Heimurinn er hér

1. Heimurinn er hér
Stefna skóla- og frístundasviðs um fjölmenningarlegt skóla- og frístundastarf
Fríða Bjarney Jónsdóttir, verkefnastjóri fjölmenningar í leikskólum SFS
frida.b.jonsdottir@reykjavik.is

2. Börn af erlendum uppruna í
leikskólum
1325
11481132
10761050
960
871
706
640
Haust 2014Haust 2013Haust 2012Haust 2011Haust 2010Haust 2009Haust 2008Haust 2007Haust 2006
Fjöldi barna af erlendum uppruna í leikskólum 2006-2014

3. Bakgrunnur barna
320
281
261
234
176
144
137
75
52
90
115
100
105
103
103
98
92
86
62
62
51
46
35
30
23
19
13
49
37
45
47
43
33
30
21
23
47
49
57
46
58
61
45
51
32
0 50 100 150 200 250 300 350
Haust 2014
Haust 2013
Haust 2012
Haust 2011
Haust 2010
Haust 2009
Haust 2008
Haust 2007
Haust 2006
Þróun 5 algengustu þjóðerna frá 2006
Pólland Filippseyjar Litháen Víetnam Tæland

4. Grunnskólanemendur með
íslensku sem annað mál
Algengustu tungumálin
• Niðurstöður úr
málkönnunarprófinu
milli mála vor 2014
• 1800 nemendur með
annað móðurmál en
íslensku
• Fjöldi tungumála í kringum
60
• Flest börn fædd á Íslandi
• Tímafrekt ferli að ná tökum
á íslensku skólamáli
• 50% vökutímans
• Frístundastarfið mikilvægt

5. FerliðviðmótunfjölmenningarstefnuSFS
• Fjölmenningarstefna Reykjavíkur 2001,
• Fjölmenningarstefna leikskóla 2001 og 2006
• Mannréttindastefna 2006
• Starfshópur skipaður af skóla og frístundaráði 2011
• Stefnan meðal verkefna hópsins
• Formenn Óttar Proppé - Oddný Sturludóttir
• Fulltrúar í hópnum úr skóla- og frístundastarfi, aðalskrifstofu og
foreldrar
• Rýnihópafundir og samráð við aðila utan hópsins
• Stefnan samþykkt 2014, útgefin 2015
• Þýðingar á stefnunni (enska og pólska)
• Fjölmenningarteymi SFS (fulltrúi leik, grunn, frí) heldur utan um
innleiðingu stefnunnar

6. Undirliggjandilög og stefnumótuns.s.
MannréttindastefnaRvk.og Barnasáttmálinn
• 30. grein:
• Börnum sem tilheyra minnihlutahópum
skal ekki bannað að njóta eigin
menningar, iðka eigin trú eða nota eigið
tungumál í samfélagi með öðrum í
hópnum.
• 5. grein:
• Aðildarríki eiga að virða ábyrgð, réttindi
og skyldur foreldra til að veita börnum
sínum leiðsögn og stuðning í samræmi
við þroska þeirra!
• 29. grein:
• Menntun á að gefa börnum tækifæri til
að þroskast á eigin forsendum, rækta
hæfileika sína og undirbúa þau til að
lifa ábyrgu lífi í frjálsu þjóðfélagi í anda
skilnings, friðar, umburðarlyndis,
jafnréttis kynjanna og vináttu allra
þjóða og þjóðernishópa.

7. Leiðarljós
,,Leiðarljós stefnunnar er að í fjölmenningarlegu skóla- og
frístundastarfi nái öll börn árangri í námi og leik, standi vel að vígi
félagslega og fái tækifæri til að vera stolt af bakgrunni sínum og
menningu“.

8. Uppbygging stefnu
• Meginstoðir og helstu markmið
• Lýsing á hlutverki starfsstaða SFS
• Lýsing á hlutverki aðalskrifstofu SFS
• Stiklur – hugmyndir, ítarefni og gátlistar
• Heimurinn er hér mun fléttast saman við jafnréttisáætlanir,
læsisstefnu leikskóla, lestrarstefnu grunnskóla og nýtast
starfsfólki til stuðnings góðu starfi
„Fólk er eins og snjallsímar.
Þeir eru ólíkir og með allskonar
möguleika. Það er ekki útlitið
eða liturinn sem skiptir aðal
máli heldur hugbúnaðurinn. „
Jón Gnarr
Fyrrverandi borgarstjóri í
Reykjavík

