2. Źródła prawa pracyŹródła prawa pracy
Stosunek pracy i jego rodzajeStosunek pracy i jego rodzaje
Umowa o pracę i jej rodzajeUmowa o pracę i jej rodzaje
Obowiązki pracodawcy i pracownikaObowiązki pracodawcy i pracownika
Pośrednictwo pracy i ochronaPośrednictwo pracy i ochrona
bezrobotnychbezrobotnych
3. Źródła prawa pracyŹródła prawa pracy
Są regulowane przez art. 9 kodeksu pracySą regulowane przez art. 9 kodeksu pracy
kodeks pracy i akty wydane na jego podstawiekodeks pracy i akty wydane na jego podstawie
inne ustawy i akty wydane na ich podstawieinne ustawy i akty wydane na ich podstawie
określające prawa i obowiązki pracowników iokreślające prawa i obowiązki pracowników i
pracodawcówpracodawców
postanowienia układów zbiorowych pracypostanowienia układów zbiorowych pracy
inne porozumienia zbiorowe,inne porozumienia zbiorowe,
regulaminy, statuty określające prawa iregulaminy, statuty określające prawa i
obowiązki stron stosunków pracyobowiązki stron stosunków pracy
4. Podstawowe zasady prawa pracyPodstawowe zasady prawa pracy
każdy ma prawo do podjęcia pracy;każdy ma prawo do podjęcia pracy;
każdy ma swobodę nawiązywania stosunków pracy;każdy ma swobodę nawiązywania stosunków pracy;
każdy ma prawo do wolności pracy, tzn na prawo do zerwania stosunkukażdy ma prawo do wolności pracy, tzn na prawo do zerwania stosunku
pracy;pracy;
pracodawca ma obowiązek poszanowania dóbr osobistych pracownika;pracodawca ma obowiązek poszanowania dóbr osobistych pracownika;
pracownicy powinni być traktowani równo;pracownicy powinni być traktowani równo;
nie wolno dyskryminować pracowników ze względu na rasę, płeć, wyznanienie wolno dyskryminować pracowników ze względu na rasę, płeć, wyznanie
itp;itp;
pracownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia;pracownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia;
państwo ma obowiązek chronić uprawnienia pracowników w oparciu opaństwo ma obowiązek chronić uprawnienia pracowników w oparciu o
automatyzm prawny;automatyzm prawny;
pracownicy i pracodawcy mają prawo tworzyć i przystępować do organizacjipracownicy i pracodawcy mają prawo tworzyć i przystępować do organizacji
zawodowych;zawodowych;
pracownicy mają prawo do partycypacji w zarządzaniu firmą w zakresiepracownicy mają prawo do partycypacji w zarządzaniu firmą w zakresie
spraw dotyczących ich osobiście.spraw dotyczących ich osobiście.
5. Stosunek pracyStosunek pracy
pojęcie z zakresu prawa pracy oznaczające więź prawnąpojęcie z zakresu prawa pracy oznaczające więź prawną
łączącą pracownika i pracodawcęłączącą pracownika i pracodawcę
pracownik zobowiązuje się świadczyć na rzeczpracownik zobowiązuje się świadczyć na rzecz
pracodawcy pracę w miejscu i czasie przez niegopracodawcy pracę w miejscu i czasie przez niego
określonym i pod jego kierownictwem, a pracodawcaokreślonym i pod jego kierownictwem, a pracodawca
zobowiązuje się do zapłaty odpowiedniegozobowiązuje się do zapłaty odpowiedniego
wynagrodzeniawynagrodzenia
pracownikiem może być osoba, która ukończyła 18 latpracownikiem może być osoba, która ukończyła 18 lat
6. Stosunek pracy może powstać naStosunek pracy może powstać na
podstawie:podstawie:
umowy o pracęumowy o pracę
powołaniapowołania
wyboruwyboru
mianowania (nominacji)mianowania (nominacji)
spółdzielczej umowy o pracęspółdzielczej umowy o pracę
7. Umowa o pracęUmowa o pracę
jest dwustronną czynnością prawną.jest dwustronną czynnością prawną.
W wyniku jej zawarcia pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracyW wyniku jej zawarcia pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy
określonego rodzaju na rzecz pracodawcy pod jego kierownictwem wokreślonego rodzaju na rzecz pracodawcy pod jego kierownictwem w
miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca domiejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do
zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem.zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem.
Umowa powinna zawierać:Umowa powinna zawierać:
nazwę pracodawcynazwę pracodawcy
miejsce pracymiejsce pracy
czas pracyczas pracy
termin rozpoczęcia pracytermin rozpoczęcia pracy
stanowisko (szczegółowy opis obowiązków powinien znaleźć się w zakresiestanowisko (szczegółowy opis obowiązków powinien znaleźć się w zakresie
obowiązków, który stanowi osobny dokument)obowiązków, który stanowi osobny dokument)
wynagrodzeniewynagrodzenie
9. Umowa o pracęUmowa o pracę
może być zawarta:może być zawarta:
na czas nie określony,na czas nie określony,
na czas określony,na czas określony,
na czas wykonywania określonej pracy,na czas wykonywania określonej pracy,
na zastępstwo,na zastępstwo,
Każda z umów może być poprzedzona umową naKażda z umów może być poprzedzona umową na
okres próbny, nie dłuższy niż 3 miesiące.okres próbny, nie dłuższy niż 3 miesiące.
