for my pupils

2. Geneza utworu
Słowacki napisał utwór jesienią 1834 r. W
Genewie w Szwajcarii, (w czasie Wielkiej Emigracji po
powstaniu listopadowym).
Poeta, by pokrzepić rodaków, sięgnął do
legendarnej przeszłości ojczyzny, dając do zrozumienia,
ze los Polski został ukształtowany już za czasów
formowania się słowiańskiego bytu narodu.
J. Słowacki w liście matki
•

3. Inspiracje • ballada Aleksandra
Chodźki: Maliny
• ballady A. Mickiewicza:
Lilie, Świtezianka, Świteź
• twórczość W.Szekspira:
Makbet, Sen nocy letniej,
Hamlet, Król Lear
Postać Balladyny
wzorowana jest na
kreacjach francuskiej
aktorki teatralnej
– panny George

4. Tytul utworu
• Tytuł nawiązuje do gatunku
ballady.
Dramat czerpie z tradycji
ballad, w których są obecne
elementy ludowe i
fantastyczne.
• Nawiązuje też do francuskiej
tradycji operowo-teatralnej i
występujących w ludowym
teatrze balladines.
• Wdowa nazywa swą
ukochaną córkę: Bladyną z
uwagi na jej bladą,
alabastrową cerę.

5. Czas i miejsce akcji
• Akcja tragedii trwa 4 dni: rozpoczyna się od wizyty
Kirkora w chacie Pustelnika , a kończy śmiercią
Balladyny przez porażenie piorunem.
• Są to czasy panowania panowania tyrana, Popiela IV
• Retrospekcja sięga do czasów rządów Popiela III,
obecnie Pustelnika, do czasów panowania Lecha, a
nawet do narodzin Jezusa w Betlejem
Miejsca akcji:
• okolice jeziora Gopło
• zamek Kirkora w Gnieźnie i pod jego murami
• chata Wdowy
• chata pustelnika
• las, w którym odbywa się konkurs malinowy

6. Baśniowa historia?
Juliusz Słowacki stworzył własną wersję
baśniowej historii, sięgając do czasów
przedhistorycznych, znanych z podań,
kronik, legend i łącząc te wątki z czasami
sobie współczesnymi.
• Nawiązania do legend:
 o Popielu
 o Wandzie, co nie chciała Niemca
 o Lechu – protoplaście państwa polskiego
 mit o koronie Lechitów podarowanej
Lechowi przez króla Scytów, a
pobłogosławionej przez dzieciątko Jezus

7. Postaci
• Postaci realistyczne
• Balladyna
• Alina
• Pustelnik
• Kirkor
• Wdowa
• Fon Kostryn
• Grabiec
• Gralon
• Filon
• Postaci fanastyczne
• Goplana
• Skierka
• Chochlik

8. BalladynaBalladyna – córka Wdowy, piękna, młoda
dziewczyna o czarnych oczach i bladej cerze.
Za tajemniczością skrywa zły charakter –
pychę, egoizm, wygórowane ambicje, fałsz,
podejrzliwość i intryganctwo.
• Dziewczyna z ludu
Marzy o władzy, bogactwie, wolności od
ograniczających ją praw. Nie znosi ciężkiej
pracy, a matka wyraźnie ją faworyzuje,
utwierdzając w przekonaniu, że jest godna
najwyższych zaszczytów, że jest
przeznaczona do większych celów.
• Ma kompleks niskiego pochodzenia. Z tego
powodu wytwarza fikcyjną tożsamość i
podaje się za wygnaną księżniczkę
Trebizonty.

9. Balladyna
• Osobowość psychopatyczna
Zabójstwo siostry staje się wtajemniczeniem w
świat absolutnego zła i zbrodni. Całkowity brak
empatii w stosunku do najbliższych: siostry i matki,
a potem także męża i kochanka Kostryna wskazuje
na osobowość psychopatyczną.
• Zbrodniarka
Pozbywa się wyrzutów sumienia i staje się
wcieleniem czystego zła. Los dał jej szansę na
ujawnienie i rozwinięcie najgorszych skłonności.
Niepohamowana żądza władzy sprawia, że musi
ona wyeliminować wszystkich rywali. Osiągnięcie
celu sprawia, że czuje się spełniona, chce odtąd
władać sprawiedliwie, wydaje wyrok na siebie.
• Pełna sprzeczności
Pusta, zepsuta, żądna władzy, a z drugiej strony
żałująca swoich czynów skruszona królowa, która
sama wydaje na siebie wyrok – jest nierozwiązaną
zagadką, która nadal fascynuje odbiorcę.

