Inv fin mkt_2

1. Улаанбаатар хот
2017 он
Хөрөнгө оруулалтын орчин
Адилбишийн ГЭЛЭГЖАМЦ

2. “Хөрөнгө оруулалтын менежмент ба санхүүгийн зах зээл”
1. Хөрөнгө оруулалтын үндсэн ойлголт
2. Хөрөнгө оруулалтын орчин: Олон улсын хандлага ба Монгол улс
3. Бизнесийн хөрөнгө оруулалт
4. Хөрөнгө оруулалтын багцын удирдлага: онол ба практик
5. Хөрөнгө оруулалтын өгөөж ба эрсдэлийн тооцоолол, үнэлгээ
6. Санхүүгийн зах зээлийн арилжааны шинжилгээ ба арилжааны
сэтгэл зүй: шийдвэр гаргалт
7. Үнэт цаасны зах зээлийн арилжаа
8. Үүсмэл үнэт цаас, таваар ба валютын зах зээлийн арилжаа
Дэлгэрэнгүйг www.gelegjamts.blogspot.com блогоос судална уу.

3. Монгол Улсын ирээдүй болсон
оюунлаг оюутан, залууст энэхүү
хичээлийг зориулав.
Хүндэтгэсэн: Адилбишийн Гэлэгжамц

5. • Өргөн утгаараа хөрөнгө оруулалт нь
нийгэм-эдийн засгийн тогтвортой
өсөлт, хөгжлийг санхүүжүүлэхэд ихээхэн
үүрэг гүйцэтгэж байна.
• Үндэсний онцлогт нийцсэн санхүүгийн
систем, хөрөнгө оруулалтын механизм
чухлаар тавигдаж байна.
Хөрөнгө оруулалтын тухай

6. Хувь хүн болон бизнесийн хөрөнгө оруулалт нь
дотоод, гадаад орчны нөлөөн дор орших бөгөөд хөрөнгө
оруулалтын үйл явцад нөлөөлөгч бүх хүчин зүйлсийг
“хөрөнгө оруулалтын орчин”-нд багтаана.
Хөрөнгө оруулалтын орчин гэж юу вэ?

7. Монгол Улсын бизнесийн орчны өнөөгийн
үнэлгээ-2017 он
Эх сурвалж: Монголын бизнесийн орчны судалгаа – 2017, Худалдаа Аж Үйлдвэрийн Танхим
Судалгаанд
хамрагдсан 1573 аж
ахуйн нэгж (ААН)-
ийг үйл
ажиллагааны
чиглэлээр нь ангилж
үзвэл 46% нь
худалдаа, 21% нь
үйлчилгээ, 14% нь
боловсруулах
үйлдвэрлэл, үлдэх
20% нь бусад
чиглэлээр үйл
ажиллагаа явуулдаг
байна.

8. Хөрөнгө оруулалтын орчны тухай
Дотоод
орчин
Гадаад

9. Хөрөнгө оруулалтын орчны тухай
Хөрөнгө оруулалтын
орчил ба хамрах
хүрээ

10. Шууд бус гадаад орчин
Тухайлбал:
• Улс төр
• Эдийн засаг
• Нийгэм-соёл
• Технологи
• Дэд бүтэц
• Хууль, эрх зүй
• Хүрээлэн буй орчин
• Олон улсын орчин
• .......
Хөрөнгө оруулалтын орчны тухай
I

12. Олон улсын туршлагаас харахад: бизнес эрхлэлтийг
дэмжих, дотоодын бизнесийг эрчимтэй хөгжүүлэхэд
шаардлагатай бүх түвшинд таатай орчныг бүрдүүлэхэд
төрийн бодлого чухал байна.
Хөрөнгө оруулалтын орчин нь хууль эрх зүй, засгийн
газрын үйл ажиллагаагаар тодорхойлогдох тохиолдолд
цөөнгүй байна.
Төрийн үүрэг
Улс төрийн тодорхой
бус байдал ба хөрөнгө
оруулалт...!

