Submit Search
Upload
Mongol helnii tosoo uge sudlal
•
Download as PPTX, PDF
•
1 like
•
7,429 views
National University Of Mongolia
Follow
төсөө үг, төсөөт үг, төсөө утгат үг, ойролцоо үг төсөөт үгийн ялгаатай ба ижил тал,
Read less
Read more
Education
Report
Share
Report
Share
1 of 15
Download now
Recommended
Үгийн утга гэж юу вэ
Үгийн утга гэж юу вэ
National University Of Mongolia
үгийн сангийн утга
үгийн сангийн утга
National University Of Mongolia
холбоо үг
холбоо үг
jiguurten
найруулгын төрөл
найруулгын төрөл
sainaa88
1. Үгийн сангийн судлал
1. Үгийн сангийн судлал
oyunaadorj
найруулгын эхийг ангилах нь
найруулгын эхийг ангилах нь
National University Of Mongolia
монгол хэлний хичээлийн лавлах
монгол хэлний хичээлийн лавлах
Nyamzaya Gerelzaya
“Цогтын хадны бичиг” шүлэгт хэл - уран сайхны задлал хийх
“Цогтын хадны бичиг” шүлэгт хэл - уран сайхны задлал хийх
Сэтгэмж Цогцолбор Сургууль
Recommended
Үгийн утга гэж юу вэ
Үгийн утга гэж юу вэ
National University Of Mongolia
үгийн сангийн утга
үгийн сангийн утга
National University Of Mongolia
холбоо үг
холбоо үг
jiguurten
найруулгын төрөл
найруулгын төрөл
sainaa88
1. Үгийн сангийн судлал
1. Үгийн сангийн судлал
oyunaadorj
найруулгын эхийг ангилах нь
найруулгын эхийг ангилах нь
National University Of Mongolia
монгол хэлний хичээлийн лавлах
монгол хэлний хичээлийн лавлах
Nyamzaya Gerelzaya
“Цогтын хадны бичиг” шүлэгт хэл - уран сайхны задлал хийх
“Цогтын хадны бичиг” шүлэгт хэл - уран сайхны задлал хийх
Сэтгэмж Цогцолбор Сургууль
өгүүлбэрийн гол гишүүд
өгүүлбэрийн гол гишүүд
Baterdene Solongo
баймж бүтээврийн утга
баймж бүтээврийн утга
muuduu
Гэсэр 3,4 дүгээр бүлэг
Гэсэр 3,4 дүгээр бүлэг
Enerel Gantumur
таван хошуу мал
таван хошуу мал
NNaraa
6. Олон утгат үг
6. Олон утгат үг
oyunaadorj
ч.алтанцэцэг
ч.алтанцэцэг
altaa e
хэлц
хэлц
Би Бол Эрдэнэсүх
6. ж.н ийн хувилал
6. ж.н ийн хувилал
oogii553
балархай эгшиг
балархай эгшиг
ariunch
Chimeg
Chimeg
zayachimeg
знө
знө
Doodoiigo
Монгол хэлний хэлц үгийг ангилах асуудалд
Монгол хэлний хэлц үгийг ангилах асуудалд
National University Of Mongolia
Тэмдэг нэр үгийн аймаг
Тэмдэг нэр үгийн аймаг
Ge Go
монгол хэл 7-р анги
монгол хэл 7-р анги
altantuya2012
Монгол хэлний үгийн сангийн судалгааны тухай
Монгол хэлний үгийн сангийн судалгааны тухай
National University Of Mongolia
9. Эсрэг утгатай үг
9. Эсрэг утгатай үг
oyunaadorj
Найруулга зүй
Найруулга зүй
NooyoJamgan
№5 Найруулгын алдаа түүнийг ангилах
№5 Найруулгын алдаа түүнийг ангилах
Хотгойд Шанж Болдбаатар Ууганбаяр
Haiku
Haiku
Gundegmaa Boldbaatar
эгшиг авиа
эгшиг авиа
sanjaamongol
Mongol angli helnii ugtvar uge shine
Mongol angli helnii ugtvar uge shine
National University Of Mongolia
Mongolian studies in mongolia
Mongolian studies in mongolia
National University Of Mongolia
More Related Content
What's hot
өгүүлбэрийн гол гишүүд
өгүүлбэрийн гол гишүүд
Baterdene Solongo
баймж бүтээврийн утга
баймж бүтээврийн утга
muuduu