10. Alina• Alina – druga, młodsza córka Wdowy. Jest wysmukłą
blondynką o niebieskich oczach. Łagodna z
usposobienia, szczera, pracowita, zwinna i szybka.
Kocha matkę, jest jej posłuszna. Ustępliwa wobec
starszej siostry.
• Uosobienie dobroci, szczerości i miłości. Stanowi
wyrazistą przeciwwagę dla złej siostry i jedną z
najszlachetniejszych bohaterek w literaturze.
• Wykazuje się dojrzałością i odpowiedzialnością. Nie
uchyla się od ciężkiej pracy, a nawet wyręcza matkę i
siostrę, które kocha i nie ma zamiaru stawiać własnej
wygody ponad ich dobrem i zdobyć szczęścia za
wszelką cenę. Choć zakochuje się w Kirkorze, jest
gotowa zreygnować z niego dla siostry
• Jej dobroć i szlachetność nie zostają przez nikogo
docenione (ani przez Balladynę, ani przez matkę, ani
przez Kirkora). Jedynie Filon obdarza ją uczuciem,
ale jest ona już wówczas martwa.
• Ginie zabita przez Balladynę.

11. Kirkor
Jako rycerz szlachetny, który
potrafi walczyć w otwartym polu,
z szablą w ręku, natomiast nie
pojmuje metod takich, jak
zdrada ponosi klęskę w starciu
ze złem świata. Zostaje
zdradzony przez własną żonę
Balladynę i ginie jako ofiara jej
niepohamowanej żądzy władzy.
Kirkor – rycerz, pan zamku. Ceni prostotę,
uczciwość. Jest szlachetny w swoich zamiarach.
Bierze za żonę dziewczynę z ludu – Balladynę,
nie nie kieruje się względami materialnymi, ani
klasowymi. Nie znajduje jednak u jej boku
spełnienia
• Najwyżej stawia dobro własnego ludu i
sprawiedliwość. Obiecuje zabić okrutnego króla
Popiela IV, który bezprawnie zagarnął koronę i
wybawić lud od ucisku. Skupia się na walce o
przywrócenie dawnego porządku.
• Po pokonaniu Popiela IV zostaje wybrany
królem, lecz rezygnuje z korony, gdyż uważa, że
nie jest godzien piastować takiej funkcji,
ponieważ jest zwykłym, prostym człowiekiem.
Hołduje zatem uświęconej tradycji, a jego
zachowanie jest świadectwem znajomości
rodzimych obyczajów, skromności i
szacunku dla królewskiego urzędu.

12. Wdowa • Wdowa - bohaterka drugoplanowa,
matka Aliny i Balladyny, bardzo kocha
córki, lecz starszą faworyzuje, budząc w
niej poczucie wyższości
• Staje się ofiarą Balladyny: zapomniana,
zesłana na pobyt w wieży, a nastęnie
wygnana z zamku, zostaje porażona
piorunem i ślepnie
• Mimo bólu i żalu do córki nie zdradza
jej imienia nawet podczas tortur, które
przypłaca życiem, nie chcąc wydawać
wyroku na własne dziecko
• W dramacie jest symbolem matczynej
miłości, bezkrytycznej, bezwarunkowej.

