2. Czynniki kształtujące polskie granice
po I wojnie światowej
Decyzje mocarstw na
konferencji wersalskiej
Walka zbrojna
Polaków o prawo do
decydowania o swojej
przynależności
państwowej
3. 1. Walka o kształt granicy
zachodniej.
Powstanie wielkopolskie XII
1918 – II 1919 r. wyzwoliło
Wielkopolskę spod władzy
niemieckiej
O przebiegu granicy polsko-
niemieckiej zdecydować
miała konferencja wersalska
Sztandar powstańców
wielkopolskich
4. 1a. Walka o kształt granicy
zachodniej.
Traktat wersalski przyznawał Polsce obszar
Wielkopolski nieco większy niż wywalczony
przez powstańców oraz pas ziem pomorskich
Gdańsk otrzymał status wolnego miasta
O przynależności Górnego Śląska, Warmii,
Mazur i Powiśla miały zdecydować plebiscyty
przeprowadzone wśród ludności
5. 1b. Walka o kształt granicy
zachodniej. Warmia i Mazury.
Plebiscyt przeprowadzono w VII 1920 r.
Intensywna propaganda niemiecka (Polska
państwem sezonowym) i terror wobec działaczy
narodowych (zabójstwo B. Linki)
W efekcie jedynie 3% głosujących opowiedziało
się za przynależnością do Polski
Ostatecznie do Polski przyłączono jedynie kilka
przygranicznych gmin
6. 1c. Walka o kształt granicy
zachodniej. Górny Śląsk.
Na sytuację Górnego Śląska miały wpływ trzy
powstania śląskie
I powstanie śląskie (VIII 1919 r.) –
niezadowolenie z powodu ogłoszenia decyzji o
plebiscytach
II powstanie śląskie (VIII 1920 r.) – sprzeciw
wobec sposobu przygotowania plebiscytu
III powstanie śląskie (V 1921 r.) – sprzeciw
wobec zafałszowanych wyników plebiscytu z III
1921 r.
7. 1c. Walka o kształt granicy
zachodniej. Górny Śląsk.
Zawieszenie broni
podpisano 5 VIII 1921 r.
Rada Ambasadorów
konferencji wersalskiej
przyznała Polsce mniejszą
część obszaru Górnego
Śląska (29% obszaru
plebiscytowego), były to
jednak tereny najlepiej
uprzemysłowione
Wojciech Korfanty, działacz
narodowy na Śląsku,
przywódca powstań śląskich
8. 2. Walka o kształt granicy
południowej.
W traktacie z Saint-Germain Austria zrzekła się
wszystkich ziem monarchii austro-węgierskiej
leżących poza swoimi nowymi granicami
Polska została upoważniona do zajęcia ziem
Galicji Wschodniej aż po rzekę Zbrucz
Spornym terenem między Polską a
Czechosłowacją stał się Śląsk Cieszyński
9. 2. Walka o kształt granicy
południowej.
Pomimo wcześniejszej umowy między władzami
lokalnymi, w I 1919 r. wojska czeskie zajęły
Śląsk Cieszyński
W wyniku mediacji państw zachodnich podjęto
decyzję o przeprowadzeniu plebiscytu
W VII 1920 r. z tego rozwiązania zrezygnowano.
Rada Ambasadorów przyznała według żądań
czeskich większość spornego terytorium
Czechom (granicą rzeka Olza)
10. 3. Walka o kształt granicy
wschodniej. Koncepcje granicy
wschodniej.
Istniały dwie koncepcje dotyczące kształtu
granicy wschodniej:
- koncepcja federacyjna
- koncepcja inkorporacyjna
11. Koncepcja federacyjna
Autor – Józef Piłsudski
Powrót do granic
przedrozbiorowych
Nawiązanie do tradycji
jagiellońskich i
Rzeczpospolitej
Obojga Narodów
Stworzenie federacji
państw razem z Litwą,
Białorusią i Ukrainą
12. Koncepcja inkorporacyjna
Autor – Roman
Dmowski
Bezpośrednia
inkorporacja do Polski
m.in. Wileńszczyzny,
zachodniej Białorusi i
Ukrainy – stworzenie
państwa narodowego
Stopniowa polonizacja
tych ziem
13. 3. Walka o kształt granicy
wschodniej.
