1. Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã
õ¿éòíýýð áîëîâñðóóëàõ
тåõíîëîãè
1. Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õàäãàëàõ åðºíõèé
çàð÷èì
2. Á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õºðãºõ, õºë人õ, õàäãàëàõ
àðãà
3. Óðãàìëûí áà àìüòíû ãàðàëòàé
á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õºðãºõ àðãûí îíöëîã

2. Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé õàäãàëàëòûí ¿íäýñ íü
òýäãýýðèéí áè÷èë áèåò ôèçèê, õèìè áà
áèîëîãèéí õ¿÷èí ç¿éëèéí ¿éë÷ëýëèéã õ¿ëýýí
àâäàãò ¿íäýñëýãäñýí áàéäàã.
Á¿òýýãäýõ¿¿íèé îð÷íû íºõöëèéã ººð÷ëºõ áà
òýäãýýðò ÿíç á¿ðèéí ¿éë÷ëýë ¿ç¿¿ëñýíýýð
òýäãýýðèéí á¿òöèéã òîõèðóóëæ, ýñâýë
ìèêðîôëîðûí èäýâõèéã íýìýãä¿¿ëæ áîëîõ þì.

3. Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õ¿éòíýýð
áîëîâñðóóëàõ àðãûí ¿íäýñ íü òåìïеðàòóðûã
áóóðóóëàõàä
áè÷èë áèåèéí àìüäðàõ ÷àäâàð óäààøèðч,
ýäèéí ôåðìåíòèéí èäýâõ áóóðäàãò îðøäîã
áºãººä
¿¿íèé ¿ð ä¿íä õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íä áè÷èë
áèåèéí ¿éë àæèëлаãààãààð ÿâàãääàã
óðâàëóóä /ìàõíû àâòîëèç, æèìñ íîãîîíû
áîëîâñðîëò, àìüñãàëàëò/ óðâàëóóä
óäààøèðäàã.

4. Õºðãºëòèéí òåõíîëîãè ãýäýã íü õ¿éòíèéã
àøèãëàí õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã
õàäãàëàõ, öààøèëáàë òýäãýýðèéã
¿éëäâýðëýõýä õ¿éòíèéã àøèãëàõ àñóóäëûã
ñóäàëäàã ñàëáàð þì.

5. Õºðãºëòèéí òåõíîëîãè íü øèíæëýõ óõààíû íýã
ñàëáàðûí õóвüä õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã
õàäãàëàõ áà òýäãýýðèéã õ¿éòíýýð
áîëîâñðóóëàõàä ÿâàãäàõ ººð÷ëºëò áà íºëºº
çýðãèéã ñóäàëæ á¿òýýãäýõ¿¿í á¿ðèéí
îíöëîãèéã õàðãàëçñàí, òýäãýýðò ÿâàãäàõ
øèíæ ÷àíàðûí ººð÷ëºëòèéã òîîöîæ òåõíîëîãèéí
ïðîöåññûí îíîâ÷òîé ãîðèìûã òîäîðõîéëîõîä
îðøèíî.

6. Á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õ¿éòíýýð áîëîâñðóóëàõ áà
õàäãàëàõ ÿâöàä ãàðàõ æèíãèéí àëäàãäëûã
áàãàñãàõ øèíæëýõ óõààíû ¿íäýñëýëòýé
àðãûã áîëîâñðóóëàõ
Á¿òýýãäýõ¿¿íèé æèíãèéí àëäàãäàë áà øèíæ
÷àíàðûí ººð÷ëºëò õàìãèéí áàãà áàéõ
õ¿éòíýýð áîëîâñðóóëàõ áà õàäãàëàõ
àðãóóäûã áóñàä õàäàãëàëòûí àðãóóäòàé
õîñëóóëàí ñàéæðóóëàõ ýñâýë øèíý àðãà
áîëîâñðóóëàõàä îðøèíî.

7. Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õàäãàëàõ
åðºíõèé çàð÷èì
Ãóðèë, ýëñýí ÷èõýð, áóäàà çýðýã çàðèì íýãýí
õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä õýâèéí íºõöºëä óðò
óäààí õóãàöààíä õàäãаëàãäàõàä ìóóääàãã¿é.
Ãýòýë çàðèì íýãýí á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä
õàäãàëàëòûí ÿíç á¿ðèéí îð÷èí, íºõöëèéã
øààðääàã áºãººä áîãèíî áà óðò õóãàöààíä
õàäãàëàõàä ººðèéí ºíãº, àìò , ¿íýð, íàéðëàãà
çýðãýý àмàðõàí àëäàæ ìóóääàã.
Èéì á¿òýýãäýõ¿¿íèéã àìàðõàí ìóóääàã
á¿òýýãäýõ¿¿í ãýæ íýðëýäýã.

