1. Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õ¿éòíýýð
áîëîâñðóóëàõ
тåõíîëîãè
1. Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õàäãàëàõ åðºíõèé çàð÷èì
2. Á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õºðãºõ, õºë人õ, õàäãàëàõ àðãà
3. Óðãàìëûí áà àìüòíû ãàðàëòàé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã
õºðãºõ àðãûí îíöëîã

2. Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé õàäãàëàëòûí ¿íäýñ íü
òýäãýýðèéí áè÷èë áèåò ôèçèê, õèìè áà áèîëîãèéí õ¿÷èí
ç¿éëèéí ¿éë÷ëýëèéã õ¿ëýýí àâäàãò ¿íäýñëýãäñýí
áàéäàã.
Á¿òýýãäýõ¿¿íèé îð÷íû íºõöëèéã ººð÷ëºõ áà òýäãýýðò
ÿíç á¿ðèéí ¿éë÷ëýë ¿ç¿¿ëñýíýýð òýäãýýðèéí á¿òöèéã
òîõèðóóëæ, ýñâýë ìèêðîôëîðûí èäýâõèéã íýìýãä¿¿ëæ
áîëîõ þì.

3. Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õ¿éòíýýð áîëîâñðóóëàõ
àðãûí ¿íäýñ íü òåìïеðàòóðûã áóóðóóëàõàä
áè÷èë áèåèéí àìüäðàõ ÷àäâàð óäààøèðч,
ýäèéí ôåðìåíòèéí èäýâõ áóóðäàãò îðøäîã áºãººä
¿¿íèé ¿ð ä¿íä õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íä áè÷èë áèåèéí
¿éë àæèëлаãààãààð ÿâàãääàã óðâàëóóä /ìàõíû
àâòîëèç, æèìñ íîãîîíû áîëîâñðîëò, àìüñãàëàëò/
óðâàëóóä óäààøèðäàã.

4. Õºðãºëòèéí òåõíîëîãè ãýäýã íü õ¿éòíèéã àøèãëàí
õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õàäãàëàõ, öààøèëáàë
òýäãýýðèéã ¿éëäâýðëýõýä õ¿éòíèéã àøèãëàõ
àñóóäëûã ñóäàëäàã ñàëáàð þì.

5. Õºðãºëòèéí òåõíîëîãè íü øèíæëýõ óõààíû íýã
ñàëáàðûí õóвüä õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã
õàäãàëàõ áà òýäãýýðèéã õ¿éòíýýð áîëîâñðóóëàõàä
ÿâàãäàõ ººð÷ëºëò áà íºëºº çýðãèéã ñóäàëæ
á¿òýýãäýõ¿¿í á¿ðèéí îíöëîãèéã õàðãàëçñàí,
òýäãýýðò ÿâàãäàõ øèíæ ÷àíàðûí ººð÷ëºëòèéã
òîîöîæ òåõíîëîãèéí ïðîöåññûí îíîâ÷òîé ãîðèìûã
òîäîðõîéëîõîä îðøèíî.

6. Á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õ¿éòíýýð áîëîâñðóóëàõ áà
õàäãàëàõ ÿâöàä ãàðàõ æèíãèéí àëäàãäëûã áàãàñãàõ
øèíæëýõ óõààíû ¿íäýñëýëòýé àðãûã áîëîâñðóóëàõ
Á¿òýýãäýõ¿¿íèé æèíãèéí àëäàãäàë áà øèíæ ÷àíàðûí
ººð÷ëºëò õàìãèéí áàãà áàéõ õ¿éòíýýð áîëîâñðóóëàõ
áà õàäãàëàõ àðãóóäûã áóñàä õàäàãëàëòûí
àðãóóäòàé õîñëóóëàí ñàéæðóóëàõ ýñâýë øèíý àðãà
áîëîâñðóóëàõàä îðøèíî.

7. Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õàäãàëàõ
åðºíõèé çàð÷èì
Ãóðèë, ýëñýí ÷èõýð, áóäàà çýðýã çàðèì íýãýí õ¿íñíèé
á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä õýâèéí íºõöºëä óðò óäààí õóãàöààíä
õàäãаëàãäàõàä ìóóääàãã¿é.
Ãýòýë çàðèì íýãýí á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä õàäãàëàëòûí ÿíç
á¿ðèéí îð÷èí, íºõöëèéã øààðääàã áºãººä áîãèíî áà óðò
õóãàöààíä õàäãàëàõàä ººðèéí ºíãº, àìò , ¿íýð, íàéðëàãà
çýðãýý àмàðõàí àëäàæ ìóóääàã.
Èéì á¿òýýãäýõ¿¿íèéã àìàðõàí ìóóääàã á¿òýýãäýõ¿¿í
ãýæ íýðëýäýã.

