆಗಳು , ಅರಮನೆಗಳು, ದೆೀವರಲ್ಯಗಳು , ನೀರರವರಿಅಣೆಕಟ್ತಟಗಳು , ಸ್ರುನಘಟ್ಟಗಳು.
ಕೆ ೋಟೆಗಳು
•ಕಿತೂುರತ ಕೊೀಟೆ
•ರಣಥಂಬೂರ್ ಕೊೀಟೆ
•ಕತಂಛಲ್ಘಡ ಕೊೀಟೆ
•ಮರಂಡತ ಕೊೀಟೆ
•ಗರವಲ್ಲಯರರ್ ಕೊೀಟೆ
•ಚ್ಚರಂದೆೀರಿ ಕೊೀಟೆ
•ಅಸೀರ್ ಘಢ ಕೊೀಟೆ
ದೆೋವಾಲ್ಯಗಳು:-
•ಸ್ರರರಷರದ ಸ್ೊೀಮನರಥ ದೆೀವರಲ್ಯ
•ಬತಂದೆೀಲ್ ಖ್ಂಡಸದ ಖ್ಜತರರಹೊೀ ದೆೀವರಲ್ಯ
•ಒರಿಸ್ರಾದ ಭತವನೆೀರ್ವರ ಲ್ಲಂಗರರಜ ದೆೀವರಲ್ಯ
•ಪ್ುರಿ ಮತತು ಕೊೀನರರ್ಕಗ ದೆೀವರಲ್ಯ
•ಜೊೀದ್ ಪ್ುರದ ಓಸಯರ ದೆೀವರಲ್ಯ
•ಚತೂುರಿನ ಕರಳಿಕ ಮರತೆಯ ದೆೀವರಲ್ಯ
•ಉದಯಪ್ುರದ ಬಳಿಯರತವ ಏಕಲ್ಲಂಗ ದೆೀವರಲ್ಯ
•ಮರಂಟ್ಅಬತವಿನಲ್ಲಿರತವ ಅಮೃತಶಿಲೆಯ ಜೆೈನ ದೆೀವರಲ್ಯ
ರಜಪೂತರ ಕಾಲ್ದ ಕಲೆ ಮತತು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ

4. ರರಜಸ್ರಥನ, ಮಧಯಪ್ಾದೆೀರ್ ಮತತು ಗತಜರರತಿನ ಕೆಲ್ವು ಪ್ಾದೆೀರ್ಗಳಲ್ಲಿ ರಜಪ್ೂತರ
ಕೊೀಟೆಗಳು. ಇವು ಅರರವಳಿ ,ವಿಂದಯ ಬೆಟ್ಟ ಹರಗೂ ರರಜಸ್ರಥನದ ಮರತಭೂಮಿಯಲ್ಲಿವೆ.
ಈ ರಜಪ್ೂತ ಕೊೀಟೆಗಳು ಇನೂು ಸತಸಥತಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಈ ಕರರಣಗಳಿಂದ ದೆೀರ್ದ ಪ್ಾಮತಖ್
ಪ್ಾವರಸ ತರಣಗಳರಿ ಇವುಗಳನತು ಗತರತತಿಸಲರಿದೆ
ರಜಪ್ೂತರ ಕೊೀಟೆಗಳು ಕೆಂಪ್ುಛರಯ್ಕಯ ಮರಳುಗಲ್ಲಿನಂದ ನಮರಗಣವರಿದತು
ಬೆಟ್ಟಗಳ ಅಂಚನಲ್ಲಿ ಅನೆೀಕ ಕಿ.ಮಿೀ. ದೂರದವರೆಗೆ ವಿಸುರಿಸತತುದೆ. ರಜಪ್ೂತರ
ಕೊೀಟೆಗಳು ವೃತರುಕರರದಲ್ಲಿ ಕೊತುಲ್ಗಳನತು ಹೊಂದಿವೆ.
ಕೊೀಟೆಗಳ ಹಂಚನಲ್ಲಿ ದರವರಗಳ ಅಥವರ ಆಯಕಟ್ಟಟನ ಸಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಗತಮಮಟ್ಗಳಿಂದ
ಕೂಡಿದ ಛತಿಾಗಳಿವೆ. ರಜಪ್ೂತರ ಕೊೀಟೆಗಳಲ್ಲಿ ನೀರಿನ ಶೆೀಖ್ರಣೆಗರಿ ಕೆರೆಗಳನತು
ನಮಿಗಸತವುದತ ಸ್ರಮರನಯ. ಕೆಲ್ವು ಕೊೀಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೆರೆಗಳಲ್ಿದೆ, ನೀರಿನ ಕೊಳಗಳು
ಇವೆ.
ರಜಪ್ೂತರತ ಮೊಘಲ್ರಂತೆ ವಿವಿಧ ಬಗೆಯ ಅರಮನೆಗಳು, ಉದರಯನವನಗಳು, ನೀರಿನ
ಕೊಳಗಳನತು ತಮಮ ಕೊೀಟೆಗಳಲ್ಲಿ ನಮಿಗಸದರುರೆ. ಕೊೀಟೆೊಳಳಿರತವ ಅರಮನೆಗಳಲ್ಲಿ
ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಕೆತುನೆ ಹರಗೂ ವಿನರಯಸ ಪ್ಾಮತಖ್ ಲ್ಕ್ಷ್ಣವರಿದತು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಕೆತುನೆಗಳಿಂದ ಮರಡಿದ
ಜರಲರಂಧಾಗಳನತು ಜರೊೀಕೆ ಎಂದತ ಕರೆಯತವುದತ ವರಡಿಕೆ.
ರಜಪೂತರ ಕೆ ೋಟೆಗಳು

5. ಕತುಂಬಳಗೆ ೋಡತ ಕೆ ೋಟೆ (ಮೋವಾಡದ ಕಣ್ತು).
ರಜಪ್ೂತರ ಕೊೀಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದತ ಪ್ಾಮತಖ್
ಕೊೀಟೆ. 15ನೆೀ ರ್ತಮರನದ ಈ
ಕೊೀಟೆಯನತು ಚತೊುೀರಗಢ ಮಹರರರಜ
ರರಣಕತಂಭ ನಮಿಗಸದೆ. ಇದತ ಸತಮರರತ 4
ಕಿ.ಮಿೀ. ವಿಸುೀಣಗದ ಈ ಕೊೀಟೆಯನತು
'ಮೀವರಡದ ಕಣತು' ಎಂದತ
ಕರೆಯತವುದತಂಟ್ತ.

6. ಅುಂಬರ್ ಕೆ ೋಟೆ:-
ಇದತ ಕಿಚಗವರದ ರರಜಯದ ರರಜಧರನ.ಇದನತು 16ನೆೀ
ರ್ತಮರನದಲ್ಲಿ ಮರನ್ ಸಂಗ್ ನಮಿಗಸದ. ಇದರಲ್ಲಿ
ಸೂರಜ್ ದರವರಜ, ಸಂಹದರವರಜ, ಗಣೆೀರ್ದರವರಜ
ಇತರಯದಿ ದರವರಗಳಿಂದ ಅನೆೀಕ ಕೊತುಲ್ಗಳಿಂದ ಮತತು
ಜರೊೀಕೆಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಈ ಕೊೀಟೆ ಸತಭದಾಕೊೀಟೆ
ಎನಸದೆ. ಕೊೀಟೆಯ ಒಳರಂಗಣದಲ್ಲಿ ಮಹಲ್, ದಿವರನ್-
ಇ-ಆಮ್, ಜನರನ- ಮಹಲ್ ,ಎಂಬ ಭವಯವರದ
ಅರಮನೆಗಳಿವೆ.

