Cơ sở khoa học về quản lý nhà nước đối với khai thác tài nguyên khoáng sản.docx

Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI
VỚI KHAI THÁC TÀI NGUYÊN KHOÁNG SẢN
1.1. Tài nguyên khoáng sản
1.1.1. Các khái niệm
* Khái niệm “Tài nguyên khoáng sản”
Theo từ điển tiếng Việt định nghĩa “Tài nguyên là nguồn của cải thiên
nhiên chưa khai thác hoặc đang tiến hành khai thác”.
Tài nguyên khoáng sản là tích tụ vật chất dưới dạng hợp chất hoặc đơn
chất trong vỏ trái đất, mà ở điều kiện hiện tại con người có đủ khả năng lấy ra
các nguyên tố có ích hoặc sử dụng trực tiếp chúng trong đời sống hàng ngày.
Tài nguyên khoáng sản thường tập trung trong một khu vực gọi là mỏ
khoáng sản. Tài nguyên khoáng sản có ý nghĩa rất quan trọng trong sự phát triển
kinh tế của loài người và khai thác sử dụng tài nguyên khoáng sản có tác động
mạnh mẽ đến môi trường sống. Một mặt, tài nguyên khoáng sản là nguồn vật
chất để tạo nên các dạng vật chất có ích và của cải của con người. Bên cạnh đó,
việc khai thác tài nguyên khoáng sản thường tạo ra các loại ô nhiễm như bụi,
kim loại nặng, các hóa chất độc và hơi khí độc (SO2, CO, CH4 v.v...).
Tài nguyên khoáng sản được phân loại theo nhiều cách:
- Theo dạng tồn tại: Rắn, khí (khí đốt, Acgon, He), lỏng (Hg, dầu, nước
khoáng).
- Theo nguồn gốc: Nội sinh (sinh ra trong lòng trái đất), ngoại sinh (sinh
ra trên bề mặt trái đất).
- Theo thành phần hóa học: khoáng sản kim loại (kim loại đen, kim loại
màu, kim loại quý hiếm), khoáng sản phi kim (vật liệu khoáng, đá quý, vật liệu
xây dựng), khoáng sản cháy (than, dầu, khí đốt, đá cháy).

9
* Khái niệm “Khai thác tài nguyên khoáng sản”
Theo quy định tại khoản 7 Điều 2 Luật khoáng sản năm 2010, khái niệm
“Khai thác khoáng sản” là hoạt động nhằm thu hồi khoáng sản, bao gồm xây
dựng cơ bản mỏ, khai đào, phân loại, làm giàu và các hoạt động khác có liên
quan.
Khai thác khoáng sản là hoạt động có sự tham gia của tất cả các chủ thể
liên quan đến khoáng sản gồm: Nhà nước - Người dân - Doanh nghiệp. Kết quả
của hoạt động này là chuyển hóa khoáng sản từ ở dạng “tiềm năng” thành hàng
hóa; là giai đoạn chuyển hóa giá trị “tiềm năng” của khoáng sản thành giá trị
hiện thực, đem lại nguồn lợi thực tế cho phát triển kinh tế - xã hội đất nước cũng
như doanh nghiệp và người dân. Do đó, hoạt động này cần có sự quản lý, giám
sát chặt chẽ để tài sản do thiên nhiên ban tặng được khai thác, sử dụng một cách
có hiệu quả nhất.
1.1.2. Những đặc điểm của tài nguyên khoáng sản
Để làm rõ vấn đề QLNN về khai thác tài nguyên khoáng sản cũng cần
đánh giá đầy đủ những đặc điểm chung cũng như đặc điểm riêng của tài sản
“khoáng sản”, các đặc điểm này đó là:
- Tính hữu hạn, không tái tạo: Khoáng sản được hình thành tích tụ trong
quá trình hoạt động địa chất rất lâu dài hàng triệu năm trước đó và không phải
là vô hạn. Hầu hết các loại khoáng sản (trừ một số loại khoáng sản như nước
khoáng, nước nóng thiên nhiên) khi đã được khai thác để sử dụng đều “không
thể tái tạo”. Chính vì vậy, khi khai thác, sử dụng khoáng sản trong từng thời kỳ
cần cân nhắc kỹ để tối đa hóa lợi ích phục vụ phát triển kinh tế - xã hội trước
mắt cũng như lâu dài. Nói cách khác, khoáng sản phải được khai thác, sử dụng
triệt để, hợp lý, tiết kiệm có hiệu quả cao nhất.
- Tính rủi ro địa chất: Khi đầu tư kinh doanh vào bất kỳ lĩnh vực nào cũng
đều có những rủi ro ở mức độ nhất định. Tuy nhiên, đầu tư vào lĩnh vực

10
khoáng sản có mức độ rủi ro cao hơn bởi có một rủi ro khác xuất phát từ đặc
điểm của loại tài sản này. Mỏ khoáng sản là thực tại khách quan, nằm ngoài ý
muốn của con người. Khi thực hiện các hoạt động như điều tra, đánh giá, thăm
dò khoáng sản là con người mong muốn có các thông tin đầy đủ hơn về mỏ
khoáng sản đó trước khi đầu tư khai thác. Tuy nhiên, trong thực tế, kể cả trong
trường hợp một mỏ khoáng sản đã được thăm dò tỉ mỉ thì vẫn có những khu vực
không có công trình thăm dò, khi khai thác sự thay đổi chiều dày, hàm lượng
v.v… và chất lượng, thậm chí không có quặng nằm ngay tại những khu vực này.
Đây chính là tính “rủi ro địa chất” của khoáng sản (nằm ngoài ý muốn của con
người). Tính rủi ro địa chất của các loại khoáng sản khác nhau cũng khác nhau.
Thường khoáng sản quý, hiếm có mức độ rủi ro cao hơn. Ngược lại, những loại
khoáng sản thông thường như khoáng sản làm vật liệu xây dựng có độ rủi ro
thấp hơn. Khoáng sản có độ rủi ro càng cao về địa chất thì mức độ đầu tư cho
hoạt động tìm kiếm, thăm dò cũng càng lớn và ngược lại. Đây là đặc điểm cần
quan tâm của khoáng sản không giống với các loại tài sản hữu hình khác.
- Lợi thế so sánh (“địa tô chênh lệch”): Tương tự như đối với một số loại
tài nguyên thiên nhiên khác như tài nguyên đất, tài nguyên rừng, khi đầu tư khai
thác cùng loại khoáng sản nhưng mỏ có vị trí thuận lợi, có điều kiện địa chất -
mỏ thuận lợi hơn thì cũng có lợi thế hơn (chi phí sản xuất thấp hơn, có lợi nhuận
cao hơn lợi nhuận trung bình) so với các mỏ có điều kiện khó khăn, phức tạp.
Trường hợp này cũng tương tự như trong nông nghiệp khi sản xuất trên mảnh
đất có điều kiện tự nhiên khác nhau mà thường được gọi là “địa tô chênh lệnh”.
Lợi thế so sánh phụ thuộc vào đặc điểm mỏ khoáng sản, thay đổi theo thời gian,
không gian cũng như sự phát triển của trình độ khoa học - công nghệ khai thác,
chế biến loại khoáng sản đó. Cùng một loại khoáng sản, cùng một điều kiện địa
chất mỏ như nhau, nhưng mỏ có vị trí địa lý thuận

11
lợi (gần đường giao thông chính, gần các yêu cầu phải đáp ứng như: tài nguyên
nước, lao động v.v...) thì sẽ có chi phí thấp hơn, sinh ra lợi nhuận cao hơn so với
một mỏ khoáng sản cùng loại nhưng có vị trí không thuận lợi, nằm
ở vùng sâu, vùng xa, hạ tầng cơ sở vật chất, xã hội thấp kém v.v...
- Quan hệ hữu cơ với tài nguyên đất: Khoáng sản luôn gắn liền và có quan
hệ hữu cơ với tài nguyên đất. Khi khai thác khoáng sản luôn phải sử dụng một
diện tích đất mặt nhất định, kể cả khi khai thác khoáng sản bằng phương pháp
hầm lò. Do đó, khi giải quyết vấn đề sở hữu về khoáng sản, cũng như khi đưa ra
các giải pháp nhằm quản lý, bảo vệ tốt khoáng sản chưa khai thác chúng ta cũng
phải giải quyết cả vấn đề liên quan giữa quyền quản lý, bảo vệ, khai thác khoáng
sản với quyền sử dụng đất đai, những vấn đề về lợi ích khác có liên quan.
- Quan hệ hữu cơ với tài nguyên nước: Tương tự như đối với tài nguyên
đất, khoáng sản cũng có mối quan hệ hữu cơ với tài nguyên nước. Khi tiến hành
khai thác một số loại khoáng sản, chúng ta phải sử dụng một lượng nước mặt
cũng như nước ngầm để phục vụ công tác khai thác (nước sinh hoạt, nước phục
vụ khai - tuyển v.v..). Trong nhiều trường hợp, thân khoáng sản gắn liền với
nguồn tài nguyên nước nên khi khai thác đã ảnh hưởng trực tiếp tới nguồn tài
nguyên nước nằm trong khu vực khai thác khoáng sản. Khi đó, trong quá trình
khai thác cũng phải giải quyết vấn đề pháp lý khi sử dụng, tác động đến tài
nguyên nước.
- Tính “đa dụng”, “đa mục đích”, “đa khoáng” và thay đổi giá trị dụng
theo thời gian, trình độ phát triển của khoa học công nghệ: Tùy theo nhu cầu sử
dụng của nền kinh tế quốc dân mà khoáng sản được sử dụng cho các mục đích
khác nhau. Đá vôi với chất lượng khác nhau có thể sử dụng để rải đường, xây
dựng công trình dân dụng, công nghiệp hoặc dùng làm nguyên liệu xi măng. Đá
hoa trắng có chất lượng tốt, độ trắng cao được chế biến làm