8. Ìàõ áà ìàõàí á¿òýýãäýõ¿¿í, çàãàñ, äàëàéí
á¿òýýãäýõ¿¿í, ñ¿¿ áà ñ¿¿í á¿òýýãäýõ¿¿í, ºíäºã áà
ºíä㺺ð õèйñýí á¿òýýãäýõ¿¿í, óðãàìëûí áà àìüòíû
ãàðàëòàé òîñ, øèíý íîãîî æèìñ, òàëõíû äðîææ, æèìñíèé
æ¿¿ñ, ðàøààí, ïèâî, óñàí ¿çýìíèé áà æèìñ æèìñãýíèé
äàðñ, ñèðîп , ìºõººëäºñ ãýõ ìýò á¿òýýãäýõ¿¿í àìàðõàí
ìóóääàã þì.

9. Ýäãýýð á¿òýýãäýõ¿¿íд их õýìæýýíèé óñ
àãóóëàãääàã áà ìºí ò¿¿íä àãóóëàãääàã îðãàíèê
íýãäë¿¿ä íü áè÷èë áèåтийн àìüäðàõ ÷àäâàð, ¿ðæèæ
õºãæèõ, ôåðìåíòèéí үйлчлэлийн òààòàé íºõöëèéã
á¿ðä¿¿ëäýã.
Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé /òîäîðõîé çîðèóëàëòààð
àøèãëàõ/ õýðýãëýýíèé çýðãèéã òýäãýýðèéí
÷àíàðûã òîäîðõîéëîõ îëîí øèíæ ÷àíàðûí öîãöîîð
òîäîðõîéëîãääîã. Õàìãèéí ÷óõàë íü õ¿íñíèé
á¿òýýãäýõ¿¿í øèíý, àìòòàé, òýæýýëëýã áàéõ ¸ñòîé.

10. Àìàðõàí ìóóääàã á¿õ á¿òýýãäýõ¿¿í íü
õàäãаëàëòûí ÿâöàä ìàø èõ ººð÷ëºëòºíä îðäîã
учир тэдгээрийг шаардлагатай хугацаагаар
õàäãàëàõûí ºìíº ÿíç á¿ðèéí áîëîâñðóóëàëòûí
àðãûã õýðýãëýõ øààðäëàãàòàé áàéäàã

11. Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í íü ÿíç á¿ðèéí
õ¿÷èí ç¿éëýýñ øàëòãààëàí ìóóääàã:
àãààðûí õ¿÷èëòºðºã÷ áà íàðíû ãýðëèéí íºëººãººð
àãààðûí õýò áàãà áà õýò ºíäºð äàðàëòûí íºëººãººð
áèîõèìèéí ïðîöåññèéí íºëººãººð /ýäèéí ôåðìåíòèéí ¿éë
àæèëлагàà/
ìèêðîáèîëîãèéí õ¿÷èí ç¿éëèéí íºëººãººð

12. Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã áîëîâñðóóëäàã
àðãûã äîòîð íü ôèçèêèéí, ôèçèê õèìèéí, õèìèéí,
áèîõèìèéí, õîñîëñîí àðãà ãýæ õóâààäàã.
Ôèçèêèéí àðãûí ¿íäýñ íü ºíäºð áà íàì òåìïåðàòóðûã
àøèãëàõ, èîíæóóëàã÷ öàöðàã, õýò ÿãààí òóÿà
àøèãëàõ, õýò àâèà, õýò íàðèéí ø¿¿ëòèéí àðãóóä þì.
Ôèçèê-õèìèéí àðãà: õàòààõ äàâñëàõ, ÷èõýðëýã
àðãóóä

