2013 yılında Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Programları ve Öğretim bölümü doktora programı kapsamında Karşılaştırmalı Öğretmen Yetiştirme dersinde Karabük Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu öğretim elemanlarından Okt. Mustafa POLAT tarafından İsveç Eğitim Sistemi ile ilgili yapılan sunum dosyası. İletişim: mustafapolat@karabuk.edu.tr .İyi çalışmalar dilerim.

1. İsveç Eğitim Sistemi
Ülkenin Genel Görünümü
Eğitim Sisteminin Yönetimi, Denetimi ve Finansmanı
Eğitim Basamakları ve Okul Türleri
Öğretmen Yetiştirme

2. Ülkenin Genel Görünümü
Başkent: Stokholm
Yüzölçümü: 449.964 km²
Nüfus: 9.555.893 (Eurostat, 2013)
Resmi Dil: İsveççe
Para Birimi: İsveç Kronu
Yönetim Biçimi: Parlementer Demokrasi + Anayasal Monarşi
Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar: Avrupa Birliği (AB), Avrupa
Konseyi, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), Birleşmiş
Milletler (BM), Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), Uluslararası Para Fonu
(IMF), Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD), Arktik Konsey
(T.C. Dışişleri Bakanlığı, 2014).
• Kuzey Avrupa'daki İskandinavya yarımadasında yer alan bir ülkedir. Ülkenin sınır
komşuları batı ve kuzeyden Norveç, doğudan ise Finlandiya'dır. Bunun dışında
İsveç’in güneyinde Danimarka, batısında Estonya, Letonya ve Litvanya
bulunmaktadır.
• Yüzölçümüyle İsveç, Avrupa Birliği ülkeleri arasında en büyük üçüncü ülkedir. 1
Ocak 1995 tarihinden beri bir Avrupa Birliği ülkesi olan İsveç idari olarak 21 ilden
oluşmaktadır.
• Üniter devletin yasama, yürütme ve yargı organları ve yetkileri Anayasa’da
tanımlanmıştır. Yasama erki, 349 üyeden oluşan meclistedir. Yürütme erki hükümet
tarafından; yargı erki ise halk adına bağımsız mahkemeler tarafından yürütülür.

3. Merkezi Düzey
Yerel Düzey
Eğitim ve Bilim Bakanlığı
“ İsveç Ulusal Eğitim Ajansı”
“Ulusal Okullar Denetim Kurulu”
(İsveç Okul Geliştirme Ulusal Ajansı)
“Ulusal Yüksek Öğretim Ajansı”
“Esnek Öğrenim Ajansı”
Belediyeler

4. Eğitim Sisteminin Yönetimi, Denetimi ve Finansmanı
Devlet, eğitim sistemindeki gelişim ve ilerlemeyi sağlamak için eğitimin izlenmesi ve
değerlendirilmesinden sorumludur (Boztaş ve Er, 2012). İsveç Parlementosu ve hükümet
eğitim kanunları çerçevesinde merkezi planlama, tasarı geliştirme ve bunların
uygulanması şeklini tespit ederek, eğitimde belirlenen amaçlara erişilmesini sağlar. Yıllık
bütçeden, belirtilen miktar üzerinden belediyelerin değişik etkinlikleri için ödenek verir
ve ayrıca sürekli eğitim programı geliştirme çalışmalarını yürütür (UNESCO, 2012).
Eğitim ve Bilim Bakanlığı
Milli Eğitim’in yönetimi, denetimi ve finansmanından birinci derecede merkezi hükümet
adına Eğitim ve Bilim Bakanlığı sorumludur. Eğitim ve Bilim Bakanlığında iki bakan
bulunur. Bir bakan okullardan, öğretimden ve bilimden; diğeri ise okul öncesi ve yetişkin
eğitiminden sorumludur (Inca, 2010).
İsveç Eğitim ve Bilim Bakanlığı’nda “yönetsel ve hukuk işlerinden” sorumlu bir Genel
Müdür vardır ve bu müdür bakanlık içerisinde politik olmayan en yüksek konuma sahiptir.
Genel müdür bakanlık içindeki tüm işlerin ve işlemlerin kanuna uygun yapılmasından,
kanun ve yönetmeliklerin tasarılarını hazırlamaktan sorumludur (Government Offices of
Sweden, 2010).
Merkezi Düzey