7. ಚಿತ ುರಗಢ ಕೆ ೋಟೆ:-
ರಜಪ್ೂತರ ಚರಿತೆಾಯಲ್ಲಿ ಹೆಸರತವರಸಯರದ ಚತೂುರತಗಡ ಕೊೀಟೆ ಅತಯಂತ
ಆಯಕಟ್ಟಟನ ಕೊೀಟೆಯರಿದೆ. 1303ರಲ್ಲಿ ದೆಹಲ್ಲ ಸತಲರುನ ಅಲರಿವುದಿುೀನ್ ಖಿಲ್ಲಿ
ಆಕಾಮಣ ಮರಡಿದ ಕರಲ್ದಲ್ಲಿ ಕಿತೂುರರರಣಿ ಪ್ದಿಮನ ತನು ಸಂಗತಿೊಳಂದಿದೆ ಆತಮ
ಬಲ್ಲದರನವನತು ಈ ಕೊೀಟೆಯಲ್ಲಿ ಮರಡಿದಳು.
ಪ್ದಿಮನ ರರಣಿಯ ಹೆಸರಿನ ಒಂದತ ಸತಂದರ ಅರಮನೆ ಕೊೀಟೆಯಲ್ಲಿದೆ.
ಚತೂುರತಗಢ ಕೊೀಟೆ 700ಎಕರೆ ವಿಸುೀಣಗದದಿಂದ ಕೂಡಿದತು ಇದಕೆೆ 7ದರವರಗಳಿವೆ.
ಕೊೀಟೆಯಲ್ಲಿ ರತನ್ ಸಂಗ್ ಅರಮನೆ ,ರರಣಕತಂಭನ ಅರಮನೆ, ನೀರಿನ
ಕೊಳಗಳು ಹರಗೂ ಮರಳವ ಸತಲರುನರ ವಿರತದಧ ಜಯಸ್ರಧಿಸದ ನೆನರ್ಪಗರಿ
ರರಣರಕತಂಭ ನಮಿಗಸದ ವಿಜಯಸುಂಭ ಇಲ್ಲಿದೆ.

8. ಜೆೈಸ್ಲ್ ಮೋರ್ ಕೆ ೋಟೆ:-
ರರಜಸ್ರಥನದ ಮರತಭೂಮಿಯಲ್ಲಿನ ಬೆಟ್ಟದ ಮೀಲೆ
ನಮಿಗಸದ ಜೆೈಸಲ್ ಮೀರ್ ಕೊೀಟೆ ಬಹತ
ಆಕಷಗಣಿೀಯ ಕೊೀಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದತ. 13-17 ನೆೀ
ರ್ತಮರನಗಳ ಕರಲರವಧಿಯಲ್ಲಿ ರಚತವರದ ಈ
ಕೊೀಟೆಯನತು 'ರರವಲ್' ಎಂಬ ರಜಪ್ೂತ ಅರಸರತ
ಆಳಿದರುರೆ.ಈ ಕೊೀಟೆಯಲ್ಲಿ ಮೊೀತಿ ಮಹಲ್ಿ
ರರಜರಲ್-ಕಿ -ಮಹಲ್, ನೀರಿನ ಕೊಳಗಳಿವೆ

9. ಗಾಾಲಿಯರ್ ಕೆ ೋಟೆ
ಮಧಯಪ್ಾದೆೀರ್ದ ಗರವಲ್ಲಯರ್ ಕೊೀಟೆ ರಜಪ್ೂತರ
ಕೊೀಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಅದಿವತಿೀಯ ಮಧಯಭರರತದ ಅಧಿಪ್ತಯ
ವಿಸುರಿಸತವುದಕೆೆ ಆಯಕಟ್ಟಟನ ಕೊೀಟೆಗಳನತು
ಒಂದೆನಸದ ರಜಪ್ೂತರ ಗರವಲ್ಲಯರ್ ಕೊೀಟೆ
ಅನೆೀಕಬರರಿ ದೆಹಲ್ಲ ಸತಲರುನರ,ಮೊಘಲ್ರ ಹರಗೂ
ಬ್ರಾಟ್ಟಷರ ದರಳಿಗೆ ಒಳಪ್ಟ್ಟಟದೆ.
ಮೊಘಲ್ರ ಸತಲರುನ ಬರಬರರನತು ಗರವಲ್ಲಯರ್
ಕೊೀಟೆಗೆ ಭೆೀಟ್ಟ ನೀಡಿ ಇಲ್ಲಿಯರ ರಕ್ಷ್ಣರ ವಯವಸ್ೆಥಯನತು
ತನು ಗಾಂಥದಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸದರುರೆ.