Гэсэр 3,4 дүгээр бүлэг
Гэсэр 3,4 дүгээр бүлэг
Enerel Gantumur
таван хошуу мал
таван хошуу мал
NNaraa
6. Олон утгат үг
6. Олон утгат үг
oyunaadorj
ч.алтанцэцэг
ч.алтанцэцэг
altaa e
хэлц
хэлц
Би Бол Эрдэнэсүх
6. ж.н ийн хувилал
6. ж.н ийн хувилал
oogii553
балархай эгшиг
балархай эгшиг
ariunch
Chimeg
Chimeg
zayachimeg
знө
знө
Doodoiigo
Монгол хэлний хэлц үгийг ангилах асуудалд
Монгол хэлний хэлц үгийг ангилах асуудалд
National University Of Mongolia
Тэмдэг нэр үгийн аймаг
Тэмдэг нэр үгийн аймаг
Ge Go
монгол хэл 7-р анги
монгол хэл 7-р анги
altantuya2012
Монгол хэлний үгийн сангийн судалгааны тухай
Монгол хэлний үгийн сангийн судалгааны тухай
National University Of Mongolia
9. Эсрэг утгатай үг
9. Эсрэг утгатай үг
oyunaadorj
Найруулга зүй
Найруулга зүй
NooyoJamgan
№5 Найруулгын алдаа түүнийг ангилах
№5 Найруулгын алдаа түүнийг ангилах
Хотгойд Шанж Болдбаатар Ууганбаяр
Haiku
Haiku
Gundegmaa Boldbaatar
эгшиг авиа
эгшиг авиа
sanjaamongol
What's hot
(20)
өгүүлбэрийн гол гишүүд
өгүүлбэрийн гол гишүүд
баймж бүтээврийн утга
баймж бүтээврийн утга
Гэсэр 3,4 дүгээр бүлэг
Гэсэр 3,4 дүгээр бүлэг
таван хошуу мал
таван хошуу мал
6. Олон утгат үг
6. Олон утгат үг
ч.алтанцэцэг
ч.алтанцэцэг
хэлц
хэлц
6. ж.н ийн хувилал
6. ж.н ийн хувилал
балархай эгшиг
балархай эгшиг
Chimeg
Chimeg
знө
знө
Монгол хэлний хэлц үгийг ангилах асуудалд
Монгол хэлний хэлц үгийг ангилах асуудалд
Тэмдэг нэр үгийн аймаг
Тэмдэг нэр үгийн аймаг
монгол хэл 7-р анги
монгол хэл 7-р анги
Монгол хэлний үгийн сангийн судалгааны тухай
Монгол хэлний үгийн сангийн судалгааны тухай
9. Эсрэг утгатай үг
9. Эсрэг утгатай үг
Найруулга зүй
Найруулга зүй
№5 Найруулгын алдаа түүнийг ангилах
№5 Найруулгын алдаа түүнийг ангилах
Haiku
Haiku
эгшиг авиа
эгшиг авиа
Viewers also liked
Mongol angli helnii ugtvar uge shine
Mongol angli helnii ugtvar uge shine
National University Of Mongolia
Mongolian studies in mongolia
Mongolian studies in mongolia
National University Of Mongolia
Лекц 3 (Давталт)
Лекц 3 (Давталт)
Мөнхбаярын Цэцэнцэнгэл
Монгол хэлний найруулгазүй
Монгол хэлний найруулгазүй
Ge Go
Mongol helnii horshih yos
Mongol helnii horshih yos
National University Of Mongolia
монгол хэл
монгол хэл
uugiitseegii87
Mongolist KARA GEORGE buyu KHAR DORJ
Mongolist KARA GEORGE buyu KHAR DORJ
National University Of Mongolia
МОНГОЛ ХЭЛ БИЧГИЙН БОЛОВСРОЛ БА ХЭРЭГЛЭЭ
МОНГОЛ ХЭЛ БИЧГИЙН БОЛОВСРОЛ БА ХЭРЭГЛЭЭ
National University Of Mongolia
лекц 3,
лекц 3,
Ge Go
монгол хэлний тухай хууль
монгол хэлний тухай хууль
National University Of Mongolia
Mongol helnii hoch neriin sudalgaa
Mongol helnii hoch neriin sudalgaa
National University Of Mongolia
Mongol helnii esreg uge utgiin sudlal
Mongol helnii esreg uge utgiin sudlal
National University Of Mongolia
Mongol hel bichigiin bolovsrol hereglee
Mongol hel bichigiin bolovsrol hereglee
National University Of Mongolia
Mongol helnii ijil uge
Mongol helnii ijil uge
National University Of Mongolia