8. Ìàõ áà ìàõàí á¿òýýãäýõ¿¿í, çàãàñ, äàëàéí
á¿òýýãäýõ¿¿í, ñ¿¿ áà ñ¿¿í á¿òýýãäýõ¿¿í,
ºíäºã áà ºíä㺺ð õèйñýí á¿òýýãäýõ¿¿í, óðãàìëûí
áà àìüòíû ãàðàëòàé òîñ, øèíý íîãîî æèìñ, òàëõíû
äðîææ, æèìñíèé æ¿¿ñ, ðàøààí, ïèâî, óñàí
¿çýìíèé áà æèìñ æèìñãýíèé äàðñ, ñèðîп ,
ìºõººëäºñ ãýõ ìýò á¿òýýãäýõ¿¿í àìàðõàí
ìóóääàã þì.

9. Ýäãýýð á¿òýýãäýõ¿¿íд их õýìæýýíèé óñ
àãóóëàãääàã áà ìºí ò¿¿íä àãóóëàãääàã
îðãàíèê íýãäë¿¿ä íü áè÷èë áèåтийн àìüäðàõ
÷àäâàð, ¿ðæèæ õºãæèõ, ôåðìåíòèéí
үйлчлэлийн òààòàé íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëäýã.
Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé /òîäîðõîé
çîðèóëàëòààð àøèãëàõ/ õýðýãëýýíèé
çýðãèéã òýäãýýðèéí ÷àíàðûã òîäîðõîéëîõ îëîí
øèíæ ÷àíàðûí öîãöîîð òîäîðõîéëîãääîã.
Õàìãèéí ÷óõàë íü õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í
øèíý, àìòòàé, òýæýýëëýã áàéõ ¸ñòîé.

10. Àìàðõàí ìóóääàã á¿õ á¿òýýãäýõ¿¿í íü
õàäãаëàëòûí ÿâöàä ìàø èõ ººð÷ëºëòºíä
îðäîã учир тэдгээрийг шаардлагатай
хугацаагаар õàäãàëàõûí ºìíº ÿíç á¿ðèéí
áîëîâñðóóëàëòûí àðãûã õýðýãëýõ
øààðäëàãàòàé áàéäàã

11. Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í íü ÿíç á¿ðèéí
õ¿÷èí ç¿éëýýñ øàëòãààëàí ìóóääàã:
àãààðûí õ¿÷èëòºðºã÷ áà íàðíû ãýðëèéí
íºëººãººð
àãààðûí õýò áàãà áà õýò ºíäºð äàðàëòûí
íºëººãººð
áèîõèìèéí ïðîöåññèéí íºëººãººð /ýäèéí ôåðìåíòèéí
¿éë àæèëлагàà/
ìèêðîáèîëîãèéí õ¿÷èí ç¿éëèéí íºëººãººð

12. Õ ¿ íñíè é á ¿ ò ý ý ã ä ý õ ¿ ¿ íè é ã á îë îâ ñð ó ó ë ä à ã
à ð ã ûã ä îò îð íü ô è ç è ê è é í, ô è ç è ê õ è ìè é í,
õ è ìè é í, á è îõ è ìè é í, õ îñîë ñîí à ð ã à ã ý æ
õ ó âààäàã.
Ôèçèêèéí àðãûí ¿íäýñ íü ºíäºð áà íàì
òåìïåðàòóðûã àøèãëàõ, èîíæóóëàã÷ öàöðàã,
õýò ÿãààí òóÿà àøèãëàõ, õýò àâèà, õýò íàðèéí
ø¿¿ëòèéí àðãóóä þì.
Ôèçèê-õèìèéí àðãà: õàòààõ äàâñëàõ,
÷èõýðëýã àðãóóä

