Ιστορία κατεύθυνσης, Πολιτικά κόμματα

1. Ιστορία Κατεύθυνσης
Κατερίνα Τζάμου
Φιλόλογος
Δρ. Ιστορίας της Τέχνης

2. 1. Η ΕΔΡΑΙΩΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΟΜΜΑΤΙΣΜΟΥ
Γ. ΔΙΚΟΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ

3. Θεμελίωση δικομματισμού Συνέπειες
εφαρμογής δεδηλωμένης
• 1875-1880: μεταβατική περίοδος
• 1875,1879: εκλογές (κανένα κόμμα δεν
πλειοψήφησε)
• 1884: τα κόμματα Τρικούπη και Δηλιγιάννη
ελέγχουν το 92,2% των εδρών του
Κοινοβουλίου (θεμελίωση κοινοβουλευτικού
συστήματος και δικομματισμού)

4. Δικομματισμός:
Χαρίλαος Τρικούπης, Θεόδωρος Δηλιγιάννης

5. Το Τρικουπικό Κόμμα: Πρόγραμμα
συστηματικό πρόγραμμα εκσυγχρονισμού της
χώρας από το 1875
κοντά στις αντιλήψεις του Κουμουνδούρου
• συγκρότηση κράτους δικαίου
• εξορθολογισμός Διοίκησης (καθορισμός
προσόντων δημοσίων υπαλλήλων, περιορισμός
ευνοιοκρατίας)
• ανάπτυξη οικονομίας, ενίσχυση γεωργίας
• βελτίωση άμυνας
• βελτίωση υποδομής (συγκοινωνιακό δίκτυο)

6. Το Τρικουπικό Κόμμα: Ενέργειες
• οργανωτικές μεταβολές
• βελτίωση οικονομικών
• αύξηση φόρων
• κίνητρα στην ιδιωτική πρωτοβουλία για
επενδύσεις
• σύναψη δανείων

7. Το Τρικουπικό Κόμμα: Αποτελέσματα:
• εξάντληση φορολογούμενων
• υπερβολική επιβάρυνση προϋπολογισμού =
1893: κήρυξη πτώχευσης

8. Ο Χαρίλαος Τρικούπης στο βήμα της
Βουλής

9. Κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες
ανάπτυξης του Τρικουπικού κόμματος
έως τη δεκαετία 1870: το Κράτος ο κύριος εργοδότης:
• θέσεις εργασίας στο δημόσιο
• κοινωνική ανέλιξη (το εισόδημα των ανώτερων
δημοσίων λειτουργών υψηλότερο από αυτό όλων των
άλλων μελών της κοινωνίας)
• πολλοί άνθρωποι ζητούν δουλειά στο Δημόσιο
εκχρηματισμός οικονομίας (νέα κοινωνικά στρώματα):
• δε ζητούν διορισμό
• λήψη μέτρων για την προώθηση των συμφερόντων
τους
• φορέας αιτημάτων ο Χαρ. Τρικούπης

10. Το κόμμα του Δεληγιάννη - Διαφορές
με τον Τρικούπη
εξέφραζε πολιτικές απόψεις αντίθετες από εκείνες του Χαρ. Τρικούπη:
 δεν αποδεχόταν το χωρισμό των εξουσιών
 στόχευε στη συγκέντρωση και τον έλεγχο των εξουσιών από το κόμμα του
 πρόβαλλε το αίτημα της κοινωνικής δικαιοσύνης:
• μείωση φόρων
• ευκαιρίες διορισμού των προστατευομένων του στο Δημόσιο ενώ Τρικούπης: το
Κράτος μοχλός οικονομικής ανάπτυξης = εκσυγχρονισμός με κάθε κόστος
 Θεσσαλία: ανεπιτυχείς προσπάθειες για χορήγηση γης στους αγρότες
μέτρα βελτίωσης της θέσης των αγροτών
• ενώ Τρικουπικοί: υποστήριξη μεγαλογαιοκτημόνων
 επέκρινε το κοινωνικό κόστος του εκσυγχρονισμού
 υποστήριξε ένα κράτος κοινωνικής αλληλεγγύης
 απεχθανόταν το τυχοδιωκτικό χρηματιστικό κεφάλαιο
 υποστήριζε μια αργή οικονομική ανάπτυξη, βασισμένη σε παραδοσιακές
παραγωγικές δραστηριότητες