10. Art. 25 kpArt. 25 kp
Zawarcie kolejnej umowy o pracę na czasZawarcie kolejnej umowy o pracę na czas
określony jest równoznaczne w skutkachokreślony jest równoznaczne w skutkach
prawnych z zawarciem umowy o pracę na czasprawnych z zawarciem umowy o pracę na czas
nieokreślony, jeżeli poprzednio stronynieokreślony, jeżeli poprzednio strony
dwukrotnie zawarły umowę o pracę na czasdwukrotnie zawarły umowę o pracę na czas
określony na następujące po sobie okresy, o ileokreślony na następujące po sobie okresy, o ile
przerwa między rozwiązaniem poprzedniej aprzerwa między rozwiązaniem poprzedniej a
nawiązaniem kolejnej umowy o pracę nienawiązaniem kolejnej umowy o pracę nie
przekroczyła 1 miesiąca.przekroczyła 1 miesiąca.
11. Rozwiązanie umowy o pracęRozwiązanie umowy o pracę
na mocy porozumienia stron,na mocy porozumienia stron,
przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniemprzez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem
okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę zaokresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę za
wypowiedzeniem),wypowiedzeniem),
przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowaniaprzez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania
okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę bezokresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę bez
wypowiedzenia),wypowiedzenia),
z upływem czasu, na który była zawarta,z upływem czasu, na który była zawarta,
z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania byłaz dniem ukończenia pracy, dla której wykonania była
zawarta.zawarta.
Oświadczenie strony o wypowiedzeniu lub rozwiązaniuOświadczenie strony o wypowiedzeniu lub rozwiązaniu
umowy bez wypowiedzenia powinno nastąpić na piśmieumowy bez wypowiedzenia powinno nastąpić na piśmie
12. Rozwiązanie umowy zRozwiązanie umowy z
wypowiedzeniemwypowiedzeniem
Rozwiązanie umowy powinno mieć formęRozwiązanie umowy powinno mieć formę
pisemną.pisemną.
W drodze wypowiedzenia może być rozwiązanaW drodze wypowiedzenia może być rozwiązana
umowa zawarta na czas nie określony i na okresumowa zawarta na czas nie określony i na okres
próbny.próbny.
Prawo wypowiedzenia umowy przysługuje zarównoPrawo wypowiedzenia umowy przysługuje zarówno
pracodawcy, jak i pracownikowi.pracodawcy, jak i pracownikowi.
Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej naOkres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na
czas nie określony jest zróżnicowany w zależności odczas nie określony jest zróżnicowany w zależności od
czasu przepracowanego u danego pracodawcy.czasu przepracowanego u danego pracodawcy.
13. Okres wypowiedzenia wynoszący tydzieńOkres wypowiedzenia wynoszący tydzień
lub wielokrotność tygodnia kończy się wlub wielokrotność tygodnia kończy się w
sobotę, a okres wynoszący miesiąc lubsobotę, a okres wynoszący miesiąc lub
wielokrotność miesiąca - w ostatnim dniuwielokrotność miesiąca - w ostatnim dniu
miesiąca kalendarzowego.miesiąca kalendarzowego.
14. Rozwiązanie umowy o pracę bezRozwiązanie umowy o pracę bez
wypowiedzeniawypowiedzenia
Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzeniaPracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia
tylkotylko ww przypadkach wyraźnie wyliczonych w ustawie (art. 52 i 53przypadkach wyraźnie wyliczonych w ustawie (art. 52 i 53
k.p.), zarówno zawinionych, jak i nie zawinionych przez pracownika.k.p.), zarówno zawinionych, jak i nie zawinionych przez pracownika.
Przypadki zawinione:Przypadki zawinione:
ciężkie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązkówciężkie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków
pracowniczych,pracowniczych,
popełnienie przez pracownika w czasie trwania umowy o pracępopełnienie przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę
przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go naprzestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na
zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lubzajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub
zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem,zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem,
zawiniona przez pracownika utrata uprawnień koniecznych dozawiniona przez pracownika utrata uprawnień koniecznych do
wykonywania pracy na zajmowanym stanowiskuwykonywania pracy na zajmowanym stanowisku
15. Przypadki niezawinionePrzypadki niezawinione
po upływie trzech miesięcy, jeżeli nieobecność spowodowana jestpo upływie trzech miesięcy, jeżeli nieobecność spowodowana jest
chorobą, a pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niżchorobą, a pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż
sześć miesięcy,sześć miesięcy,
po upływie okresu pobierania w czasie choroby łącznie wynagrodzeniapo upływie okresu pobierania w czasie choroby łącznie wynagrodzenia ii
zasiłku chorobowego, jeżeli pracownik był zatrudniony u danegozasiłku chorobowego, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego
pracodawcy co najmniej sześć miesięcy, a także gdy niezdolność dopracodawcy co najmniej sześć miesięcy, a także gdy niezdolność do
pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobąpracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą
zawodową - niezależnie od czasu zatrudnienia,zawodową - niezależnie od czasu zatrudnienia,
po upływie okresu pobierania zasiłku z tytułu sprawowania opieki nadpo upływie okresu pobierania zasiłku z tytułu sprawowania opieki nad
dzieckiem lub odosobnienia ze względu na chorobę zakaźnądzieckiem lub odosobnienia ze względu na chorobę zakaźną
(kwarantanna),(kwarantanna),
po upływie miesiąca, jeżeli usprawiedliwiona nieobecność pracownikapo upływie miesiąca, jeżeli usprawiedliwiona nieobecność pracownika
spowodowana jest innymi przyczynami.spowodowana jest innymi przyczynami.