10. ರಜಪ್ೂತರ ಮತತು ದಖ್ಖನ್ ಶೆೈಲ್ಲಗಳ ಸಮಿರ್ಾಣ ಕೊೀಟೆ.
'ಮಂಡಪ್ ದತಗರಗ' ಎಂಬ ಪ್ರಾಚೀನ ಕರಲ್ದಲ್ಲಿ ಕರೆಯತತಿುದು ಮರಂಡತ
ಕೊೀಟೆ ಮರಳವ ಸತಲರುನರ ರರಜಧರನಯರಿತತು. ಬಹತ ವಿಸ್ರುರವರದ
ಈ ಕೊೀಟೆ ಆಯಕಟ್ಟಟನ ಸಥಳದಲ್ಲಿದತು, ಅನೆೀಕ ಅಧಗ ವತತಗಲರಕರರದ
ಕೊತುಲ್ಗಳಿಂದ ಹರಗೂ ಕಮರನನರಕರರದ ದರವರಗಳಿಂದ
ನಮಿಗಸಲರಿದೆ.
ಹಂದೂ ಮತತು ಮತಸಿಂ ಸಂಸೃತಿಗಳ ಸಂಗಮವರಿದು ಮರಳರವ
ದೆೀರ್ದ ಮರಂಡತ ಕೊೀಟೆಯಲ್ಲಿ ವೆೈವಿಧಯಮಯ ಅರಮನೆಗಳು,
ನೀರಿನ ಕರರಂಜಿಗಳು, ಕಚ್ಚೆೀರಿಗಳು ಇದುವು.
ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಹಂದೊೀಳಮಹಲ್, ರೂಪ್ವತಿ ಮಹಲ್ ಮತತು ಜರಹಜ್
ಮಹಲ್ ಹೆಸರತವರಸ.
ಈ ಭವಯ ಕಟ್ಟಡಗಳಲ್ಲಿ ರಜಪ್ೂತರ ಹರಗೂ ದೆಹಲ್ಲ ಸತಲರುನರ
ಶೆೈಲ್ಲಗಳ ಸಂಗಮವನತು ಕರಣಬಹತದರಿದೆ.
ಮಾುಂಡತ ಕೆ ೋಟೆ

11. ದೆೋವಾಲ್ಯಗಳು:-
ಖಜತರಾಹೆ ೋ:-
ಮಧಯಪ್ಾದೆೀರ್ದ (ಬತಂದೆೀಲ್ಖ್ಂಡದ) ರರಜಯದಲ್ಲಿ ಮಿಥತನ ವರಸತುಶಿಲ್ಪಗಳಿಗೆ
ಪ್ಾಸದುವರಿರತವ ಸಥಳ. ಮಧಯಯತಗದಲ್ಲಿ ಈ ಪ್ಾದೆೀರ್ದಲ್ಲಿ ಆಳಿದ ಚಂದೆಲರಿ ರರಜರ
ಆರ್ಾಯದಲ್ಲಿ 950-1050 ರ ಮಧಯದ ಒಂದತ ರ್ತಮರನದಲ್ಲಿ ಸತಮರರತ 30
ದೆೀವರಲ್ಯಗಳು ನಮಿಗತವರದವು.
ಶೆೈವ,ವೆೈಷುವ ಮತತು ಜೆೈನ ಧಮಿಗಯವರದ ಈ ಮಂದಿರಗಳು ಆಿನ ರರಜರತ ಮತತು
ಜನತೆಯ ಸವಗಧಮಗ ಸಮನವಯ ಭರವನೆಗಳ ಪ್ಾತಿೀಕಗಳರಿವೆ.
ಇಲ್ಲಿನ ಪ್ಾಸದಧ ದೆೀವರಲ್ಯಗಳೆಂದರೆ:
1. ಕಂದಯಗ ಮಹದೆೀವ ದೆೀವರಲ್ಯ - ಶಿವ ದೆೀವರಲ್ಯ
2. ಚತತಭತಗಜ ವಿಷತುಮಂದಿರ -ವಿಷತು ದೆೀವರಲ್ಯ
3. ಜೆೈನ ಬಸದಿ

