Jan zamoyski czlowiek_renesansu
•Download as PPTX, PDF•
2 likes•83,195 views
Jan zamoyski czlowiek_renesansu
Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
Similar to Jan zamoyski czlowiek_renesansu
Similar to Jan zamoyski czlowiek_renesansu (20)
More from V Liceum Ogólnokształcące im. Kanclerza Jana Zamoyskiego, Dąbrowa Górnicza, Polska
More from V Liceum Ogólnokształcące im. Kanclerza Jana Zamoyskiego, Dąbrowa Górnicza, Polska (20)
Jan zamoyski czlowiek_renesansu
- 2. Na początek garść ogólnych informacji o życiu Jana Zamoyskiego…
- 3. Jan Sariusz Zamoyski urodził się 19 marca 1542 r. na zamku w Skokówce, gdzie spędził tylko wczesne lata swojego dzieciństwa. Jako trzynastoletni chłopiec, za sprawą ojca wyruszył na 4 lata do Paryża, gdzie żądny wiedzy uczęszczał na wykłady do Sorbony i Kolegium Królewskiego. Później studiował także w Strasburgu i w Padwie. Jak mawiał: „Padwa uczyniła mnie mężczyzną”, gdyż ukazała mu świat jako miejsce męskiej walki. W 1561 r. dzięki talentowi przywódczemu został tam reprezentantem Polaków we władzach uczelni. Interesował się przede wszystkim prawem. W1563 r. Zamoyski został rektorem uniwersytetu prawników w Padwie. Wykazał się przy tym dużą ambicją, przedsiębiorczością i umiejętnością zjednywania sobie ludzi. DZIECIŃSTWO I MŁODOŚĆ Jan Sariusz Zamoyski
- 4. Po powrocie z Włoch Zamoyski został sekretarzem Zygmunta Augusta – redagował listy i pisma władcy, uczestniczył w obradach senatu, miał kontakty z posłami na sejm. Załatwiał także wiele trudnych czy drażliwych spraw króla. Siedem lat na dworze Zygmunta Augusta wprowadziło go w tajniki polskiego sądownictwa. Za sumienne wykonywanie swych obowiązków Zamoyski otrzymywał od króla kolejne majątki ziemskie. W 1571 r. ożenił się ze szlachcianką Anną Ossolińską, która zmarła rok później, nie dając mężowi potomka. DWÓR KRÓLEWSKI Zygmunt August
- 5. Po bezpotomnej śmierci Zygmunta Augusta w lipcu 1572 r., Jan Zamoyski, przejęty sytuacją Rzeczypospolitej, w porozumieniu ze stanem szlacheckim wysunął koncepcję wyboru króla przez całą szlachtę. Sejm pod naciskiem przyjął zasady wolnej elekcji, a Zamoyski stał się przywódcą szlachty oraz aktywnym politykiem, który miał znaczny wpływ na losy narodu. Po krótkim panowaniu Henryka Walezego królem został Stefan Batory, który uczynił Zamoyskiego podkanclerzym koronnym i swym doradcą. Hojnie nagradzał też jego poświęcenie i pracowitość. Stefan Batory
- 6. Zamoyski pomagał Batoremu w realizacji jego planów, robiąc karierę u boku władcy. W 1577 r. poślubił 17-letnią księżniczkę Krystynę Radziwiłłównę, a w1578 r. został kanclerzem wielkim koronnym. Wkrótce stał się potężnym magnatem, co spowodowało zmianę jego poglądów politycznych: został zwolennikiem silnej władzy monarszej. Rozpoczął naukę sztuki wojennej, a od 1579 r. uczestniczył w wojnie z Moskwą ,walcząc przeciwko carowi Iwanowi Groźnemu. KARIERA WOJSKOWA I ŻYCIE PRYWATNE Zamoyski nie miał szczęścia w miłości. Jego druga żona, Krystyna Radziwiłłówna, zmarła w 1580 r. Ponownie ożenił się 3 lata później z 14-letnią bratanicą króla – Gryzeldą Batorówną. Małżonka dała hetmanowi dwie córki – Annę i Zofię, ale sama nie przeżyła porodu. Niedługo później zmarły także noworodki. W kwietniu 1580 r. Jan Zamoyski podpisał akt erekcyjny Zamościa, stając się w ten sposób założycielem „miasta idealnego” budowanego przez włoskiego architekta Bernarda Moranda, a 9 lat później ze swych dóbr utworzył Ordynację Zamojską. W 1581 r. król mianował kanclerza hetmanem wielkim koronnym, który po zwycięskiej wojnie z Moskwą doprowadził do traktatu pokojowego, zyskując Inflanty i ziemię połocką.