12
đá vôi dạng bột, dạng hạt cung cấp làm phụ gia trong sản xuất giấy, cao su, sơn
v.v... Khoáng sản nói chung, nhất là khoáng sản kim loại thường là khoáng sản
đa khoáng nên cần sử dụng tổng hợp, hợp lý có hiệu quả các khoáng vật, thành
phần có ích đi kèm với khoáng sản chính. Mặt khác, một loại khoáng sản khi
nằm độc lập thì có thể được xem là khoáng sản chính nhưng lại được coi là đất
đá thải khi khai thác đồng thời với một loại khoáng sản khác. Ví dụ: khi khai
thác than lộ thiên, đá vôi hoặc đá vật liệu xây dựng thông thường được coi là đất
đá thải, nhưng nếu biết và sử dụng hợp lý thì nó lại là nguyên liệu đầu vào cho
mục đích khác như: rải đường, nguyên liệu sản xuất xi măng, v.v...
Hoặc, do trình độ công nghệ tuyển thấp, hàm lượng biên của quặng titan sa
khoáng (năm 1993) khoảng 10 -15 kg/m3, nhưng đến năm 2011, đã giảm xuống
còn khoảng 5 kg/m3 do trình độ tuyển khoáng đã phát triển.
- Tác động trực tiếp tới môi trường trong hoạt động khoáng sản: Hoạt
khai thác khoáng sản có tác động tiêu cực và trực tiếp tới môi trường, thậm chí
rất lớn (hủy hoại đất mặt, thủy sinh, môi trường nước, môi trường không khí
v.v...). Tác động này không chỉ ảnh hưởng trong phạm vi khu vực khai thác
khoáng sản mà còn ảnh hưởng tới phạm vi rộng lớn hơn ở xung quanh hoạt động
khai thác, chế biến khoáng sản. Do đó, khi xây dựng các chế định pháp lý quản
lý khoáng sản cần phải giải quyết các vấn đề pháp lý liên quan đến môi trường
trong hoạt động khai thác khoáng sản.
1.1.3. Quyền sở hữu về tài nguyên khoáng sản
Xét về phương thức sản xuất, tài nguyên khoáng sản là tư liệu sản xuất,
một trong những yếu tố của lực lượng sản xuất, là một trong những nguồn lực
phát triển kinh tế - xã hội đất nước. Với những cơ sở thực tiễn và pháp lý rõ ràng,
với bản chất của nhà nước xã hội chủ nghĩa, nhân dân có quyền làm chủ đất
nước, quyết định mọi vấn đề về phát triển đất nước, có quyền sở hữu đối với
những tài sản quốc gia. Để xây dựng và phát triển đất nước, nhân dân

13
không những có quyền mà cần phải nắm chắc các nguồn lực, các tài sản cơ bản,
quan trọng nhất của đất nước để việc sử dụng các nguồn lực, tài sản đó một cách
hiệu quả.
Như đã nêu trên, tại Điều 53 Hiến pháp năm 2013 của Nước Cộng hòa Xã
hội chủ nghĩa Việt Nam, tài nguyên khoáng sản là “tài sản công” thuộc sở hữu
toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý. Khi nhân dân
được là chủ sở hữu thực sự thì các nguồn lực, tài sản công mới có khả năng phát
huy cao độ sức mạnh của mình, mục tiêu xây dựng xã hội công bằng, dân chủ,
văn minh mới có cơ hội thực hiện. Chính vì vậy, Điều 200 Bộ luật Dân sự của
Việt Nam cũng quy định các tài sản thuộc hình thức sở hữu nhà nước, trong đó
có “tài nguyên trong lòng đất”. Với tư cách là đại diện chủ sở hữu toàn dân, Nhà
nước thể chế hóa các quyền năng của chủ sở hữu trong Luật khoáng sản (năm
1996, năm 2005 và mới đây nhất là Luật khoáng sản năm 2010) và các văn bản
dưới Luật được thể hiện trong những điều, khoản quy định trong hệ thống văn
bản pháp luật về khoáng sản.
Điều 1 Luật khoáng sản năm 2010 đã khẳng định “Luật này quy định việc
điều tra cơ bản địa chất về khoáng sản; bảo vệ khoáng sản chưa khai thác; thăm
dò, khai thác khoáng sản; quản lý nhà nước về khoáng sản trong phạm vi đất
liền, hải đảo, nội thủy, lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế
và thềm lục địa của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”. Điều này chứng
tỏ, chỉ có Nhà nước là người đại diện chủ sở hữu về TNKS mới có đủ quyền
năng để quy định các quyền liên quan đến việc chiếm dụng, sử dụng và định
đoạt tài sản là khoáng sản như nội dung của Luật.
Xuất phát từ bản chất của khoáng sản mà các quyền năng của sở hữu cũng
khác nhau về hình thức và mức độ pháp lý khi nó chuyển hóa từ trạng thái tự
nhiên vốn có (chưa khai thác) sang giai đoạn đã được khai thác (được đưa ra
khỏi trạng thái tự nhiên). Cụ thể là:

14
- Khi khoáng sản chưa khai thác, chưa cấp phép thăm dò, khai thác cho
tổ chức, cá nhân: Tài nguyên khoáng sản hoàn toàn thuộc sở hữu toàn dân (nói
cách khác là thuộc sở hữu của Nhà nước). Theo đó, bất kỳ tổ chức, cá nhân nào
muốn thăm dò, khai thác khoáng sản phải được cơ quan nhà nước có thẩm quyền
cho phép.
- Khi mỏ khoáng sản đã được cấp phép cho một tổ chức, cá nhân nào đó
để khai thác thì quyền sở hữu đối với khoáng sản phụ thuộc vào trạng thái của
loại khoáng sản đó. Theo đó, nếu khoáng sản nằm trong khu vực khai thác của
tổ chức, cá nhân nhưng chưa được khai thác, quyền định đoạt bị hạn chế (không
được tự quyết định việc chuyển nhượng, bán cho tổ chức cá nhân khác mà phải
được phép của cơ quan có thẩm quyền cấp phép); nếu đã khai thác (khoáng sản
không còn ở trạng thái tự nhiên - còn gọi là khoáng sản nguyên khai) thì tổ chức,
cá nhân đó có quyền tự quyết định bán cho tổ chức, cá nhân theo thỏa thuận.
Như vậy, làm rõ bản chất về các quyền năng đối với tài sản là tài nguyên
khoáng sản có ý nghĩa quan trọng đối với việc đưa ra các chế định pháp lý quy
định quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân khai thác tài nguyên khoáng sản.
1.1.4. Vai trò của khai thác tài nguyên khoáng sản đối với phát triển
kinh tế - xã hội
Khai thác tài nguyên khoáng sản có vai trò quan trọng đối với sự phát
triển kinh tế - xã hội, thể hiện ở một số nội dung sau:
- Tài nguyên khoáng sản là một phần quan trọng trong các nguồn tài
nguyên thiên nhiên, sản phẩm của hoạt động khai thác khoáng sản là vật liệu
một nền tảng quan trọng cho sự phát triển của xã hội loài người. Vỏ trái đất trữ
lượng một khối lượng lớn tài nguyên khoáng sản và từ thời cổ đại đến nay, nhân
loại đã biết khai thác, chuyển đổi tài nguyên khoáng sản thành nguyên

