Araling Panlipunan lesson

1. Ang manoryalismo, senyoralismo, o senyoryo ay isang makaprinsipyong organisasyon o
komunidad na sumibol noong unang panahon lalong lalo na sa gitnang-kanlurang Europa.
Ito ay isang pamamaraan ng paghawak ng isang panginoong may lupa ng mga malalawak
na lupain. Ang sistemang ito ay hindi rin nagtagal ng mahabang panahon. Isa itong
sistemang pang-ekonomiya kung saan ang mga taga-bukid ay nagbibigay ng serbisyo sa
isang piyudal na hari, pinuno, o may-ari bilang kapalit ng proteksiyon.
Sistemang Manoryal
Ang pang-ekonomiyang katapat ng pyudalismo ay
manoryalismo. Ito ay sistemang gumagabay sa paraan ng
pagsasaka, ng buhay ng mga magbubukid at ng kanilang
ugnayan sa isa't-isa at sa lord ng manor. Ang sistemang
manoryal ay ang sistemang pang-akonomiya noong
Gitnang Panahon. Sa manor nanggagaling ang halos
lahat ng produkto at serbisyong kailangan ng mga tao.
Ang manor ay isang malaking lupaing sinasaka. Ang
malaking bahagi ng lupain na umaabot sa 2/3 ay pag-aari
ng lord.
Ang maharlika ang pinakamataas na uri ng mga tao sa
sistemang manoryal na kinabibilangan ng mga panginoon
ng lupa, obispo at abbot. Samantala, ang mga manggawa
ay nahahati sa dalawang uri: ang malalayang tao o
freemen at mga serf o magbubukid.
Pagsasaka:Batayan ng Sistemang Manor
Ang sistemang manor ang sentro ng lipunan at ekonomiya
ng mga tao na nakatira dito.
Ang sistema ng pagtatanim na sinusunod ng mga manor
ay tinatawag na three-field system. Hinahati ang lupain sa
tatlong bahagdan. Ang isang bahagdan ay maaaring
tamnan. Ang ikalawa ay gulay at ikatlo ay hindi tatamnan.
Ang pamamahala sa Manor
Ang panginoong pyudal ay karaniwang abala sa
pakikidigma. Sa ganitong pagkakataon ang pamamahala

2. sa manor ay ipinagkakatiwala sa mga piling opisyales.
Ang "steward" ang mgay pinakamataas na ranggo. Siya
ang legal na tagapamahala sa korte ng manor.
Ang "bailiff" naman ang nangangasiwa sa mga gawain ng
magbubukid at sa pagsasaka. Siya ang namamahala sa
pagkukwenta ng salapi at paniningil ng upa, multa at iba
pang bayarin.
Ang "reeve" ay tumutulong sa "bailiff". Sila ang
namamahala sa papaparami ng dayami at sa pag-aalaga
nito atbp.
Ang mga "serf" naman ay itinuturing na pag-aari ng
panginoon. Dahil sa wala siyang pinag-aralan at itinuturing
na walang alam
Katayuan ng mga Babae sa Manor
Ang mga babaing nabibilang sa maharlika angkan ay
tinatawag na "ladies". Sila ay nagmamana ng lupain at
maaaring humawak ng mahalagang posisyon.
Ang mga babaing magbubukid naman ay gumagawa ng
lahat ng trabaho sa bukid. Sila ang nagtatanim at nag-aani
ng mga butil
Maagang nag-aasawa noon ang babae. Sa gulang na
labing-apat, siya ay maaari nang ipagkasundo. May mga
pagkakataon na sanggol pa lang ang babae ay maari na
siyang ipagkasundo. Maari lamang ikasal ang babae kung
mayroon siyang dote na salapi, lupa o produkto na
kanyang dadalin sa pagpapakasal.
Pag-usbong ng mga Bayan at Lungsod
Panahon ng ikasampu hanggang ikalabing-isang dantaon
nang lumitaw ang mga bagong bayan at lungsod sa
Europa. Ang pinakamabilis na pag-unlad ay naganap
noong ikalabindalawang dantaon.