13. Pustelnik
• Pustelnik - bohater epizodyczny, właściwie król Popiel III, zdetronizowany przez
okrutnego brata, zmuszony ukrywać się w lesie w obawie o własne życie. Na tronie
zastąpił go okrutny Popiel IV, on zaś ukrył w lesie koronę Lecha.
• szlachetny i bezkompromisowy, stanowi wzór cnót patriotycznych i obywatelskich,
osądza Balladynę i nie chce jej pomóc.
• Jego mądrość sprawia, że ludzie przychodzą do niego po radę: Kirkor decyduje się
na ślub z dziewczyną z ludu; pustenik potrafi leczyć rózne choroby ciała i duszy
• Zostaje powieszony na rozkaz Balladyny, gdyż odgadł jej sekret

14. • Fon Kostryn – cudzoziemiec, dowódca straży
zamkowej. Intrygant zmierzający do
podniesienia swojej pozycji. Szybko zostaje
wspólnikiem Balladyny (wspólne zabójstwo
Gralona i Grabca) oraz jej kochankiem. Ginie
otruty przez Balladynę.
• Grabiec - wieśniak, syn zakrystiana, ceniący
dobre trunki i suto zastawiony stół, zalotnik
Balladyny. Adoracją otacza go Goplana, która
ulokowała w nim swoje uczucia, nie
dostrzegając jego wad: prostactwa, zadufania
i pychy. Grabiec nie grzeszy wiernością ani
ogładą. Uczyniony królem dzwonkowym
zapowiada surowe i bezwzględne rządy.
• Zostaje zabity przez Balladynę, która pragnie
zabrać mu koronę.

15. Goplana
• Nimfa wodna, dobry duch natury, pani i strażniczka
jeziora Gopło, obdarzona czarodziejską mocą, czuwa nad
zachowaniem porządku świata.
• Goplana dobrze wypełnia swoje obowiązki, dopóki nie
ulega zgubnemu uczuciu do Grabca. Ślepa namiętność
do wieśniaka powoduje szereg nieprzewidzianych
zdarzeń. Nimfa zaczyna ingerować w sprawy ludzi
• Ulega zazdrości i postanawia pozbyć się rywalki,
Balladyny i sprowadza do jej domu Kirkora. Zapomina
jednak powiedzieć, w której z dwóch sióstr powinien
zakochać się zamożny rycerz. To nieporozumienie daje
Balladynie okazję do popełnienia zbrodni. Kiedy zaś
Goplana dowiaduje się o zdradzie kochanka, dokonuje na
nim zemsty – zaminia Grabca w płaczącą wierzbę.
• Interesujące w Goplanie jest to, że została powołana do
sprawowania władzy nad naturą, ale nie potrafi panować
nawet nad własnymi uczuciami. Na koniec ucieka od
świata ludzi przerażona skutkami własnych działań .

16. Gorliwy sługa Goplany, zawsze chętny, by jej godnie służyć
Na jej polecenie wyłamuje spróchnialą belkę w mostku, by
książę zatrzymł się w chacie wdowy, a potem rzuca czar na
dwie siosrty, za sprawą którego Kirkor zakochuje się w nich.
Pełni rolę błazna króla Grabka w czasie uczty w zamku
Chochlik
Leniwy, marudny, sługa Goplany
• Na jej polecenie myli drogę
Grabcowi, by nie trafił do chaty na
spotkanie z Balladyną, znajduje
wraz ze Skierką koronę Pustelnika
i zanosi Goplanie; Pełni rolę
ministra króla Grabca, gra na jego
berle pieśń o malinach
Skierka

17. Dramat o władzy
• Na długo przed rywalizacją ukazana jest jako
potecjalnie zła (baśniwa córka o złym sercu)
• Motywy Balladyny
• poczucie własnej nieprzeciętności - świadoma swej urody, wyróżniana przez
matkę, zepsuta, wierzy, że zasługuje na lepsze życie, chce sprawdzić samą
siebie, czy wygra życiową szansę
• pragnienie władzy i bogactwa - ambicja wybicia się ponad swą grupę
społeczną, dotarcie do najwyższego szczebla w
hierarchii, by móc działać ponad ludzkimi ocenami
i prawami, ponad moralnością
• - nadarzająca się okazja – przybycie Kirkora do ich
chaty
• - element przeznaczenia współdecydujący o jej
czynach i zdejmujący część winy – słudzy Goplany
zaingerowali w jej życie