13. Õèìèéí áîëîâñðóóëàõ àðãà: Б¿òýýãäýõ¿¿íèé
àìò, ºíãº, ¿íýðèéã ººð÷èëäºãã¿é, õ¿íä õîðã¿é
õèìèéí áîäèñûã àøèãëàí áîëîâñðóóëäàã.
Îäîî ¿åä êîíñåðâаíò õýëáýðýýð õèìèéí
áîäèñóóäûã àøèãëàæ áàéíà. Ү¿íä: ýòèëèéí
ñïèðò, óêñóñ öóóíû õ¿÷èë, õ¿õýð, áåíçîéí,
ñîðáûí õ¿÷èë áà òýäãýýðèéí çàðèìûíõ íü
äàâñ, áîðûí õ¿÷èë, óðîòðîïèí, çàðèì íýãýí
àíòèáèîòèê, îçîí, í¿¿ñõ¿÷ëèéí õèé гэх ìýò
áîäèñóóä áîëíî,

14. Áèîõèìèéí áîëîâñðóóëàõ àðãà: Иõýíõäýý ñ¿¿í
õ¿÷ëèéí ¿éë÷ëýë äýýð ¿íäýñëýñýí áàéäàã.
Иñãýëýí ñ¿¿í á¿òýýãäýõ¿¿íèé áàêòåðààð
á¿òýýãäýõ¿¿íäýõ ñàõàð çàäаðñаíààð ñ¿¿í
õ¿÷èë ¿¿ñäýã.
Õîñîëñîí àðãà: Уòààòàé áà óòààã¿é óòàõ
àðãà, õýä õýäýí àðãûí òºðëèéí êîíñåðâàíòûí
çýðýã àøиглаäàã àðãà юм.

15. Áè÷èë áèå áà ôåðìåíò íü óóðãийã
çàäлаæ, òîñûã ãèäðîëèçîä îðóóëæ,
í¿¿ðñ óñûã ã¿í ººð÷ëºëòºíä îðóóëàõààñ
ãàäíà áóñàä ººð÷ëºëò ÿâàãäàõàä
õ¿ðãýäýã áàéíà.
Èéìýýñ õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã
хүйтний нөлөөгөөр áîëîâñðóóëàõ àðãûí
ãîë çîðèëãî íü áè÷èë áèå áà ýäèéí
ôåðìåíòûí ñ¿éòãýã÷ ¿éë÷ëýëèéã
àðèëãàх ба эсвэл дарангуйлан

16. Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ìóóäàëòûí
áèîëîãèéí õ¿÷èí ç¿éëä ãàäíààñ ¿éë÷ëýõ
àðãà äýýð ¿íäýñëýñýí õàäãàëàõ
àðãóóäûã áîëîâñðóóëàõ çàð÷ìûã íýðò
áàðàà ñóäëàà÷ ß.ß. Íèêèòèíñêèé äîîðõè
áàéäëààð àíãèëæýý. Ү¿íä:
áèîç
àíàáèîç
öåíîáèîç
àáèîç

17. Áèîç- Иììóíèòåò àøèãëàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé
àìüäðàëûí ïðîöåññûã ¿ðãýëæë¿¿ëýí áàðèõ
çàð÷èì. Ýíý çàð÷èì íü íîãîî áà æèìñèéã õàäãàëàõ,
àìüä çàãàñûã òýýâýðëýõ, õóäàëäààëàõ ,
íÿäàëãààíû ºìíº øóâóó, ìàëûã áîðäîõ çýðýãò
õýðýãëýãääýã.
Àíàáèîç- Ýäèéí ôåðìåíòèéí èäýâõ áà áè÷èë áèåèéí
àìüäðàõ ÷àäâàð çýðãèéã äàðàíãóéëàõ,
óäààøðóóëàõ. Эíý çàð÷èì äýýð ¿íäýñëýí
á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéã õºрãºëòèéí àðãààð
áîëîâñðóóëàõ, õàäãàëàõ, õàòààõ, ÿëçðóóëàõ,
÷èõýðëýõ , ìàðèíàä àðãóóäыã áîëîâñðóóëñàí

18. Öåíîàíàáèîç- á¿òýýãäýõ¿¿íèé õàäãàëàëòàíä
ýåðýã íºëººòºé, àøèãòàé ìèêðîôëîðûí àìüäðàõ
íөõöëèéã á¿ðä¿¿ëæ, õàðèí õîðòîé ìèêðîôëîðûã
äàðàíãóйëàõ çàð÷èì. / êâàøåíèå, ñ¿¿í õ¿÷ëèéí
áà ñïèðòèéí èñýëäýëä, èñãýëýí ñ¿¿í
á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õàäãàëàõ/
Àáèîç – á¿òýýãäýõ¿¿í äýõ áè÷èë áèåèéí
àìüäðàõ ÷àäâàðûã çîãñîîõ çàð÷èì. /ªíäºð
òåìïåðàòóðûí áîëîâñðóóëàëò, öàöðàãèéí
ýíåðãèéã àøèãëàõ, õýò ºíäºð äàâòàìæèéã
àøèãëàõ, àíòèáèîòиê, àíòèñåïòèê àøèãëàõ
çýðýã àðãóóä

19. Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã áîëîâñðóóëàõ
хөðãºëòèéí àðãûí òºðºë
Хөргөх
Сэврээх
Хөлдөөх
Хадгалах

20. Á¿òýýãäýõ¿¿íèé äóëààíûã çàéëóóëàõ
çàìààð ò¿¿íèé òåìïåðàòóðûã êðèîñêîïèéí
òåìïåðàòóð õ¿ðòýë áóóðóóëàõûã
á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õ º ð ã º õ ãýíý.
Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õºðãºñíººð
ò¿¿íèé õàäãàëàëòûí õóãàöààã óðòàñãàäàã.
Õºðãºõ ïðîöåññûí ¿ð ä¿íä áèîõèìèéí ïðîöåññ
áà áè÷èë áèåòíèé õºãæèë óäààøèðäàã.
Õºрãºñºí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ã¿íèé òåìïåðàòóð
0-ýýñ 40Ñ áàéäàã.

21. Õºðãºõ ïðîöåññûí ãîë çîðèëãî
õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ìèêðîáèîëîãèéí áà
ôåðìåíòèéí ïðîöåññ ÿâàãäàõ òààëàìæã¿é
íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëýõ,
á¿òýýãäýõ¿¿íèé àíõäàã÷ øèíæ ÷àíàðûã
òîäîðõîé õóãàöààíä õàäãàëàõàä îðøäîã.

22. Á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õºðãºæ áàéãàà àðãûã
äîòîð íü ¿íäñýí ãóðâàí á¿ëýãò õóâààдаг.
Ү¿íä:
àãààðò õºðгºõ,
øèíãýíä õºðãºõ,
èíåðòèéí õèéíä õºðãºõ ãýæ àíãèëäàã.

23. Õºë人õ ïðîöåññ- Б¿òýýãäýõ¿¿íèé äóëààíûã
çàéëóóëàõ çàìààð ò¿¿íèé òåìïåðàòóðûг
êðèîñêîïèéí òåìïåðàòóðààñ äîîø áîëòîë
áóóðóóëàõûã á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õºë人õ
ãýíý.
Õºë人õ ïðîöåññûí ÿâöàä á¿òýýãäýõ¿¿íä
àãóóëàãäàõ óñíû äèéëýíõ íü ìºñ áîëîí õóâèð÷
õàòóó òºëºвò øèëæäýã.

24. Õºë人õ ïðîöåññûã äîîðõ çîðèëãûí ¿¿äíýýñ
ÿâóóëäàã. Үүнд:
óäààí õóãàöààíä õàäãàëàõàä òîãòâîðòîé áàéõ
øèíãýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé íàéðëàãà äàõü ÷èéãèéã
çàéëóóëàõ
äàðààãийí òåõíîëîãè àæèëлаãààíä
øààðäëàãаòàé áîëãîæ á¿òýýãäýõ¿¿íèé ôèçèê
øèíæ ÷àíàðûã ººð÷ëºõ /õàòóóëàã, õýâðýã
áàéäàë/
ñóáëèìàö õàòààëò
òóñãàé àìò øèíæ ÷àíàðòàé òîäîðõîé íýð òºðëèéí
/ìºõººëäºñ, áàíø, çýðýã õóðäàí õºë人ñºí
á¿òýýãäэõ¿¿í¿¿ä/ á¿òýýãäýõ¿¿íèéã

25. Õºë人õ ïðîöåññûí õºðãºõººñ ÿëãààòàé øèíæ:
á¿òýýãäýõ¿¿íä àãóóëàãäàæ áàéãà óñ íü ìºñ áîëîí
õóâèðäàã ó÷èð õºðãºõ ïðîöåññûã áîäâîë õºë人ñºí
á¿òýýãäýõ¿¿í õàäãàëàëò ñàéí äààäàã.
уñàíä óóñäàã áîäèñóóäûí äèôôóçûí øèëæèëò
çîãñ÷, ¿¿íýýñ ¿¿äýí ìºí áè÷èë áèåèéí òýæýýëëýã
îð÷èí áà áèîõèìèéí óðâàë ÿâàãäàõ íºõöºë
õÿçãààðëàãääàã.
Õºëäñºí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ã¿íèé òåìïåðàòóð
îéðîlöîîãîîð -0.5-(-1.5)0Ñ áàéäàã.