15
liệu sản xuất ra các công cụ kim loại, máy móc và thiết bị, linh kiện, xe có động
cơ, các tế bào năng lượng mặt trời, tuabin gió, máy tính, internet, truyền thông
vệ tinh, và cả tên lửa; chúng xuất hiện trong thiết bị y tế và vô số các sản phẩm
khác cho phép loài người nâng cao chất lượng cuộc sống theo nhiều cách khác
nhau. Những sản phẩm được sản xuất từ tài nguyên khoáng sản đã trở nên quen
thuộc và trở thành một nhu cầu thiếu yếu đối với xã hội ngày nay.
- Bên cạnh việc trở thành những sản phẩm phục vụ cho cuộc sống, các
sản phẩm của tài nguyên khoáng sản thô là những thành phần cần thiết của nền
kinh tế toàn cầu của thế giới, nguyên liệu là cơ sở của tất cả các nền kinh tế công
nghiệp hiện đại. Tài nguyên khoáng sản là nguyên liệu để sản xuất các sản phẩm
giá trị gia tăng. Nếu một quốc gia không sở hữu hoặc không thể nhập khẩu các
tài nguyên khoáng sản làm nguyên liệu ban đầu thông qua con đường thương
mại quốc tế, quốc gia đó không thể sản xuất và xuất khẩu hàng hóa hoặc sử dụng
lực lượng lao động của mình một cách hiệu quả. Ví dụ: phần lớn nền kinh tế Mỹ
đã được xây dựng vào nguồn tài nguyên khoáng sản trong nước, từ nguồn tài
nguyên khoáng sản, người Mỹ xây dựng đường sắt, tàu hỏa, máy bay, động cơ
xe... Và từ các ngành công nghiệp, người Mỹ tạo ra hàng triệu công ăn việc làm
được trả lương cao và đào tạo cơ bản.
- Sự phát triển của nền kinh tế thế giới dẫn đến tăng trưởng tiêu thụ tài
nguyên khoáng sản trong suốt thế kỷ 20. Giữa năm 1960 và 1995, kinh tế thế
giới sử dụng tài nguyên khoáng sản gấp 2,5 lần. Tuy vậy tài nguyên khoáng sản
là nguồn tài nguyên hữu hạn, không tái tạo được vì vậy tất cả các nước phát triển
và đang phát triển trên thế giới phải đối mặt với những thách thức từ thực tế là
dân số và nền kinh tế tiếp tục phát triển nhưng nguồn tài nguyên khoáng sản
ngày càng cạn kiệt. Thách thức hiện nay đối với mỗi quốc gia và toàn thế giới là
để có được nguồn tài nguyên khoáng sản đủ cần thiết để duy trì tăng trưởng kinh
tế nhưng cũng cần phải đảm bảo phát triển bền vững và bảo vệ môi trường.

16
1.2. Quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản
1.2.1. Khái niệm quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản
Quản lý là một phạm trù xuất hiện trước khi có nhà nước với tính chất là một
loại lao động xã hội hay lao động chung được thực hiện ở quy mô lớn. Quản lý là
sự tác động lên một hệ thống nào đó với mục tiêu đưa hệ thống đó đến trạng thái
cần đạt được. QLNN ra đời với tính chất là loại hoạt động quản lý xã hội, là sản
phẩm của việc phân công lao động nhằm liên kết và phối hợp các đối tượng bị quản
lý. Có nhiều cách tiếp cận và quan niệm khác nhau về quản lý nhưng cách hiểu
chung nhất là “quản lý là sự tác động có tổ chức, có đích hướng của chủ thể quản
lý lên đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu dự kiến”.
Quản lý xã hội là sự tác động có tổ chức và bằng pháp quyền của bộ máy nhà
nước cùng với sự tác động của các chủ thể xã hội khác lên xã hội nhằm duy trì và
phát triển xã hội theo các đặc trưng và các mục tiêu đã lựa chọn.
Quản lý nhà nước là “một dạng quản lý xã hội đặc biệt mang tính quyền
lực nhà nước và sử dụng pháp luật và chính sách để điều chỉnh hành
vi của cá nhân, tổ chức trên tất cả các mặt của đời sống xã hội do các cơ quan
trong bộ máy nhà nước thực hiện, nhằm phục vụ nhân dân, duy trì sự ổn định và
phát triển của xã hội”. Nội hàm QLNN xuất hiện cùng với sự ra đời của Nhà
nước, đó là quản lý toàn xã hội. QLNN thay đổi phụ thuộc vào các chế độ chính
trị, lịch sử và đặc điểm văn hóa, trình độ phát triển kinh tế-xã hội của mỗi quốc
gia qua các giai đoạn lịch sử. Hay nói cách khác QLNN là tất cả các hoạt động
được thực hiện bởi cơ quan nhà nước bao gồm hoạt động lập pháp, hành pháp
và tư pháp.
Quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản là sự tác động có
hướng đích, có tổ chức của hệ thống cơ quan QLNN về khoáng sản đến các cá
nhân, doanh nghiệp, tổ chức bằng các công cụ, nguyên tắc và phương pháp quản
lý, nhằm hướng hoạt động khai thác tài nguyên khoáng sản phù hợp với mục tiêu
phát triển bền vững.

17
1.2.2. Sự cần thiết phải quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên
khoáng sản
Khoáng sản của Việt Nam đa dạng về chủng loại, đến nay đã phát hiện,
điều tra, đánh giá trên 60 loại khoáng sản, trong đó có một số loại khoáng sản có
quy mô lớn, phân bố tập trung, nhưng công tác điều tra cơ bản, thăm dò, khai
thác, chế biến và sử dụng khoáng sản cho đến nay còn nhiều bất cập.
Để đảm bảo tính ổn định và bền vững cho sự nghiệp phát triển kinh tế xã
hội của đất nước, để việc thăm dò, khai thác, sử dụng khoáng sản hợp lý, tiết
kiệm, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đảm
bảo an ninh, quốc phòng việc quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng
sản là rất cần thiết. Nhờ đó chúng ta mới đảm bảo việc khai thác và sử dụng tài
nguyên quốc gia hài hòa lợi ích giữa các bên liên quan, tính kế thừa cho tương
lai và vì mục tiêu môi trường và xã hội.
1.2.3. Yêu cầu và nguyên tắc quản lý nhà nước đối với khai thác tài
nguyên khoáng sản
* Yêu cầu QLNN đối với khai thác tài nguyên khoáng sản
Yêu cầu của công tác QLNN về khai thác tài nguyên khoáng sản là phải
quy hoạch, thăm dò khoáng sản; bảo vệ khoáng sản chưa khai thác; điều tra cơ
bản, thăm dò về khoáng sản; phê duyệt trữ lượng khoáng sản; cấp phép thăm dò,
khai thác khoáng sản; thanh tra kiểm tra và giám sát đầy đủ theo đúng quy định
của pháp luật khoáng sản ở từng địa phương theo các cấp hành chính. Bảo vệ
quyền sở hữu nhà nước đối với tài nguyên khoáng sản, bảo vệ quyền và lợi ích
hợp pháp của nhân dân vùng có khai thác khoáng sản; Đảm bảo sử dụng hợp lý
tài nguyên khoáng sản của quốc gia; Tăng cường hiệu quả sử dụng tài nguyên
khoáng sản; Bảo vệ tài nguyên khoáng sản, bảo vệ môi trường và phục hồi môi
trường trong khai thác sử dụng tài nguyên khoáng sản.

18
* Nguyên tắc QLNN đối với khai thác tài nguyên khoáng sản
- Hoạt động khai thác khoáng sản phải phù hợp với chiến lược, quy hoạch
khoáng sản, gắn với bảo vệ môi trường, cảnh quan thiên nhiên, di tích lịch sử -
văn hóa, danh lam thắng cảnh và các tài nguyên thiên nhiên khác; bảo đảm quốc
phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội.
- Chỉ được tiến hành hoạt động khai thác khoáng sản khi được cơ quan
quản lý nhà nước có thẩm quyền cho phép.
- Thăm dò khoáng sản phải đánh giá đầy đủ trữ lượng, chất lượng các
loại khoáng sản có trong khu vực thăm dò.
- Khai thác khoáng sản phải lấy hiệu quả kinh tế - xã hội và bảo vệ môi
trường làm tiêu chuẩn cơ bản để quyết định đầu tư; áp dụng công nghệ khai thác
tiên tiến, phù hợp với quy mô, đặc điểm từng mỏ, loại khoáng sản để thu hồi tối
đa khoáng sản.
1.2.4. Nội dung quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản
Nguồn tài nguyên khoáng sản trong quá trình khai thác, chế biến, sử dụng
gắn với nhiều đối tượng và là nguyên liệu đầu vào cho nhiều ngành công nghiệp.
Vì vậy, việc quản lý nguồn tài nguyên khoáng sản được nhà nước ban hành các
văn bản pháp luật quy định cụ thể về quản lý khai thác tài nguyên khoáng sản để
đảm bảo quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan.
- Điều tra nguồn khoáng sản tài nguyên quốc gia, xây dựng chiến lược, quy
hoạch, kế hoạch về huy động các nguồn tài nguyên khai thác. Đây là nhiệm vụ hàng
đầu nhằm nắm được địa điểm, phân bố, trữ lượng, giá trị kinh tế, điều kiện tàng trữ
từ đó nhà nước hướng dẫn tổ chức nhân dân thăm dò, khai thác.
- Điều tra khoáng sản phải tuân thủ trình tự từ sơ bộ đến chi tiết, từ diện
đến điểm, từ trên mặt đến phần sâu; Điều tra, thăm dò khoáng sản đòi hỏi kinh
phí lớn nhưng có tính rủi ro cao. Do vậy, phải điều tra từng bước, lựa chọn đúng
đắn đối tượng, diện tích hợp lý và xác định hợp lý mức độ đầu tư.