12. ಕುಂದಯಯ ಮಹದೆೋವ ದೆೋವಾಲ್ಯ:-
ಭರರತದ ಅತಿ ಸತಂದರ ದೆೀವರಲ್ಯಗಳಲೊಿಂದತ. ಇದತ
33 ಮಿೀಟ್ರ್ ಉದು 18 ಮಿೀಟ್ರ್ ಅಗಲ್ ಮತತು ಭೂಮಿಯ
ಮೀಲ್ಲನಂದ 34.8 ಮಿೀಟ್ರ್ ಎತುರ ಅಥವರ ಜಗದಿಂದ 26.4
ಮಿೀಟ್ರ್ ಇರತವ ತಳಹದಿಯ ಮೀಲೆ ನಮಿಗತವರಿದೆ.
ಮಹರದೆೀವ ದೆೀವರಲ್ಯ ಒಳಗೂ ಹೊರೆಗೂ
ಮನೊೀಹರವರಿದತು ಅಷಟ ದಿಕರಪಲ್ಕರತ, ಅಪ್ಾರೆಯರತ,
ಸತರಸತಂದರಿಯರತ, ವಿದರಯಧರೆಯರತ ಇತರಯದಿ ವಿವಿಧ
ಭರವಭಂಿಗಳ ರಮಣಿೀಯ ಶಿಲರಕೃತಿಗಳು ಇಲ್ಲಿ
ಗತಂಪ್ುಗೂಡಿವೆ.
ಇಲ್ಲಿಯ ಕಲರ ಸಂಪ್ತತು, ಭರವ ಪ್ೆಾೀರಣರ ರ್ಕಿು,
ಅತಯದತುತವರದದೆಂದರೆ ಕಲರವಿಮರ್ಗಕರತ
ಉದರಾರವೆತಿುದರುರೆ.

13. ಚತತರ್ತಯಜ ವಿಷ್ತು ಮುಂದಿರ:
ಇದತ ಪ್ಂಚ್ಚರಯತನ (ಪ್ಂಚಕೂಟ್) ಪ್ದಧತಿಯಲ್ಲಿ
ನಮಿಗತವರಿರತವ ಈ ಮಂದಿರದಲ್ಲಿ
ಗಭಗಗೃಹಗಳಿವೆ. ಈ ಮಂದಿರ 25.5 ಮಿೀಟ್ರ್ ಉದು
ಮತತು 13.2 ಮಿೀಟ್ರ್ ಅಗಲ್ವರಿದೆ.