5. Merkezi Stockholm’de bulunan Denetim Kurulu’nu
genel müdür yönetir ve genel müdür hükümet
tarafından atanır. Göteborg, Linköping, Lund,
Stockholm ve Umeå’da bölge müdürlükleri bulunur
ve bunlar kendi bölgelerinde denetimde
bulundukları gibi diğer bölgelerdeki denetimlere de
katılabilirler (Skolinspektionen, 2011).
Yüksekoğretim örgütlerinin gözlenmesinden,
değerlendirilmesinden ve denetiminden sorumlu
olan Ulusal Yüksek Öğretim Ajansı aynı zamanda
yükseköğretimde uluslararası işbirliğinden ve
öğrencilere gerekli bilgi desteğinden de sorumludur
(Eurydice, 2014).
Eğitim Sisteminin Yönetimi, Denetimi ve Finansmanı
Merkezi Düzey
İsveç’te, ulusal düzeyde politika üretmeye yardımcı olan ve
uluslararası işbirliğini artırmayı amaçlayan “İsveç Ulusal
Eğitim Ajansı” ve “Ulusal Okullar Denetim Kurulu” (İsveç
Okul Geliştirme Ulusal Ajansı) ve "Ulusal Yüksek Öğretim
Ajansı“ gibi birçok örgüt bulunmaktadır.
İsveç Ulusal Eğitim Ajansı, okul sisteminin, okul öncesi ve
okul çağı etkinlikleri ile yetişkin eğitiminin takip edilmesi,
geliştirilmesi sorumluluklarını üstlenerek eğitimde amaçlara
ulaşılmasına yardım eder (Government Offices of Sweden,
2011).
Ulusal Okullar Denetim Kurulu ise yerel yönetimlerdeki
resmi kuruluşlara kalite standartlarını yakalama ve geliştirme
konusunda destek olarak ve denetleyerek kurumların ulusal
eğitimin amaçlarına, hedeflerine ve değerlerine erişmelerini
sağlamayı amaçlamaktadır (Inca, 2011).
Ulusal Ajanslar

6. 2008 yılındaki yapısal değişikliklerden sonra
İsveç eğitim sisteminde eğilim, yönetimi
olabildiğince merkezcilikten uzaklaştırmak olarak
benimsenmiştir. Üniversiteye kadar kamu
eğitiminden belediyeler sorumludur. Her il yerel
koşullarına uygun bir çalışma planı hazırlamakla
yükümlüdür. Bu plan okul yöneticilerinin olduğu
kadar öğretmen ve öğrencilerin de katkılarıyla
hazırlanır.
İsveç’te eğitimde egemen olan görüş, merkezi
otoritenin amaçları ve bu amaçlara ulaştıracak
yolları belirlemesi, ayrıntılı düzenlemelerin ise
belediyeler ve okullar tarafından yapılmasıdır.
Başka bir deyişle belediye ve okullara mümkün
olduğunda özerklik verilmesi görüşü hâkimdir
(Insight, 2011).
Eğitim Sisteminin Yönetimi, Denetimi ve Finansmanı
Yerel Düzey
Belediyeler, devletin eğitim kanununda belirlediği çerçeve
içinde eğitimsel etkinlikleri ve ulusal eğitim programlarını
yürütmekten sorumludur. Ulusal amaçlara ulaşılabilmesi için
okul sisteminin nasıl düzenleneceği konusunda belediyeler
oldukça geniş yetkilere sahiptir. Bunların dışında okullara
gerekli kaynakları ve koşulları sağlamak, denetlemek ve
gözlemlemek gibi sorumlulukları da vardır (Government
Offices of Sweden, 2011).
İsveç’te yerel anlamda eğitim yönetimi ve denetimi,
belediyelerin ve okulların Eğitim Kanunu’nda öngörülen
şekilde işlevlerini yerine getirmelerini sağlamak ve
sorumluluklarını yerine getirip getirmediğini kontrol etmek
anlamına gelmektedir. Aynı zamanda ulusal hedefler ve ulusal
eğitim programına göre eğitimsel etkinliklerin ve okulların
nasıl yürütüldüğü de kontrol edilir. İsveç denetim modeli
değerlendirme, kontrol ve hesap verilebilirlik ihtiyaçlarını
karşılamak üzere büyük oranda yerinden yönetim ve yerel
sorumluluğa dayalıdır (Skolinspektionen,2011).

