1. Хөргөлтийн бодисын ангилал,
физик-химийн шинж чанар
• Хөргөлтийн бодист тавигдах
шаардлага, түүний ангилал
• Аммиак ба түүний физик-химийн
шинж чанар
• Фреон, түүний физик-химийн
шинж чанар

2. Õºðãºëòèéí агент ãýæ þó âý?
Хөргөлтийн агент гэдэг нь хөргөлтийн машины
битүү системд эргэлдэж байгаа ажлын бие буюу
бодсыг хэлнэ.
Õºðãºëòèéí òåõíèêò õºðãºëòèéí àãåíò áîëãîæ àììèàê
(NH3), ôðåîí (í¿¿ðñ óñòºðºãчèéí ôòîð, õëîðò íýãäýë),
í¿¿ðñõ¿чëèéí õèé (CO2), óñ, àãààð áà áóñàä
áîäèñóóäûã àøèãëàäàã.
Õàìãèéí ò¿ãýýìýë õýðýãëýãääýã õºðãºëòèéí àãåíò áîë
àììèàê, ôðåîí юм.

3. Õºðãºëòèйн бодис буюу агентад
тавигдах шаардлага
Термодинамикын шинж чанар – Тухайн бодисын
дулааны шинж чанар буюу хүйтэн бүтээмжийн
үзүүлэлт юм. Үүнд,
буцлах температур-t0
ууршуулагч ба конденсатор дахь даралт-P0, Pk
уур үүсгэх дулаан,
эзэлхүүний хувийн хүйтэн бүтээмж
хөлдөх температур гэх мэт багтана.

4. Үзүүүлэлт Байх ёстой
үзүүлэлт
Буцлах температур-t0 Бага
Ууршуулагч ба конденсатор Хэт өндөр, хэт бага
дахь даралт-P0, Pk байж болохгүй
Уур үүсгэх дулаан Бага
Эзэлхүүний хувийн хүйтэн Их
бүтээмж
Хөлдөх температур Бага

5. Физик химийн шинж чанар
Хөргөлтийн агентын физик химийн шинж
чанарт:
Нягт- бага
Зуурамтгай шинж чанар - бага
Дулаан нэвтрүүлэлт -өндөр
Дулаан өгөлт-өндөр

6. Ус ба тосонд уусамтгай шинж- усанд
сайн уусдаг, тосонд хязгаартай уусдаг
Урсамтгай байдал /битүүмжээр
алдагдах байдал/ -бага
Металлд үзүүлэх үйлчлэл -идэвхгүй
Химийн тогтвортой байдал-шатдаггүй,
дэлбэрдэггүй, янз бүрийн температурт
задардаггүй байх хэрэгтэй

7. Физиологийн шинж чанар
Хөргөлтийн агент нь:
хүний амьдрах нөхцөл ба эрүүл мэндэд
аюулгүй
хүнсний бүтээгдэхүүнд сөрөг нөлөө
үзүүлдэггүй
түүний үнэ харьцангуй хямд
олдоцтой байх шаардлагатай.

8. Аммиак ба түүний физик-химийн
шинж чанар
Аммиакийн
химийн томъёо - NH3
олон улсын тэмдэглэгээ - R717
молекул жин -17,03
буцлах температур – t0=-33.30C
хөлдөх температур – t0=-77.70C
Аммиак нь хурц үнэртэй, өнгөгүй,
агаараас хөнгөн хий юм.

9. Аммиак нь усанд сайн уусдаг
Тосонд муу уусдаг
Øèíãýí àììèàê íü ñàéí öàõèëãààí äàìæóóëàãч
áîëäîã.
Àììèàê íü õàð ìåòàëëòàé óðâàëä îðäîãã¿é,
õàðèí чèéãòýé íºõöºëä öèíê, öàéð, çýñ áà
ò¿¿íèé õàéëøèéã (ôîñôîðòîé õ¿ðëýýñ áóñäûã)
ãýìòýýäýã.
Èéìýýñ àììèàêûí õºðãºëòèéí ìàøèíû ýä àíãèéã
çýñ áà ò¿¿íèé õàéëøààð õèéäýãã¿é.

10. Аммиакын хүнд үзүүлэх нөлөө
Энэхүү азот, устөрөгчийн нэгдэл нь
дэлбэрэх, хүчтэй хордуулах аюултай
шинж чанартай.
Ажлын байранд 0,5-1% аммиак байхад
хүчтэй хордуулах буюу үхэлд хүргэдэг.
Агаарт 11%-аас дээш байхад шатаж
эхлэх буюу эзэлхүүний 15%-28%-ийг
эзэлбэл дэлбэрэх аюултай.