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z przyczyn nieRozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z przyczyn nie
zawinionych przez pracownika nie może nastąpić po ustaniu przyczynyzawinionych przez pracownika nie może nastąpić po ustaniu przyczyny
nieobecności i powrocie pracownika do pracynieobecności i powrocie pracownika do pracy
16. Wygaśnięcie umowy o pracęWygaśnięcie umowy o pracę
Umowa o pracę wygasa:Umowa o pracę wygasa:
– w razie śmierci pracownikaw razie śmierci pracownika
– w razie śmierci pracodawcyw razie śmierci pracodawcy
pracownikowi przysługuje wówczas odszkodowanie wpracownikowi przysługuje wówczas odszkodowanie w
wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzeniawysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia
– po upływie trzech miesięcy od chwilipo upływie trzech miesięcy od chwili
tymczasowego aresztowania pracownikatymczasowego aresztowania pracownika
17. Umowa zlecenieUmowa zlecenie
jest jedną z umów zawieranych na czas określonych, którejest jedną z umów zawieranych na czas określonych, które
dodatkowo oznaczają produkt czy usługę, którą pracownik musidodatkowo oznaczają produkt czy usługę, którą pracownik musi
wykonać,wykonać,
umowa powinna zawierać dokładnyumowa powinna zawierać dokładny opis zleceniaopis zlecenia ( określenie tego( określenie tego
co ma zrobić zleceniobiorca),co ma zrobić zleceniobiorca),
nie jest umowąnie jest umową odpłatnąodpłatną. Strony mogą postanowić, że zlecenie. Strony mogą postanowić, że zlecenie
zostanie wykonane bezpłatnie,zostanie wykonane bezpłatnie,
przy wykonywaniu takich umówprzy wykonywaniu takich umów za wynagrodzeniem,za wynagrodzeniem, należynależy
wskazać jego wysokość oraz termin i sposób jego zapłaty,wskazać jego wysokość oraz termin i sposób jego zapłaty,
musi określać kogo obciążają dodatkowe koszty umowy,musi określać kogo obciążają dodatkowe koszty umowy,
muszą określać zobowiązania zleceniobiorcy,muszą określać zobowiązania zleceniobiorcy,
obie strony powinny własnoręcznie podpisać umowę,obie strony powinny własnoręcznie podpisać umowę,
stronami umowy mogą być dowolne osoby fizyczne lub osobystronami umowy mogą być dowolne osoby fizyczne lub osoby
prawne (pod warunkiem posiadania zdolności do czynnościprawne (pod warunkiem posiadania zdolności do czynności
prawnych),prawnych),
może być w każdej chwili wypowiedziana przez każdą ze stron,może być w każdej chwili wypowiedziana przez każdą ze stron,
18. Umowa o dziełoUmowa o dzieło
umowa cywilnoprawna określona Kodeksem cywilnymumowa cywilnoprawna określona Kodeksem cywilnym
art. 627-646. Zakres tej umowy określa art. 627.art. 627-646. Zakres tej umowy określa art. 627.
Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówieniePrzez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie
zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła,zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła,
a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Umowa oa zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Umowa o
dzieło jest umową: zobowiązującą, odpłatną, wzajemnądzieło jest umową: zobowiązującą, odpłatną, wzajemną
oraz konsensualną. Warunkiem zaistnienia umowy ooraz konsensualną. Warunkiem zaistnienia umowy o
dzieło jest określenie w umowie dzieła jakie ma wykonaćdzieło jest określenie w umowie dzieła jakie ma wykonać
przyjmujący zamówienie. Dziełem może być dowolnaprzyjmujący zamówienie. Dziełem może być dowolna
rzecz, utwór, program komputerowy. Może też miećrzecz, utwór, program komputerowy. Może też mieć
wymiar niematerialny - organizacja koncertu, konferencji,wymiar niematerialny - organizacja koncertu, konferencji,
prezentacja nowego produktu firmyprezentacja nowego produktu firmy
19. Umowa zlecenie a umowa o dziełoUmowa zlecenie a umowa o dzieło
Prawnicy "zlecenie" nazywają "umowąPrawnicy "zlecenie" nazywają "umową
starannego działania", a "dzieło" – "umowąstarannego działania", a "dzieło" – "umową
rezultatu".rezultatu".