7. Her belediye kendisine bağlı tüm okul öncesi, okul
cağı çocuk hizmeti ve okul etkinlikleri hakkında
belediye düzeyinde bir kalite raporu hazırlamak
zorundadır. Her okul ise işleyişe ilişkin bir kalite
raporu hazırlamak zorundadır. Söz konusu raporlar
herkese acıktır. Okulun ya da belediyenin eğitim
düzeyi hakkında bilgi almak isteyen herkes iç denetim
turu olan bu kalite raporlarını görebilir
(Skolinspektionen, 2011).
Eğitim yönetimi yerinden yönetim niteliği
taşımaktadır. Dolayısıyla merkezi yönetim amaçları
belirleyip kaynak aktarımını sağlarken, yerel
yönetimler eğitim hizmetinin sunulmasından
sorumludurlar.
Eğitim Sisteminin Yönetimi, Denetimi ve Finansmanı
Yerel Düzey

8. Eğitim finansmanı merkezi devlet bütçesi ve
belediyeler tarafından karşılanmaktadır.
Resmi eğitim sistemi içindeki okullarda
eğitim-öğretim tamamen ücretsiz olup genel
olarak öğrenciler ve ebeveynleri, hiçbir
şekilde okul araç ve gereçleri, yemek, sağlık
bakımı ve uzakta oturan öğrencilerin
okullarına taşınması için ücret ödemezler
(UNESCO, 2012). Öğrenciler genelde
oturdukları yerlerdeki en yakın belediyenin
denetimindeki okulları tercih ederler. Ancak
öğrenci ve velilerinin başka belediyelerdeki
okulları ya da özel okulları seçme hakları da
vardır. Özel okullar herkes için açık olup
Eğitim Bakanlığı tarafından onaylanmış
okullardır. Belediyeler her öğrenci için o yılın
tespit edilen öğrenci ödeneğini okullara iletir
(Eurydice, 2014).
Eğitim Sisteminin Yönetimi, Denetimi ve Finansmanı

9. Eğitim Basamakları ve Okul Türleri
9 + 3
(6+3)
2-5.5

10. Eğitim Basamakları ve Okul Türleri
İlk aşama 1 – 3. Sınıflar
Orta aşama 4 – 6. Sınıflar
İleri aşama 7 – 9. Sınıflar

11. Eğitim Basamakları ve Okul Türleri
Okul Öncesi Eğitimi
İsveç’te okul öncesi eğitime “Kamu Çocuk Hizmeti” adı verilmektedir.
Bu eğitim kamuya aittir ve Kamu Hizmetleri Kanunu’na göre
yürütülmektedir. Altı yaş ve ustu tüm çocuklar ve aynı zamanda dört
yastan itibaren engelli çocuklar okul öncesi eğitimden en az bir yıl
süreyle yararlanmaktadırlar. Bu eğitimden yararlanıp yararlanmamak
isteğe bağlı olmasına karsın, bu hizmeti vermek yerel yönetimler için
zorunludur. Kamu çocuk hizmeti belediyelerden ve ailelerden alınan
katkılarla ortaklaşa finanse edilmektedir. Okul öncesi kurumlarının
dörtte biri özel, geri kalanları belediyelere aittir (EIU Views Wire,
2007). Okul öncesi eğitimde yalnızca altı yaş grubu çocukların eğitimi
ücretsizdir. 18 ayını dolduran tüm çocuklar bu hizmetten
yararlanabilirler. Okul-sonrası merkezler ise 6–12 yas arası çocuklara
yönelik hizmet vermektedir (EIU Views Wire, 2007).