18. Pierwsze zabójstwo
• Zabójstwo siostry jest prostym rachunkiem:
Balladyna wie, że w rywalizacji nie pokona
Aliny w uczciwy sposób, z wyrachwaniem
planuje pozbyć się rywalki, która stoi jej na
drodze do realizacji celu – zdobycia władzy.
• Obie siostry mają wiele do stracenia, więc,
mimo żartów Aliny, Balladyna jest świadoma
powagi sytuacji, nie wierzy, że siostra odda jej
księcia za całusa.
• Balladyna ma świadomość nieodwracalności
czynu, wie, że złamała odwieczny, naturalny
porządek świata, odtąd tworzy własny ład:
Jest Bóg...zapomnę, że jest, będę żyła,
Jakby nie było Boga

19. Cena władzy – przekraczanie granic
• Balladyna kreuje w sobie duszę zbrodniarki, wchodzi w
krąg jej mechanizmów: jedno zabójstwo ma wpływ na całe
późniejsze życie, pociąga za sobą kolejne.
• Nie zabija dla przyjemności, ale, by zagłuszyć lęk o jutro i
utrzymać władzę. Likwiduje świadków (nawet
potencjalnych) i tych, którzy znają jej sekret.
• Wspina się po szczeblach zbrodni:
• eliminuje świadków, wspólników i rywali:
Gralona, Grabca, Pustelnika, Kirkora,
Kostryna
• Zrywa z przeszłością – chłopskim
rodowodem (wyrzeka się matki i wyrzuca ją)

20. Ciężar władzy
• Kiedy na jej głowie zabłyśnie
korona Lecha – symbol świętości
panowania – już nie może
wystąpić przeciw boskim
prawom. Uznając prawa boskie i
ludzkie, musi skazać na śmierć
zbrodniarza.
• Uświadamia sobie, że nurzanie
się w zbrodni prowadzi do
deprawacji władzy. Osiąga taki
stopień w hierarchii władzy, który
pozwala jej na osądzenie siebie i
poddanie się karze.

21. Tragizm
Balladyny
• Tragizm polega na sprzeczności
między dwiema wartościami: pełną
wolnością (do życia ponad prawem i
zakazami, które ograniczają jej
swobodę) i koniecznością życia
zgodnie z moralnym porządkiem
świata.
• Gdy zdobywa koronę i władzę, nagle
– świadoma jej wartości – uznaje
rację sumienia i uświadamia sobie
okropność swych zbrodni. Chcąc się
odciąć od przeszłości, musi
wymierzyć karę zbrodniarzowi czyli
sobie.

22. Symbolika
Dzban malin
• Spór między siostrami będzie się toczył o jeden dzban – ten, który
będzie szybciej napełniony. Dzban malin jest zatem symbolem sporu
pomiędzy siostrami. Oznacza również zbrodnię, której dopuściła się
Balladyna. Filon przynosi taki dzban na proces z udziałem głównej
bohaterki.
• Dzban miał stanowić uosobienie szczęścia, być „przepustką” do
lepszego życia, przełamaniem społecznej bariery, magicznym
przejściem z wiejskiej chaty do królewskiego zamku.
• Tej drogi nigdy nie pokonała Alina. „Ja mam dzban pełny, mniej jedną
maliną” – mówi Alina do Balladyny, a ta ironicznie odpowiada: „Weź tę
malinę z mego dzbanka”. Balladyna uświadomiła sobie porażkę, stratę
wszystkich marzeń, które wyobrażał dla niej ów dzban. Ta jedna malina
przepełniła czarę goryczy zazdrosnej siostry i sprowokowała ją do
zbrodni.

23. Święta korona Lecha
• Korona jest jednym z atrybutów władzy, sprawowania rządów. Osoba
nosząca na głowie koronę to władca, król.
• Według „legendy” Słowackiego taką koronę otrzymał Lech – mityczny
założyciel państwa polskiego od Scyty (Słowianina) – mędrca ze
Wschodu powracającego z Betlejem od żłóbka Chrystusa. Malutki
Jezus rzekomo bawił się ową koroną. Lech miał przekazywać ją swoim
potomkom. Jednym z nich był Popiel III, ale po detronizacji (z
królewskiego tronu zrzucił go brat), uciekł, schronił się w lasach i
uniósł ze sobą koronę. Ufał, że nadejdzie moment, iż ponownie będzie
mógł ją założyć.
• W tym czasie nastały rządy Popiela IV. Rzeki spłynęły krwią. a korona
przechodzi „z rąk do rąk” (znajdują Chochlik ze Skierką, przekazują
Goplanie, a ta Grabcowi). Ostatecznie w koronie na tronie zasiada
Balladyna, lecz jej rządy są krótkie i nie przywracają w kraju szczęścia.
• Korona „zwiastuje” w tym przypadku nie tylko władzę, ale również
utraconą narodową tożsamość. Jej brak wiąże się z klęskami.