11. Η δολοφονία του Θεόδωρου
Δηλιγιάννη

12. Πηγή
• Προγραμματικές δηλώσεις του Χ.
Τρικούπη στη Βουλή, Μάρτιος 1882:
«Το πρόγραμμα ημών ζητεί την
ανόρθωσιν του τόπου. Η κοινωνία ζητεί
φραγμούς κατά των υπερβασιών της
κυβερνήσεως, κατά των υπερβασιών
παντός ισχύοντος, κατά των
υπερβασιών της Βουλής. Δίδοντες
ώθησιν … εις πάντα τα αφορώντα εις
την υλικήν πρόοδον, ήτις αποτελεί τα
νεύρα της εθνικής ενεργείας,
οφείλομεν ιδίως να δώσωμεν πάσαν
ημών την προσοχήν εις την οικονομικήν
κατάστασιν». (μον.15)
• β. Να εξηγήσετε την αντίδραση της
κοινής γνώμης απέναντι στην πολιτική
του Χ. Τρικούπη. (μον 10)
α. Με βάση το παρακάτω κείμενο του
Χαρίλαου Τρικούπη και τις ιστορικές
σας γνώσεις να αναλύσετε τις βασικές
γραμμές του εκσυγχρονιστικού
προγράμματός του και να αναφέρετε
τις προσπάθειες που έγιναν για να
υλοποιηθεί.

13. Ερώτηση
«Στην ουσία, ο Τρικούπης εκπροσωπούσε τον
εξευρωπαϊσμό της πολιτικής ζωής, ενώ ο
Δηλιγιάννης την παραδοσιακή λειτουργία της. Ο
Τρικούπης πίστευε ότι το κράτος χρειαζόταν
πολιτική και οικονομική ανόρθωση, πριν γίνει λόγος
για εμπλοκή σε αλυτρωτικές περιπέτειες. Γι’ αυτό
και επεδίωξε να καταστήσει τη χώρα διεθνώς
αξιόπιστη […], να βελτιώσει τις επικοινωνίες με την
κατασκευή σιδηροδρόμων και τη διάνοιξη του
Ισθμού της Κορίνθου και να εκσυγχρονίσει το
στρατό και το ναυτικό. Ωστόσο, ένα τέτοιο
πρόγραμμα ήταν δαπανηρό […]. Αυτό πρόσφερε
εύκολο στόχο στο δημοφιλή και δημαγωγό
Δηλιγιάννη, ο οποίος δεν είχε πρόβλημα να δηλώνει
ότι ήταν αντίθετος προς οτιδήποτε υποστήριζε ο
Τρικούπης. Η επιδεικτική λαϊκιστική ρητορεία του
Δηλιγιάννη […] χωρίς αμφιβολία εξέφραζε πιο πιστά
τους ενθουσιασμούς και τους μύχιους πόθους του
απλού πολίτη από τα αυστηρά μεταρρυθμιστικά
προγράμματα του Τρικούπη».
(R. Clogg, Συνοπτική Ιστορία της Ελλάδας, 1770-
1990, εκδ. Ιστορητής, Αθήνα 1995, σσ. 71-72)
Αντλώντας στοιχεία από το κείμενο
που ακολουθεί και αξιοποιώντας τις
ιστορικές σας γνώσεις, να αναφέρετε:
α. Τι προέβλεπε το πρόγραμμα του
Χαρίλαου Τρικούπη για τον
εκσυγχρονισμό της χώρας. Μονάδες
12 β. Τις απόψεις του Θεόδωρου
Δηλιγιάννη για την πολιτική ζωή, την
κοινωνία και την οικονομία. Μον. 12