мхб, найруулга зүй хичээлийн хөтөлбөр
мхб, найруулга зүй хичээлийн хөтөлбөр
Батбагана Баасанжав
МОНГОЛ-АНГЛИ БАЙМЖИЙН ЗЭРЭГЦҮҮЛЭЛ
МОНГОЛ-АНГЛИ БАЙМЖИЙН ЗЭРЭГЦҮҮЛЭЛ
National University Of Mongolia
Zadlal hiih argachilal
Zadlal hiih argachilal
National University Of Mongolia
монгол хэлний ярианы найруулга
монгол хэлний ярианы найруулга
National University Of Mongolia
Mongol helnii uge san sudlagch jodovjav tumurtseren
Mongol helnii uge san sudlagch jodovjav tumurtseren
National University Of Mongolia
Mongol angli helnii holboos uge 2014 03 24
Mongol angli helnii holboos uge 2014 03 24
National University Of Mongolia
Viewers also liked
(20)
Mongol angli helnii ugtvar uge shine
Mongol angli helnii ugtvar uge shine
Mongolian studies in mongolia
Mongolian studies in mongolia
Лекц 3 (Давталт)
Лекц 3 (Давталт)
Монгол хэлний найруулгазүй
Монгол хэлний найруулгазүй
Mongol helnii horshih yos
Mongol helnii horshih yos
монгол хэл
монгол хэл
Mongolist KARA GEORGE buyu KHAR DORJ
Mongolist KARA GEORGE buyu KHAR DORJ
МОНГОЛ ХЭЛ БИЧГИЙН БОЛОВСРОЛ БА ХЭРЭГЛЭЭ
МОНГОЛ ХЭЛ БИЧГИЙН БОЛОВСРОЛ БА ХЭРЭГЛЭЭ
лекц 3,
лекц 3,
монгол хэлний тухай хууль
монгол хэлний тухай хууль
Mongol helnii hoch neriin sudalgaa
Mongol helnii hoch neriin sudalgaa
Mongol helnii esreg uge utgiin sudlal
Mongol helnii esreg uge utgiin sudlal
Mongol hel bichigiin bolovsrol hereglee
Mongol hel bichigiin bolovsrol hereglee
Mongol helnii ijil uge
Mongol helnii ijil uge
мхб, найруулга зүй хичээлийн хөтөлбөр
мхб, найруулга зүй хичээлийн хөтөлбөр
МОНГОЛ-АНГЛИ БАЙМЖИЙН ЗЭРЭГЦҮҮЛЭЛ
МОНГОЛ-АНГЛИ БАЙМЖИЙН ЗЭРЭГЦҮҮЛЭЛ
Zadlal hiih argachilal
Zadlal hiih argachilal
монгол хэлний ярианы найруулга
монгол хэлний ярианы найруулга
Mongol helnii uge san sudlagch jodovjav tumurtseren
Mongol helnii uge san sudlagch jodovjav tumurtseren
Mongol angli helnii holboos uge 2014 03 24
Mongol angli helnii holboos uge 2014 03 24
Similar to Mongol helnii tosoo uge sudlal
Mongol angli helnii temdeg uge
Mongol angli helnii temdeg uge
National University Of Mongolia
Mongol angli helnii engiin uguulberiin zeregtsuulel
Mongol angli helnii engiin uguulberiin zeregtsuulel
National University Of Mongolia
Mongol angli helnii engiin uguulberiin zeregtsuulel
Mongol angli helnii engiin uguulberiin zeregtsuulel
National University Of Mongolia
Mongol helnii torol uge sudlal
Mongol helnii torol uge sudlal
National University Of Mongolia
монгол англи хэлний тооны айн тогтолцоо
монгол англи хэлний тооны айн тогтолцоо
National University Of Mongolia
Mongol angli toloonii uge zeregtsuulel
Mongol angli toloonii uge zeregtsuulel
National University Of Mongolia
Altnaa222
Altnaa222
altantuya2012
Mongol angli helnii niilmel uguulberiin zeregtsuulel
Mongol angli helnii niilmel uguulberiin zeregtsuulel
National University Of Mongolia
Mongol angli helnii niilmel uguulberiin zeregtsuulel
Mongol angli helnii niilmel uguulberiin zeregtsuulel
National University Of Mongolia
Lecture 9.