9. Meginstoðir
• Fjölbreyttir kennslu-
og starfshættir
• Íslenska sem annað
mál og virkt tvítyngi
• Samstarf við foreldra

10. Hafa í huga!
Fjölmenningarlegt skólastarf ekki aukaverkefni heldur leið til að
hugsa gagnrýnið og meðvitað um allt skólastarfið:
A. Móttaka og aðlögun allra nemenda
B. Nám, leikur og frístundastarf (tungumál, menning, samskipti,
samstarf, valdefling og þátttaka í barnahópnum)
C. Viðfangsefni, leikefni og umhverfi skólans endurspegli
margbreytileika mannlífsins – unnið með viðhorf og fordóma
D. Menningarnæmi einkenni samskipti og samstarf við fjölskyldur

11. Menningarnæmi,milli/fjölmenningarfærni,
þverþjóðlegfærni
• Menningarnæmi (e. culturally responsive) felur í sér skilning,
hlustun, virðingu
• Milli/fjöl – menningarfærni (e. intercultural competence) felur í sér
getu til aðgerða, hæfileikann til að bregðast við og rýna til gagns
• Þverþjóðleg færni (e. transnational competence) skiptist í nokkrar
víddir(Hanna Ragnarsdóttir, 2010, Vertovec, 2009).
• Greinandi vídd felur t.d. í sér skilning á grundvallar trú, skoðunum, gildum og siðum annarrar
menningar og samfélags og hæfni til að tengja og yfirfæra þann skilning á eigin menningu og
samfélag. Tilfinningaleg vídd felur m.a. í sér að vera opinn fyrir og sýna ólíkri menningu,
reynslu, hefðum og gildum áhuga og virðingu. Í skapandi vídd felst m.a. hæfileiki til að nýta sér
möguleika ólíkrar menningar til lausnaleitar og innblásturs. Samskiptavídd felur t.d. í sér færni
í ólíkum tungumálum og færni í samskiptum þvert á menningu.
• Open door policy without reaction!
• Allir velkomnir en ekki geta til aðgerða stundum kallað „Liberal multiculturalism“ þarf að
skipta því út fyrir „critical multiculturalism“
• Hvernig skólamenningum viljum við byggja upp?
• Þurfum stöðugt að vera að endurmeta, endurskoða og endurstilla
eigin viðhorf og færni til að stuðla að sjálfsþroska í samskiptum
11

12. 12

13. Jafnrétti eða Jafnræði?

14. Niðurstöður rannsókna
• Niðurstöður rannsóknarinnar Learning Spaces for Inclusion and Social
Justice: Education in multicultural societies:
• Foreldrar um skólabrag og viðmót stjórnanda:
• Hún (leikskólastjórinn) man eftir mér og ég held að hún viti meira og minna allt um
flesta foreldra og hvað þeir eru að ganga í gegnum.
• Hún (leikskólastjórinn) var hjálpsöm frá upphafi, útbjó námskeið og fræðslu fyrir
foreldra allt til þess að þeir gætu hist og tengst hver öðrum.
• Hún (leikskólastjórinn) er mjög opin gagnvart foreldrum, og það er alltaf
foreldrakaffi, foreldrakvöld, jólaball hvað sem er til að foreldrar og börn geti hist
saman og talað saman, ég held að hún geri þetta til þess að taka okkur
innflytjendur inn í samfélagið!
• Kennararnir og stjórnandinn eru mjög hjálplegir þú getur leitað til þeirra með hvað
sem er.
• Í gamla leikskólanum hennar dóttur minnar var kennari sem talaði okkar
móðurmál sem var frábært, en það nægði samt ekki, ég átti ekki mikil samskipti
við aðra kennara og þetta var ekki sama góða andrúmsloftið og ríkir hér.

