1. Хөргөлтийн бодисын ангилал,
физик-химийн шинж чанар
• Хөргөлтийн бодист тавигдах
шаардлага, түүний ангилал
• Аммиак ба түүний физик-химийн
шинж чанар
• Фреон, түүний физик-химийн
шинж чанар

2. Õ º ð ã º ë ò è é í агент ã ý æ þ ó â ý ?
Хөргөлтийн агент гэдэг нь хөргөлтийн машины
битүү системд эргэлдэж байгаа ажлын бие буюу
бодсыг хэлнэ.
Õºðãºëòèéí òåõíèêò õºðãºëòèéí àãåíò áîëãîæ
àììèàê (NH3), ôðåîí (í¿¿ðñ óñòºðºãчèéí ôòîð,
õëîðò íýãäýë), í¿¿ðñõ¿чëèéí õèé (CO2), óñ,
àãààð áà áóñàä áîäèñóóäûã àøèãëàäàã.
Õàìãèéí ò¿ãýýìýë õýðýãëýãääýã õºðãºëòèéí
àãåíò áîë àììèàê, ôðåîí юм.

3. Õ º ð ã º ë ò è йн бодис буюу агентад
тавигдах шаардлага
Термодинамикын шинж чанар – Тухайн
бодисын дулааны шинж чанар буюу хүйтэн
бүтээмжийн үзүүлэлт юм. Үүнд,
буцлах температур-t0
ууршуулагч ба конденсатор дахь даралт-P0,
Pk
уур үүсгэх дулаан,
эзэлхүүний хувийн хүйтэн бүтээмж
хөлдөх температур гэх мэт багтана.

4. Үзүүүлэлт Байх ёстой
үзүүлэлт
Буцлах температур-t0 Бага
Ууршуулагч ба конденсатор Хэт өндөр, хэт бага
дахь даралт-P0, Pk байж болохгүй
Уур үүсгэх дулаан Бага
Эзэлхүүний хувийн хүйтэн Их
бүтээмж
Хөлдөх температур Бага

5. Физик химийн шинж чанар
Хөргөлтийн агентын физик химийн шинж
чанарт:
Нягт- бага
Зуурамтгай шинж чанар - бага
Дулаан нэвтрүүлэлт -өндөр
Дулаан өгөлт-өндөр

6. Ус ба тосонд уусамтгай шинж- усанд
сайн уусдаг, тосонд хязгаартай уусдаг
Урсамтгай байдал /битүүмжээр
алдагдах байдал/ -бага
Металлд үзүүлэх үйлчлэл -идэвхгүй
Химийн тогтвортой байдал-шатдаггүй,
дэлбэрдэггүй, янз бүрийн температурт
задардаггүй байх хэрэгтэй

7. Физиологийн шинж чанар
Хөргөлтийн агент нь:
хүний амьдрах нөхцөл ба эрүүл мэндэд
аюулгүй
хүнсний бүтээгдэхүүнд сөрөг нөлөө
үзүүлдэггүй
түүний үнэ харьцангуй хямд
олдоцтой байх шаардлагатай.

8. Аммиак ба түүний физик-химийн
шинж чанар
Аммиакийн
химийн томъёо - NH3
олон улсын тэмдэглэгээ - R717
молекул жин -17,03
буцлах температур – t0=-33.30C
хөлдөх температур – t0=-77.70C
Аммиак нь хурц үнэртэй, өнгөгүй,
агаараас хөнгөн хий юм.

9. Аммиак нь усанд сайн уусдаг
Тосонд муу уусдаг
Øèíãýí àììèàê íü ñàéí öàõèëãààí
äàìæóóëàãч áîëäîã.
Àììèàê íü õàð ìåòàëëòàé óðâàëä
îðäîãã¿é, õàðèí чèéãòýé íºõöºëä öèíê,
öàéð, çýñ áà ò¿¿íèé õàéëøèéã
(ôîñôîðòîé õ¿ðëýýñ áóñäûã) ãýìòýýäýã.
Èéìýýñ àììèàêûí õºðãºëòèéí ìàøèíû ýä
àíãèéã çýñ áà ò¿¿íèé õàéëøààð
õèéäýãã¿é.

10. Аммиакын хүнд үзүүлэх нөлөө
Энэхүү азот, устөрөгчийн нэгдэл нь
дэлбэрэх, хүчтэй хордуулах аюултай
шинж чанартай.
Ажлын байранд 0,5-1% аммиак байхад
хүчтэй хордуулах буюу үхэлд хүргэдэг.
Агаарт 11%-аас дээш байхад шатаж
эхлэх буюу эзэлхүүний 15%-28%-ийг
эзэлбэл дэлбэрэх аюултай.

