2. Nang tumunog ang batingaw para sa
Noche Buena ay palihim namang
nagtungo si Basilio sa gubat. Sa
tulong ng liwanag ng buwan ay
naaaninag ni Basilio ang daan
patungo sa puntod ng kanyang ina.
Hindi niya nalilimutang dalawin ang
puntod ng kanyang ina taon-taon.
3. Nakayuko si Basiliong naglalakad
habang sinisilip ang mga bituin mula
sa siwang ng mga punongkahoy.
Nagpatuloy siyang naglalakad sa loob
ng kagubatan hanggang makarating
siya sa isang matanda at sira-sirang
moob.
4. Huminto siya sa isang bunton ng
bato, nagtanggal siya ng sombrero
at nagdasal. Umupo siya sa isang
bato at nag-isip. Nanumbalik sa
kaniya ang mga panahon na hindi
niya malilimutan.
5. Labintatlong taon na ang nakararaan simula nang mamatay
ang kanyang ina at malinaw pa rin sa kanyang alala ang lahat
ng mga nangyari. Sa gubat na ito nalagutan ng hininga ang
kanyang ina. May isang lalaking sugatan ang lumapit sa kanya
na nag-utos na manguha ng kahoy na pansiga. Pagbalik niya
ay isa nang bangkay ang lalaking iyon na katabi ng kaniyang
ina na patay na rin. Isang lalaki pa ang dumating at siya ay
tumulong kay Basilio sa pagsisiga sa bangkay ng lalaki at
paglibing sa kanyang ina. Pagkatapos nito, inabutan siya ng
pera at iniutos na umalis na sya sa lugar na iyon. Ang lalaking
ito ay noon lamang niya nakita, mataas, mapupula ang mga
labi,at may katangusan ang ilong.
6. Naisip ni Basilio na maglakbay at
makipagsapalaran sa Maynila. Pagdating doon
ni Basilio ay nagkasakit siya at gula-gulanit ang
damit na suot. Doon niya natagpuan si Kapitan
Tiago kasama si Tiya Isabel na kakatapos
lamang dalhin si Maria Clara sa beateryo.
Nawala sa kanyang paningin ang sinusundang
sasakyan. Nagtanong tanong siya sa kanyang
pinuntahan. Kinuha naman siya bilang isang
utusan ngunit walang bayad.
7. Pinag-aral siya ni Kapitan Tiago sa San Juan de
Letran. Pumasok si Basilio na walang maayos na
damit. Madalas siyang pagtawanan ng kanyang
mga kamag-aral dahil sa sira-sira niyang damit.
Naging masipag si Basilio na magsaulo ng mga
leksyon. Naisaulo niya nang buong-buo ang mga
aralin. Kaya sa tuwing siya ay tatanungin ng guro
ay nakasasagot siya nang buong-buo. Nakapasa
siya sa kaniyang unang taon habang ang iba sa
kanyang mga kamag-aral ay kinailangang umulit.
8. Sa ikalawang taon ni Basilio ay
nanalo sa sabong si Kapitan Tiago
kaya naman binigyan siya nito ng
balato. Ibinili niya ito nang maayos
na damit, piyeltrong sombrero, at
sapatos.
9. Noong ikatlong taon niya ay nagkaroon siya
ng gurong mahilig gawing katawa-tawa ang
kanyang mag-aaral. Palibhasa ay tahimik
lamang si Basilio kaya naisip ng propesor na
tawagin si Basilio. Inakala ng propesor na
hindi handa si Basilio sa aralin kaya nagulat
ang guro nang sumagot ito nang kumpleto at
walang hinto. Dahil dito ay binansagan siyang
loro ng guro.
10. Ang ikaapat na taon ni Basilio ay puno ng pagbabago.
Ang isa sa dalawa niyang propesor ay tanyag,
kinagigiliwan ng lahat, marunong, makata, at may
malayang pagkukuro. Isang araw ay may nakagalit ang
propesor na ito sa ilang kadete na naging sanhi ang pag-
aaway at paghahamon. Kaya nangalap at nangakong
bibigyan niya ng mataas na marka ang sinumang sasama
sa labanan gamit ang sable o espada. Tuwang-tuwa ang
kanilang propesor habang sila ay pinapanood. Dahil sa
kasipagan ni Basilio sa pag-aaral, siya ay nakakuha ng
mataas na marka nang taong iyon at nabigyan pa ng
medalya.
11. Sa nakitang pagsisikap ni Basilio sa
pag-aaral, hinamon ni Kapitan Tiago na
nuon ay galit sa mga prayle dahil sa
pagmomongha ni Maria Clara, na lumipat
ang binata sa Ateneo na noon ay sikat na
sikat. Maraming natutuhan dito si Basilio.
Kaya naman siya ang nahirang na
magsalita sa araw ng kanilang
pagtatapos.
12. Nais ni Basilio na kumuha ng medisina
samantalang abogasya naman ang gusto ni
Kapitan Tiago. Ngunit sa bandang huli ay
napapayag ni Basilio ang amo. Inakala ni
Kapitan Tiago na kung magdodoktor si Basilio
ay maaari itong makakuha ng lason na
magagamit at mailalagay sa tari ng kanyang
mga manok. Ang lason na ito ay nakukuha sa
pagtitistis ng bangkay ng isang Intsik na
namatay sa sipilis.
13. Lalong nagsumikap si Basilio
sa pag-aaral sa napili nitong
kurso. Pagkatapos ng ikatlong
taon ay kumikita na siya.
Hinangad niyang bumalik sa
bayan at pakasalan si Huli.
14. Sa araw ng kanilang
pagtatapos, lahat ay
nagnanais na siya ay
mapakinggan at ito na ang
simula ng pagbabago ng
kanyang kinabukasan.