Celem umowy o dzieło jest osiągnięcieCelem umowy o dzieło jest osiągnięcie
określonego w jej treści rezultatu, podczas gdyokreślonego w jej treści rezultatu, podczas gdy
celem umowy zlecenia jest samo działaniecelem umowy zlecenia jest samo działanie
(praca), które nie musi doprowadzić do(praca), które nie musi doprowadzić do
osiągnięcia określonego rezultatu. Umowa oosiągnięcia określonego rezultatu. Umowa o
dzieło powinna być uwieńczona konkretnym idzieło powinna być uwieńczona konkretnym i
sprawdzalnym rezultatem; wynagradzany jestsprawdzalnym rezultatem; wynagradzany jest
sam rezultat, a nie samo działanie.sam rezultat, a nie samo działanie.
20. Niezależnie od rodzaju umowy, za wykonanąNiezależnie od rodzaju umowy, za wykonaną
pracę należy się WYNAGRODZENIE.pracę należy się WYNAGRODZENIE.
Wysokość wynagrodzenia wynika czasem zWysokość wynagrodzenia wynika czasem z
obowiązujących przepisów, określających stawkiobowiązujących przepisów, określających stawki
dla poszczególnych stanowisk pracy (przededla poszczególnych stanowisk pracy (przede
wszystkim w służbie państwowej). W innychwszystkim w służbie państwowej). W innych
przypadkach określa ją umowa stron.przypadkach określa ją umowa stron.
Wynagrodzenie pracownika podlega szczególnejWynagrodzenie pracownika podlega szczególnej
ochronie prawnej.ochronie prawnej.
21. Z wynagrodzenia mogą byćZ wynagrodzenia mogą być
potrącone:potrącone:
zaliczki na podatek dochodowy,zaliczki na podatek dochodowy,
składki na cele emerytalne,składki na cele emerytalne,
należności alimentacyjne na podstawie tytułównależności alimentacyjne na podstawie tytułów
wykonawczych,wykonawczych,
inne należności na podstawie tytułów wykonawczych,inne należności na podstawie tytułów wykonawczych,
zaliczki pieniężne,zaliczki pieniężne,
kary pieniężne za naruszenie porządku i dyscyplinykary pieniężne za naruszenie porządku i dyscypliny
pracy,pracy,
Za wynagrodzenie uważa się kwotę przeznaczoną doZa wynagrodzenie uważa się kwotę przeznaczoną do
wypłaty pracownikowi (uprzednim odliczeniu zaliczki nawypłaty pracownikowi (uprzednim odliczeniu zaliczki na
podatek dochodowy).podatek dochodowy).
22. Inne świadczenia pieniężne:Inne świadczenia pieniężne:
nagrody (jubileuszowe i śródroczne)nagrody (jubileuszowe i śródroczne)
PremiePremie
„„13 pensja”13 pensja”
odprawy: emerytalna, rentowa, pośmiertnaodprawy: emerytalna, rentowa, pośmiertna
23. Obowiązki pracodawcy (art. 94 kp)Obowiązki pracodawcy (art. 94 kp)
Pracodawca jest obowiązany w szczególności:Pracodawca jest obowiązany w szczególności:
zaznajamiać pracowników podejmujących pracę z zakresem ichzaznajamiać pracowników podejmujących pracę z zakresem ich
obowiązków, sposobem wykonywania pracy na wyznaczonychobowiązków, sposobem wykonywania pracy na wyznaczonych
stanowiskach oraz ich podstawowymi uprawnieniami,stanowiskach oraz ich podstawowymi uprawnieniami,
organizować pracę w sposób zapewniający pełne wykorzystanie czasuorganizować pracę w sposób zapewniający pełne wykorzystanie czasu
pracy, jak również osiąganie przez pracowników, przy wykorzystaniu ichpracy, jak również osiąganie przez pracowników, przy wykorzystaniu ich
uzdolnień i kwalifikacji, wysokiej wydajności i należytej jakości pracy,uzdolnień i kwalifikacji, wysokiej wydajności i należytej jakości pracy,
organizować pracę w sposób zapewniający zmniejszenie uciążliwości pracy,organizować pracę w sposób zapewniający zmniejszenie uciążliwości pracy,
zwłaszcza pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie,zwłaszcza pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie,
przeciwdziałać dyskryminacji w zatrudnieniu, w szczególności ze względuprzeciwdziałać dyskryminacji w zatrudnieniu, w szczególności ze względu
na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonaniana płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania
polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie,polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie,
orientację seksualną, a także ze względu na zatrudnienie na czas określonyorientację seksualną, a także ze względu na zatrudnienie na czas określony
lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy,lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy,
zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzićzapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić
systematyczne szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higienysystematyczne szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny
pracy,pracy,
terminowo i prawidłowo wypłacać wynagrodzenie,terminowo i prawidłowo wypłacać wynagrodzenie,
24. ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych,ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych,
stwarzać pracownikom podejmującym zatrudnienie po ukończeniustwarzać pracownikom podejmującym zatrudnienie po ukończeniu
szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe lub szkoły wyższejszkoły prowadzącej kształcenie zawodowe lub szkoły wyższej
warunki sprzyjające przystosowaniu się do należytego wykonywaniawarunki sprzyjające przystosowaniu się do należytego wykonywania