13. Õèìèéí áîëîâñðóóëàõ àðãà: Б¿òýýãäýõ¿¿íèé àìò,
ºíãº, ¿íýðèéã ººð÷èëäºãã¿é, õ¿íä õîðã¿é õèìèéí
áîäèñûã àøèãëàí áîëîâñðóóëäàã.
Îäîî ¿åä êîíñåðâаíò õýëáýðýýð õèìèéí áîäèñóóäûã
àøèãëàæ áàéíà. Ү¿íä: ýòèëèéí ñïèðò, óêñóñ öóóíû
õ¿÷èë, õ¿õýð, áåíçîéí, ñîðáûí õ¿÷èë áà òýäãýýðèéí
çàðèìûíõ íü äàâñ, áîðûí õ¿÷èë, óðîòðîïèí, çàðèì
íýãýí àíòèáèîòèê, îçîí, í¿¿ñõ¿÷ëèéí õèé гэх ìýò
áîäèñóóä áîëíî,

14. Áèîõèìèéí áîëîâñðóóëàõ àðãà: Иõýíõäýý ñ¿¿í
õ¿÷ëèéí ¿éë÷ëýë äýýð ¿íäýñëýñýí áàéäàã.
Иñãýëýí ñ¿¿í á¿òýýãäýõ¿¿íèé áàêòåðààð
á¿òýýãäýõ¿¿íäýõ ñàõàð çàäаðñаíààð ñ¿¿í õ¿÷èë
¿¿ñäýã.
Õîñîëñîí àðãà: Уòààòàé áà óòààã¿é óòàõ àðãà, õýä
õýäýí àðãûí òºðëèéí êîíñåðâàíòûí çýðýã àøиглаäàã
àðãà юм.

15. Áè÷èë áèå áà ôåðìåíò íü óóðãийã çàäлаæ,
òîñûã ãèäðîëèçîä îðóóëæ, í¿¿ðñ óñûã ã¿í
ººð÷ëºëòºíä îðóóëàõààñ ãàäíà áóñàä ººð÷ëºëò
ÿâàãäàõàä õ¿ðãýäýã áàéíà.
Èéìýýñ õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã хүйтний
нөлөөгөөр áîëîâñðóóëàõ àðãûí ãîë çîðèëãî íü
áè÷èë áèå áà ýäèéí ôåðìåíòûí ñ¿éòãýã÷
¿éë÷ëýëèéã àðèëãàх ба эсвэл дарангуйлан
саатуулахад оршдог.

16. Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ìóóäàëòûí áèîëîãèéí
õ¿÷èí ç¿éëä ãàäíààñ ¿éë÷ëýõ àðãà äýýð
¿íäýñëýñýí õàäãàëàõ àðãóóäûã áîëîâñðóóëàõ
çàð÷ìûã íýðò áàðàà ñóäëàà÷ ß.ß. Íèêèòèíñêèé
äîîðõè áàéäëààð àíãèëæýý. Ү¿íä:
áèîç
àíàáèîç
öåíîáèîç
àáèîç

17. Áèîç- Иììóíèòåò àøèãëàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé àìüäðàëûí
ïðîöåññûã ¿ðãýëæë¿¿ëýí áàðèõ çàð÷èì. Ýíý çàð÷èì íü
íîãîî áà æèìñèéã õàäãàëàõ, àìüä çàãàñûã òýýâýðëýõ,
õóäàëäààëàõ , íÿäàëãààíû ºìíº øóâóó, ìàëûã áîðäîõ
çýðýãò õýðýãëýãääýã.
Àíàáèîç- Ýäèéí ôåðìåíòèéí èäýâõ áà áè÷èë áèåèéí
àìüäðàõ ÷àäâàð çýðãèéã äàðàíãóéëàõ, óäààøðóóëàõ. Эíý
çàð÷èì äýýð ¿íäýñëýí á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéã õºрãºëòèéí
àðãààð áîëîâñðóóëàõ, õàäãàëàõ, õàòààõ, ÿëçðóóëàõ,
÷èõýðëýõ , ìàðèíàä àðãóóäыã áîëîâñðóóëñàí áàéíà.

