Lecture

1. Бараа материалын дансанд аудит
хийх

2. Бараа материал нь байгууллагын эргэлтийн хөрөнгийн дийлэнх
хэсгийг бүрдүүлдэг бөгөөд ямар үйл ажиллагаа явуулж байна вэ?
гэдгээс хамаарч дараах байдлаар ангилагддаг.
А. Худалдааны байгууллага: Бараа, Хангамжийн материал
Б. Үйлчилгээний байгууллага: Хангамжийн материал
В. Үйлдвэрлэлийн байгууллага: ТЭМ, ДҮ, ББ, ХМ

3. Бараа материалтай холбоотой дараах зөрчлүүд илэрч
болно.
• Бараа материалын хөдөлгөөнтэй холбоотой хуурамч анхан
шатны баримт ашиглах
• Бараа материалын хөдөлгөөнтэй холбоотой анхан шатны
баримтын бүрдүүлбэр дутуу байх
• Агентын барааг өөрийн бараа материалаар тооцож бүртгэлд
оруулах
• Бараа материалын тооллогыг цаг хугацаанд нь гүйцэтгэхгүй
байх

4. Бараа материалтай холбоотой дараах
зөрчлүүд илэрч болно.
• Хоосон сав тоолох, барааны хаяг шошгыг солих
• Худалдан авалтын хөнгөлөлтийг дутуу илэрхийлэх
• Хаягдал гэмтэж муудсан барааны бүртгэл хөтлөхгүй байх
• Бараа материалын худалдан авалтанд ногдох
хөнгөлөлтийг дутуу бүртгэх
• Бараа материалыг буруу ангилах гэх мэт

5. Бараа материалын дансанд аудит хийхэд
дараах зүйлсийг харгалзан үзнэ.
• Бараа материалын ажилтануудтай уулзаж төлөвлөлтийн
горимууд хэрэгжүүлнэ
• Бараа материалын эхний үлдэгдлийг шалгана
• Бараа материалыг худалдан авах болон борлуулахдаа
урьдчилан дугаарласан баримт ашигладаг эсэхийг
шалгана
• Бараа материалын тооллог хийсэн эсэх, аудиторын баг
хяналтын тооллого хийх

6. • Бараа материалын зарцуулалтын өртөг тооцох аргуудаас
тохиромжтойг нь тууштай хэрэглэдэг эсэхийг тогтоох
• Бараа материалын өртөг бүрдүүлдэг зүйлсийг зохих ёсоор
тодорхойлдог эсэх
• Дуусаагүй үйлдвэрлэлийн болон бэлэн бүтээгдэхүүнийг
үйлдвэрлэхэд зарцуулсан түүхий эд материалын тоо хэмжээг
нотлох баримтууд руу хөөн шалгах
• Зарцуулсан түүхий эд материалын өртгийг худалдан авагчийн
нэхэмжлэл, тээврийн нэхэмжлэл болон бусад баримтууд руу хөөн
шалгах.

7. • Зарцуулсан түүхий эд материалын өртгийг худалдан авагчийн
нэхэмжлэл, тээврийн нэхэмжлэл болон бусад баримтууд руу хөөн
шалгах.
• Дуусаагүй үйлдвэрлэлийн болон бэлэн бүтээгдэхүүнийг
үйлдвэрлэхэд зарцуулсан хөдөлмөр цагийг холбогдох баримтууд
руу (жишээ нь: цагийн бүртгэл, цагийн бүртгэлийн тайлан) хөөн
шалгах
• Гүйцэтгэлээрх хөдөлмөрийн хөлсний тарифыг цалингийн бүртгэл
рүү хөөн шалгах

8. • Үйлдвэрлэлийн бусад зардлын төвд багтсан зардлуудын зохистой
байдлыг шалгах.
• Бараа материалын үнийн тестийн явцад худалдан авагч нэг
бүрийн нэхэмжлэлийг анзааран тэмдэглэх ба удаан гүйлгээтэй
зүйлсэд анхаарлаа хандуулах хэрэгтэй
• Өмнөх жилүүдэд үнэ цэнэ нь буурсан томоохон зүйлсийн үнэ
цэнэ нь тайлант жилд өсөөгүй болохыг шалгах, цаашид үнэ
цэнийг бууруулах шаардлагатай эсэхийг тодорхойлох.
• НББОУС 2-ын дагуу өртөг ба цэвэр боломжит үнэ цэнийн аль
багын хэрэглээг тодорхойлох

9. • Бараа материалын биет тооллогын ажиглалтын өдөр олж авсан
тасалбар болголтын мэдээллийн хувьд ачуулалтын ба хүлээн авалтын
тасалбар болголтын дараах горимуудыг гүйцэтгэнэ.
• Хэрэв бараа материалын биет тооллогыг завсрын хугацаанд хийсэн бол
биет тооллогоорх бараа материалыг баланс дахь бараа материалтай
харгалзуулан хийсэн шинжилгээ, тохируулгыг олж авах
• Бараа материалын хувьд дараах шинжилгээний горимуудыг гүйцэтгэж,
тооцоолж буй үлдэгдлээс өөрчлөгдсөн аливаа томоохон хэлбэлзэл,
зөрүүг судлах
• Бараа материалыг балансад зөв ангилсан байдал, үнэлгээний арга,
бараа материалын гол бүрэлдэхүүн хэсэг, барьцаалсан бараа
материалын хувьд зохих нэмэлт тодруулгыг хийсэн эсэхийг
тодорхойлох.