13. • банк, санхүүгийн тогтолцооны урт хугацааны
тогтвортой, эрсдэлгүй, найдвартай байдлыг чанд
хангаж, хөгжлийн бодлогын зорилтод нийцсэн зээл, хүүгийн
зохистой бодлогыг хэрэгжүүлэх.
• урт хугацааны хөгжлийн бодлогыг хэрэгжүүлэхдээ төр, хувийн
хэвшлийн түншлэлийн зарчимд тулгуурлан ..... идэвхтэй
хамтран ажиллах.
• өндөр бүтээмжтэй, дэвшилтэт технологийг салбар бүрт
нэвтрүүлэх, инноваци шингэсэн шинэ нэр төрлийн
бүтээгдэхүүн, үйлдвэрлэл, үйлчилгээг дэмжин урамшуулах.
• хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжиж, зохистой хөдөлмөр, хувийн
бизнес эрхлэх мэдлэг, ур чадвартай залуу үеийг
төлөвшүүлж, ажилгүйдлийн түвшинг бууруулна. ... гэх мэт.
“Монгол Улсын тогтвортой хөгжлийн үзэл
баримтлал 2030”-аас ...

14. • 1.2.Макро эдийн засгийн тогтвортой байдлыг
хангаж, гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлнэ
• 1.3.Төсвийн нэгдмэл байдлыг ханган, төсвөөс гадуурх санхүүжилтийг
зогсоож, хөрөнгө оруулалтын бодлого, төлөвлөлтийг боловсронгуй болгох замаар үр
ашгийг нэмэгдүүлнэ.
• 1.14.Үндэсний хөрөнгө оруулагчдыг бүхий л талаар
дэмжиж, эхний хөрөнгө оруулалтаа нөхөх хүртэл орлогын албан татвараас
хөнгөлөх, чөлөөлөх эрх зүйн орчинг бүрдүүлнэ.
• 1.22. Эдийн засгийн суурь үзүүлэлтүүд болон Монгол Улсын зээлжих зэрэглэлийг
сайжруулж, гадаадын хөрөнгө оруулагчдын итгэлийг сэргээнэ.
• 2.11.Чөлөөт бүсүүдийн үйл ажиллагааг
эрчимжүүлж, гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулалтыг дэмжиж ажиллана.
• 2.20.Органик болон зохицуулах үйлчилгээтэй хүнсний эрх зүйн орчинг бүрдүүлж, энэ
чиглэлийн үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх санхүү, хөрөнгө оруулалт, татварын бодлогыг
хэрэгжүүлнэ.
• 2.29.Мал аж ахуйн үйлдвэрлэл эрхлэгчдийг хөнгөлөлттэй
зээл, хөрөнгө оруулалт, даатгал, татварын уян хатан бодлогоор дэмжих
• 2.50.Хөнгөн, жижиг, дунд үйлдвэр, хоршооны салбарт урт хугацаат хөрөнгө оруулалтын
болон санхүү, зээлийн уян хатан бодлого хэрэгжүүлнэ.
• Геологи, уул уурхайн салбарын хөрөнгө оруулалтын таатай орчинг бүрдүүлэх ... гэх
мэт
“Монгол Улсын Засгийн Газрын 2016-2020
оны үйл ажиллагааны хөтөлбөр”-өөс

15. ДНБ=GDP = C + I + G + (X − M)
Investment
ДНБ-ий эцсийн ашиглалтын арга ба хөрөнгийн
хуримтлал

16. Эдийн засгийн мөчлөг ба хөрөнгө оруулалт
Эх сурвалж: Монгол банкны “Инфляцийн төлөв байдлын тайлан”, 2017/09 (Блумберг, Рубини)

17. Эдийн засгийн мөчлөг ба хөрөнгө оруулалт
Эх сурвалж:Төрөөс мөнгөний бодлогын талаар 2018 онд баримтлах үндсэн чиглэлийн төсөл

18. Эдийн засгийн мөчлөг ба хөрөнгө оруулалт
Эх сурвалж: Монгол банкны “Инфляцийн төлөв байдлын тайлан”, 2017/09
Төрөөс мөнгөний бодлогын талаар 2018 онд баримтлах үндсэн чиглэлийн төсөл