26. Á¿òýýãäýõ¿¿íä àãóóëàãäàæ áàéãàà óñ, ìºñ
áîëîí õóâèðàõ ïðîöåññ íü óñã¿éæ¿¿ëýõ
ïðîöåññòîé îéðîëöîî þì.
Ãýõäýý óñã¿éæ¿¿ëýõ ïðîöåññ íü
á¿òýýãäýõ¿¿íýýñ óñûã механик хүчээр
çàéëóóëäàã áîë õºë人õ ïðîöåññûí ¿åä çºâõºí
хатуу òºëºâò øèëæäýã.

27. Õºë人õ ïðîöåññ íü õºðãºõ ïðîöåññîîñ äàðààõ
ôèçèê øèíæ чàíàðààðàà ÿëãààòàé:
óñ ìºñ áîëîí õóâèðñíààñ /ìºñ òàëñæèõ
ïðîöåññûí ¿ð ä¿íä/ ¿¿ñýõ îïòèê ýôôåêòýýñ
ºí㺠íü òîä áîëäîã
õóâèéí æèí áàãàñàõ - хºëäºõ ïðîöåññûí
¿åä óñ òýëäýãòýé õîëáîîòîé
òåðìîäèíàìèêèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä ººð÷ëºãääºã
-/ äóëààí áàãòààìæ, äóëààí íýâòð¿¿ëýëò,
òåìïåðàòóð íýâòð¿¿ëýëò /

28. Тåõíîëîãèéí ¿¿äíýýñ àâ÷ ¿çâýë õºë人õ
ïðîöåññûí ¿åä
á¿òýýãäýõ¿¿íä äýõ ìºñ íü á¿òýýãäýõ¿¿íèé ýäèéã
ãýìòýýõ,
öààøèëáàë çàðèì íýã õýñýã íü óóðãийí äåíàòóðàöàä
îðîõ áîëîìæèéã á¿ðýëä¿¿ëäýã ó÷èð òóõàéí
á¿òýýãäýõ¿¿í àíõäàã÷ áàéäàëäàà á¿ðýí ýðãýí îðæ
÷àääàãã¿é. Ү¿ãýýðýý õºðãºõ ïðîöåññîîñ ìºí
ÿëãààòàé.
Òóõàéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé àìò áà òýæýýëëýã
÷àíàр áóóðаõ áîëîìæòîé ó÷èð õºë人ëòèéí ¿åä
àëü болох äýýðõ ÷àíàðóóäûã õàäãàëàõ íü
÷óõàë þì.

29. Õàäãàëàëò- Á ò ý ý ã ä ý õ ¿ ¿ íè é ã õ º ð ã º æ
¿
á îë îâ ñð ó ó ë ñíû /õ º ð ã º õ , õ º ë ä º º õ / ä à ð à à
ò îä îð õ îé ã îð è ìîíä ó ä à à í õ ó ã à ö à à íä
á à ð è õ ûã õ º ð ã º ë ò è é í õ à ä ã à ë à ë ò ã ý íý .
Õºðãºëòèéí áîëîâñðóóëàëò áà õàäãàëàëòûí
ãîðèì ãýäýãò á¿òýýãäýõ¿¿íèé ÷àíàðò
íºëººëäºã ïàðàìåòð áà îð÷èí, íºõöºë
/òåìïåðàòóð, õàðüöàíãóé ÷èéãøèëò, àãààðûí
õºäºë㺺íèé õóðä, îð÷íû á¿òýö, ïðîöåññûí
¿ðãýëæëýõ õóãàöàà/ õàìààðäàã.

30. Õàäãàëàëòûí ¿åä çàéëøã¿é àíõààðàõ ç¿éë :
óäààí õóãàöààíû õàäãàëàëòûí ¿åä
á¿òýýãäýõ¿¿í íü æèíãèéí õîðîãäîëä îðäîã
ó÷èð ãîðèìûã õàòóó áàðèõ áà íýìýëò àðãûã
õýðýãëýõ øààðäëàãàòàé áàéäàã.

31. Анхаарал тавьсанд баярлалаа.