24. Nóż
• „Krwawe żelazo” – symbolizuje
zabójstwo, śmierć, jest narzędziem
zbrodni – Balladyna zabija nim siostrę
Alinę. Wbija nóż w pierś dziewczyny.
Nieopatrznie zostawia go na miejscu
dokonanego mordu, lecz później
wraca po niego.
• Nożem uśmierca również Grabca.
• Zatrutym narzędziem dzieli chleb na
pół i skażoną połową częstując
Kostryna. W ten sposób unicestwia
kochanka – eliminuje go z „gry” o
władzę.

25. Piorun
• Uosabia sprawiedliwy wyrok, koniec pewnego etapu, nieszczęść.
„Bogdaj piorun” – przeklina Pustelnik, mówiąc o „wyższej”
sprawiedliwości. Goplana zdaje się na wolę Boga przed odlotem na
północ. Mówi:
„Poplątałam ludzkie czyny
tak, że Bogu mścicielowi
Trzeba wziąć grom i upuścić
Na ludzkie dzieła i winy...”
• Rażona piorunem ginie Balladyna, grom wypala oczy Wdowie.
• Piorun zapowiada boską moc, wyrokuje o ingerencji Boga i świata
przyrody w ludzkie losy. Według wierzeń ludowych jest
„namacalnym”, widocznym symptomem obecności Stwórcy.

26. Piętno na czole
• Według Biblii Bóg naznaczył Kaina krwawym
znamieniem na czole, by po zabójstwie brata – Abla,
był rozpoznawalny jako przestępca, morderca,
człowiek, który złamał obyczajowe prawa moralne
oraz prawo Boga.
• Balladyna rozmazuje krew zamordowanej siostry na
swoim czole. Krwista plama pozostaje jej na zawsze.
Jest piętnem zbrodni.
• Haniebnego znaku nie udaje się zetrzeć. Balladyna
przysłania znamię czarną przepaską. Nie chce, by
ktoś poznał jej tajemnicę. Obawia się kary.

27. Wierzba
płacząca
• „Wierzba żałobna” symbolizuje cierpienie, duchowe
rozterki, karę. W wierzbę płaczącą został zamieniony
Grabiec za swoje przewinienia: niestałość w
uczuciach, igranie z uczuciami innych – Goplany i
wiejskich dziewcząt.
• Drzewo wywodzi nazwę od specyficznej
„umiejętności” – według wierzeń ludowych – potrafi
płakać. Z długich wierzbowych witek na ziemię
spadają krople wody – symbol łez.

28. Zamknięta skrzynia
• Taki prezent otrzymuje Balladyna od Kirkora.
Tajemniczy, zapieczętowany przedmiot przywozi
do zamku Gralon. Żąda, by nie otwierać skrzyni.
Takie jest polecenie grafa. Kirkor zasugerował się
radą Pustelnika, by sprawdzić lojalność małżonki.
• Zamknięta skrzynia oznacza tajemnicę, sekret.

29. Kolory
• Złoto – symbol władzy, dobrobytu. Do domu Wdowy
złotą karetą zajeżdża „złoty książę” - Kirkor. Małżeństwo
z nim ma zapewnić Alinie lub Balladynie szczęście.
• Czerwień, purpura, szkarłat – również symbole władzy,
ale także śmierci, zbrodni, życiowego piętna. Krwistą
czerwienią mienią się rzeki w państwie Popiela IV. Ciało
martwej Aliny krwawi.
Balladyna, po dokonaniu zabójstw, ma ręce unurzane we
krwi. Na czole zbrodniarki pojawia się krwista plama –
symbol przewinienia, zbrodni. Czerwone maliny
przypominają Alinie kolor ust Kirkora, Balladynie kojarzą
się z krwią. Burzowe niebo ma barwę purpury
– zwiastuje to nadchodzące nieszczęścia.