19. Хөрөнгө оруулалт ба эдийн засаг
Эх сурвалж:Төрөөс мөнгөний бодлогын талаар 2018 онд баримтлах үндсэн чиглэлийн төсөл

21. Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалт
Эх сурвалж: Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2018 оны төсвийн хүрээний мэдэгдэл, 2019-2020 оны төсвийн төсөөллийн тухай

22. Гадаадын хөрөнгө оруулалт ба эдийн засаг
Эх сурвалж:Төрөөс мөнгөний бодлогын талаар 2018 онд баримтлах үндсэн чиглэлийн төсөл

23. /www.ikon.mn/
Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт

24. Монгол Улсын зээлжих зэрэглэл
Эх сурвалж: Санхүүгийн тогтвортой байдлын тайлан – 2017/06 сар

25. Монгол Улсын хууль 641 (2017 оны 10 дугаар сарын байдлаар, www.legalinfo.mn)
• Иргэний хууль, 2002
• Хөрөнгө оруулалтын тухай хууль, 2013
• Зээлийн батлан даалтын сангийн тухай, 2012
• Хоршооны тухай хууль, 1998
• Компанийн тухай хууль , 1999
• Жижиг, дунд yйлдвэрийн тухай хууль, 2007
• Санхүүгийн түрээс /лизинг/-ийн тухай, 2006
• Засгийн Газрын тусгай сангийн тухай, 2006
• Үнэт цаасны зах зээлийн тухай хууль /шинэчилсэн найруулга/, 2013
• Хөрөнгө оруулалтын сангийн тухай, 2013
• Татварын ерөнхий хууль /шинэчилсэн найруулга/ 2008
• Зөрчлийн тухай /шинэчилсэн найруулга/, 2017
• Банкны тухай /шинэчилсэн найруулга/, 2010
• Төсвийн тухай /шинэчилсэн найруулга/, 2011
• Гаалийн тариф, гаалийн татварын тухай, 2008 гэх мэт.....
Засгийн газрын тогтоол 4427 (2017 оны 10 дугаар сарын байдлаар, www.legalinfo.mn)
• “Жижиг, дунд үйлдвэрийг дэмжих хөтөлбөр” 2005, 2014, .....
• Гаалийн албан татвар болон нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөгдөх жижиг, дунд үйлдвэрийн
үйлдвэрлэлийн зориулалт бүхий тоног төхөөрөмж, сэлбэг хэрэгслийн жагсаалт, 2014
• Монгол Улсын 2013-2017 оны хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр, 2012
• Хөрөнгө оруулалтын үр ашгийг дээшлүүлэх талаар авах зарим арга хэмжээний тухай гэх мэт.....
Сайдын тушаал 716 (2017 оны 10 дугаар сарын байдлаар, www.legalinfo.mn вэбсайтад бүртгэгдсэн)
• Жижиг, дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх сангаас урт хугацаатай, хөнгөлөлттэй зээл олгох төсөл сонгон
шалгаруулах журам, 2017 гэх мэт.....
Хөрөнгө оруулалтын хууль эрх зүйн орчин