14. ಅತಯಂತ ಸರಳವರಿದತು ಅಲ್ಲಿರತವ ಮೂತಿಗಗಳಿಂದ ಈ ಗೊೀಡೆಗಳಿಗೆ ವಿಶೆೀಷ
ಶೆ ೀಭೆ ಪ್ರಾಪ್ುವರಿದೆ. ಈ ಜೆೈನ ಮಂದಿರಗಳಲ್ಲಿ ಮತಖ್ಯವರದ ಜೆೈನಬಸದಿ 18
ಮಿೀಟ್ರ್ ಉದು ಮತತು 9 ಮಿೀಟ್ರ್ ಅಗಲ್ವರಿದೆ.
ಈ ಗತಂರ್ಪನ ಪ್ಕೆದಲ್ಲಿರತವ ಪ್ರಳರದ ಜೆೈನಮಂದಿರವಂದತ
ಗಮನರಹಗವರಿದತು ಘಂಟೆೈ ಮಂದಿರವೆಂದತ ಹೆಸರರಿದೆ.
ಒಟ್ಟಟನಲ್ಲಿ ಖ್ಜತರರಹೊೀದ ದೆೀವರಲ್ಯಗಳು ಭರರತಿೀಯ ವರಸತುಕಲೆಯ
ಮಹೊೀನುತ ಮಟ್ಟವನತು ರೂರ್ಪಸತವ ಉತುಮ ನದರ್ಗನಗಳರಿವೆ. ಭರರತಿೀಯ
ಶಿಲ್ಪಕಲೆಯ ಪ್ರರಕರಷಠತೆಯ ಉತುಮ ನದರ್ಗನಗಳಲ್ಲಿ ಖ್ಜತರರಹೊೀದ
ಶಿಲ್ಪಗಳು ಸ್ೆೀರತತುವೆ.
ಮಧಯಯತಿೀನ ಭರರತಿೀಯ ಶಿಲ್ಲಪಗಳು ತಮಮ ಅತಿಮರನತಷ ಕಲರವಂತಿಕೆಯನತು
ಖ್ಜತರರಹೊೀ ಮಂದಿರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ಾದಶಿಗಸ ಪ್ಾಪ್ಂಚದ ಕಲರ ಇತಿಹರಸದಲ್ಲಿ
ಅಮರರರಿದರುರೆ.
ಜೆೈನ ದೆೋವಾಲ್ಯಗಳು

15. ಒರಿಸ್ರಾ ರರಜಯದ ಪ್ುರಿಜಿಲೆಿಯ ನಮರಪ್ರಡ ತರಲ್ೂಕಿನಲ್ಲಿರತವ ಪ್ಾಪ್ಂಚ
ಪ್ಾಸದಧ ಸೂಯಗ ದೆೀವರಲ್ಯವಿರತವ ಸಥಳ, ಪ್ುರಿಯಂದ ಸತಮರರತ 35
ಕಿಲೊೀಮಿೀಟ್ರ್ ಭತವನೆೀರ್ವರದಿಂದ 66 ಕಿಲೊೀಮಿೀಟ್ರ್ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ.
ಮರದಲರಪ್ರಂಜಿ ಹಸುಪ್ಾತಿ ಗಾಂಥದ ಪ್ಾಕರರ, ಕೆೀಸರಿ ವಂರ್ದ ಪ್ುರಂದರ
ಕೆೀಸರಿ ಅಕಗ ಕ್ೆೀತಾದಲ್ಲಿ (ಕೊೀಲರರಕ ) ಕೊೀಣಕಗ (ಸೂಯಗ) ದೆೀವನಗರಿ
ಒಂದತ ಗತಡಿಯನತು ಕಟ್ಟಟಸದ. ಕೆೀಸರಿ ವಂರ್ವನತು ಕಂಬಳಿಸ ಅಧಿಕರರಕೆೆ ಬಂದ
ಗಂಗ ಮನೆತನದ ಅನಂಗಭೀಮನೂ ಕೊೀಣರಕಗ ದೆೀವನಗೆ ಸ್ೆೀವರ-ದತಿುಯನತು
ನೀಡಿದ. ಅವನ ಮಗನರದ ನರಸಂಹದೆೀವ (1238- 84) ನಮರಗಣ ಮರಡಿಸದ.
ಮಂದಹರಸದಿಂದ ಕಂಗೊಳಿಸತವ ಸಮಭಂಗದಲ್ಲಿರತವ ದಿವಯ ಸೂಯಗನ
ಮೂತಿಗ ಇದರಲ್ಲಿ ಪ್ಾತಿಷ್ಠಠತವರಿದೆ. ಈ ದೆೀವರಲ್ಯದ ಕಟ್ಟಡಕರೆಿ ಮೂರತ
ವಿಧದ ಕಲ್ತಿಗಳನತು ಬಳಸಲರಿದೆ.
ಕೆ ನಾರ್ಕಯ ದೆೋವಾಲ್ಯ:-