19
- Điều tra cơ bản địa chất về tài nguyên khoáng sản bao gồm: Lập bản đồ
địa chất các tỉ lệ khác nhau; Đánh giá tiềm năng khoáng sản tại các diện tích cụ
thể.
- Điều tra cơ bản địa chất về tài nguyên khoáng sản nhằm mục đích: nhận
thức được cấu trúc địa chất của phần vỏ trái đất, nơi chúng ta đang sống và phát
triển lâu dài; đánh giá được tiềm năng khoáng sản trên một số diện tích cụ thể,
phát hiện các mỏ khoáng.
Sau khi điều tra cơ bản, nhà nước đặt hàng đối với các cơ quan chuyên
môn trong và ngoài nước để thăm dò, điều tra hoặc tổ chức lực lượng trực tiếp
thăm dò, khai thác tài nguyên khoáng sản và nhà nước phải trực tiếp quản lý.
Hoạt động khoáng sản bao gồm các hoạt động: khảo sát, thăm dò, khai thác và
chế biến khoáng sản:
- Hoạt động khảo sát khoáng sản: Khảo sát khoáng sản là hoạt động
nghiên cứu tư liệu địa chất về tài nguyên khoáng sản, khảo sát thực địa nhằm
khoanh định khu vực có triển vọng để thăm dò khoáng sản. Như vậy, khảo sát
khoáng sản là hoạt động được tiến hành trước giai đoạn thăm dò khoáng sản.
Khi khảo sát không tiến hành thi công các công trình địa chất như đào hào, giếng
hoặc khoan thăm dò, mà chủ yếu là nghiên cứu tài liệu, khảo sát thực địa hoặc
thực hiện các công nghiệp vụ khác ngoài thực địa. Kết quả có được khi kết thúc
giai đoạn khảo sát là cơ sở cho giai đoạn thăm dò khoáng sản.
- Hoạt động thăm dò khoáng sản: là hoạt động nhằm tìm kiếm, phát hiện,
xác định trữ lượng, chất lượng khoáng sản, điều kiện kỹ thuật khai thác, kể cả
việc lấy, thử nghiệm mẫu công nghệ và nghiên cứu khả thi về khai thác khoáng
sản.
Để xác định trữ lượng, chất lượng khoáng sản cũng như xác định những
yếu tố kỹ thuật - công nghệ khai thác, khi tiến hành thăm dò phải tiến

20
hành các công việc chính như: thi công các công trình địa chất (hào, giếng, khoan
thăm dò v.v..) và các công tác nghiệp vụ khác. Kết quả của hoạt động thăm dò
là cơ sở quan trọng để thực hiện các công việc tiếp theo cho giai đoạn nghiên
cứu khả thi, thiết kế khai thác khoáng sản. Tuy nhiên, thăm dò khoáng sản có
các đặc điểm: mức đầu tư tương đối lớn, không thể thực hiện trong thời gian
ngắn; tính rủi ro cao, nhất là đối với khoáng sản kim loại phân bố trong các cấu
trúc địa chất phức tạp.
- Hoạt động khai thác khoáng sản: Khai thác khoáng sản là hoạt động xây
dựng cơ bản mỏ, khai đào, sản xuất và các hoạt động có liên quan trực tiếp nhằm
thu hồi khoáng sản từ lòng đất. Đây là hoạt động được tiến hành sau khi đã có
giấy phép khai thác khoáng sản của cơ quan nhà nước có thẩm quyền và được
tính từ khi mỏ bắt đầu xây dựng cơ bản (hay còn gọi là mở mỏ), khai thác bình
thường theo công suất thiết kế, cho đến khi mỏ kết thúc khai thác (đóng cửa mỏ
- phục hồi môi trường).
- Hoạt động chế biến khoáng sản: Chế biến khoáng sản là hoạt động phân
loại, làm giàu khoáng sản và các hoạt động khác nhằm làm tăng giá trị khoáng
sản đã khai thác. Thông thường, một doanh nghiệp tiến hành hoạt động chế biến
khoáng sản cùng với hoạt động khai thác khoáng sản (ví dụ: khai thác đá nguyên
khai sau đó thực hiện công tác nghiền sàng, phân loại đá).
- Hoạt động khai thác tận thu khoáng sản: Khai thác tận thu là hình thức
khai thác lại, khai thác tại bãi thải ở các mỏ đã có quyết định đóng cửa để thanh
lý (do khai thác hết trữ lượng khoáng sản).
- Trên cơ sở đó tập hợp, hệ thống hóa, lưu trữ tài liệu, thông tin về nguồn
tài nguyên khoáng sản quốc gia, cân đối giữa khai thác và chế biến, giữa xuất và
nhập khẩu đáp ứng nhu cầu sản xuất, tiêu dùng trong nước và tăng nguồn vốn
cho kinh tế - xã hội bằng các tài nguyên khoáng sản có thế mạnh trên thị trường
quốc tế.

21
Từ các hoạt động nêu trên, QLNN về khai thác TNKS bao gồm các nội
dung cụ thể như sau:
Một là, Ban hành và tổ chức thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật
về quản lý khai thác tài nguyên khoáng sản.
Hai là, Xây dựng, chỉ đạo thực hiện chiến lược, chính sách quản lý khai
thác tài nguyên khoáng sản.
Ba là, Điều tra, đánh giá nguồn khoáng sản tài nguyên quốc gia, làm rõ
tiềm năng tài nguyên khoáng sản để lập quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến,
sử dụng khoáng sản và dự trữ quốc gia.
Bốn là, Cấp, thu hồi giấy phép khai thác khoáng sản.
Năm là, Giám sát, thanh tra, kiểm tra việc chấp hành Luật Khoáng sản;
giải quyết các tranh chấp, khiếu nại, tố cáo về quản lý khoáng sản; xử lý các vi
phạm pháp luật trong hoạt động khoáng sản.
Sáu là, Đào tạo cán bộ về khoa học và quản lý khai thác tài nguyên khoáng
sản; giáo dục, tuyên truyền, phổ biến kiến thức, pháp luật về bảo vệ và quản lý
tài nguyên khoáng sản.
Bảy là, Tổ chức nghiên cứu, áp dụng khoa học, công nghệ trong lĩnh vực
điều tra và khai thác khoáng sản.
Tám là, Quan hệ quốc tế trong lĩnh vực quản lý khai thác khoáng sản.
1.2.5. Phương pháp quản lý nhà nước đối với khai thác tài nguyên
khoáng sản
Quản lý là sự tác động đến nhận thức và hành vi của con người. Trên thực
tế, có hai khả năng tác động: Khả năng thứ nhất là sử dụng tổng hợp những biện
pháp và cách thức khác nhau để bắt buộc thực hiện hành vi xử sự cần thiết một
cách tự giác. Khả năng thứ hai là sử dụng tổng hợp những biện pháp và cách
thức khác nhau để bắt buộc thực hiện hành vi xử sự cần thiết. Kết hợp những
khả năng này dẫn đến hình thành những phương pháp quản lý hành chính.

22
Quản lý nhà nước về khai thác TNKS là quản lý hành chính nhà nước. Do
vậy, các chủ thể hành chính nhà nước, trong quá trình tổ chức và hoạt động của
mình sử dụng rất nhiều phương pháp quản lý. Có những phương pháp của các
ngành khoa học khác mà khoa học quản lý vận dụng và có những phương pháp
đặc thù của hành chính nhà nước. Trong quá trình quản lý nhà nước về khai thác
tài nguyên khoáng sản, các chủ thể quản lý hành chính nhà nước sử dụng các
phương pháp đặc thù sau đây:
- Phương pháp giáo dục: Phương pháp giáo dục là cách tác động vào nhận
thức của con người trong tổ chức, nhằm nâng cao tính tự giác và khả năng lao
động của họ trong việc thực hiện nhiệm vụ.
Các phương pháp giáo dục dựa trên cơ sở vận dụng các quy luật nhận thức
của con người. Đặc trưng của các phương pháp này là tính thuyết phục, tức là
giúp cho con người phân biệt được phải – trái, đúng – sai, lợi - hại, đẹp
- xấu, thiện – ác. Trên cơ sở nhận thức đúng, họ sẽ hành động đúng, có lương
tâm, có trách nhiệm.
- Phương pháp tổ chức: Phương pháp này là cách thức tác động lên con
người thông qua mối quan hệ tổ chức nhằm đưa con người vào khuôn khổ, kỷ
luật, kỷ cương.
Phương pháp này áp dụng thông qua 2 hướng. Một là, các cơ quan hành
chính nhà nước thành lập các tổ chức hoặc cho phép thành lập các tổ chức và
kiểm soát hoạt động của các tổ chức này. Hai là, trong từng cơ quan hành chính
nhà nước phải xây dựng quy chế, quy trình, nội dung hoạt động của cơ quan, bộ
phận, cá nhân và kiểm tra, xử lý kết quả thực hiện một cách dân chủ, công bằng.
- Phương pháp kinh tế: Phương pháp kinh tế là cách thức tác động vào đối
tượng quản lý thông qua các lợi ích kinh tế, để cho đối tượng bị quản lý tự lựa chọn
phương án hoạt động có hiệu quả nhất trong phạm vi hoạt động của họ.