Na wschodnich kresach dawnej
Rzeczypospolitej starły się trzy sprzeczne
tendencje:
- dążenie Polski do realizacji programu
federacyjnego
- niepodległościowe dążenia Litwinów, Ukraińców
i Białorusinów
- ekspansjonistyczne dążenia bolszewików do
szerzenia komunistycznej rewolucji
14. 3. Walka o kształt granicy
wschodniej.
Ostatecznie granica wschodnia została
ukształtowana w wyniku:
- walk polsko-ukraińskich
- wojny polsko-radzieckiej 1919-1921
- zajęcia Wileńszczyzny przez gen. Żeligowskiego
15. 3a. Sytuacja na Ukrainie.
Na ziemiach ukraińskich
powstały dwa ośrodki
dążące do stworzenia
niepodległego państwa
Na wschodzie powstała
Ukraińska Republika
Ludowa – prowadziła
walkę z bolszewikami
W Galicji Wschodniej
(dawny zabór austriacki)
powstała
Zachodnioukraińska
Republika Ludowa
16. 3a. Sytuacja na Ukrainie.
Od listopada 1918 r.
toczyły się w Galicji
Wschodniej walki z
wojskami
Zachodnioukraińskiej
Republiki Ludowej
W obronie Lwowa walczyły
„Orlęta Lwowskie” – polscy
uczniowie i studenci.
Spośród walczących 1421
nie miało ukończonych 17
lat.
17. 3a. Sytuacja na Ukrainie.
Do połowy lipca1919 r.
Błękitna Armia gen. J.
Hallera wyparła wojska
ukraińskie za Zbrucz
O losie Galicji
Wschodniej miały
zadecydować
ostatecznie Rada
Ambasadorów
(mocarstwa ententy)
18. 3b. Wojna polsko-bolszewicka.
Do pierwszego spotkania wojsk polskich i
bolszewickich doszło w lutym 1919 r. na Polesiu
W kolejnych miesiącach Polacy wyparli
bolszewików z Białorusi i odbili z ich rąk Wilno
W kwietniu Piłsudski ogłosił Manifest do
mieszkańców byłego Wielkiego Księstwa
Litewskiego – próba realizacji programu
federacyjnego
20. 3b. Wojna polsko-bolszewicka.
W kwietniu 1920 r. podpisano
porozumienie z rządem URL na
czele którego stał ataman
Symon Petlura
W zamian z pomoc w walce z
bolszewikami Petlura zrzekł się
pretensji do Galicji Wschodniej
Ofensywa podjęta pod koniec
kwietnia doprowadziła do
zajęcia Kijowa
Symon Petlura i gen. Antoni
Listowski, kwiecień 1920.
21. 3b. Wojna polsko-bolszewicka.
Od czerwca Polaków i
Ukraińców do odwrotu
zmusza
kontrofensywa
radziecka
Na Ukrainie Armia
Konna dowodzona
przez Siemiona
Budionnego, na
Białorusi odziały
marszałka Michaiła
Tuchaczewskiego
23. 3b. Wojna polsko-bolszewicka.
Kontrofensywa radziecka
dociera w sierpniu na
przedpola Warszawy
W Warszawie powstaje Rada
Obrony Państwa oraz Rząd
Obrony Narodowej z
premierem Witosem
Bolszewicy odrzucają
brytyjską propozycję
ustalenia granicy na linii
Curzona - planowali
utworzenie w Polsce rządu
komunistycznego
25. 3b. Wojna polsko-bolszewicka.
Wobec ogromnego zagrożenia następuje
konsolidacja społeczeństwa
Do wojska zgłasza się 100 tys. ochotników ze
wszystkich warstw społecznych
Plan polskiego kontruderzenia zakładał
powstrzymanie bolszewików przed Warszawą i
uderzenie na ich lewą flankę znad Wieprza
13- 18 VIII 1920 r. – rozegrała się bitwa
warszawska, w wyniku której bolszewicy zostali
zmuszeni do panicznego odwrotu
26. 3b. Wojna polsko-bolszewicka.