26. Тухайлбал: Хөрөнгө оруулалтын тухай хуулиас...
Хөрөнгө оруулалтын хууль эрх зүйн орчин
3.1.2. “хөрөнгө оруулагч” гэж Монгол Улсад хөрөнгө оруулалт хийсэн гадаад, дотоодын хөрөнгө
оруулагчийг;
6.1.Хөрөнгө оруулагч нь хөрөнгө оруулалтыг дэмжих татварын болон татварын бус дэмжлэгийг
эдлэх эрхтэй.
10.1.Хөрөнгө оруулагчид олгох хөрөнгө оруулалтын дэмжлэг нь татварын болон татварын бус
дэмжлэгээс бүрдэнэ.
11.1.1.албан татвараас чөлөөлөх;
11.1.2.албан татварын хөнгөлөлт үзүүлэх;
11.1.3.албан татвар ногдох орлогоос хасагдах элэгдлийн зардлыг түргэвчилсэн аргаар
тооцох;
11.1.4.албан татвар ногдох орлогоос хасагдах алдагдлыг ирээдүйд шилжүүлэн тооцох;
11.1.5.ажилтны сургалтын зардлыг татвар ногдуулах орлогоос хасч тооцох.
12.1.1.газрыг 60 хүртэл жилээр гэрээний үндсэн дээр эзэмшүүлэх, ашиглуулах, уг хугацааг
гэрээний анхны нөхцөлөөр нэг удаа 4О хүртэл жилээр сунгах;
12.1.2.чөлөөт бүс, үйлдвэрлэл, технологийн паркт үйл ажиллагаа явуулах хөрөнгө оруулагчид
дэмжлэг үзүүлэх, бүртгэлийн болон шалган нэвтрүүлэх хөнгөвчилсөн горимоор үйлчлэх;
12.1.3.дэд бүтэц, үйлдвэрлэл, шинжлэх ухаан, боловсролын салбарын бүтээн байгуулалтын
төслийг хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх, гадаадаас авах ажиллах хүч, мэргэжилтний
тоо, хэмжээг нэмэгдүүлэх, ажлын байрны төлбөрөөс чөлөөлөх, холбогдох зөвшөөрлийг
хөнгөвчилсөн горимоор олгох;
12.1.4.инновацийн төслийг санхүүжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх, экспортод чиглэсэн инновацийн
бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн санхүүжилтэд батлан даалт гаргах;
12.1.5.Монгол Улсад хөрөнгө оруулалт хийсэн гадаадын хөрөнгө оруулагч, түүний гэр бүлд
Монгол Улсад зорчих олон удаагийн орж гарах виз болон байнга оршин суух
зөвшөөрлийг холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу олгох;

27. Тухайлбал: Хөрөнгө оруулалтын тухай хуулиас...
Хөрөнгө оруулалтын хууль эрх зүйн орчин
13.1.Энэ хуулийн 13.5-д заасан этгээдэд тогтворжуулах гэрчилгээ олгох замаар хөрөнгө
оруулалтын төсөл хэрэгжүүлэх хуулийн этгээдийн төлөх татварын хувь, хэмжээг тогтворжуулна.
16.2.Тогтворжуулах гэрчилгээг доор дурдсан салбарт дараах хугацаагаар олгоно:
ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЫН ОРЧНЫГ ТОГТВОРЖУУЛАХ
16.2.1.уул уурхайн олборлолт, хүнд үйлдвэр, дэд бүтцийн салбарт:
Хөрөнгө оруулалтын
хэмжээ /тэрбум төгрөгөөр/
Тогтворжуулах гэрчилгээ олгох хугацаа /жилээр/
Хөрөнгө
оруулалтаа
хийж дуусах
хугацаа
/жилээр/
Улаанбаатарын
бүс
Төвийн бүс
/Говьсүмбэр,
Дорноговь, Дундговь,
Дархан-Уул, Өмнөговь,
Сэлэнгэ, Төв/
Хангайн бүс
/Архангай, Баянхонгор,
Булган, Орхон,
Өвөрхангай, Хөвсгөл/
Зүүн бүс
/Дорнод,
Сүхбаатар,
Хэнтий/
Баруун бүс
/Баян-Өлгий, Говь-
Алтай, Завхан,
Увс, Ховд/
30-100 хүртэл 5 6 6 7 8 2
100-300 хүртэл 8 9 9 10 11 3
300-500 хүртэл 10 11 11 12 13 4
500-аас дээш 15 16 16 17 18 5
16.2.2.энэ хуулийн 16.2.1-д зааснаас бусад салбарт:
Хөрөнгө оруулалтын хэмжээ/тэрбум төгрөгөөр/
Тогтворжуулах
гэрчилгээ олгох
хугацаа /жилээр/
Хөрөнгө оруулалтаа
хийж дуусах хугацаа
/жилээр/Улаанбаатарын
бүс
Төвийн бүс
/Говьсүмбэр,
Дорноговь, Дундговь,
Дархан-Уул, Өмнөговь,
Сэлэнгэ, Төв/
Хангайн бүс
/Архангай,
Баянхонгор, Булган,
Орхон, Өвөрхангай,
Хөвсгөл/
Зүүн бүс
/Дорнод,
Сүхбаатар,
Хэнтий/
Баруун бүс
/Баян-Өлгий, Говь-
Алтай, Завхан
Увс,Ховд/
10-30 хүртэл 5-15 4-12 3-10 2-8 5 2
30-100 хүртэл 15 -50 12-40 10-30 8-25 8 3
100-200 хүртэл 50 -100 40-80 30-60 25-50 10 4
200-аас дээш 100-аас дээш 80-аас дээш 60-аас дээш 50-аас дээш 15 5