Lecture 9.
Ge Go
хичээл 3
хичээл 3
shand1_Bondok
монгол бичиг
монгол бичиг
Dorjderem Zolboo
Mongol helnii standart
Mongol helnii standart
NNaraa
Mongol helnii standart
Mongol helnii standart
Dogooo
авиа хувьсах ёс
авиа хувьсах ёс
sanjaamongol
6-р ангийн монгол хэлний хичээл өгүүлбэрийн найруулга
6-р ангийн монгол хэлний хичээл өгүүлбэрийн найруулга
otgonerdeneotgonerdene
хичээл 21
хичээл 21
nayna-1
найруулгын байр ба утга
найруулгын байр ба утга
National University Of Mongolia
сэдэв
сэдэв
fruit_2011
хэлц өгүүлбэр
хэлц өгүүлбэр
Enheee2
Similar to Mongol helnii tosoo uge sudlal
(20)
Mongol angli helnii temdeg uge
Mongol angli helnii temdeg uge
Mongol angli helnii engiin uguulberiin zeregtsuulel
Mongol angli helnii engiin uguulberiin zeregtsuulel
Mongol angli helnii engiin uguulberiin zeregtsuulel
Mongol angli helnii engiin uguulberiin zeregtsuulel
Mongol helnii torol uge sudlal
Mongol helnii torol uge sudlal
монгол англи хэлний тооны айн тогтолцоо
монгол англи хэлний тооны айн тогтолцоо
Mongol angli toloonii uge zeregtsuulel
Mongol angli toloonii uge zeregtsuulel
Altnaa222
Altnaa222
Mongol angli helnii niilmel uguulberiin zeregtsuulel
Mongol angli helnii niilmel uguulberiin zeregtsuulel
Mongol angli helnii niilmel uguulberiin zeregtsuulel
Mongol angli helnii niilmel uguulberiin zeregtsuulel
Lecture 9.
Lecture 9.
хичээл 3
хичээл 3
монгол бичиг
монгол бичиг
Mongol helnii standart
Mongol helnii standart
Mongol helnii standart
Mongol helnii standart
авиа хувьсах ёс
авиа хувьсах ёс
6-р ангийн монгол хэлний хичээл өгүүлбэрийн найруулга
6-р ангийн монгол хэлний хичээл өгүүлбэрийн найруулга
хичээл 21
хичээл 21
найруулгын байр ба утга
найруулгын байр ба утга
сэдэв
сэдэв
хэлц өгүүлбэр
хэлц өгүүлбэр
More from National University Of Mongolia
Монгол хэлний найруулга зүйн удиртгал
Монгол хэлний найруулга зүйн удиртгал
National University Of Mongolia
Сэтгүүл зүйн бичлэгийн төрөл зүйл
Сэтгүүл зүйн бичлэгийн төрөл зүйл
National University Of Mongolia
найруулгын алдаа түүний үндэс
найруулгын алдаа түүний үндэс
National University Of Mongolia
эрдэм шинжилгээний найруулга
эрдэм шинжилгээний найруулга
National University Of Mongolia
хэлний дүрслэх хэрэглүүр
хэлний дүрслэх хэрэглүүр
National University Of Mongolia
эхийн тухай
эхийн тухай
National University Of Mongolia
Монголч эрдэмтэн НИКОЛАЙ ПОППЕ
Монголч эрдэмтэн НИКОЛАЙ ПОППЕ
National University Of Mongolia
Mongol helnii yorool haraal ugesiin sudlal
Mongol helnii yorool haraal ugesiin sudlal
National University Of Mongolia
Mongol gazar nutgiin ner
Mongol gazar nutgiin ner
National University Of Mongolia
More from National University Of Mongolia
(9)
Монгол хэлний найруулга зүйн удиртгал
Монгол хэлний найруулга зүйн удиртгал
Сэтгүүл зүйн бичлэгийн төрөл зүйл
Сэтгүүл зүйн бичлэгийн төрөл зүйл
найруулгын алдаа түүний үндэс
найруулгын алдаа түүний үндэс
эрдэм шинжилгээний найруулга
эрдэм шинжилгээний найруулга
хэлний дүрслэх хэрэглүүр
хэлний дүрслэх хэрэглүүр
эхийн тухай
эхийн тухай
Монголч эрдэмтэн НИКОЛАЙ ПОППЕ
Монголч эрдэмтэн НИКОЛАЙ ПОППЕ
Mongol helnii yorool haraal ugesiin sudlal
Mongol helnii yorool haraal ugesiin sudlal
Mongol gazar nutgiin ner
Mongol gazar nutgiin ner
Mongol helnii tosoo uge sudlal
1.