pracy,pracy,
zaspokajać w miarę posiadanych środków socjalne potrzebyzaspokajać w miarę posiadanych środków socjalne potrzeby
pracowników,pracowników,
stosować obiektywne i sprawiedliwe kryteria oceny pracownikówstosować obiektywne i sprawiedliwe kryteria oceny pracowników
oraz wyników ich pracy,oraz wyników ich pracy,
prowadzić dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiemprowadzić dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiem
pracy oraz akta osobowe pracowników,pracy oraz akta osobowe pracowników,
przechowywać dokumentację w sprawach związanych zeprzechowywać dokumentację w sprawach związanych ze
stosunkiem pracy oraz akta osobowe pracowników w warunkach niestosunkiem pracy oraz akta osobowe pracowników w warunkach nie
grożących uszkodzeniem lub zniszczeniem,grożących uszkodzeniem lub zniszczeniem,
pracodawca jest obowiązany przeciwdziałać mobbingowi. szanowaćpracodawca jest obowiązany przeciwdziałać mobbingowi. szanować
godność i inne dobra osobiste pracownika,godność i inne dobra osobiste pracownika,
25. Art. 97 kpArt. 97 kp
W związku z rozwiązaniem lubW związku z rozwiązaniem lub
wygaśnięciem stosunku pracywygaśnięciem stosunku pracy
pracodawca jest obowiązany niezwłoczniepracodawca jest obowiązany niezwłocznie
wydać pracownikowi (osobiewydać pracownikowi (osobie
upoważnionej) świadectwo pracy.upoważnionej) świadectwo pracy.
Wydanie świadectwa pracy nie może byćWydanie świadectwa pracy nie może być
uzależnione od uprzedniego rozliczeniauzależnione od uprzedniego rozliczenia
się pracownika z pracodawcąsię pracownika z pracodawcą
26. Prawa pracodawcyPrawa pracodawcy
Pracodawca posiada między innymi prawoPracodawca posiada między innymi prawo ::
zatrudniania pracowników,zatrudniania pracowników,
zwalniania pracowników,zwalniania pracowników,
ustalania warunków pracy i płacy,ustalania warunków pracy i płacy,
żądania od osoby ubiegającej się o zatrudnienie podania danych osobowych obejmujących:żądania od osoby ubiegającej się o zatrudnienie podania danych osobowych obejmujących:
- imię (imiona) i nazwisko,- imię (imiona) i nazwisko,
- imiona rodziców,- imiona rodziców,
- datę urodzenia,- datę urodzenia,
- miejsce zamieszkania (adres do korespondencji),- miejsce zamieszkania (adres do korespondencji),
- wykształcenie,- wykształcenie,
- przebieg dotychczasowego zatrudnienia,- przebieg dotychczasowego zatrudnienia,
żądania od pracownika podania innych danych osobowych, a także imion i nazwisk oraz datżądania od pracownika podania innych danych osobowych, a także imion i nazwisk oraz dat
urodzenia dzieci pracownika, jeżeli podanie takich danych jest konieczne ze względu naurodzenia dzieci pracownika, jeżeli podanie takich danych jest konieczne ze względu na
korzystanie przez pracownika ze szczególnych uprawnień przewidzianych w prawie pracy,korzystanie przez pracownika ze szczególnych uprawnień przewidzianych w prawie pracy,
żądanie numeru PESEL pracownika nadanego przez Rządowe Centrum Informatyczneżądanie numeru PESEL pracownika nadanego przez Rządowe Centrum Informatyczne
Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (RCI PESEL),Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (RCI PESEL),
dochodzenia od pracownika wyrównania szkody, którą poniósł wskutek naruszenia przezdochodzenia od pracownika wyrównania szkody, którą poniósł wskutek naruszenia przez
pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w umowie,pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w umowie,
przyznawania nagród i wyróżnień,przyznawania nagród i wyróżnień,
stosowania kary upomnienia, nagany oraz kar pieniężnych,stosowania kary upomnienia, nagany oraz kar pieniężnych,
27. Obowiązki pracownikaObowiązki pracownika
Art. 100 kpArt. 100 kp
Pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie orazPracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz
stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie sąstosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są
one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę.one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę.
Pracownik jest obowiązany w szczególności:Pracownik jest obowiązany w szczególności:
przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy,przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy,
przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku,przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku,
przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a takżeprzestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także
przepisów przeciwpożarowych,przepisów przeciwpożarowych,
dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować wdbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w
tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę natajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na
szkodę,szkodę,
przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach,przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach,
przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.