23
Tác động thông qua lợi ích kinh tế chính là tạo ra động lực thúc đẩy con
người tích cực hoạt động. Thực chất của các phương pháp kinh tế là đạt mỗi
người, mỗi bộ phận vào những điều kiện kinh tế để họ có khả năng kết hợp đúng
đắn lợi ích của mình với lợi ích của tổ chức, cho phép con người lựa chọn con
đường có hiệu quả nhất để thực hiện nhiệm vụ của mình.
Áp dụng phương pháp kinh tế thông qua sử dụng các đòn bẩy kinh tế như:
tiền lương, tiền thưởng, phụ cấp, giá cả, thuế, chính sách tiền tệ, tỷ giá hối
đoái,…
- Phương pháp hành chính: Phương pháp hành chính là cách thức tác động
trực tiếp của các chủ thể hành chính nhà nước lên đối tượng bằng các quyết định
hành chính mang tính bắt buộc
Vai trò của phương pháp hành chính trong quản lý rất to lớn, nó xác lập
trật tự kỷ cương làm việc trong hành chính nhà nước, khâu nối các phương pháp
quản lý khác và giải quyết các vấn đề đặt ra trong hành chính nhà nước rất nhanh
chóng. Không có phương pháp hành chính thì không thể quản lý hệ thống có
hiệu lực.
Phương pháp này dựa trên mối quan hệ quyền lực phục tùng - tức mối
quan hệ quyền hành trong tổ chức.
1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về khai thác tài
nguyên khoáng sản
Các yếu tố ảnh hưởng đến QLNN về khai thác tài nguyên khoáng sản là
tập hợp những yếu tố khách quan và chủ quan có tác động tích cực hoặc tiêu cực
đến hoạt động QLNN về khai thác tài nguyên khoáng sản.
Hoạt động quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản chịu sự
tác động của nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm yếu tố khách quan và yếu tố chủ
quan. Các yếu tố khách quan là các điều kiện tự nhiên, kinh tế,văn hóa-xã hội,
trình độ dân trí, phong tục tập quán.., các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt

24
động khai thác khoáng sản, môi trường quốc tế, xu hướng quản lý khai thác tài
nguyên khoáng sản của các nước trên thế giới. Các yếu tố chủ quan là từ phía
các nhà quản lý, hoạch định chính sách có tác động trực tiếp đến hoạt động của
quản lý khai thác tài nguyên khoáng sản.
1.3.1. Các yếu tố khách quan
- Điều kiện tự nhiên và môi trường, văn hóa-xã hội (trình độ dân trí,
phong tục tập quán...)
Điều kiện tự nhiên, môi trường văn hóa - xã hội là một trong những yếu
tố tác động quan trọng đến hoạt động quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên
khoáng sản, là tổng hợp các yếu tố, các điều kiện có ảnh hưởng trực tiếp, gián
tiếp, có tác động tích cực hay tiêu cực đối với hoạt động khai thác tài nguyên
khoáng. Do đặc thù về vị trí địa lý, địa hình khí hậu mỗi vùng, miền khác nhau
có những loại tài nguyên khoáng sản không giống nhau. Do vậy, các nhà quản
lý khi xây dựng chính sách về khoáng sản cần phải nắm rõ được các đặc điểm
này để từ đó xây dựng được các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch hoạt động
khoáng sản phù hợp.
Vị trí của những mỏ khoáng sản nằm ở những vùng thuận lợi giao thông,
cơ sở hạ tầng tốt, gần nguồn nước, điện.. thuận tiện phục vụ khai thác cũng mang
lại hiệu quả đối với hoạt động khai khoáng.
Môi trường văn hóa-xã hội, trình độ dân trí, ý thức của cộng đồng dân cư
có ảnh hưởng trực tiếp đến việc tôn trọng, bảo tồn, phát huy tiềm năng tài nguyên
khoáng sản từ đó người dân biết cách bảo vệ, khai thác, sử dụng tiết kiệm nguồn
“tài sản” đặc biệt này. Sự am hiểu pháp luật của người dân có vai trò trong việc
giữ gìn, quản lý có hiệu quả nguồn tài nguyên khoáng sản, hạn chế được tình
trạng khai thác, tận thu một cách trái phép, bừa bãi làm ảnh hưởng đến cơ sở hạn
tầng kỹ thuật, hủy hoại môi trường sinh thái đồng thời có thái độ đấu tranh chống
lại đối với những hành vi vi phạm pháp luật khoáng sản đồng thời việc quản lý
của nhà nước trở nên có hiệu quả hơn.

25
- Các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động khai thác khoáng sản: các
doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân là các chủ thể trực tiếp thực hiện hoạt động khai
thác đồng thời là đối tượng chịu sự quản lý của nhà nước về khai thác tài nguyên
khoáng sản. Đây là “Người” được Nhà nước giao trực tiếp quản lý, tổ chức thăm
dò, khai thác, sử dụng khoáng sản. Tiềm lực về tài chính, khoa học-công nghệ
và nguồn nhân lực chất lượng cao chuyên ngành mỏ, địa chất, trắc địa...của các
tổ chức, cá nhân này ảnh hưởng đến quy mô khai thác, sự chú trọng đầu tư công
nghệ, thiết bị để thu hồi tối đa, khai thác tận thu hạn chế tình trạng tổn thất tài
nguyên khoáng sản.
- Môi trường quốc tế, xu hướng quản lý tài nguyên khoáng sản của các
nước trên thế giới và Chính sách mở cửa hội nhập với thế giới bên ngoài: Toàn
cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế đã và đang trở thành một trong những xu thế
chủ đạo của quan hệ kinh tế quốc tế hiện đại. Thế giới ngày nay đang sống trong
quá trình hội nhập kinh tế quốc tế mạnh mẽ. Quá trình này thể hiện không chỉ
trong lĩnh vực thương mại mà cả trong các lĩnh vực sản xuất, dịch vụ, tài chính,
đầu tư cũng như các lĩnh vực văn hóa, xã hội, tài nguyên môi trường với các
hình thức đa dạng và mức độ khác nhau. Do vậy, chính sách QLNN về khai thác
tài nguyên khoáng sản của Việt Nam cũng phải được xây dựng trên cơ sở hướng
tới hợp tác, hội nhập chung của toàn thế giới.
Hội nhập kinh tế quốc tế trong lĩnh vực khai thác tài nguyên khoáng sản
là chủ trương của Đảng và Nhà nước Việt Nam trong xu thế toàn cầu hóa. Tham
gia hội nhập, chính sách và pháp luật và khai thác, sử dụng tài nguyên và bảo vệ
môi trường của Việt Nam sẽ chịu tác động và ảnh hưởng của pháp luật các nước
thành viên khác. Những ràng buộc đó góp phần định hướng cho chính sách điều
tiết của Việt Nam ngày càng hài hòa với các quy tắc và tiêu chuẩn được thừa
nhận rộng rãi ở các nước khác. Cơ chế pháp lý phải thay đổi và điều chỉnh sao
cho phù hợp và hài hòa với yêu cầu của các hiệp định môi

26
trường đa phương của các khối kinh tế mà Việt Nam đã và sẽ tham gia. Bên cạnh
đó, cần nỗ lực nghiên cứu kinh nghiệm để tìm hiểu về các rào cản thương mại
nảy sinh từ các tiêu chuẩn môi trường của nước ngoài. Việt Nam cần áp dụng
triệt để nguyên tắc phát triển bền vững thể hiện ở đường lối và chính sách, pháp
luật nói chung và về khai thác sử dụng bền vững tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ
môi trường trong khai thác tài nguyên khoáng sản nói riêng.
Hợp tác quốc tế trong quản lý tài nguyên khoáng sản nhằm tranh thủ các cơ
hội hỗ trợ về tài chính, công nghệ từ các hoạt động hợp tác đa phương và song
phương nhằm góp phần giải quyết những thách thức về cạn kiệt tài nguyên, ô nhiễm
và suy thoái môi trường; thực hiện có hiệu quả các điều ước, thỏa thuận quốc tế liên
quan đến lĩnh vực khoáng sản mà Việt Nam đã ký kết, phê chuẩn và tham gia, qua
đó nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.
1.3.2. Các yếu tố chủ quan
- Các quan điểm chủ trương đường lối của Đảng, Hệ thống chính sách,
pháp luật của Nhà nước về quản lý khai thác tài nguyên khoáng sản: là những
định hướng, giải pháp của Đảng, nhà nước về quản lý khai thác tài nguyên
khoáng sản nhằm đạt được các mục tiêu đề ra. Chính sách quản lý khai thác tài
nguyên khoáng sản thể hiện trong việc xây dựng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch
phát triển ngành công nghiệp khai khoáng đồng thời kiểm soát những tác động
tiêu cực, phát huy tác động tích cực, thúc đẩy phát triển bền vững.
- Cán bộ công chức trong các cơ quan quản lý nhà nước về khai thác tài
nguyên khoáng sản: Con người chính là chủ thể quản lý đồng thời cũng là đối
tượng chịu sự quản lý (các tổ chức, cá nhân thực hiện hoạt động khai thác khoáng
sản), do vậy yêu cầu đối với chủ thể quản lý này càng phải cao hơn để có thể tác
động, định hướng, điều chỉnh được đối tượng quản lý có hành động phù hợp với
mục tiêu, yêu cầu. Chủ thể đó chính là cán bộ công chức trong các cơ quan
QLNN về khoáng sản phải đảm bảo về số lượng, chất lượng,