МОНГОЛ ХЭЛНИЙ ТӨСӨӨТ
ҮГ Д-р Ж.Бат-Ирээдүй ШУС-ийн ХУСалбарын МХХШТ 2014.04.10-11
2.
Үг/лэвэрийн харьцааны тухай •
“Монгол хэлний үглэвэр нь утгаараа ойр байхын зэрэгцээ эсрэг байдаг. Энэ бол үглэврийн утгын гол эсрэгцэл болдог. Харин нэг үглэвэр хэд хэдэн салаа утгатай байхын хамт өөр өөр утга бүхий үглэвэр хэлбэрээрээ ижил байх нь бий. Эдгээрийн эхнийх нь үглэврийн салаа утга, сүүлийнх нь ижил нэр болно. Үүнийг үглэврийн гол бус эсрэгцэл гэнэ. Ингэж үгэлбэрүүд нь өөр хоорондоо утга, хэлбэр авианы хувьд гол ба гол бус харьцаанд оршино. ... Утгын гол бус эсрэгцэл нь хэлбэр авиаг голлодог бол утгын гол эсрэгцэл нь агуулга буюу утгыг голлодог.” БИБ:3
3.
ТӨСӨӨ, ТӨСӨӨТ &
ТӨСӨӨ УТГАТ? • Төсөө үг? • Төсөөт үг? БИБ, БМЦ, ЖБИ • Төсөө утгат үг? ДБД • Төсөө гэдэг маань өнгөн бүтцийн талаас өгсөн нэр томьёо бөгөөд төсөөт үг маань хэлбэрийн талаас төсөөтэй боловч утгын хувьд ойролцоо ч байж болох эсрэг ч байж болох учир төсөө утгат гэх нь буруу харин төсөөт үг буюу pharonym гэдэг нэр нь зөв юм.
4.
Төсөөт нэгж гэж
байх уу? • Төсөөт бүтээвэр: -рхаг, -рхуу, • Төсөөт үглэвэр буюу үг: ачих – ачаалах, тээх – тээвэрлэх, таах - тааварлах, хувцаслах - хувцлах, өших - өсөөрхөх, умбах - шумбах, мэлрэх - элмэрэх, мэнэрэх - мэлийх. • Төсөөт өгүүлбэр – энэ бол цогцолбор. • “Хэлбэр утга, дуудлагын аль нэг шинжээрээ төстэй үгс цөөнгүй байдаг. Үүнийг төсөө үг буюу пароним гэнэ. ОЦМХ:333
5.
Төсөөт үг гэж
юу вэ? • 1.Утгаараа ойрхон нэгэн язгууртай үгсийг төсөө утгат үгс буюу пароним гэнэ. Д.Н.Шмелёв • 2. Ерөөс үгийн дуудлагаараа ойрхон үгсийг пароним гэнэ. • 3. “Дуудлага нь төсөөтэй, утга нь ондоо үгсийг төсөөтэй нэр, төсөөт үг гэдэг.” Жишээ нь: эр –ир, хайртай – найртай, цэлгэр –дэлгэр. • 4. “Үгсийн нэг аймагт багтах, нэг язгууртай, ойролцоо дуудлагатай боловч, утгаараа ондоо үгсийг пароним гэдэг.” М.И.Фомина • 5. “Төсөө утгат үг бол утгазүйн талаасаа өвөрмөц утга- харьцаатай үгсийн сан, утгазүй, найруулга зүйн уялдаат судлагдахуунтай ай юм.”