15. Stiklur í Heimurinn er hér
• Í stiklunum er að finna hugmyndir, aðferðir, leiðir og ítarefni til
að vinna með grunnþætti stefnunnar dæmi um það eru:
• Orðalistar og fleira efni á 10 tungumálum
• Móttökuáætlanir í skóla- og frístundastarfi
• Samvinnunámsaðferðir og leiðir til að vinna með samskipti í
fjölbreyttum barnahópum
• Aðferðir í kennslu íslensku sem annars máls
• Leiðir til að vinna með fjölbreytt tungumál í skólastarfinu og
byggja á móðurmáli barna í kennslu
• Hugmyndir að fjölbreyttum leiðum til að eiga í samskiptum við
foreldra sem tala ekki íslensku
• Og margt fleira

16. • Velkomin Móttaka nýrra nemenda á fjölbreyttum tungumálum
• Móttökuáætlun fyrir grunnskóla
• Fjölmenningarvefur fyrir leikskóla
• Móttökuáætlun fyrir frístundamiðstöðvar
• Bæklingar um frístund á fjölbreyttum tungumálum
• Samningur um samskipti - tvítyngisorðabækur
Verkfæri

17. Einn leikskóli – mörg tungumál
• Hátt hlutfall tvítyngdra
leikskólabarna greinist með
málþroskafrávik
• Þarf að byrja að huga að vinnu
með börnum og foreldrum
strax í upphafi – sameiginleg
ábyrgð
• Miða starfið að því hvar
börnin eru stödd:
• Hvernig vinnum við með börn
sem eru byrjendur í íslensku sem
öðru máli?
• Hvernig vinnum við með börn
sem eru lengra komin í íslensku
sem öðru máli?

18. Fjölmenningarvefur leikskóla

19. Upplýsingar til leikskólaforeldra

20. Upplýsingar til grunnskólaforeldra

21. Foreldravefurinn

22. Tungumálatorg

23. Samstarf við BBS
• Heilahristingur – heimanámsaðstoð
• Menningarmót
• Fjölskyldumorgnar

24. Samstarf við Móðurmál

25. Innleiðing stefnunnar 2015-2017
• Fjölmenning einn af fimm megináhersluþáttum í starfsáætlun SFS
2015-2016
• Námskeið fyrir kennara í samstarfi við HÍ
• Fræðslufundir og námskeið fyrir kennara og starfsfólk í skóla- og
frístundastarfi
• Ráðgjöf til kennara og fræðsla á starfsdögum skóla
• Þróunarsjóður SFS með áherslu á fjölmenningu
• Endurskoðuð úthlutun til grunnskóla vegna íslenskukennslu
• Aukin kennsluráðgjöf vegna stuðnings við grunnskólanemendur
• Pólskumælandi stuðningur í leikskóla
• Móðurmálskennsla í grunnskólum – fjöltyngdir farkennarar
• Þróunarverkefni SAMFOK, SFS og Móðurmálssamtaka
• Tillaga frá Reykjavíkurráði ungmenna til Borgarráðs

26. Áskoranir og tækifæri til
umbóta
• Stoðir stefnunnar ávarpa margar af þeim áskorunum sem eru til staðar
• Kennsla íslensku sem annars máls - móðurmálskennsla og virkt tvítyngi
• Félagsleg samskipti – vinátta og þátttaka í íslensku samfélagi
• Fjölbreytt samstarf við foreldra
• Nám og frístundir barna hælisleitenda
• Heildræn nálgun á nám og kennslu barna í Fellahverfi borið árangur:
• 2003-2013 var hlutfall nemenda sem gat lesið sér til gagns á bilinu 22-49%
• Árið 2014 hækkaði þetta upp í 65%
• Árið 2015 var hlutfallið 67% yfir meðaltali borgarinnar
• 80% kennslustunda metnar „góðar“ skv. ytra mati
• Pals- Byrjendalæsi og fjölmargar aðrar leiðir
• 1.2. Fellaskóli
• Okkar mál, verkefni á mörkum skólastiga. Ösp/Holt
• Samvinna kennara og mikil trú á getu nemenda

27. Skýrsla 0ECD um menntun innflytjenda
2015 http://dx.doi.org/10.1787/9789264249509-en
• Evrópska framfarastofnunin, ber saman stefnumótun stjórnvalda,
greinir sameiginlegar áskoranir og bendir á lausnir
• Skýrsla OECD 2015, menntun innflytjenda, samantekt og helstu
ábendingar:
• Endurskoða menntastefnu og varast „hallalíkanið“ skort á trú á getu nemenda
• Hvetja og fræða alla kennara til að vinna með fjölmenningarlegt skólastarf, ekki
bara sérkennara
• Bjóða upp á leikskóla fyrir öll börn
• Forðast að safna börnum innflytjenda í sérstaka skóla
• Byrja strax að vinna með nýja tungmálið í aðstæðum þar sem börnin geta tengt
viðfangsefni og samskipti við tungumálið
• Samstarf við foreldra

28. TAKK FYRIR
28