11. Ажлын байрны агаарт зөвшөөрөгдөх
дээд хэмжээ 20мгм3 юм.
Аммиак нь түлэх, амьсгалын дээд
замын эрхтэний рефлексийн эсүүдийг
агшаах хортой үйлчилгээтэй.
Агаарт 0,2-16 мгм3 байхад ажлын
чадвар буурч, толгой өвдөх, хоол
нойронд муу болдог.

12. Агаарт өндөр концентрацитай
байх үедээ
амьсгалын дээд замын эрхтэн түүний дотор
салст бүрхэвчийг гэмтээх
нүдний эвэрлэг бүрхүүл
амны салст бүрхэвчийг маш хүчтэй
цочроож, төвөнх, хэл хөөж хавантах
дууны хөвч болон гуурсан хоолой нарийсч
ханиалгах, бүгших, амьсгал давчдах шинж
тэмдгүүд илэрдэг

13. Фреон гэж юу вэ?
Ôðåîí ãýäýã íü í¿¿ðñ, óñòºðºãчèò îðãàíèê
íýãäýë áºãººä ò¿¿íèé óñòºðºãчèéã á¿ðýí áà
õýñýãчëýí ôòîð, õëîðîîð ñîëèñîí íýãäëèéã
õýëäýã.
Ôðåîíû àíõäàãч í¿¿ðñ-óñòºðºãчèò íýãäë¿¿ä íü
ìåòàí (ÑÍ4), ýòàí (Ñ2Í6), ïðîïàí (Ñ3Í8), áóòàí (Ñ4Í10)
þì.

14. Ôðåîíû øèíæ чàíàð íü ò¿¿íä àãóóëàãäàõ ôòîð,
õëîð, óñòºðºãчèéí àòîìûí òîîíîîñ õàìààðч áàéäàã
áºãººä òýäãýýðèéã öèôðýýð ÿëãàæ òýìäýãëýäýã.
Ìåòàíààñ ¿¿ññýí ôðåîí íü 2 öèôðýýñ òîãòäîã.
Ò¿¿íèé ýõíèé òîî íü 1 ãýñýí öèôð, õî¸ð äàõü òîî íü
ôòîðûí àòîìûí òîîã çààäàã.
Æèøýý íü: Ôðåîí-11 áóþó CFCl3, ôðåîí-12 áóþó
CF2Cl2, ôðåîí-13 áóþó CF3Cl.

15. Хýðýâ ìåòàíààñ ¿¿ñýëòýé ôðåîíû óñòºðºãч íü
á¿ðýí ñîëèãäîîã¿é òîõèîëäîëä íýãä¿ãýýð öèôð
íü ¿ëäñýí óñòºðºãчèéí àòîìûí òîîãîîð íýìýãääýã.
Æèøýý íü: Ôðåîí-22 áóþó CÍF2Cl, ôðåîí-31
áóþó CÍ2FCl.

16. Áóñàä í¿¿ðñ óñòºðºãчèò íýãäëýýñ òîãòñîí
ôðåîíûã ãóðâàí öèôðýýð òýìäýãëýäýã.
Ñ¿¿ëèéí öèôð íü ôòîðûí àòîìûí òîîã, ýõíèé
õî¸ð òîî íü ýòàí áîë 11, ïðîïàí áîë 21, áóòàí
áîë 31 ãýæ èëýðõèéëäýã.
Æèøýý íü: ôðåîí-113 (ýòàíààñ ¿¿ññýí) áóþó
C2F3Cl3 ãýõ ìýò.

17. Õýðýâ ýäãýýð í¿¿ðñ-óñòºðºãчèéí íýãäýëä
óñòºðºãчèéí àòîì ¿ëäñýí áîë ò¿¿íèéã òîîã õî¸ðäàõü
òîîí äýýð íýìæ òýìäýãëýäýã.
Æèøýý íü: ôðåîí-142 áóþó Ñ2H3F2Cl, ôðåîí-351
áóþó C4H4FCl5 ãýæ òýìäýãëýäýã.
Õýðýâ õëîðûí àòîìûã áðîìîîð ñîëüñîí áîë
òýìäýãëýãýýíèé ñ¿¿ëèéí òîîã Â ¿ñãèéí õàìò
òýìäýãëýäýã.
Æèøýý íü: ôðåîí CF3Br –èéã ôðåîí 13Â1 ãýæ
òýìäýãëýäýã.