12. Eğitim Basamakları ve Okul Türleri
İlköğretim (Zorunlu Eğitim)
Zorunlu ilköğretim okulları (Grundskola)
günümüzde 9 yıllık olup; “alt basamak”, “orta
basamak” ve “üst basamak” isimleriyle üçer yıl
sureli, üç öğretim basamağına ayrılmıştır.
İsveç’te zorunlu eğitim 7–16 yas arası çocuklara
yönelik olmakla birlikte, 1991 yılından bu yana
çocukların altı yasında okula başlamaya hakları
bulunmaktadır; ancak bunu ailelerin arzu etmesi
(sverigeturism, 2008) ve belediyenin bu hizmeti
sunmak için kapasitesinin yeterli olması gerekir.
Okullaşma oranı zorunlu eğitim kademesinde %
99’dur. İsveç’te zorunlu eğitimde karma eğitim
yapılır.

13. Orta öğretim 3 yıl olup 9 yıllık mecburi eğitimin sonunda başlar.
Üniversite ve yüksek okullara hazırlayıcı mahiyette olduğu gibi mesleki
eğitim liseleri de vardır. İsveç’te tüm mahalli idareler, ilk öğrenimini
tamamlamış her öğrenciyi müracaatı halinde liselere kabul etme
mecburiyetindedir. Liselere kabul şartları ise öğrencinin ilköğrenimini
tamamlamış olduğunu kanıtlaması ve 20 yaşından gün almamış olması
gerekmektedir. Her öğrenci ilköğretimin son sınıfında almış olduğu
notlar ortalamasına göre liselerde bu puan ortalamasına uygun olan
dallardan birisine devam etmek durumundadır (UNESCO, 2012).
1 – 7. Sınıflarda karne verilmemektedir. 8 ve 9. Sınıflarda ise iki dönem
karnesi verilmekte ve karnelerde not yerine dört şekilde (yetersiz), (iyi)
, (daha iyi) , (çok iyi) değerlendirilme yapılmaktadır.
Öğretim yılı iki dönemden oluşur. En az 178 iş günü öğretim yapılır ve
öğretim yılı 12 haftalık tatil ile birlikte toplam 40 haftadan oluşur
(Eurydice, 2014).
Eğitim Basamakları ve Okul Türleri
İlköğretim (Zorunlu Eğitim)

14. Belediyeler, “Öğretim Kanunu” ile zorunlu eğitimi
bitiren öğrencilere ortaöğretim sunmak
zorundadırlar (Erginer, 2007). Zorunlu eğitim
dönemi, gencin seçeceği yaşama yönelik öğrenim
gereksinimleriyle ilgili bir uyumlandırma
basamağıdır. Bu dönemde genç, ileride nasıl bir
eğitim alacaksa, önce ona uyum sağlamalıdır.
İsveç'teki üç yıllık orta basamak okulu da bu
görevi üstlenir (Ultanır, 2005). Ortaöğretim
eğitimi birçoğu belediye sorumluluğundaki
okullarda gerçekleşmektedir.
Eğitim Basamakları ve Okul Türleri
Ortaöğretim
Ortaöğretimde toplam 18 farklı okul türü
bulunmaktadır. Bunlardan 6’sı bir üst eğitim
basamağına hazırlayıcı, 12’si bir meslek
edindirmeyi amaçlayan kurumlardır.