18. Öåíîàíàáèîç- á¿òýýãäýõ¿¿íèé õàäãàëàëòàíä ýåðýã
íºëººòºé, àøèãòàé ìèêðîôëîðûí àìüäðàõ íөõöëèéã
á¿ðä¿¿ëæ, õàðèí õîðòîé ìèêðîôëîðûã äàðàíãóйëàõ
çàð÷èì. / êâàøåíèå, ñ¿¿í õ¿÷ëèéí áà ñïèðòèéí èñýëäýëä,
èñãýëýí ñ¿¿í á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õàäãàëàõ/
Àáèîç – á¿òýýãäýõ¿¿í äýõ áè÷èë áèåèéí àìüäðàõ
÷àäâàðûã çîãñîîõ çàð÷èì. /ªíäºð òåìïåðàòóðûí
áîëîâñðóóëàëò, öàöðàãèéí ýíåðãèéã àøèãëàõ, õýò ºíäºð
äàâòàìæèéã àøèãëàõ, àíòèáèîòиê, àíòèñåïòèê àøèãëàõ
çýðýã àðãóóä

19. Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã áîëîâñðóóëàõ
хөðãºëòèéí àðãûí òºðºë
Хөргөх
Сэврээх
Хөлдөөх
Хадгалах

20. Á¿òýýãäýõ¿¿íèé äóëààíûã çàéëóóëàõ çàìààð ò¿¿íèé
òåìïåðàòóðûã êðèîñêîïèéí òåìïåðàòóð õ¿ðòýë
áóóðóóëàõûã á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õºðãºõ ãýíý.
Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õºðãºñíººð ò¿¿íèé
õàäãàëàëòûí õóãàöààã óðòàñãàäàã.
Õºðãºõ ïðîöåññûí ¿ð ä¿íä áèîõèìèéí ïðîöåññ áà
áè÷èë áèåòíèé õºãæèë óäààøèðäàã. Õºрãºñºí
á¿òýýãäýõ¿¿íèé ã¿íèé òåìïåðàòóð 0-ýýñ 40Ñ
áàéäàã.

21. Õºðãºõ ïðîöåññûí ãîë çîðèëãî
õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ìèêðîáèîëîãèéí áà
ôåðìåíòèéí ïðîöåññ ÿâàãäàõ òààëàìæã¿é íºõöëèéã
á¿ðä¿¿ëýõ,
á¿òýýãäýõ¿¿íèé àíõäàã÷ øèíæ ÷àíàðûã òîäîðõîé
õóãàöààíä õàäãàëàõàä îðøäîã.

22. Á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õºðãºæ áàéãàà àðãûã äîòîð íü
¿íäñýí ãóðâàí á¿ëýãò õóâààдаг. Ү¿íä:
àãààðò õºðгºõ,
øèíãýíä õºðãºõ,
èíåðòèéí õèéíä õºðãºõ ãýæ àíãèëäàã.

23. Õºë人õ ïðîöåññ- Б¿òýýãäýõ¿¿íèé äóëààíûã
çàéëóóëàõ çàìààð ò¿¿íèé òåìïåðàòóðûг êðèîñêîïèéí
òåìïåðàòóðààñ äîîø áîëòîë áóóðóóëàõûã
á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õºë人õ ãýíý.
Õºë人õ ïðîöåññûí ÿâöàä á¿òýýãäýõ¿¿íä
àãóóëàãäàõ óñíû äèéëýíõ íü ìºñ áîëîí õóâèð÷ õàòóó
òºëºвò øèëæäýã.

24. Õºë人õ ïðîöåññûã äîîðõ çîðèëãûí ¿¿äíýýñ ÿâóóëäàã.
Үүнд:
óäààí õóãàöààíä õàäãàëàõàä òîãòâîðòîé áàéõ
øèíãýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé íàéðëàãà äàõü ÷èéãèéã
çàéëóóëàõ
äàðààãийí òåõíîëîãè àæèëлаãààíä øààðäëàãаòàé áîëãîæ
á¿òýýãäýõ¿¿íèé ôèçèê øèíæ ÷àíàðûã ººð÷ëºõ
/õàòóóëàã, õýâðýã áàéäàë/
ñóáëèìàö õàòààëò
òóñãàé àìò øèíæ ÷àíàðòàé òîäîðõîé íýð òºðëèéí
/ìºõººëäºñ, áàíø, çýðýã õóðäàí õºë人ñºí
á¿òýýãäэõ¿¿í¿¿ä/ á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ¿éëäâýðëýõ.