28. Тухайлбал: Үнэт цаасны тухай хуулиас...
Хөрөнгө оруулалтын хууль эрх зүйн орчин
3.1.Энэ хуулиар үнэт цаасыг нийтэд санал болгон гаргах, арилжих, бүртгэх, төлбөр, тооцоог
гүйцэтгэх, хадгалах, бусад зохицуулалттай үйл ажиллагаа эрхлэхтэй холбогдсон харилцааг
зохицуулна.
4.1.16.“үнэт цаасны зах зээлд оролцогч” гэж үнэт цаас гаргагч, зохицуулалттай этгээд болон
хөрөнгө оруулагчийг 4.1.16.“үнэт цаасны зах зээлд оролцогч” гэж үнэт цаас
гаргагч, зохицуулалттай этгээд болон хөрөнгө оруулагчийг хэлнэ.
7.1.Засгийн газар, компани энэ хууль болон холбогдох бусад дүрэм, журамд заасны дагуу үнэт
цаас гаргана. Засгийн газар үнэт цаас гаргах тохиолдолд Өрийн удирдлагын тухай хуульд
нийцүүлнэ.
16.1.Хороо болон хөрөнгийн биржээс тогтоосон шалгуурыг хангасан компани нийтэд санал
болгон өрийн хэрэгсэл гаргаж болно.
80.1.Үнэт цаасны зах зээлд хуурамч арилжаа хийх, үнэт цаасны үнэ ханшийг зохиомлоор
тогтоох, үнэт цаасны зах зээлд оролцогч, харилцагчийг хууран мэхлэх замаар арилжаанд
оролцуулах, эсхүл оролцуулахгүй байх болон бусад арга хэлбэрээр үнэт цаасны зах зээлийг
урвуулан ашиглахыг хориглоно.
65.1.2.үнэт цаасны арилжаа, төлбөр, тооцоо, хадгаламжийн үйл ажиллагааны шударга, ил
тод, үр ашигтай байдлыг хангах;

29. Албан татвар ногдуулах жилийн орлого:
• 0-3,0 тэрбум төгрөг бол 10 хувиар
• 3,0 тэрбум төгрөгнөөс дээш бол 300,0 сая төгрөг дээр 3,0
тэрбум төгрөгнөөс дээш давсан орлогын дүнгийн 25 хувиар
нэмж албан татвар ногдуулна.
• Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт борлуулсан болон гадаад улсаас
Монгол Улсад импортоор оруулсан бүх төрлийн
бараа, ажил, үйлчилгээнд 10 хувиар
• Монгол Улсаас экспортод гаргасан бүх төрлийн
бараа, ажил, үйлчилгээнд тэг /“0”/ хувиар
• Импортоор оруулсан, эсхүл үйлдвэрлэн борлуулсан
автобензин, дизелийн түлшний албан татвар тооцох
үнэлгээнд 0-10 хувийн хязгаарт багтаан Засгийн газар
тогтооно.
Хөрөнгө оруулалтын хууль эрх зүйн орчин
Тухайлбал: Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулиас...
Тухайлбал: Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулиас...

