1. Хичээл №3 Сэдэв: Зэргэд өгүүлбэр
Зорилго:
Зэргэд өгүүлбэрийн тухай ойлголтыг өгөх,
утгын ангиллыг мэдүүлэх,
Зэргэд өгүүлбэрийг зохиох чадварт сургана.

2. Хичээлийн зорилт:
Зэргэд өгүүлбэрийн утгын ялгааг гаргаж
тайлбарлах,
Зэргэд өгүүлбэрийг зөв зохиох,
Зэргэд өгүүлбэрийг эх, цогцолборт оновчтой
хэрэглэх,

3. Өгүүлбэрүүдийг ажиглаад утгыг
ярилцаарай.
Муу явахад нөхөр хол
Сайн явахад садан ойр
Бороотой боловч болзоондоо
Хуртай боловч хугацаандаа
Чихэр ихэдвэл ой гутна
Чимэг ихэдвэл дур гутна

4. Өгүүлбэрийн найруулга
Агуулга Хэлбэр
Ойролцоо ба төсөөт Тэгшлэх |зэргэд|
утга
Эсрэг ба зүйлчилсэн Эс тэгшлэх,
утга

5. Зэргэд гэж юү вэ?
Өгүүлбэрийг үг буюу гишүүдээр тэгшлэн
зэрэгцүүлэхийг зэргэд гэнэ.
Зэргэд бүтээсэн өгүүлбэрүүдийн санаа ойролцоо,
эсрэг, зүйлчилсэн, төсөөт утгатай байж болно.
Зэргэд гэдэг нь өгүүлбэрийг агуулга талаас нь бус
бүтэц, хэлбэр талаас нь нэрлэсэн нэрлэлт юм.

6. Тайлбарыг анхааралтай уншаад
ярилцаарай.
Аман ба бичгийн зохиолд хэлэх гэсэн
санааг өгүүлбэр, цогцолборын бүтэц,
түүний олон хувилбараар илтгэхдээ
утга хэлбэрийн хувьд үг, гишүүнийг
сондгой болголгүй тэгшлэн найруулах
нь олон бий. Үүнд гагцхүү утга санаа,
бүтэц хоёр нь зүй зохистой нийцсэн
байдаг.

7. Зэргэдийг утгаар нь:
Ойролцоо зэргэд, | Шилсэн юм шилэнд
Голсон юм голд|
Эсрэг зэргэд, | Олон үгэнд олзгүй
Цөөн үгэнд гарзгүй|
Зүйлчилсэн зэргэд | Уурнаас балтгар
Уулнаас өндөр
Хөөнөөс хаөр
Хөвөнгөөс цагаан|

8. Зэргэд бүхий зүйр цэцэн үг олоорой.
Утгаараа ойролцоо, эсрэг, зүйлчилсэн байж болно.
Зүйр цэцэн үгс доторх үгс хоорондоо тэгш
хэмнэлтэй байх ёстой. Ж нь:
Өөх идэвч өөриймсөхгүй
Мах идэвч манайхшихгүй гэх мэт.
Зэргэд доторх үг ба гишүүн нь сондгойрохгүй,
гагцхүү утга санаа, бүтэц хоёр нь зүй зохистой
нийцсэн байх ёстой гэдгийг санаарай.

9. Зургийг ажиглаад зэргэд бүхий
өгүүлбэр зохиогоорой.

10. Бататгал: Дасгал 33
1. Өгүүлбэрүүдийг уншаад зэргэд хэрхэн
бүтсэнийг тайлбарла.
2.Зэргэдээр илэрхийлсэн санааны дагуу өгүүлбэр,
эх зохион найруулж бич.
3. Цогцолборуудаас сонгон өгүүлбэрүүд нь хэрхэн
холбогдсоныг тайлбарла.

11. Дүгнэлт:
Казнить, нельзя помиловать.
Казнить нельзя, помиловать.
Цаазал, өршөөж болохгүй.
Цаазалж болохгүй өршөө. Энэ
жишээнээс харахад өчүүхэн зогсоц,
таслалыг яриа бичигт ихэд анхаарч
үзэх нь чухал байдаг ажээ.

12. Өөрийгөө сориорой.
Хуудас № 75
Өчүүхэн таслалаар хүний амийг аварч болно.
|хэлний зогсоцын талаар|
Эхийг анхааралтай уншаад сорилыг гүйцэтгээрэй.
|М.Саруул-Эрдэнэ “Сонирхолтой хэл шинжлэл” |
Сорилын хариугаа тулгаарай.

13. Сорилын зөв хариуг хараарай.
1.в, 2а, 3в, 4а, 5а, 6в, 7б, 8в, 9б, 10б,
11.угсруулах аргаар холбогдсон,
“хэлдэг шиг” гэдгийг “хэлдгийн адил”
гэж солин найруулж болно.
12.Эсрэг зэргэдийг: Явахаар ярь,
хийхээр хэл гэж бүтээж болно.
13.Сэтгэгдлээ бичээрэй.

14. Гэрийн даалгавар: Дасгал 34
Дараах өгүүлбэр цогцолборуудын найруулгын
алдааг засан сийрүүлж бичээрэй. Найруулгын
алдаа гэлэг нь:
Үг илүүдсэн буюу дутаасан алдаа,
Нөхцөл илүүдсэн буюу дутаасан алдаа,
Өгүүлбэрийн гишүүдийн байрыг буруу
байрлуулсан алдаа,
Утгын болон учир шалтгааны алдаа,