11. Ажлын байрны агаарт зөвшөөрөгдөх
дээд хэмжээ 20мгм3 юм.
Аммиак нь түлэх, амьсгалын дээд
замын эрхтэний рефлексийн эсүүдийг
агшаах хортой үйлчилгээтэй.
Агаарт 0,2-16 мгм3 байхад ажлын
чадвар буурч, толгой өвдөх, хоол
нойронд муу болдог.

12. Агаарт өндөр концентрацитай
байх үедээ
амьсгалын дээд замын эрхтэн түүний дотор
салст бүрхэвчийг гэмтээх
нүдний эвэрлэг бүрхүүл
амны салст бүрхэвчийг маш хүчтэй
цочроож, төвөнх, хэл хөөж хавантах
дууны хөвч болон гуурсан хоолой нарийсч
ханиалгах, бүгших, амьсгал давчдах шинж
тэмдгүүд илэрдэг

13. Фреон гэж юу вэ?
Ôðåîí ãýäýã íü í¿¿ðñ, óñòºðºãчèò îðãàíèê
íýãäýë áºãººä ò¿¿íèé óñòºðºãчèéã á¿ðýí
áà õýñýãчëýí ôòîð, õëîðîîð ñîëèñîí
íýãäëèéã õýëäýã.
Ôðåîíû àíõäàãч í¿¿ðñ-óñòºðºãчèò
íýãäë¿¿ä íü ìåòàí (ÑÍ4), ýòàí (Ñ2Í6), ïðîïàí
(Ñ3Í8), áóòàí (Ñ4Í10) þì.

14. Ôðåîíû øèíæ чàíàð íü ò¿¿íä àãóóëàãäàõ
ôòîð, õëîð, óñòºðºãчèéí àòîìûí òîîíîîñ õàìààðч
áàéäàã áºãººä òýäãýýðèéã öèôðýýð ÿëãàæ
òýìäýãëýäýã.
Ìåòàíààñ ¿¿ññýí ôðåîí íü 2 öèôðýýñ òîãòäîã.
Ò¿¿íèé ýõíèé òîî íü 1 ãýñýí öèôð, õî¸ð äàõü
òîî íü ôòîðûí àòîìûí òîîã çààäàã.
Æèøýý íü: Ôðåîí-11 áóþó CFCl3, ôðåîí-12
áóþó CF2Cl2, ôðåîí-13 áóþó CF3Cl.

15. Хýðýâ ìåòàíààñ ¿¿ñýëòýé ôðåîíû
óñòºðºãч íü á¿ðýí ñîëèãäîîã¿é
òîõèîëäîëä íýãä¿ãýýð öèôð íü ¿ëäñýí
óñòºðºãчèéí àòîìûí òîîãîîð íýìýãääýã.
Æèøýý íü: Ôðåîí-22 áóþó CÍF 2Cl, ôðåîí-
31 áóþó CÍ2FCl.

16. Á ñà ä í¿ ¿ ð ñ ó ñò º ð º ã чè ò íý ã ä ë ý ý ñ
ó
ò îã ò ñîí ô ð å îíûã ã ó ð â à í ö è ô ð ý ý ð
ò ý ìä ý ã ë ý ä ý ã .
Ñ¿¿ëèéí öèôð íü ôòîðûí àòîìûí òîîã,
ýõíèé õî¸ð òîî íü ýòàí áîë 11, ïðîïàí áîë
21, áóòàí áîë 31 ãýæ èëýðõèéëäýã.
Æèøýý íü: ôðåîí-113 (ýòàíààñ ¿¿ññýí)
áóþó C2F3Cl3 ãýõ ìýò.

17. Õýðýâ ýäãýýð í¿¿ðñ-óñòºðºãчèéí íýãäýëä
óñòºðºãчèéí àòîì ¿ëäñýí áîë ò¿¿íèéã òîîã
õî¸ðäàõü òîîí äýýð íýìæ òýìäýãëýäýã.
Æèøýý íü: ôðåîí-142 áóþó Ñ2H3F2Cl, ôðåîí-
351 áóþó C4H4FCl5 ãýæ òýìäýãëýäýã.
Õýðýâ õëîðûí àòîìûã áðîìîîð ñîëüñîí áîë
òýìäýãëýãýýíèé ñ¿¿ëèéí òîîã Â ¿ñãèéí õàìò
òýìäýãëýäýã.
Æèøýý íü: ôðåîí CF3Br –èéã ôðåîí 13Â1
ãýæ òýìäýãëýäýã.