30. Монгол Улсын олон улсын гэрээ
Монгол Улсын олон улсын гэрээ, конвенц 525 (2017 оны 10 дугаар сарын байдлаар)
• Олон талын хөрөнгө оруулалтыг баталгаажуулах байгууллагын конвенцид орсон
нэмэлт, өөрчлөлтийг соёрхон батлах тухай, 2014
• Азийн дэд бүтцийн хөрөнгө оруулалтын банк үүсгэн байгуулах хэлэлцээрийг соёрхон батлах
тухай, 2015
• Баруун бүсийн босоо тэнхлэгийн авто замыг хөгжүүлэх хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн
санхүүжилтийн ерөнхий хэлэлцээр соёрхон батлах тухай, 2012
• 1991 оны 6 дугаар сарын 26-ны өдөр Бонн хотноо байгуулсан “БНМАУ, ХБНГУ-ын хооронд
хөрөнгө оруулалтыг хөхүүлэн дэмжих, харилцан хамгаалах тухай гэрээ”, 1993
• АНУ-ын Вашингтон хотноо 1994 оны 10 дугаар сарын 6-ны өдөр байгуулсан “хөрөнгө оруулалтыг
хөхүүлэн дэмжих, харилцан хамгаалах тухай монгол улс, ану-ын хоорондын гэрээ”, 1995
• Улс болон бусад улсын иргэдийн хооронд хөрөнгө оруулалтын талаар үүссэн маргааныг
шийдвэрлэх тухай конвенц, 1996
• Олон талын хөрөнгө оруулалтыг баталгаажуулах байгууллагын конвенц, 1998
• Улс болон гадаад улсын иргэний хооронд хөрөнгө оруулалтын маргааныг шийдвэрлэх тухай
конвенц, 1965
• Олон улсын худалдаа, хөрөнгө оруулалтын асуудлаар ил тод байдлыг хангах тухай монгол улс,
америкийн нэгдсэн улс хоорондын хэлэлцээр, 2014
• Худалдаатай холбогдсон хөрөнгө оруулалтын арга хэмжээний тухай хэлэлцээр, 1994 гэх мэт...

31. Гадаад эдийн засгийн орчин
Эх сурвалж: Монгол банкны “Инфляцийн төлөв байдлын тайлан”, 2017/09 (Блумберг, Рубини)
Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2018 оны төсвийн хүрээний мэдэгдэл, 2019-2020 оны төсвийн төсөөллийн тухай

32. Нийгмийн хүчин зүйлс
• Монголчуудын 97 хувь нь бичиг үсэг тайлагдсан.
• Аливаа шинэ зүйлийг хурдан сурах болон дасан зохицох чадвар сайн.
• Монгол улсын хүн амын тоо 3,120.0 мянга.
• Нийгмийн хандлага, өөрчлөлтүүдийг олон нийт дэмжих болсон.
• Төрөөс олон нийтийн санхүүгийн суурь мэдлэгийг дээшлүүлэх олон талт үйл ажиллагааг
амжилттай хэрэгжүүлж байна.
• Нийгмийн тогтвортой хөгжлийн зорилт нь жендэрийн тэгш байдлыг хангах, бүх нийтийг эрүүл
мэндийн чанартай, хүртээмжтэй тусламж, үйлчилгээнд хамруулах, иргэдийн эрүүл, аюулгүй
орчинд амьдрах нөхцөлийг бүрдүүлэх, бүх нийтийн эрүүл мэндийн боловсролыг
дээшлүүлэх, иргэн бүрт хүртээмжтэй, чанартай боловсрол олгох, насан туршийн боловсролын
үндэсний тогтолцоог бүрдүүлэх, зохистой хөдөлмөр эрхлэлтийг нэмэгдүүлэх замаар ядуурлын
бүх төрлийг эцэс болгож, нийгмийн дундаж давхаргын эзлэх хувийн жинг тууштай
нэмэгдүүлэхэд чиглэнэ (Монгол Улсын тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал 2030).
• Монгол Улсын нийгмийн зорилт (Монгол Улсын тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал2030) :
o Ядуурлын бүх төрлийг эцэс болгоно
o Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжиж, зохистой хөдөлмөр, хувийн бизнес эрхлэх мэдлэг, ур
чадвартай залуу үеийг төлөвшүүлж, ажилгүйдлийн түвшинг бууруулна
o Эрүүл мэндийн чанартай, хүртээмжтэй тогтолцоо
o Хөгжлийн тэргүүлэх чиглэлүүдэд нийцүүлэн мэргэжлийн боловсрол, сургалтын тогтолцоог
боловсронгуй болгож, төгсөгчдөд мэргэжлийн өндөр ур чадвар эзэмшүүлнэ гэх мэт...