14. Ερώτηση
Κείμενο Α Οι φόροι που είχε αναγκασθεί να επιβάλει ο
Τρικούπης, καθώς και τα δάνεια που είχε συνάψει για να φέρει
σε πέρας το μεγαλόπνοο έργο του, είχαν προκαλέσει τη
δυσφορία ενός μεγάλου μέρους του λαού. Τη δυσφορία αυτή
τη καλλιέργησε με δημαγωγικό τρόπο η αντιπολίτευση που του
κόλλησε και το επίθετο «φορομπήχτης». Έτσι ο αρχηγός της
Θεόδωρος Δηλιγιάννης, ανταποκρινόμενος στις επιθυμίες του
λαού και υποσχόμενος να κυβερνήσει χωρίς την επιβολή νέων
φόρων και χωρίς τη σύναψη νέων δανείων, κατορθώνει να τον
ανατρέψει στις 7 Απριλίου 1885.
(Απ. Βακαλόπουλου, Νέα Ελληνική Ιστορία 1204-1985, εκδ.
Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1991, σ. 310.)
Κείμενο Β Από την ἄλλη πλευρά, ὁ δηλιγιαννισμός, ἤ μᾶλλον ὁ
ἀντιτρικουπισμός, ἀποτελούσε ἕνα κίνημα ὄχι λιγότερο νέο
ἀπό τό προηγούμενο. […] Οἱ ἀντιτρικουπικοὶ δὲν ἦταν ἐναντίον
τοῦ κεφαλαίου, ἀλλὰ ἤθελαν νὰ τὸ θέσουν ὑπὸ τὸν ἔλεγχο τῆς
κρατικῆς μηχανῆς. Στιγμάτιζαν μὲ ὑστερικὸ πάθος τὴν
κερδοσκοπία, τὸ χρηματιστήριο, τὸ χρηματικὸ κεφάλαιο, τὸ
χρηματικὸ πλοῦτο, τὴν τοκογλυφία, τὴν τραπεζικὴ
παντοδυναμία. Κήρυσσαν τὸν πόλεμο στοὺς ξένους, στὴν
Εὐρώπη, στοὺς πλούσιους Ἕλληνες τῆς διασπορᾶς. Παρόλα
αὐτά, ἦταν ὑπὲρ τῶν παραγωγικῶν ἐπενδύσεων, μέσα ἀπὸ
ἕναν κατάλληλο κυβερνητικὸ προσανατολισμό. Ἀκόμα καὶ
παλιὲς οἰκογένειες κοτζαμπάσηδων καὶ «τζακιῶν» ποὺ
ξέπεσαν, ἔρχονταν νὰ συμπαραταχθοῦν στὰ πλαίσια τῆς
ἀντιτρικουπικῆς παρατάξεως.
(Ι.Ε.Ε., τόμος ΙΔ΄, σ.σ. 22-23.)
Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας
γνώσεις και τις πληροφορίες των
παραθεμάτων που σας δίνονται, να
εκθέσετε τις πολιτικές– οικονομικές
θέσεις του δηλιγιαννικού κόμματος.
Μονάδες 25

15. Ερωτήσεις Πανελληνίων
• Ο Θ. Δηλιγιάννης υποστήριζε ένα κράτος κοινωνικής
αλληλεγγύης. (Σωστό ή λάθος) (μον. 2) ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΛΥΚΕΙΑ 2002
• Ο Θ. Δηλιγιάννης υποστήριζε το χωρισμό των εξουσιών.
(Σωστό ή λάθος) (μον. 2) ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΛΥΚΕΙΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ
2003.
• Βασική αρχή του δηλιγιαννικού κόμματος ήταν η διάκριση των
εξουσιών. (Σωστό ή λάθος) (μον.2) Εσπερ.2005
• Ο Χαρίλαος Τρικούπης θεωρούσε το Κράτος ως μοχλό της
οικονομικής ανάπτυξης. (Σωστό ή λάθος ) μον. 2 Ημερ 2006
• Οι Δηλιγιαννικοί υποστήριζαν τους μεγαλογαιοκτήμονες της
Θεσσαλίας. (Σωστό ή λάθος)(μον.2) Ημερήσια 2007
• Στα εδάφη της Θεσσαλίας, στα οποία κυριαρχούσε η μεγάλη
ιδιοκτησία, ο Θ. Δηλιγιάννης υποστήριξε τους
μεγαλογαιοκτήμονες (Σωστό ή λάθος) (μον. 2) Εσπερινά 2007
• Βασική αρχή του δηλιγιαννικού κόμματος ήταν η διάκριση των
εξουσιών (Σωστό ή λάθος ) (μον. 2) Εσπερ. – Επαν 2007.
• Ο Δηλιγιάννης επέκρινε το κοινωνικό κόστος του
εκσυγχρονισμού και υποστήριζε ένα κράτος κοινωνικής
αλληλεγγύης (Σωστό ή λάθος ) (μον. 2) Ημερ – Επαν 2008
• Τι προέβλεπε το τρικουπικό κόμμα για το πρόγραμμα του
εκσυγχρονισμού της χώρας και ποιες προσπάθειες έγιναν για
την υλοποίησή του; Μονάδες 12 Εσπερινά 2010
• Ο Δηλιγιάννης θεωρούσε το κράτος ως μοχλό της οικονομικής
ανάπτυξης και επιδίωκε τον εκσυγχρονισμό του με κάθε
τρόπο. (Σωστό ή λάθος) (μον. 2) Εσπερινά 2012
• Ο Τρικούπης δεν αποδεχόταν το χωρισμό των εξουσιών και
στόχευε στη συγκέντρωση και τον έλεγχό τους από το κόμμα.
(Σωστό ή λάθος) (μον. 2)