3. Ang krusada ay may malaking naidulot sa malaking pag-
unlad ng kalakalan sa pagitan ng mga lungsod sa Italya at
Gitnang Silangan. Nagkaroon ng palitan ng produkto.
Ang paglakas ng kalakalan ay naging malaking tulong sa
paglago ng mga bayan. Nagkaroon ng pagbabago sa
agrikultura bunsod ng pagtuklas ng mga bagong
teknolohiya at mga bagong pamamaraan sa pagtatanim.
Bunga nito, tumaas ang ani kaya nagkaroon ng
magandang uri ng pamumuhay ang mga tao.
"Moneyed Economy"
Dahil sa mabilis na pag-unlad ng kalakalan, natuklasan
ang paggamit ng salapi bilang midyum ng
pakikipagkalakalan.
Sa mga unang taon ng Gitnang Panahon, ang sistema ng
kalakalan ay palitan ng produkto o "barter".
Sa paglawak ng kalakalan kung saan maraming lugar na
ang sumali, naisip ng panginoong pyudal na magtatag ng
taunang perya. Dito nagkatagpo-tagpo ang mga
mangangalakal. Kumikita ang panginoong pyudal dahil
siya ay naniningil ng buwis at multa rito. Dito sa salaping
ito nakita ang paggamit ng salapi ngunit iba-iba ang
kanilang salaping barya. Dito nagsulputan ang mga
namamalit ng salapi (money changer.)
Sa pagpapalit ng salapi na ito nasabing nagsimula ang
pagbabangko. Natuklasan ng ilang mangangalakal na
hindi delikadong mag-iwan ng malaking halaga sa mga
namamalit ng salapi. Ang salaping ito ay ipinauutang din
nang may tubo.
Ang sistemang ito ng pagpapautang at pagbabangko ay
nalinang sa hilagang Italya. Ang paggamit ng pera ay
nakatulong sa paglalapit ng mga tao buhat sa iba't-ibang

4. lugar.
Ang mga Fair
Nakikipagpalitan sila ng mga produkto sa pamamagitang
ng sistemang "barter". Subalit ng madagdagan ang dami
ng produkto na ikinakalakal galing sa ibang lugar, ang
mga "lord" ng mga manor ay nagtayo ng mga "fair". Ang
mga "fair" ay nagsisilbing tagpuan ng mga mangangalakal
mula sa iba't-ibang bahagi ng Europa. Ang mga "fair" ay
kapaki-pakinabang sa mga "lord" sapagkat nagbibigay ito
ng karagdagang kita sa kanila.
Ang Paglitaw ng Burgis
Sa pag-unlad ng kalakalan at industriya, isang
makapangyarihang uri ng tao ang lumitaw. Sila ay
tinatawag na mga "burgis". Ang mataas na uri ng
"bourgeoisie" ay ang mauunlad na negosyante at mga
bangkero. Ang mga "bourgeoisie" ay naging gitnang uri at
mababa ang pagtingin sa kanila ng panginoong pyudal
dahil sila ay mga bagong yaman lamang.
Ang Sistemang Guild
Ang "guild: ay isang samahang institusyonal na ang
pangunahing layunin ay protektahan ang interes ng mga
kasapu. Bawat guild ay may sinusunod na patakaran.
Sinasawata nila ang pagsali sa kalakalan ng hindi kasali
sa guild.
Pagbabago ng Katayuan ng Maharlika
Maraming lupain ang napagbili noong lumahok sa krusada
ang mga maharlika. Ang iba ay nagkautang dahil na rin sa
pagiging maluho. Kinakailangan nila ang salapi kaya ito
parin ang nging dahilan ng paglaya ng ibang alipin na
nakahandang magbayad ng salapi.
Pwersa ng Mangangalakal

5. Sa pamahalaang bayan, lumakas ang kapangyarihan ng
mga masalaping mngangalakal. Dahil na rin dito, napilitan
ang mga hari na ipagbili ang karapatang mangalakal sa
mga makapangyarihang "guild".
Hindi nagtagal, umunlad ang kapangyarihan ng hari dahil
sa mga bagong sandata nila. Sinasaligan nito ang iba't-
ibang antas ng tao. unti-unting nagbigay-daan ang dating
sistemang pyudal sa isang matatag na pamahalaan na
nasa kamay ng makapangyarihang hari.