6.
Төсөөт үг яаж
үүсдэг вэ? • 1. Үгийн амь буюу эгшиг авиалбарын сэлгэлт, түүний утга ялгах хүчин зүйлээс: гатлах гэтлэх, андуу эндүү, загсах зогсох, шамдах шимтэх • 2. Үгийн язгуур дараагийн үетэйгээ сэлгэх. Ноцох цонох, шахах хаших, шүтэх түших, тэмцэх мэтгэх, сэт тэс гм. • 3. Үг бүтээх дагаврын үүргээс : махсаг махсуу, ихэмсэг – ихэрхэг, гоёрхог гоёмсог. • 4. Авиалбар нэмэгдэх ба гээгдэх буюу хасагдсанаас: хөвч өвч, ангах цангах, өчнөөн төчнөөн, тоодон оодон, хэлтрэх элтрэх, төдий өдий, эрвийх дэрвийх, сод – од, цэнхэр цэхэр, ялз яз, хутгах утгах, хурай урай, эсрэг тэсрэг, эрх бэрх гм. Ийм төсөө үг нь ихэнхидээ эсрэг утга бүхий төсөөт үгс байдаг. • Дүрслэх үгийн эхний гийгүүлэгч өөр хоорондоо эсвэл хоосонтой сэлгэснээр ойролцоо утга бүхий төсөө үг үүснэ. Арзгар барзгар, ажгар бажгар, иржгэр биржгэр, хөрзийх бүрзий бөрзийх гм.
7.
Төсөөт үгийн онцлог •
Утгын хоёр төвтэй байна. • Үгийн гарлын хувьд ямар нэг ижил иштэй байна. Жнь: цагаан – цэгээн, давших – дэвших. • Үүр үүсгэж болно. Жнь: Цагаан цэгээн цагаавтар, цэгээвтэр, цагаахан, цагаан шарилж, цэгээн шарилж гм. • Төсөө утгат гэдэг нэр томьёо таарамжгүй юм. Тийм учраас төсөө үг гэж авлаа.
8.
Б.Идэрбаяр ба Д.Бадамдорж •
“... Монгол хэлний төсөөт үгийг хэлбэр ба утгаараа нэгэн зэрэг хагас буюу бүрэн бус тохирох нэгж гэж тодорхойлж болно. Үүнийг төсөөт үг параномия гэж хэлж болно.” БИБ:9 • “Үнэмлэхүй төсөө утгат үг буюу утгаараа ойрхон, дуудлага төсөөтэй, адил язгуур бүхий хэлзүйн нэгэн айд багтах монгол хэлний үгс. Цагаан – цэгээн, махсаг – махсуу, гатлах – гэтлэх, давших – дэвших, загсах – зогсох, шимтэх – шамдах, цагаа – цэгээ, бандгар – бондгор, ноцох – цонох.” ДБД:217
9.
Төсөөт үгийн утгын
ангилал • Б.Идэрбаяр: “Ойролцоо утга бүхий төсөөт үг : сөөх – сөөнгөтөх – сөөнгөрөх. Салаа утга бүхий ойролцоо үг: Эсрэг утга бүхий төсөөт үгс: энд тэнд, эсрэг тэсрэг. Зүйлчилсэн утга бүхий төсөөт үгс алаг, элэг доог, сэжиг сүжиг БИБ:18 • Эгшиг үсгийн сэлгээн дээр нь үндэслэж хос хэлбэрт, олон хэлбэрт гэж 2 ангилж болно. Дэвших давших хос хэлбэрт, бандгар, бондгор, бундгур, бэндгэр, б индгир, бөндгөр, бүндгүр гм.
10.
Ойролцоо үг төсөөт
үг хоёрын ялгаа • “Төсөөт үг нь нэг талаас ижил үг ба салаа утга хоёрын хооронд нөгөө талаас ижил үг ба ойролцоо үгсийн хооронд савлаж байдаг үзэгдэл юм.” О.Д.Прокопчик:2005:47 • “Төсөөт үгс нь ижил үгтэй хэлбэрээрээ адил боловч утгаараа ялгаатай бол үгийн олон утгатай хэлбэрээрээ адил, утгаараа холбоотой юм. Тэгвэл ойролцоо үгтэй хэлбэр-ээрээ ялгарч, ерөнхий утгаараа ижил байдаг. Иймд төсөөт үгс нь дээр утгын бүх харьцааг агуулдаг.” БМЦ:75 • Ойролцоо утгаттай төсөөт үг: итгэх – итгэмжлэх • Эсрэг утгатай төсөөт үг: энд – тэнд, ийм – тийм • Салаа утгатай төсөөт үг: шавайх шовойх шөвийх • Зүйлийн ба гарлын утгатай төсөөт үг: балаг булаг бэлэг бүлэг
11.