- 7. Czasy dominacji Zamoyskiego zakończyły się po wyborze na króla Zygmunta III Wazy, będącego faworytem kanclerza, z powodu jego złych stosunków z królem. Nadal jednak pozostawał dowódcą wojsk. Jan Zamoyski W 1592 r. Zamoyski ożenił się po raz czwarty z Barbarą Tarnowską, która urodziła mu syna – Tomasza. W 1595 r. założył trzecią w Polsce wyższą uczelnię – Akademię Zamojską wraz z drukarnią i biblioteką. Pod koniec 1602 r. Jan Zamoyski udał się do swej rezydencji w Zamościu oraz usunął nieco z polityki. 3 czerwca 1605 r. schorowany hetman zakończył życie. Jego prochy i płyta nagrobna znajdują się w kaplicy Zamoyskich w Katedrze Zamojskiej, ufundowanej przez samego kanclerza.
- 8. O działalności Zamoyskiego jako mecenasa, humanisty i propagatora rozwoju nauki…
- 9. MECENAT Jan Zamoyski był również mecenasem. Jego działalność koncentrowała się jednak głównie na Zamościu. Jako właściciel biblioteki w Akademii oraz działającej tam drukarni, łożył na jej utrzymanie, powiększał księgozbiór i drukował w trzech językach: po polsku, łacinie i grecku, dzieła prawnicze i filologiczne znanych twórców, m.in. profesora prawa z Akademii Zamojskiej – Tomasza Dreznera, prawnika – Jana Herburta oraz filologa – Adama Burskiego. W dziedzinie sztuki jego mecenat niestety nie był wybitny. Dla kanclerza najważniejszy był utylitarny (przynoszący korzyść praktyczną) charakter sztuki. Wśród licznych stypendystów zagranicznych nie było ani jednego artysty. Hetman posiadał za to artystycznego doradcę –Jana Pudłowskiego. Jednakże mógł on się pochwalić opieką nad doskonałym muzykiem – Mikołajem Gomółką, autorem słynnego psalmu pt. „Nieście chwałę, mocarze”, którego twórczość została doceniona w XX w.
- 10. Obraz przedstawia Jana Herburta, jednego z podopiecznych Jana Zamoyskiego, historyka, humanistę, prawnika, autora dzieł o tematyce dyplomatycznej, np. „Statutów”.
- 11. ZAMOŚĆ – MIASTO IDEALNE Rysunek z XVI w. przedstawiający miasto.
- 13. Zamość został zbudowany wg koncepcji renesansowego „idealnego miasta - twierdzy” (citta ideale) opracowanej przez włoskich architektów. Miasto idealne miało być funkcjonalne, bezpieczne, przyjazne mieszkańcom i przede wszystkim piękne. I taki był Zamość – z jednorodną zabudową, racjonalnie rozplanowanymi obiektami użyteczności publicznej oraz z fortyfikacjami gwarantującymi mieszkańcom bezpieczeństwo. Ponadto plan miasta sporządzony przez Bernarda Moranda nawiązuje do antropomorficznej koncepcji człowieka witruwiańskiego i przypomina ludzką sylwetkę, gdzie pałac jest głową, główna ulica – kręgosłupem, a akademia i katedra sercem i płucami. Poprzeczna arteria z trzema rynkami była brzuchem, zaś służące do obrony bastiony – rękami i nogami. Co ciekawe, Zamość został założony na gruntach wsi Skokówka, w której przyszedł na świat Zamoyski. Warownia chroniła szlak kupiecki, prowadzący z Wołynia i Lwowa do Lublina i Warszawy. W mieście mieszkało wiele mniejszości etnicznych, m. in. Ormianie, Grecy, a także Żydzi.
- 14. Widok Zamościa z lotu ptaka
- 17. Jan Zamoyski ogłosił publicznie plan utworzenia Akademii 5 kwietnia 1594 r., chociaż dojrzewał on w głowie kanclerza już rok wcześniej. Miała ona służyć obywatelskiemu wychowaniu oraz przygotowaniu młodzieży szlacheckiej do pełnienia obowiązków senatorskich i życia publicznego. Jej fundacja została zatwierdzona przez papieża Klemensa VIII w październiku 1594 r. bullą elekcyjną, która przyznała akademii prawa uniwersytetu o trzech fakultetach: filozofii, prawa i medycyny wraz z nadawaniem stopni akademickich. Uroczyste otwarcie Akademii miało miejsce 15 marca 1595 r. Jan Zamoyski zachęcił młodzież do nauki słowami: „Gdy lud w ciemności, walą się królestwa, upadają mocarstwa, same dostojeństwa ciężarem się stają. Nieocenionym pomocnikiem kanclerza i współtwórcą Akademii był Szymon Szymonowic, znany twórca sielanek. Sześcioletni kurs wyższy studiów składał się z 7 katedr: matematyki, logiki i metafizyki, medycyny i filozofii naturalnej, elokwencji, filozofii moralnej i polityki, prawa polskiego oraz prawa powszechnego. Kilka lat później pojawiła się także katedra teologii. Językiem wykładowym była łacina i greka, której chłopiec uczył się w Akademii podczas pięcioletniego kursu niższego od ukończenia 7 roku życia. KILKA SŁÓW O AKADEMII ZAMOJSKIEJ… Akademia współpracowała z wydziałem medycyny uniwersytetu w Padwie. Tam też Zamoyski wysyłał przyszłych profesorów na praktykę i dalsze studia.