25. Õºë人õ ïðîöåññûí õºðãºõººñ ÿëãààòàé øèíæ:
á¿òýýãäýõ¿¿íä àãóóëàãäàæ áàéãà óñ íü ìºñ áîëîí
õóâèðäàã ó÷èð õºðãºõ ïðîöåññûã áîäâîë õºë人ñºí
á¿òýýãäýõ¿¿í õàäãàëàëò ñàéí äààäàã.
уñàíä óóñäàã áîäèñóóäûí äèôôóçûí øèëæèëò çîãñ÷,
¿¿íýýñ ¿¿äýí ìºí áè÷èë áèåèéí òýæýýëëýã îð÷èí áà
áèîõèìèéí óðâàë ÿâàãäàõ íºõöºë õÿçãààðëàãääàã.
Õºëäñºí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ã¿íèé òåìïåðàòóð îéðîlöîîãîîð
-0.5-(-1.5)0Ñ áàéäàã.

26. Á¿òýýãäýõ¿¿íä àãóóëàãäàæ áàéãàà óñ, ìºñ áîëîí
õóâèðàõ ïðîöåññ íü óñã¿éæ¿¿ëýõ ïðîöåññòîé
îéðîëöîî þì.
Ãýõäýý óñã¿éæ¿¿ëýõ ïðîöåññ íü á¿òýýãäýõ¿¿íýýñ
óñûã механик хүчээр çàéëóóëäàã áîë õºë人õ
ïðîöåññûí ¿åä çºâõºí хатуу òºëºâò øèëæäýã.

27. Õºë人õ ïðîöåññ íü õºðãºõ ïðîöåññîîñ äàðààõ ôèçèê
øèíæ чàíàðààðàà ÿëãààòàé:
óñ ìºñ áîëîí õóâèðñíààñ /ìºñ òàëñæèõ ïðîöåññûí
¿ð ä¿íä/ ¿¿ñýõ îïòèê ýôôåêòýýñ ºí㺠íü òîä áîëäîã
õóâèéí æèí áàãàñàõ - хºëäºõ ïðîöåññûí ¿åä óñ
òýëäýãòýé õîëáîîòîé
òåðìîäèíàìèêèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä ººð÷ëºãääºã -/
äóëààí áàãòààìæ, äóëààí íýâòð¿¿ëýëò,
òåìïåðàòóð íýâòð¿¿ëýëò /

28. Тåõíîëîãèéí ¿¿äíýýñ àâ÷ ¿çâýë õºë人õ ïðîöåññûí ¿åä
á¿òýýãäýõ¿¿íä äýõ ìºñ íü á¿òýýãäýõ¿¿íèé ýäèéã ãýìòýýõ,
öààøèëáàë çàðèì íýã õýñýã íü óóðãийí äåíàòóðàöàä îðîõ
áîëîìæèéã á¿ðýëä¿¿ëäýã ó÷èð òóõàéí á¿òýýãäýõ¿¿í
àíõäàã÷ áàéäàëäàà á¿ðýí ýðãýí îðæ ÷àääàãã¿é. Ү¿ãýýðýý
õºðãºõ ïðîöåññîîñ ìºí ÿëãààòàé.
Òóõàéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé àìò áà òýæýýëëýã ÷àíàр
áóóðаõ áîëîìæòîé ó÷èð õºë人ëòèéí ¿åä àëü болох
äýýðõ ÷àíàðóóäûã õàäãàëàõ íü ÷óõàë þì.

29. Õàäãàëàëò- Á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õºðãºæ
áîëîâñðóóëñíû /õºðãºõ, õºë人õ/ äàðàà
òîäîðõîé ãîðèìîíä óäààí õóãàöààíä áàðèõûã
õºðãºëòèéí õàäãàëàëò ãýíý.
Õºðãºëòèéí áîëîâñðóóëàëò áà õàäãàëàëòûí ãîðèì
ãýäýãò á¿òýýãäýõ¿¿íèé ÷àíàðò íºëººëäºã ïàðàìåòð
áà îð÷èí, íºõöºë /òåìïåðàòóð, õàðüöàíãóé ÷èéãøèëò,
àãààðûí õºäºë㺺íèé õóðä, îð÷íû á¿òýö, ïðîöåññûí
¿ðãýëæëýõ õóãàöàà/ õàìààðäàã.

30. Õàäãàëàëòûí ¿åä çàéëøã¿é àíõààðàõ ç¿éë : óäààí
õóãàöààíû õàäãàëàëòûí ¿åä á¿òýýãäýõ¿¿í íü
æèíãèéí õîðîãäîëä îðäîã ó÷èð ãîðèìûã õàòóó áàðèõ
áà íýìýëò àðãûã õýðýãëýõ øààðäëàãàòàé áàéäàã.

31. Анхаарал тавьсанд баярлалаа.