16. ಅರಮನೆಗಳು
ಅುಂಬರ್ ಅರಮನೆ
ಜೆೈಪ್ುರ್ ನಂದ 11 ಕಿಲೊೀಮಿೀಟ್ರ್ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ.1592 ರಲ್ಲಿ ರರಜ ಮರನ್ ಸಂಗ್
ಇದನತು ಕಟ್ಟಟಸದನತ. ರಜಪ್ೂತರ ವೆೈಭವದ ಪ್ಾತಿಬ್ರಂಬ ಅರಮನೆಯಲ್ಲಿ ಸತಂದರವರದ
ಕೊಠಡಿಗಳು, ದೆೀವರಲ್ಯಗಳು ಮತತು ಜೆೈಪ್ುರನಗರದ ಅದತುತ ನೊೀಟ್ಗಳು.
ಅಂಬರ್ ಅರಮನೆಯ ಪ್ಾಮತಖ್ ಆಕಷಗಣೆಗಳೆಂದರೆ,ಶಿೀಶ್ ಮಹಲ್,ಸತಖ್ ಮಹಲ್,
ದಿವರನ ಆಮ್, ದಿವರನ ಖರಸ್.

17. ಸ್ಮೋಡ್ ಅರಮನೆ- ಜೆೈಪುರ
ಸತಮರರತ 475 ವಷಗಗಳಷತಟ ಹಳೆಯದರದ ಆಕಷಗಕ ಮತತು
ಆಂತರಿಕ ಕಲರಕೃತಿಗಳು ಮತತು ವಣಗಚತಾಗಳನತು ಹೊಂದಿದೆ.
ಅಮೃತ ಶಿಲೆಯ ಮಹಡಿಗಳು, ಮೊೀಸ್ರಯರ್ಕ ಗೊೀಡೆಗಳು,
ಬ್ರತಿುಚತಾಗಳು ಇವೆ. ಇದನತು ಪ್ರರಂಪ್ರಿಕ ಹೊೀಟೆಲ್ ಆಿ
ಪ್ರಿವತಿಗಸಲರಿದೆ. ಇದರ ಪ್ಾಮತಖ್ ಆಕಷಗಣೆಗಳೆಂದರೆ
ಸತಲರುನ್ ಮಹಲ್, ದಬರಗರ್ ಮಹಲ್, ಸಮೊೀಡ್ ಕೊೀಟೆ
ಮತತು ಸಮೊೀಡ್ ಭರಗ್.

18. ಬಾಲ್ ಸ್ಮುಂಡ್ ಲೆೋರ್ಕ ಪ್ಾಾಲೆೋಸ್,
ಜೊೀದ್ ಪ್ುರ ಮಹರರರಜರ ವಯಕಿುಕ ರರಜರನವರಸ ಸತಣು
ಮತತು ದರಳಿಂಬೆ ತೊೀಟ್ಗಳಿಂದ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿರತವ ಖರಸಿ
ಎಸ್ೆಟೀಟ್ ನಲ್ಲಿ ಸ್ರಥರ್ಪಸಲರಿದೆ. ಜೊೀದ್ ಪ್ುರದ ರರಜ
ಕತಟ್ತಂಬಗಳ ಹಂದಿನ ರಜೆಯ ವರಸಸ್ರಥನವರಿತತು.
ಇದತ ರರಜಸ್ರಥನದ ಅತತಯತುಮ ಅರಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದರಿದೆ.
ಸ್ರಂಪ್ಾದರಯಕ ಅಲ್ಂಕರರ, ವಿಶರಲ್ವರದ ವಿಶರಾಂತಿ
ಕೊೀಣೆಗಳು, ಸರೊೀವರದ ಅದತುತ ನೊೀಟ್ .ಇದರ
ಆಕಷಗಣೆಗಳೆಂದರೆ ಖರಸಿ ಗತಲರಬ್ರ ಉದರಯನ ಮತತು
ಹತಲ್ತಿಗರವಲ್ತ.