18. Фреон 12- R12
Фреон
химийн томъёо - CF2Cl2
олон улсын тэмдэглэгээ – R12
буцлах температур – t0=-29,80
Фреон 12 ªíãºã¿é, àãààðààñ õ¿íä, ¿ë
ìýäýãäýì ¿íýðòýé, õ¿íèé ýð¿¿ë ìýíäýä
àþóë áàãàòàé õºðãºëòèéí àãåíòûí íýã
þì.

19. Ôðåîí 12 íü òîñîíä õàðèëöàí óóñäàã.
Чèéãã¿é òîõèîëäîëä ýíýõ¿¿ õºðãºëòèéí
àãåíò íü á¿õ ìåòàëëä ñààðìàã
¿éëчèëãýýòýé áàéäàã.
Ãýõäýý çàðèì íýãýí îðãàíèê áèåò áîëîõ
ðåçèíèéã ãýìòýýäýã óчèð ôðåîíä
òýñâýðòýé òóñãàé ðåçèíýí æèéðãýâч
õýðýãëýäýã.

20. Ôðåîí 12 íü óñàíä óóñäàãã¿é óчèð õýðýâ
ñèñòåìä óñ, чèéã îðñîí òîõèîëäîëä
õºëäºæ, áºãëºðºë ¿¿ñãýõ ìàãàäëàë ºíäºð
áàéäàã.
Ôðåîí 12 íü óðñàìòãàé óчèð ìàø áàãà í¿õ
ñ¿âýýð ч àëäàãääàã. Àëäàãäàæ áóé
ôðåîí 12-èéã ãàëîèäíû ëàìï, ýëåêòðîí
õàéãчààð èëð¿¿ëýõýýñ ãàäíà àëäàãäàæ
áóé ãàçðûã òîñëîãäñîí áàéäëààð
èëð¿¿ëäýã.

21. Ôðåîí12 íü õ¿íèé áèåä õàðüöàíãóé õîðã¿é
áîëîâ÷ àãààðûí 30%-èéã ýçýëõýä
õ¿чèëòºðºãчèéã ò¿ðýí ãàðãàäàã óчèð òóõàéí
òàñàëãààíä îðøèõ õ¿í àìüñãàëàõàä
õ¿чèëòºðºãч äóòàãäàæ ýõýëäýã.
Ôðåîí12 íü øàòäàãã¿é, àãààðò òýñýðч
äýëáýðäýãã¿é. Ãýõäýý 4000Ñ-ýýñ äýýø áóþó èë
ãàë ãàðãàõ ¿åä õëîð áà ôòîðò óñòºðºã÷, ìºí
ôîñãåí ãýäýã õîðò õèé áîëîí ÿëãàðäàã óчèð
àþóëòàé.
Èéì óчðààñ ôðåîíîîð àæèëëàæ áóé õºðãºëòèéí
ìàøèíû îéð îðчèìä èë ãàë ãàðãàõ, òàìõè òàòàõûã
õîðèãëîäîã.

22. Фреон 22- R22
Фреон
химийн томъёо - CНF2Cl
олон улсын тэмдэглэгээ – R22
буцлах температур – t0=-40,80С
Ýíý õºðãºëòèéí àãåíò íü ôèçèîëîãèéí
øèíæ чàíàðûí õóâüä R12-òîé àäèëõàí,
òåðìîäèíàìèêèéí øèíæ чàíàðààðàà
àììèàêòàé îéðîëöîî áàéäàã.

23. R12-èéã áîäâîë усанд èë¿¿ óóñäàã, õàðèí
ìàñëîíä õÿçãààðòàéãààð óóñäàã. ªºðººð
õýëáýë ºíäºð òåìïåðàòóðò ñàéí óóñäàã.
Ôðåîí 22 íü áèò¿¿ìæëýë ìóóòàé õýñãýýð
àìàðõàí àëäàãääàã.
Чèéãã¿é òîõèîëäîëä ìåòàëëä ýñðýã íºëºº
¿ç¿¿ëäýãã¿é.
Øàòàæ, äýëáýðäýãã¿é áîëîâч ôðåîí 12-èéã
áîäâîë èë¿¿ õîðòîé.
Øèíãýí R22 íü öàõèëãààí ñàéí

24. Анхаарал тавьсанд
баярлалаа.