27
trình độ, năng lực để đáp ứng yêu cầu công việc; Đạo đức nghề nghiệp, tính
chuyên nghiệp, khả năng thích ứng với sự thay đổi, đáp ứng với yêu cầu thực
tiễn hội nhập quốc tế hiện nay...; Do vậy hệ thống các cơ quan QLNN về khoáng
sản cần phải đẩy mạnh hơn nữa công tác cải cách hành chính đảm bảo đồng bộ,
triệt để, không ngừng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức làm công
tác quản lý về khai thác tài nguyên khoáng sản nhằm kịp thời tháo gỡ các khó
khăn, vướng mắc của người dân, doanh nghiệp trong lĩnh vực này.
- Cơ sở hạ tầng kỹ thuật, trang thiết bị và trình độ khoa học công nghệ:
yếu tố này là điều kiện quyết định đối với mọi sự thắng lợi không riêng lĩnh vực
khai thác khoáng sản mà tất cả các lĩnh vực. Hoạt động khai khoáng chỉ có thể
vận hành có hiệu quả trên nền tảng cơ sở hạ tầng kỹ thuật, trình độ khoa công
nghệ và trang thiết bị hiện đại và ngược lại các điều kiện này không đảm bảo thì
việc khai thác TNKS hay QLNN về hoạt động khai thác TNKS gặp rất nhiều
khó khăn hoặc kém hiệu quả.
1.4. Kinh nghiệm quốc tế về quản lý khai thác tài nguyên khoáng sản
Để hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của tài nguyên khoáng sản và hoạt động
quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản, tác giả đã tìm hiểu kinh
nghiệm quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản của một số quốc
gia trên thế giới để từ đó có thể rút kinh nghiệm và đề xuất giải pháp hoàn thiện
quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản ở Việt Nam, cụ thể một số
quốc gia như sau:
* Trung Quốc: Trong những thập niên gần đây, Trung Quốc đã đạt nhiều
thành quả trong công tác khai thác tài nguyên khoáng sản và nhiều mỏ khoáng
sản quy mô lớn, có giá trị đã được xác định, hệ thống cung ứng khoáng sản đã
hình thành. Đến nay ngành công nghiệp khai thác khoáng sản Trung Quốc đã tự
đáp ứng được khoảng 92% về khoáng sản năng lượng, 80% về khoáng sản cho
công nghiệp và khoảng 70% khoáng sản cho sản xuất vật tư nông nghiệp.

28
Trung Quốc chủ trương trong 20 năm đầu của thế kỷ 21 chủ yếu dựa vào
khai thác tài nguyên khoáng sản nội địa để đảm bảo cho nhu cầu hiện đại hóa.
Trung Quốc rất coi trọng phát triển bền vững và sử dụng hợp lý tài nguyên
khoáng sản và đã thực hiện phát triển bền vững một chiến lược quốc gia và bảo
vệ các nguồn tài nguyên một phần quan trọng của chiến lược này. Để xây dựng
một xã hội một cách toàn diện là mục tiêu của Trung Quốc trong 20 năm đầu
của thế kỷ mới. Trung Quốc sẽ phụ thuộc chủ yếu vào khai thác tài nguyên
khoáng sản riêng của mình để đảm bảo các nhu cầu của chương trình hiện đại
hóa của đất nước. Chính phủ Trung Quốc khuyến khích việc thăm dò và khai
thác tài nguyên khoáng sản có nhu cầu, đặc biệt là các nguồn tài nguyên chiếm
ưu thế trong các vùng phía tây, để tăng khả năng trong nước cung cấp tài nguyên
khoáng sản. Đồng thời, đây là một chính sách của chính phủ quan trọng nhập
khẩu có vốn đầu tư nước ngoài và công nghệ để khai thác tài nguyên khoáng sản
của đất nước, làm cho việc sử dụng của các thị trường nước ngoài và tài nguyên
khoáng sản nước ngoài, và giúp các doanh nghiệp khai thác mỏ và các sản phẩm
khoáng sản của Trung Quốc nhập vào thị trường quốc tế. Chính phủ Trung Quốc
cho rằng các công ty khai thác mỏ nước ngoài vào Trung Quốc và các doanh
nghiệp khai thác mỏ của Trung Quốc nhập vào các nước khác để làm cho các
quốc gia khác nhau cùng có bổ sung tài nguyên có ý nghĩa lớn cho sự thịnh
vượng chung và phát triển lành mạnh của tài nguyên khoáng sản thế giới thăm
dò và khai thác.
- Các mục tiêu và nguyên tắc bảo vệ tài nguyên khoáng sản và sử dụng
hợp lý: Mục tiêu chung của việc bảo vệ và sử dụng hợp lý tài nguyên khoáng
sản trong đầu thế kỷ 21 của Trung Quốc là:
+ Tăng cường khả năng của các nguồn tài nguyên khoáng sản để đảm bảo
xây dựng một xã hội một cách toàn diện. Nâng cao đầu vào hiệu quả

29
thăm dò và khai thác vào tài nguyên khoáng sản, tăng phạm vi và chiều sâu thăm
dò và khai thác, tăng cường bảo vệ tài nguyên khoáng sản, tăng nguồn cung.
Trung Quốc sẽ mở rộng hơn với thế giới bên ngoài và tham gia tích cực trong
hợp tác quốc tế. Trung Quốc cũng sẽ thành lập một hệ thống dự trữ đối với các
nguồn tài nguyên chiến lược, nhằm dự trữ cần thiết về tài nguyên khoáng sản
quan trọng cho nền kinh tế quốc gia và đời sống của nhân dân và bảo đảm sự an
toàn của nền kinh tế của đất nước cũng như cung cấp các mặt hàng khoáng sản
bền vững và an toàn.
+ Đẩy mạnh cải thiện môi trường sinh thái của các mỏ. Trung Quốc sẽ
làm giảm và kiểm soát ô nhiễm và thiệt hại cho môi trường của các tài nguyên
khoáng sản gây ra trong các liên kết sản xuất thay đồ, khai thác mỏ và luyện kim
hoặc tinh chế và mang lại một chu kỳ lành tính trong việc khai thác tài nguyên
khoáng sản và bảo vệ môi trường sinh thái, nâng cao pháp luật và các quy định
bảo vệ môi trường tại các khu vực khai thác khoáng sản, và thực hiện kiểm tra
vẫn còn chặt chẽ và giám sát việc thực thi pháp luật liên quan đến việc kiểm soát
môi trường sinh thái của các mỏ và tăng cường tuyên truyền giáo dục nâng cao
nhận thức của các doanh nghiệp khai thác mỏ và toàn xã hội về tầm quan trọng
của việc bảo vệ tài nguyên môi trường.
Để tạo ra một môi trường phát triển cạnh tranh bình đẳng. Trung Quốc
thiết lập một hệ thống kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa và pháp luật về hoạt
động quản lý thăm dò và khai thác tài nguyên khoáng sản, Trung Quốc sẽ tiếp
tục cải thiện các luật và quy định liên quan đến quản lý tài nguyên khoáng sản,
điều chỉnh và hoàn thiện chính sách về tài nguyên khoáng sản, cải thiện đầu tư
môi trường; cung cấp dịch vụ thông tin tuyệt vời và tạo ra môi trường thị trường
mở, có trật tự và thống nhất, trong đó thị trường có thể cạnh tranh một cách bình
đẳng.

30
- Tăng cường năng lực cung cấp tài nguyên khoáng sản trong nước
Trung Quốc dựa chủ yếu vào sự phát triển của tài nguyên khoáng sản
và các nguồn tài nguyên thiên nhiên khác để phát triển kinh tế của đất nước.
Trong quá trình xây dựng một xã hội một cách toàn diện, Trung Quốc trước hết
sẽ làm tăng khả năng cung cấp tài nguyên khoáng sản trong nước. Trung Quốc
vẫn có tiềm năng rất lớn đối với các nguồn tài nguyên khoáng sản thăm dò và
khai thác.
Chính phủ Trung Quốc khuyến khích và hướng dẫn hoạt động cho khảo
sát thương mại đáp ứng hoạch định yêu cầu, bánh răng nhu cầu thị trường và tập
trung vào kết quả kinh tế. Trung Quốc khuyến khích thương mại khảo sát tại các
khu vực trung tâm và phía tây, vùng xa, biên giới và vùng nơi sinh sống của
đồng bào dân tộc thiểu số, cũng như kinh tế kém phát triển hơn các khu vực khác
có tiềm năng tài nguyên. Trung Quốc khuyến khích các doanh nghiệp khai thác
mỏ để thực hiện khảo sát địa chất thương mại tại các khu vực xa trung tâm hoặc
sự hình thành sâu sắc hơn về các mỏ cũ với cả hai tiềm năng thị trường và tài
nguyên, và để tìm tài nguyên thay thế mới. Trung Quốc khuyến khích các nhà
đầu tư để có được quyền thăm dò và khai thác mỏ, thông qua cạnh tranh lành
mạnh, các trang web của các mỏ khoáng sản được thành lập sau khi khảo sát có
vốn đầu tư của chính phủ. Trung Quốc khuyến khích thương mại thăm dò dầu,
khí thiên nhiên, khí than, than với tro thấp và nội dung lưu huỳnh thấp, và chất
lượng tinh mangan, crôm, đồng, nhôm, vàng, bạc, niken, coban, kim loại thuộc
nhóm bạch kim,và xinvit. Trung Quốc cũng khuyến khích sự phát triển của nước
địa nhiệt khoáng sản, tài nguyên nước ngầm, một cách khoa học, kinh tế và hợp
lý, đồng thời khuyến khích việc sử dụng nước chất lượng tốt cho các mục đích
tốt hơn, và phòng ngừa và kiểm soát ô nhiễm.