19. ಉಮೈದ್ ರ್ವನ ಅರಮನೆ- ಜೆ ೋದ್ ಪುರ
ನಗರದ ಹೃದಯ ಭರಗದಲ್ಲಿ ನಮಿಗಸಲರದ ಒಂದತ
ಸ್ರಂಪ್ಾದರಯಕ ರಚನೆ, ಇದತ ಇಂಡೊೀ-
ಸ್ರಸ್ೆಗನರ್ಕ ವರಸತುಶಿಲ್ಪದ ಅದತುತ ಉದರಹರಣೆ.
ವಿಶೆೀಷ ಚತರುರ್ ಮರಳುಗಲ್ತಿನಂದ
ನಮಿಗಸಲರಿದೆ.
ಅರಮನೆಯ ಪ್ಾಮತಖ್ ಆಕಷಗಣೆಗಳೆಂದರೆ ,
ವಸತುಸಂಗಾಹರಲ್ಯವರಿದತು ಇದತ ಹೂದರನಗಳು
ಮಹರರರಜರತ, ಬಳಸತವ ವರಹನಗಳು,
ರ್ಪೀಠೊೀಪ್ಕರಣಗಳು, ಗಡಿಯರರಗಳು, ಇತರಯದಿ.
ಇದನತು ಸಹ ಪ್ರರಂಪ್ರಿಕ ಹೊೀಟೆಲ್ ಆಿ
ಪ್ರಿವತಿಗಸವರಿದೆ.

20. ಮಟ್ಟಿಲ್ತ ಬಾವಿಗಳು:
•ಚಾುಂದ್ ಬಾವಿಿ ರರಜಸ್ರಥನದ ಆಭ ನೆೀರಿ ಹಳಿಿಯಲ್ಲಿದೆ
ಭರರತದ ಅತಯಂತ ಆಳದ ಮತತು ದೊಡಡ ಮಟ್ಟಟಲ್ತಬರವಿಯ ಆಿದೆ
•ಬಿಕಾಯ ಬವರಿ- ಜೆ ೋಧ್ ಪುರ
ನೀರಿನ ಲ್ಭಯತೆಯ ಕರಲೊೀಚತ ಏರಿಳಿತಗಳಲ್ೂಿ
ನಭರಯಸಲ್ತ ಭರರತದ ಅಭವೃದಿಧ ಪ್ಡಿಸದ ತಂತಾಜ್ಞರನವೆ
ನೀರರವರಿ ಟರಯಂರ್ಕ ಗಳು. ಅಂತಜಗಲ್ದ ಸಂಗಾಹವನತು
ಹೆಚಗಸಲ್ತ ಹಗಲ್ಲನ ಶರಖ್ದಿಂದ ನೀರತ ಆವಿಯರಿ
ಹೊೀಗದಂತೆ ತಡೆಯಲ್ತ ಧರಮಿಗಕ ಸಮರರಂಭ ಮತತು
ಸ್ರಮರಜಿಕ ಕೂಟ್ಗಳನತು ನಡೆಸಲ್ತ ಅಲ್ಂಕರರಿಕ
ವರಸತುಶಿಲ್ಪದ ವೆೈಶಿಷಟಯಗಳೆ ಂದಿಗೆ ಇವುಗಳನತು
ನಮಿಗಸಲರಿದೆ.

21. • Rowland Benjamin,The Art and Architecture of
India.Penguin,1954
• Singh upindar,A History of Ancient and early
Medieval India Delhi:Person education india 200
• https://www.metmuseum.org/toah/hd/rajp/hd_rajp.ht
m
Reference

22. ಧನಯವರದಗಳು