18. Фреон 12- R12
Фреон
химийн томъёо - CF2Cl2
олон улсын тэмдэглэгээ – R12
буцлах температур – t0=-29,80
Фреон 12 ªíãºã¿é, àãààðààñ õ¿íä, ¿ë
ìýäýãäýì ¿íýðòýé, õ¿íèé ýð¿¿ë ìýíäýä àþóë
áàãàòàé õºðãºëòèéí àãåíòûí íýã þì.

19. Ôðåîí 12 íü òîñîíä õàðèëöàí óóñäàã.
Чèéãã¿é òîõèîëäîëä ýíýõ¿¿ õºðãºëòèéí àãåíò
íü á¿õ ìåòàëëä ñààðìàã ¿éëчèëãýýòýé
áàéäàã.
Ãýõäýý çàðèì íýãýí îðãàíèê áèåò áîëîõ
ðåçèíèéã ãýìòýýäýã óчèð ôðåîíä òýñâýðòýé
òóñãàé ðåçèíýí æèéðãýâч õýðýãëýäýã.

20. Ôðåîí 12 íü óñàíä óóñäàãã¿é óчèð õýðýâ
ñèñòåìä óñ, чèéã îðñîí òîõèîëäîëä õºëäºæ,
áºãëºðºë ¿¿ñãýõ ìàãàäëàë ºíäºð áàéäàã.
Ôðåîí 12 íü óðñàìòãàé óчèð ìàø áàãà í¿õ
ñ¿âýýð ч àëäàãääàã. Àëäàãäàæ áóé ôðåîí 12-
èéã ãàëîèäíû ëàìï, ýëåêòðîí õàéãчààð
èëð¿¿ëýõýýñ ãàäíà àëäàãäàæ áóé ãàçðûã
òîñëîãäñîí áàéäëààð èëð¿¿ëäýã.

21. Ôðåîí12 íü õ¿íèé áèåä õàðüöàíãóé õîðã¿é áîëîâ÷
àãààðûí 30%-èéã ýçýëõýä õ¿чèëòºðºãчèéã ò¿ðýí
ãàðãàäàã óчèð òóõàéí òàñàëãààíä îðøèõ õ¿í
àìüñãàëàõàä õ¿чèëòºðºãч äóòàãäàæ ýõýëäýã.
Ôðåîí12 íü øàòäàãã¿é, àãààðò òýñýðч äýëáýðäýãã¿é.
Ãýõäýý 4000Ñ-ýýñ äýýø áóþó èë ãàë ãàðãàõ ¿åä õëîð
áà ôòîðò óñòºðºã÷, ìºí ôîñãåí ãýäýã õîðò õèé áîëîí
ÿëãàðäàã óчèð àþóëòàé.
Èéì óчðààñ ôðåîíîîð àæèëëàæ áóé õºðãºëòèéí ìàøèíû îéð
îðчèìä èë ãàë ãàðãàõ, òàìõè òàòàõûã õîðèãëîäîã.

22. Фреон 22- R22
Фреон
химийн томъёо - CНF2Cl
олон улсын тэмдэглэгээ – R22
буцлах температур – t0=-40,80С
Ýíý õºðãºëòèéí àãåíò íü ôèçèîëîãèéí øèíæ
чàíàðûí õóâüä R12-òîé àäèëõàí,
òåðìîäèíàìèêèéí øèíæ чàíàðààðàà àììèàêòàé
îéðîëöîî áàéäàã.

23. R12-èéã áîäâîë усанд èë¿¿ óóñäàã, õàðèí
ìàñëîíä õÿçãààðòàéãààð óóñäàã. ªºðººð õýëáýë
ºíäºð òåìïåðàòóðò ñàéí óóñäàã.
Ôðåîí 22 íü áèò¿¿ìæëýë ìóóòàé õýñãýýð àìàðõàí
àëäàãääàã.
Чèéãã¿é òîõèîëäîëä ìåòàëëä ýñðýã íºëºº
¿ç¿¿ëäýãã¿é.
Øàòàæ, äýëáýðäýãã¿é áîëîâч ôðåîí 12-èéã áîäâîë
èë¿¿ õîðòîé.
Øèíãýí R22 íü öàõèëãààí ñàéí äàìæóóëäàã.

24. Анхаарал тавьсанд
баярлалаа.