31
- Mở rộng hợp tác quốc tế trong Thăm dò và Khai thác Khoáng sản
Trung Quốc sẽ thực hiện chính sách mở cửa với thế giới. Trung Quốc
tích cực trong hợp tác quốc tế trong lĩnh vực tài nguyên khoáng sản để thúc đẩy
việc trao đổi các nguồn lực trong và ngoài nước, vốn, thông tin, công nghệ và
thị trường trên cơ sở có đi có lại và cùng có lợi.
Trung Quốc thực hiện chính sách khuyến khích các doanh nghiệp nước
ngoài đầu tư vào tài nguyên khoáng sản thăm dò và khai thác trong nước. Trung
Quốc khuyến khích các doanh nghiệp khai thác khoáng sản trong nước hợp tác
với các công ty khai thác mỏ quốc tế, trên kinh nghiệm quốc tế tiên tiến, nhập
khẩu công nghệ tiên tiến và hoạt động phù hợp với thông lệ quốc tế. Trung Quốc
bắt đầu mở ngành công nghiệp dầu mỏ của thế giới bên ngoài vào năm 1982
bằng cách sử dụng vốn và công nghệ nước ngoài để thăm dò và khai thác tài
nguyên dầu khí. Kết quả là, phạm vi khai thác đã được mở rộng và sản lượng
dầu thô đã tăng tỷ suất lợi nhuận lớn. Bây giờ, Trung Quốc đã bắt đầu tham gia
vào việc khai thác tài nguyên dầu khí ở nước ngoài. Chính phủ Trung Quốc đã
thực hiện hoặc sẽ mất một số các biện pháp mới để tiếp tục cải thiện môi trường
đầu tư nước ngoài, mở rộng sự mở cửa và tăng cường hợp tác quốc tế.
- Cải thiện quản lý tài nguyên khoáng sản
Trung Quốc đã dần dần cải thiện việc quản lý tài nguyên khoáng sản của
chính phủ, đưa về quy định pháp luật, tiêu chuẩn hóa và khoa học.
Ban hành và dần dần cải thiện luật pháp và các quy định về quản lý tài
nguyên khoáng sản. Trung Quốc đã đưa ra một hệ thống pháp luật đối với các
nguồn tài nguyên khoáng sản, bao gồm Luật Tài nguyên Khoáng sản và pháp
luật có liên quan và các quy định khác với Hiến pháp như là nền tảng của Luật.
Kể từ năm 1982, Trung Quốc đã liên tục ban hành Luật Tài nguyên Khoáng sản,
Luật Quản lý Đất đai, Than Luật, Luật An toàn trong hầm mỏ,

32
Luật Bảo vệ môi trường và Luật về Sử dụng và quản lý vùng biển. Chính phủ
Trung Quốc cũng đã ban hành hơn 20 quy chế và các quy định bổ sung, bao gồm
Quy định chi tiết việc thực hiện Luật Tài nguyên khoáng sản, Quy định về khai
thác tài nguyên dầu ngoài khơi trong hợp tác với các doanh nghiệp nước ngoài,
Quy định về khai thác tài nguyên dầu trên đất liền bởi các doanh nghiệp nước
ngoài, các biện pháp điều chỉnh việc đăng ký và quản lý Khu vực Khảo sát tài
nguyên khoáng sản, Các biện pháp điều chỉnh việc đăng ký và quản lý khai thác
tài nguyên khoáng sản, Các biện pháp quản trị hành chính của chuyển giao khảo
sát và quyền khai thác khoáng sản, Quy định về quản lý hành chính của bộ sưu
tập phí tài nguyên khoáng sản bồi thường. Các tỉnh khác nhau, khu tự trị và thành
phố trực thuộc Trung ương, ngoài ra, xây dựng các quy chế liên quan tại địa
phương. Các luật và quy định này đã đưa ra hệ thống pháp luật cơ bản của Trung
Quốc cho việc quản lý tài nguyên khoáng sản, và cung cấp sự bảo đảm pháp lý
cho việc thực hiện quản lý, quản lý tài nguyên khoáng sản và các mỏ hoạt động
theo quy định của pháp luật.
* Úc
Úc có hệ thống liên bang, trong đó việc quản lý tài nguyên thiên nhiên
thuộc thẩm quyền cấp bang. Để đảm bảo phát triển bền vững trong ngành khai
khoáng, tại Úc đã triển khai Chương trình phát triển bền vững: Chương trình này
được một Ban chỉ đạo quản lý trực thuộc Bộ Công nghiệp, Du lịch và Tài nguyên
chính phủ Úc và do các nhóm công tác với đại diện từ khu vực chính phủ, ngành,
nghiên cứu, giáo dục đào tạo và cộng đồng xây dựng. Chương trình phát triển
bền vững trong khai thác mỏ đề cập tới các lĩnh vực môi trường, kinh tế và xã
hội trong mọi giai đoạn của cả quá trình khai thác khoáng sản từ thăm dò tới xây
dựng, vận hành và đóng cửa khu khai thác mỏ.
Trước hết, các công ty khai thác cần phải đảm bảo sự hỗ trợ và chấp nhận
rộng rãi của cộng đồng để bảo vệ “giấy phép xã hội để hoạt động” của

33
họ. Giấy phép xã hội để hoạt động là một khái niệm mới, qua đó khẳng định sự
hợp tác của danh nghiệp với cộng đồng và đóng góp vào sự phát triển của cộng
đồng không chỉ là điều nên làm đối với công ty mà còn tạo nên ý thực kinh doanh
đúng đắn.
Bên cạnh đó chương trình này cũng đề cập đến một vấn đề quan trọng
khác trong quản lý hiệu quả trong quá trình khai thác sử dụng tài nguyên.
Chương trình nhấn mạnh, phát triển kinh tế, tác động môi trường và trách nhiệm
xã hội phải được quản lý tốt và hiệu quả; phải được thiết lập và gắn kết trách
nhiệm giữa chính phủ, ngành và các bên liên quan. Hướng tới: tăng cường tốt đa
kết quả đạt được và hiệu suất hoạt động; quản lý tốt hơn các tác động về môi
trường và xã hội; quản lý tốt hơn các lợi ích tiềm tàng trong quá trình sản xuất
và sử dụng.
Những thành tựu nổi bật về xử lý môi trường trong khai thác và chế biến
khoáng sản ở Úc luôn luôn là nguyên nhân hàng đầu và sự đảm bảo chắc chắn
cho các bước phát triển bền vững của ngành công nghiệp quan trọng này ở Úc.
* Indonesia
Indonesia là quốc gia thuộc khu vực Đông Nam Á, có tài nguyên khoáng
sản khá phong phú, trong đó có một số loại khoáng sản có tiềm năng lớn như
dầu khí, than, đồng, vàng, thiếc.. hoạt động khoáng sản ở Indonesia trước đây
được quản lý và điều hành theo Luật Khoáng sản số 11 năm 1967. Theo đó Bộ
Tài nguyên khoáng sản và năng lượng là cơ quan quản lý và giám sát mọi hoạt
động liên quan đến tài nguyên khoáng sản của quốc gia.
Về quản lý tài nguyên khoáng sản, Indonesia chia tài nguyên khoáng sản
ra làm 3 khu vực: khu vực mỏ, khu vực mỏ nhỏ và khu vực dự trữ quốc gia…
(Khu vực mỏ nhỏ: do chính phủ xác định có sự tham vấn của chính quyền khu
vực và báo cáo bằng văn bản lên Quốc hội. Tiêu chí để xét cấp giấy phép khai
thác mỏ trong một vùng gồm vị trí địa lý, nguyên tắc bảo tồn