28. Obowiązki pracownika z zakresuObowiązki pracownika z zakresu
bezpieczeństwa i higieny pracybezpieczeństwa i higieny pracy
Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowymPrzestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym
obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:
znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu iznać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i
instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminominstruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom
sprawdzającym,sprawdzającym,
wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa iwykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i
higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń ihigieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i
wskazówek przełożonych,wskazówek przełożonych,
dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład wdbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w
miejscu pracy,miejscu pracy,
stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochronystosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony
indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,
poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniompoddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,
niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadkuniezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku
albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a takżealbo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także
inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,
współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczącychwspółdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracybezpieczeństwa i higieny pracy
29. Prawa pracownikaPrawa pracownika
Pracownik posiada między innymi prawo do:Pracownik posiada między innymi prawo do:
godziwego wynagrodzenia za pracę. Warunki realizacji tego prawa określają przepisygodziwego wynagrodzenia za pracę. Warunki realizacji tego prawa określają przepisy
prawa pracy oraz polityka państwa w dziedzinie płac, w szczególności poprzezprawa pracy oraz polityka państwa w dziedzinie płac, w szczególności poprzez
ustalanie najniższego wynagrodzenia za pracę.ustalanie najniższego wynagrodzenia za pracę.
wynagrodzenia minimalnegowynagrodzenia minimalnego
wynagrodzenia w okresie czasowej niezdolności do pracy w skutek:wynagrodzenia w okresie czasowej niezdolności do pracy w skutek:
- choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną- choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną
- wypadku przy pracy, wypadku w drodze do pracy lub z pracy albo choroby zawodowej- wypadku przy pracy, wypadku w drodze do pracy lub z pracy albo choroby zawodowej
lub choroby przypadającej w czasie ciążylub choroby przypadającej w czasie ciąży
- poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na- poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na
dawców komórek, tkanek i narządówdawców komórek, tkanek i narządów
pisemnego potwierdzenia warunków zatrudnieniapisemnego potwierdzenia warunków zatrudnienia
otrzymania pisemnego zestawienia swojego wynagrodzenia Na wyszczególnieniuotrzymania pisemnego zestawienia swojego wynagrodzenia Na wyszczególnieniu
zarobków pracownika powinna znaleźć się wysokość pensji brutto oraz zestawieniazarobków pracownika powinna znaleźć się wysokość pensji brutto oraz zestawienia
wszystkich potrąceń od tej kwotywszystkich potrąceń od tej kwoty
dochodzenia swych roszczeń wynikających ze stosunku pracy na drodze sądowejdochodzenia swych roszczeń wynikających ze stosunku pracy na drodze sądowej
wypoczynku, który zapewniają przepisy o czasie pracy, dniach wolnych od pracy orazwypoczynku, który zapewniają przepisy o czasie pracy, dniach wolnych od pracy oraz
o urlopacho urlopach
30. Art. 210Art. 210
W razie gdy warunki pracy nieW razie gdy warunki pracy nie
odpowiadają przepisom bezpieczeństwa iodpowiadają przepisom bezpieczeństwa i
higieny pracy i stwarzają bezpośredniehigieny pracy i stwarzają bezpośrednie
zagrożenie dla zdrowia lub życiazagrożenie dla zdrowia lub życia
pracownika albo gdy wykonywana przezpracownika albo gdy wykonywana przez
niego praca grozi takimniego praca grozi takim
niebezpieczeństwem innym osobom,niebezpieczeństwem innym osobom,
pracownik ma prawo powstrzymać się odpracownik ma prawo powstrzymać się od
wykonywania pracy, zawiadamiając o tymwykonywania pracy, zawiadamiając o tym
niezwłocznie przełożonegoniezwłocznie przełożonego
31. UrlopyUrlopy
Jednym z najważniejszych praw pracownika jest prawo do urlopu. Celem urlopu jest zapewnienieJednym z najważniejszych praw pracownika jest prawo do urlopu. Celem urlopu jest zapewnienie
pracownikowi rzeczywistego wypoczynku, pozwalającego na zregenerowanie sił fizycznych ipracownikowi rzeczywistego wypoczynku, pozwalającego na zregenerowanie sił fizycznych i
stanu psychicznego.stanu psychicznego.
Urlopy dzielimy na:Urlopy dzielimy na:
wypoczynkowewypoczynkowe
pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopupracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu
wypoczynkowego, którego to nie może się zrzec. Wymiar urlopu (ilość dni) zależy od stażu pracywypoczynkowego, którego to nie może się zrzec. Wymiar urlopu (ilość dni) zależy od stażu pracy
pracownika.pracownika.
bezpłatnebezpłatne
urlopu bezpłatnego pracodawca może udzielić na pisemny wniosek pracownikaurlopu bezpłatnego pracodawca może udzielić na pisemny wniosek pracownika
macierzyńskiemacierzyńskie
długość urlopu macierzyńskiego zależy od ilości dzieci urodzonych w jednym porodzie (codługość urlopu macierzyńskiego zależy od ilości dzieci urodzonych w jednym porodzie (co
najmniej 20 tygodni). Co najmniej dwa tygodnie urlopu mogą przypadać przed porodem. Ponajmniej 20 tygodni). Co najmniej dwa tygodnie urlopu mogą przypadać przed porodem. Po
wykorzystaniu co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, pracownica ma prawowykorzystaniu co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, pracownica ma prawo
zrezygnować z pozostałej części urlopu. Można ten urlop przydzielić pracownikowi na jegozrezygnować z pozostałej części urlopu. Można ten urlop przydzielić pracownikowi na jego
pisemny wniosek – tzw. „urlop tacierzyński”. W przypadku zgonu pracownicy w czasie urlopupisemny wniosek – tzw. „urlop tacierzyński”. W przypadku zgonu pracownicy w czasie urlopu
macierzyńskiego, ojcu wychowującemu dziecko przysługuje prawo do niewykorzystanej częścimacierzyńskiego, ojcu wychowującemu dziecko przysługuje prawo do niewykorzystanej części
urlopu.urlopu.