Wobec ogromnego zagrożenia następuje
konsolidacja społeczeństwa
Do wojska zgłasza się 100 tys. ochotników ze
wszystkich warstw społecznych
Plan polskiego kontruderzenia zakładał
powstrzymanie bolszewików przed Warszawą i
uderzenie na ich lewą flankę znad Wieprza
13- 18 VIII 1920 r. – rozegrała się bitwa
warszawska, w wyniku której bolszewicy zostali
zmuszeni do panicznego odwrotu
27.
28. Bitwa warszawska – dowódcy polscy
Szefa Sztabu
Generalnego, gen.
Tadeusz
Rozwadowski
Przedstawiciel francuskiej misji
wojskowej, gen. Maxime
Weygand
Naczelny
wódz, marsz.
Józef Piłsudski
Dowódca frontu
północnego, gen.
Józef Haller
29. 3b. Wojna polsko-bolszewicka.
O dalszych losach wojny zdecydowały dwa
kolejne zwycięstwa wojsk polskich:
rozbicie Konarmii Budionnego w bitwie pod
Komarowem k. Zamościa (31.08.1920 r.)
bitwa nad Niemnem (22-28.09.1920 r.)
Obie strony, wyczerpane wojną postanowiły w
październiku zawrzeć rozejm i podjąć rokowania
pokojowe
30. 3c. Postanowienia traktatu
ryskiego.
Traktat pokojowy wynegocjowany przez
delegację polską złożoną głównie z polityków
endecji zawarto 18 marca1921 r. w Rydze,
Granica polsko-radzieckiej na linii od Dźwiny do
Zbrucza, z większą częścią Ukrainy i Białorusi
po stronie radzieckiej
Zrzeczenie się na rzecz Rosji Radzieckiej
pretensji do wschodniej części Ukrainy i
Białorusi – fiasko programu federacyjnego
31. 3d. Zajęcie Wileńszczyzny.
W lipcu 1920 r. bolszewicy
przekazali Grodno oraz Wilno,
które stało się stolicą litewskiego
państwa
Polska została zmuszona do
zrzeczenia się Wilna na
konferencji w Spa w lipcu 1920 r.
Na początku X 1920 r. na
polecenie Piłsudskiego gen.
Lucjan Żeligowski pozorując
niesubordynację zajął będące w
rękach państwa litewskiego
Wilno
gen. Lucjan Żeligowski
32. 3d. Zajęcie Wileńszczyzny.
W wyniku tzw. „buntu” gen.
Żeligowskiego powstała
Litwa Środkowa, która była
kolejną próba realizacji
programu federacyjnego
Odbyły się wybory do Sejmu
Litwy Środkowej, które
zostały zbojkotowane przez
Litwinów
W wyniku decyzji Sejmu, w
marcu 1922 r. Litwa Środkowa
została wcielona do Polski
34. Zapamiętaj
Granice II RP ukształtowały się w ostatecznie w
latach 1918-1922 w wyniku trzech procesów:
• konfliktów z sąsiadami
• ustaleń dyplomatycznych i przeprowadzonych
plebiscytów na terenach spornych
• powstań narodowych.
35. Zapamiętaj
Granica zachodnia została wytyczona w
następstwie udanego powstania
wielkopolskiego, plebiscytu na Górnym Śląsku
oraz trzech powstań śląskich.
Na północy decyzją mocarstw Polsce zostało
przyznane Pomorze Gdańskie, natomiast
Warmia i Mazury, wskutek niekorzystnego dla
Polski plebiscytu, pozostały w granicach
Niemiec.
Gdańsk otrzymał status wolnego miasta.
36. Zapamiętaj
Na granicy południowej powstał konflikt polsko-
czeski o Zaolzie, które Polska musiała odstąpić
Czechosłowacji.
Traktat ryski z 1921 r. kończył wojnę polsko-
bolszewicką i ustalał wschodnią granicę Polski
37. Koniec
Źródła ilustracji
- atlas szkolny PWN, materiały dydaktyczne wydawnictwa
- http://www.polska.pl
- http://pl.wikipedia.org