Д-р Б.Мөнгөнцэцэг: • “Төсөөт
үгс нь тэмдэглэхүүний хувьд ижил үгстэй, тэмдэглэгдэхүүнийхээ хувьд ойролцоо үгстэй тус тус ойр дөт байдаг учир энэ хоёрын дундын шинжтэй юм. Иймээс ижил язгуурт үгс нь ойролцоо ба төсөөт үгийн аль алинд байх үзэгдэл болно. ... Монгол хэлний ойролцоо үг, төсөөт үг нь нэгэн адил ижилсэх харьцаанд байдаг хэдий ч тэмдэглэхүүн, тэмдэглэгдэхүүний хувьд эсрэг шинжтэй болох нь харагдаж байна.” БМЦ:81 • Жишээ нь: ондоо тал: ойролцоо үг: инээх мишээх хөхрөх төсөөт үг: тэнд энд, энэтээ тэнтээ, бүстэй бүсгүй, өвөр өмнө, цардайх цордойх, цурдайх чардайх, цэрдийх цүрдийх, ижил тал: хэлэхийн цуваанд сольж болно. Нэг язгуураас үүсэлтэй үг байж болно. Нэг үгсийн аймагт багтана.
12.
Ойролцоо, ижил бас
төсөөт агуулга гаргалга Ижил үг Утгын ялгаатай ижил Олон утга Олон ухагдахууны утгын холбоотой адил Ойролцоо утга Ерөнхий утгаараа ижил Ялгаатай ижил бус Төсөөт утга Дээрх гурван харьцааг өөртөө багтаана. Утгын хамааралтай төсөөтэй
13.
Төсөө үгийн хэрэглээ •
Уран зохиол, шүлэг яруу найраг: “Орчин тойрон зэргэлсэн уулс бэрх өндөр, сэрвэн хад сээхийлцэн саахайлцан сүр жавхлан хэтэрхий, ой шугуй нягт зузаан, ус булаг хоржигнон хуржигнана.” “Зам дах уул давааг ч андахгүй, энхэл донхолыг ч эндэхгүй.” ДН. • Аман зохиолын төрөл зүйлд: Сэжгээр өвдөж, сүжгээр эдгэх. Уул морийг зовооно, уур биеийг зовооно. Хүн ёс дагана, нохой яс дагана. Манай хааны мянган мөнгөн бөмбөлгийг манай хааны мянган мөнгөн бөмбөг гэхгүй юм бол ... Янхир өвгөн, яхир эмгэн, цэнхэр өнгө, цэхэр цай, цанхир хонь, цахир чулуу, бүрэг хараас бүр хар дээр.
14.
Монгол ардын зүйр
үгэнд • Багадаа тэвнэ хулгайлж сурвал, ихдээ тэмээ хулгайлж сурна. • Багад нь бяцлах, нарийнд нь няцлах. • Балгадгийн зүрх эрүүлгүй, балбадгийн бие зовлогогүй. • Гол нь тасравч горь нь тасрахгүй. • Гулиа гишгэж, голио хагалах. • Мах гэхээр малис гэх, мал гэхээр манас гэх.
15.
НОМЗҮЙ • Хамтын, “Орчин
цагийн монгол хэлний үгийн сангийн үндэс”, Уб., • Б.Идэрбаяр, 2005, “Монгол хэлний төсөөт үг”, Уб., 87 тал • Д.Бадамдорж, 2006, “Монгол хэлний үгийн сангийн утгазүй”, Уб., 217-20 дах тал. • Б.Мөнгөнцэцэг, 2012, “Монгол хэлний ойролцоо зэргэд”, Уб., 74-81 дэх тал. • Хамтын, 2012, “Орчин цагийн монгол хэл”, Уб.,
Download now