szkolenioweszkoleniowe
doskonalący się pracownik może uzyskać urlop szkoleniowy lub urlop bezpłatny na naukę. Możedoskonalący się pracownik może uzyskać urlop szkoleniowy lub urlop bezpłatny na naukę. Może
też być wsparty finansowo przez zakład pracy. To, na jakie przywileje może liczyć, zależy przedeteż być wsparty finansowo przez zakład pracy. To, na jakie przywileje może liczyć, zależy przede
wszystkim od tego, czy został skierowany na naukę, czy też podjął ją z własnej inicjatywy.wszystkim od tego, czy został skierowany na naukę, czy też podjął ją z własnej inicjatywy.
wychowawczewychowawcze
urlop wychowawczy jest kontynuacją urlopu macierzyńskiego. Urlop wychowawczy przysługujeurlop wychowawczy jest kontynuacją urlopu macierzyńskiego. Urlop wychowawczy przysługuje
każdemu z rodziców dziecka także wtedy, gdy pozostają oni w związku nieformalnym, orazkażdemu z rodziców dziecka także wtedy, gdy pozostają oni w związku nieformalnym, oraz
opiekunowi dziecka.opiekunowi dziecka.
32. Czas pracyCzas pracy
Czasem pracy jest czas, w którym pracownikCzasem pracy jest czas, w którym pracownik
pozostaje w dyspozycji pracodawcy.pozostaje w dyspozycji pracodawcy.
Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin naCzas pracy nie może przekraczać 8 godzin na
dobę i średnio 40 godzin w przeciętniedobę i średnio 40 godzin w przeciętnie
pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętympięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym
okresie rozliczeniowym.okresie rozliczeniowym.
Każde święto przypadające w okresieKażde święto przypadające w okresie
rozliczeniowym w innym dniu niż niedzielarozliczeniowym w innym dniu niż niedziela
obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin.obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin.
34. Pośrednictwo pracy i ochronaPośrednictwo pracy i ochrona
bezrobotnychbezrobotnych
W Polsce, w sensie prawnym, bezrobotnym jest osoba niezatrudniona i nieW Polsce, w sensie prawnym, bezrobotnym jest osoba niezatrudniona i nie
wykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęciawykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia
zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, nie ucząca się w szkole wzatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, nie ucząca się w szkole w
systemie dziennym, zarejestrowana we właściwym powiatowym urzędziesystemie dziennym, zarejestrowana we właściwym powiatowym urzędzie
pracy, jeżeli:pracy, jeżeli:
ukończyła 18 lat, z wyjątkiem młodocianych absolwentów,ukończyła 18 lat, z wyjątkiem młodocianych absolwentów,
kobieta nie ukończyła 60 lat, a mężczyzna 65 lat,kobieta nie ukończyła 60 lat, a mężczyzna 65 lat,
nie nabyła prawa do emerytury, renty inwalidzkiej,nie nabyła prawa do emerytury, renty inwalidzkiej,
nie jest właścicielem lub posiadaczem nieruchomości rolnej o powierzchninie jest właścicielem lub posiadaczem nieruchomości rolnej o powierzchni
pow. 2 ha przeliczeniowych,pow. 2 ha przeliczeniowych,
nie jest osobą niepełnosprawną, której stan zdrowia nie pozwala na podjęcienie jest osobą niepełnosprawną, której stan zdrowia nie pozwala na podjęcie
zatrudnienia nawet w połowie wymiaru czasu pracy,zatrudnienia nawet w połowie wymiaru czasu pracy,
nie jest osobą tymczasowo aresztowaną i nie odbywa kary pozbawienianie jest osobą tymczasowo aresztowaną i nie odbywa kary pozbawienia
wolności,wolności,
nie uzyskuje miesięcznie dochodu w wysokości przekraczającej połowęnie uzyskuje miesięcznie dochodu w wysokości przekraczającej połowę
najniższego wynagrodzenia,najniższego wynagrodzenia,
nie pobiera zasiłku stałego, lub renty socjalnej,nie pobiera zasiłku stałego, lub renty socjalnej,
35. Bezrobotni będący w szczególnejBezrobotni będący w szczególnej
sytuacji na rynku pracy to:sytuacji na rynku pracy to:
bezrobotny do 25 roku życiabezrobotny do 25 roku życia
bezrobotny długotrwalebezrobotny długotrwale
bezrobotny powyżej 50 roku życiabezrobotny powyżej 50 roku życia
bezrobotny bez kwalifikacji zawodowychbezrobotny bez kwalifikacji zawodowych
bezrobotny samotnie wychowujący co najmniejbezrobotny samotnie wychowujący co najmniej