- 19. CIEKAWOSTKI Kanclerz był bardzo tolerancyjny wobec odmiennych religii. Podobno podczas studiów w Padwie sam przeszedł z kalwinizmu na wyznanie rzymskokatolickie. Ufundowanie świeckiej Akademii Zamojskiej było spowodowane, jak wskazują niektórzy historycy, powolnym upadkiem Akademii Krakowskiej, jak większości uniwersytetów w Europie silnie związanych z Kościołem. Wielka tragedia Jana Kochanowskiego pt. „Odprawa posłów greckich” została po raz pierwszy wystawiona na weselu Jana Zamoyskiego i Krystyny Radziwiłłówny. Rodzina kanclerza należała do herbu Jelita. Nazwę tą nadał Władysław Jagiełło odważnemu i walecznemu Florianowi Szaremu (Sariuszowi), będącego protoplastą rodu, który zginął w bitwie pod Grunwaldem przebity trzema włóczniami, co spowodowało wypłynięcie jego wnętrzności. Stąd też pochodzi niecodzienna nazwa herbu. Zamoyski znał łacinę, a oprócz tego władał jeszcze pięcioma czy sześcioma językami! Zamoyski zbierał księgi oraz greckie, hebrajskie czy armeńskie rękopisy, antyczne monety, arcydzieła sztuki włoskiej.
- 20. HUMANISTA I CZŁOWIEK RENESANSU Kanclerza Jana Zamoyskiego z pewnością można, a nawet trzeba, nazwać człowiekiem renesansu. Był wszechstronnie wykształcony, studiował na najlepszych uniwersytetach w Europie, znał 6 języków obcych, napisał łacińskie dzieło pt. „O senacie – ksiąg dwie”, traktujące o prawach i obowiązkach senatora oraz zakresie działalności senatu. Dbał także o rozwój nauki i kultury, sprawował mecenat nad artystami, utworzył jeden z większych ośrodków oświatowych w Polsce, a nawet zbudował własne miasto – Zamość, zwane „perłą renesansu” i „Padwą północy”, które do dziś jest chętnie odwiedzane przez turystów z całego świata oraz znajduje się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Ten charyzmatyczny hetman, któremu dobro ojczyzny leżało na sercu, chętnie udzielał się w polityce, służąc czterem kolejnym władcom. W życiu prywatnym – pechowiec i trzykrotny wdowiec, w zawodowym – znaczący polityk, szybko pnący się po szczeblach kariery wojskowej. I choć był zmienny w poglądach oraz żądny sławy, którą potrafił jednak wykorzystać, miał znaczny wpływ na dzieje Polski. Nie wiadomo, jak potoczyłaby się nasza historia, gdyby nie ten wielki kanclerz i hetman, którego liczne sukcesy wojskowe uniemożliwiły Habsburgom przejęcie tronu polskiego i doprowadziły do podpisania pokoju z Moskwą…
- 21. BIBLIOGRAFIA Grzybowski S., Jan Zamoyski. Warszawa: PIW, 1994. ISBN 83-06-02340-4 Kowalczyk J. W kręgu kultury dworu Jana Zamoyskiego. Lublin, 1980. ISBN 8322201249 Naylor T. K., 100 postaci, które miały największy wpływ na dzieje Polski. Ranking. s. 353- 362. Wydawnictwo PULS, 1996. ISBN 1859170617 Podhorecki L., Hetman Jan Zamoyski. Wydawnictwo MON, 1971. Seildler G., Lubelszczyzna pisze swą historię architekturą. „Kalendarz lubelski”. Lublin, 1985. Witusik A., O Zamoyskich, Zamościu i Akademii Zamojskiej. Lublin, 1978 . Wójcik-Góralska D., W służbie czterech monarchów. Opowieść o Janie Zamoyskim. Warszawa 1978. Szyszka B., Akademia Zamojska i jej tradycje. Zamość: Muzeum Okręgowe w Zamościu, 1994.
- 23. DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ! Aleksandra Przybyłek (1a) Patrycja Nowak (1a) Opiekun: Ewa Pawik