34
tài nguyên, tiêu chuẩn bảo vệ môi trường, hiệu quả khai thác và mật độ dân số
trong vùng; khu vực mỏ nhỏ do chủ tịch thành phố hoặc quận, huyện xác định
có thông qua hội đồng nhân dân cùng cấp; khu vực dự trữ quốc gia: chính phủ
xác định khu vực dự trữ quốc gia với các tài nguyên tin cậy và có tính thương
mại cao…
Về trách nhiệm quản lý nhà nước, Luật Khoáng sản và Than của Indonesia
phân cấp mạnh cho địa phương. Theo đó Bộ Năng lượng và Tài nguyên khoáng
sản được nhà nước ủy quyền thực hiện quản lý nhà nước về khoáng sản. Khi
diện tích khai thác nằm trên lãnh thổ của nhiều tỉnh thì do Bộ trưởng cấp phép;
khi diện tích khai thác nằm trên lãnh thổ nhiều huyện thì do chủ tịch tỉnh cấp
phép và cấp huyện cấp phép khi ranh giới khai thác chỉ nằm trên một huyện. Đối
với nhà đầu tư khai khoáng, luật quy định các nhà đầu tư có trách nhiệm làm
tăng giá trị sản phẩm khoáng sản trong quá trình khai thác, chế biến và sử dụng.
Nhà đầu tư phải tiến hành tuyển, chế biến và tinh luyện trong nước, phải hợp tác
với các chủ sở hữu khác có giấy phép để cùng tiến hành tuyển và chế biến khoáng
sản; xây dựng các nhà máy chế biến hoặc có thể sử dụng các nhà máy chế biến
sẵn có của các công ty khác ở Indonesia. Quy định này của Indonesia nhằm hạn
chế xuất khẩu sản phẩm thô,.
Ngoài ra, Luật khoáng sản và than của Indonesia quy định trách nhiệm
hình sự trong hoạt động khoáng sản. Theo đó khung hình phạt tù cao nhất là 10
năm và phạt tiền lên đến 10 tỷ rupiah.
* Nhật Bản
Nhật Bản là một quốc gia nghèo về tài nguyên khoáng sản trong khi nhu
cầu sử dụng lại rất lớn, Chính phủ Nhật Bản đã có nhiều chính sách hợp lý để
đảm bảo nhu cầu khoáng sản sử dụng trong nước cho mục tiêu phát triển kinh
tế. Nhật Bản tăng cường đầu tư hoặc liên doanh, liên kết với các Chính phủ khác
để có nguồn nguyên liệu. Chính phủ Nhật Bản cũng bắt đầu tiếp cận

35
với hoạt động hỗ trợ các doanh nghiệp tư nhân để đầu tư vào các dự án tìm kiếm
quặng sắt ở Australia.
Sự hỗ trợ của Chính phủ Nhật Bản cho các công ty trong nước trong các
dự án khai thác tài nguyên tại nước ngoài diễn ra trong bối cảnh nhu cầu khoáng
sản ở các nền kinh tế mới nổi như Trung Quốc và Ấn Độ đang tăng nhanh, khiến
các nước này đẩy mạnh khai thác tài nguyên tại nước ngoài. Ngoài việc tìm kiếm
sự hỗ trợ từ phía Chính phủ, để đối phó với các tập đoàn lớn của Brazil, Anh và
Australia đang khống chế thị trường quặng sắt thế giới, các công ty Nhật Bản có
xu hướng liên minh liên kết. Vào cuối năm 2008, năm công ty cán thép hàng đầu
Nhật Bản đã liên kết với nhau để mua lại quyền khai thác một mỏ quặng vào loại
lớn nhất ở Brazil.
* Bài học kinh nghiệm rút ra từ hoạt động QLNN về khai thác TNKS tại
một số nước trên thế giới
Từ những kinh nghiệm về quản lý và khai thác khoáng sản của một số
nước trên thế giới, có thể nhận thấy trước thách thức cạn kiệt tài nguyên và xu
thế cạnh tranh toàn cầu về tài nguyên khoáng sản, các nước rất chú ý đến việc
quản lý và khai thác khoáng sản. Các quốc gia đã và đang triển khai nhiều biện
pháp, điều chỉnh luật và các chính sách liên quan trong quản lý khai thác TNKS
như sau:
- Hạn chế khai thác khoáng sản trong nước, giữ nguyên hiện trạng, đóng
cửa các mỏ khi chưa đủ điều kiện khai thác hoặc gây ô nhiễm môi trường, đồng
thời cải tiến công nghệ chế biến nhằm tận thu tối đa các sản phẩm khoáng sản
có ích.
- Triển khai Chương trình phát triển bền vững, đề cập tới các lĩnh vực môi
trường, kinh tế và xã hội trong mọi giai đoạn của cả quá trình khai thác khoáng
sản từ thăm dò tới xây dựng, vận hành và đóng cửa khu khai thác mỏ. Chương
trình nhấn mạnh, phát triển kinh tế, tác động môi trường và trách

36
nhiệm xã hội phải được quản lý tốt và hiệu quả; phải được thiết lập và gắn kết
trách nhiệm giữa chính phủ, ngành và các bên liên quan. Hướng tới tăng cường
tối đa kết quả đạt được và hiệu suất hoạt động; quản lý tốt hơn các tác động về
môi trường và xã hội; quản lý tốt hơn các lợi ích tiềm tàng trong quá trình sản
xuất và sử dụng.
Quan tâm đặc biệt tới vấn đề xử lý môi trường trong khai thác và chế biến
khoáng sản và là cơ sở đảm bảo chắc chắn cho các bước phát triển bền vững của
ngành công nghiệp khai thác khoáng sản.
- Tạo ra một môi trường phát triển cạnh tranh bình đẳng, thiết lập một hệ
thống kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa và pháp luật về hoạt động quản lý thăm
dò và khai thác tài nguyên khoáng sản, điều chỉnh và hoàn thiện chính sách về
tài nguyên khoáng sản, cải thiện đầu tư môi trường; cung cấp dịch vụ thông tin
tuyệt vời và tạo ra môi trường thị trường mở, có trật tự và thống nhất, trong đó
thị trường có thể cạnh tranh một cách bình đẳng. Đồng thời tăng cường năng lực
cung cấp tài nguyên khoáng sản trong nước khuyến khích các nhà đầu tư cạnh
tranh lành mạnh.
- Tăng cường nhập khẩu khoáng sản thô, các khoáng sản có nguy cơ cạn
kiệt, thực hiện dự trữ quốc gia về tài nguyên khoáng sản;
- Mở rộng hợp tác quốc tế, thực hiện các chính sách thúc đẩy hợp tác, liên
doanh khai thác khoáng sản. Tăng cường đầu tư, liên doanh liên kết với các quốc
gia giàu tài nguyên khoáng sản, nguồn vốn, trình độ khoa học công nghệ hiện
đại. Tích cực trong hợp tác quốc tế trong lĩnh vực tài nguyên khoáng sản để thúc
đẩy việc trao đổi các nguồn lực trong và ngoài nước, vốn, thông tin, công nghệ
và thị trường trên cơ sở có đi có lại và cùng có lợi.
- Thực hiện phân cấp mạnh cho chính quyền địa phương trong việc cấp
phép. Xây dựng chính sách để các nhà đầu tư có trách nhiệm làm tăng giá trị sản
phẩm khoáng sản trong quá trình khai thác, chế biến và sử dụng. Nhà đầu

37
tư phải tiến hành tuyển, chế biến và tinh luyện trong nước, phải hợp tác với các
chủ sở hữu khác có giấy phép để cùng tiến hành tuyển và chế biến khoáng sản;
xây dựng các nhà máy chế biến hoặc có thể sử dụng các nhà máy chế biến sẵn
có nhằm hạn chế xuất khẩu sản phẩm thô.
Bên cạnh đó việc tăng cường tiềm lực tài chính, khả năng đầu tư phát triển
công nghệ hiện đại và hợp lý, năng lực tổ chức quản lý trong thăm dò, khai thác
và chế biến; khả năng bảo hộ và bao tiêu sản phẩm sau khai thác là những vấn
đề được nhiều nước có nền công nghiệp phát triển quan tâm.
Tiểu kết Chương 1
Ở Chương 1, tác giả đã hệ thống hóa một số vấn đề chung, cơ bản về
QLNN và QLNN đối với khai thác tài nguyên khoáng sản ở Việt Nam, bao gồm:
các Khái niệm về tài nguyên khoáng sản, khai thác TNKS, các đặc điểm; quyền
sở hữu về TNKS; vai trò của khai thác TNKS đối với sự phát triển kinh tế-xã
hội; Khái niệm về Quản lý nhà nước, QLNN về khai thác TNKS; Sự cần thiết
phải QLNN về khai thác TNKS; yêu cầu, nguyên tắc, nội dung, phương thức
QLNN đối với khai thác TNKS.
Bên cạnh đó, tác giả cũng đã nghiên cứu tới các yếu tố khách quan, chủ
quan tác động tích cực, tiêu cực đến QLNN về khai thác TNKS. Tác giả đã tìm
hiểu kinh nghiệm quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản của một
số quốc gia trên thế giới để từ đó có thể nghiên cứu, rút kinh nghiệm và đề xuất
giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản trong
điều kiện của Việt Nam hiện nay.

Cơ sở khoa học về quản lý nhà nước đối với khai thác tài nguyên khoáng sản.docx

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Cơ sở khoa học về quản lý nhà nước đối với khai thác tài nguyên khoáng sản.docx

Similar to Cơ sở khoa học về quản lý nhà nước đối với khai thác tài nguyên khoáng sản.docx (10)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói ☎☎☎ Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149 👍👍

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói ☎☎☎ Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149 👍👍 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Cơ sở khoa học về quản lý nhà nước đối với khai thác tài nguyên khoáng sản.docx