jedno dziecko do 18 roku życiajedno dziecko do 18 roku życia
bezrobotny, który po odbyciu kary pozbawieniabezrobotny, który po odbyciu kary pozbawienia
wolności nie podjął zatrudnieniawolności nie podjął zatrudnienia
bezrobotny niepełnosprawnybezrobotny niepełnosprawny
36. Wobec osób bezrobotnych mogą byćWobec osób bezrobotnych mogą być
stosowane następujące działania:stosowane następujące działania:
skierowanie do prac interwencyjnych,skierowanie do prac interwencyjnych,
skierowanie na roboty publiczne,skierowanie na roboty publiczne,
szkolenia,szkolenia,
staż,staż,
przygotowanie zawodowe w miejscu pracy,przygotowanie zawodowe w miejscu pracy,
w okresie odbywania stażu, przygotowaniaw okresie odbywania stażu, przygotowania
zawodowego w miejscu pracy lub szkoleniazawodowego w miejscu pracy lub szkolenia
przysługuje z tego tytułu stypendium,przysługuje z tego tytułu stypendium,
37. Uprawnienia poszukującego pracyUprawnienia poszukującego pracy
1.1. możliwość korzystania ze szkoleń osób, które:możliwość korzystania ze szkoleń osób, które:
są w okresie wypowiedzenia stosunku pracy lub stosunkusą w okresie wypowiedzenia stosunku pracy lub stosunku
służbowego z przyczyn dotyczących zakładu pracy,służbowego z przyczyn dotyczących zakładu pracy,
są zatrudnione u pracodawcy wobec którego ogłoszono upadłośćsą zatrudnione u pracodawcy wobec którego ogłoszono upadłość
lub który jest w stanie likwidacji, z wyłączeniem likwidacji w celulub który jest w stanie likwidacji, z wyłączeniem likwidacji w celu
prywatyzacji,prywatyzacji,
otrzymują zgodnie z odrębnymi przepisami świadczenie socjalneotrzymują zgodnie z odrębnymi przepisami świadczenie socjalne
przysługujące na urlopie górniczym lub górniczy zasiłek socjalny,przysługujące na urlopie górniczym lub górniczy zasiłek socjalny,
uczestniczą w indywidualnym programie integracji o którym mowauczestniczą w indywidualnym programie integracji o którym mowa
w przepisach o pomocy społecznej,w przepisach o pomocy społecznej,
2. możliwość korzystania z poradnictwa zawodowego,2. możliwość korzystania z poradnictwa zawodowego,
3. możliwości korzystania z pośrednictwa pracy,3. możliwości korzystania z pośrednictwa pracy,
38. Bezrobotny ma prawo do korzystania z usług i instrumentów rynku pracy.Bezrobotny ma prawo do korzystania z usług i instrumentów rynku pracy.
Instrumenty rynku pracy wspierające podstawowe usługi rynku pracy:Instrumenty rynku pracy wspierające podstawowe usługi rynku pracy:
finansowanie kosztów przejazdu,finansowanie kosztów przejazdu,
finansowanie kosztów zakwaterowania,finansowanie kosztów zakwaterowania,
dofinansowanie wyposażenia miejsca pracy,dofinansowanie wyposażenia miejsca pracy,
refundowanie kosztów poniesionych z tytułu opłaconych składek narefundowanie kosztów poniesionych z tytułu opłaconych składek na
ubezpieczenia społeczne w związku z zatrudnieniem skierowanegoubezpieczenia społeczne w związku z zatrudnieniem skierowanego
bezrobotnego,bezrobotnego,
finansowanie dodatków aktywizacyjnych,finansowanie dodatków aktywizacyjnych,
finansowanie kosztów egzaminów umożliwiających uzyskanie świadectw,finansowanie kosztów egzaminów umożliwiających uzyskanie świadectw,
dyplomów, zaświadczeń, określonych uprawnień zawodowych lub tytułówdyplomów, zaświadczeń, określonych uprawnień zawodowych lub tytułów
zawodowych oraz koszty uzyskania licencji niezbędnych,zawodowych oraz koszty uzyskania licencji niezbędnych,
finansowanie kosztów studiów podyplomowych,finansowanie kosztów studiów podyplomowych,
wypłacanie stypendiów bezrobotnym do 25 roku życia będącychwypłacanie stypendiów bezrobotnym do 25 roku życia będących
jednocześnie bezrobotnymi bez kwalifikacji zawodowych, którzy w okresie 6jednocześnie bezrobotnymi bez kwalifikacji zawodowych, którzy w okresie 6
miesięcy od dnia zarejestrowania podjęli dalszą naukę w szkolemiesięcy od dnia zarejestrowania podjęli dalszą naukę w szkole
ponadpodstawowej lub ponadgimnazjalnej dla dorosłych albo w szkoleponadpodstawowej lub ponadgimnazjalnej dla dorosłych albo w szkole
wyższej w systemie studiów wieczorowych lub zaocznych,wyższej w systemie studiów wieczorowych lub zaocznych,