15. Eğitim Basamakları ve Okul Türleri
Yükseköğretim

16. Eğitim Basamakları ve Okul Türleri
Yükseköğretim
Orta öğretimden yükseköğretime geçiş
uygulamasında karne uygulaması ve giriş sınavı
olmak üzere iki alternatif bulunmaktadır;
Karne ile seçimde, lise bitirme belgesindeki
puan ortalaması dikkate alınarak öğrencinin
tercih ettiği dala uygunluğu sağlanabildiği
takdirde yüksek öğrenime kabul şeklidir. Diğeri
ise yükseköğretim yeterlilik sınavına girerek
başarabilmektir. Sınav, genel bir öğrenim
yeteneği sınavı olup yükseköğrenimin
üstesinden gelebilecek beceri ölçüsünü
gösterir. Bu sınava girmek isteyen öğrencinin
lise bitirme puan ortalaması dikkate
alınmamakla beraber liseyi bitirmiş olması şartı
aranır (UNESCO, 2012).

17. Eğitim Basamakları ve Okul Türleri
Yükseköğretim
Yüksekokullar veya üniversiteler, lisans bölümlerinin
her biri için öğrenci kabul koşullarını kendi yaptıkları
giriş yetenek sınavları ve lise bitirme puanlarını dikkate
alarak belirler. Maddi imkanlardan yoksun veya kısıntılı
olan yüksek öğretim öğrencileri İsveç hükümetinden
yardım alma hakkına sahiptirler. Bu yardım, öğrencinin
kendi mali durumuna bakılarak verilir. Eşinin veya
ebeveyninin mali durumlarının incelenmesi söz konusu
değildir. 45 yaşın üzerindeki öğrenciler bu yardımdan
faydalanamazlar. En fazla 12 dönem verilen bu
yardımın devam edebilmesi için öğrencinin her yıl
belirli oranda başarı performansı göstermesi
gerekmektedir. Yükseköğretimde eğitim öğretim süresi
kurumlarındaki programlara göre 2 ile 5.5 yıl arasında
değişmektedir.

18. Öğretmen Yetiştirme
Bütünleşik Model
Kabul: 4-5 yıllık
meslek tecrübesi /
kurs sertifikaları

19. Öğretmen Yetiştirme
• Öğretmenlik eğitimi seçilen alana ve okul
basamağına göre en az 3 en fazla 5.5 yıl
sürmektedir. Ortaöğretim diploma
ortalaması/ulusal sınav öğretmenlik lisans
programları için ön koşuldur.
• Meslek öğretmenlerin eğitimi süreci ise
diğerlerine göre farklı bir yapıdadır. Kabul
koşulları branşlara ve eğitim kurumlarına
göre farklılık göstermektedir. Örneğin
elektronik alanında öğretmenlik yapmak
isteyen kişilerin meslekte en az 5 yıllık
deneyime sahip olması gerekirken; aşçılık
alanında öğretmenlik yapmak isteyenlerin
meslekte deneyimin yanında bazı
sertifikalara sahip olması gerekmektedir
• Eğitim sonunda; anaokulu öğretmenleri ve
aktivite okulları öğretmenleri lisans derecesinde
diploma alırken, ilkokul; ortaokul ve lise
öğretmenleri yüksek lisans derecesinde diploma
alırlar. Meslek öğretmenleri ise yükseköğretim
derecesinde diploma almaya hak kazanırlar.
• Eğitim sonunda; Ortaokul öğretmenleri seçtikleri
3 farklı derste uzmanlık, lise öğretmenleri ise
seçtikleri 2 farklı derste uzmanlık kazanırlar.
• Öğretmen olarak görev almak için başvurulan
alana uygun üniversite diploması, İsveççe dilini
bilmek gerekmektedir. Öğretmenler belediyeler
tarafından işe alınmaktadır. İlk yıl deneyimli bir
öğretmenin rehberliğinde stajyer olan öğretmen
daha sonra kadrolu olarak görev yapmaya devam
eder

20. Hazırlayan: Mustafa POLAT
Dinlediğiniz için teşekkürler !