33. Технологийн хүчин зүйлс
• Орчин үеийн техник, тоног төхөөрөмж илүү боловсронгуй, дэвшилтэт болон өөрчлөгдөн
шинэчлэгдэж байна.
• 2016.06.30-ны өдрийн байдлаар Монгол улсын интернэт хэрэглэгчдийн тоо 2.5 болж 2012
онтой харьцуулахад 3.8 дахин нэмэгдсэн байна.
• Төрөөс дэвшилтэт техник, технологи, инновацид суурилсан хөрөнгө оруулалтыг ихээхэн
дэмжиж байна. Тухайлбал, “Монгол Улсын тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал-2030” баримт
бичигт:
o Аж үйлдвэрийг дэвшилтэт техник, технологи, инновацид суурилан хөгжүүлж, бүтээмжийг
нэмэгдүүлэх.
o Хүнсний үйлдвэрлэлд дэвшилтэт технологи нэвтрүүлж, өрсөлдөх чадварыг
дээшлүүлэн, гол нэр төрлийн хүнсний бүтээгдэхүүний хэрэгцээг дотоодын үйлдвэрлэлээр
хангаж, иргэдийг эрүүл, баталгаат хүнс хэрэглэх нөхцөлийг бүрдүүлнэ.
o Гадаад, дотоод худалдааны тээврийн зардлыг бууруулах, хугацааг багасгах, үндэсний
нисэхийн нөөц буудал байгуулах, агаарын тээвэрт чөлөөт өрсөлдөөнийг
дэмжиж, Хөшигийн хөндийн нисэх буудлыг бүс нутгийн зангилаа төв болгон
хөгжүүлэх, орчин үеийн технологид тулгуурласан нийтийн тээврийн шинэ тогтолцоог
Улаанбаатар хотод бий болгох.
o Мэдээллийн технологи, харилцаа холбооны хамрах хүрээг өргөтгөх, орон нутагт өндөр
хурдны сүлжээг нэвтрүүлэх, хэрэглээг нэмэгдүүлж, үндэсний хиймэл дагуул хөөргөнө.
o Шинжлэх ухаан, үйлдвэрлэлийн харилцан уялдааг хангаж, мэдлэгт суурилсан нийгмийг
хөгжүүлнэ.
o Байгаль орчны тогтвортой хөгжлийг хангах цэвэр технологийг дэмжих, хаягдал багатай
тогтвортой үйлдвэрлэл, хэрэглээг төлөвшүүлэх гэх мэт...

34. • 13.6.Тамхи, согтууруулах ундаа үйлдвэрлэх, импортлох, худалдах үйл
ажиллагаанд татварын хувь, хэмжээг тогтворжуулахгүй (Хөрөнгө оруулалтын
тухай хууль, 2013).
• Байгаль орчинд ээлтэй дэвшилтэт технологи нэвтрүүлж, үйлдвэрлэл, хэрэглээнд
нүүрстөрөгчийн ялгарлыг бууруулна (Монгол Улсын тогтвортой хөгжлийн
үзэл баримтлал 2030).
• Гол, мөрний урсац бүрэлдэх эх, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын
бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай
хууль, 2009. Энэ хуулийн зорилт нь гол, мөрний урсац бүрэлдэх эх, усны сан
бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал
хайх, ашиглахыг хориглох, тухайн газарт байгаль орчныг нөхөн сэргээхтэй
холбогдсон харилцааг зохицуулахад оршино.
Хөрөнгө оруулалтын хандлага

35. Үр нөлөөтэй хөрөнгө оруулалт…

36. II
Хөрөнгө оруулалтын орчны тухай
Шууд гадаад орчин
Тухайлбал:
• Төрийн байгууллага ба
зохицуулалт
• Салбар ба өрсөлдөөний
• Санхүүгийн байгууллага
• Санхүүгийн зах зээл
• Мэргэжлийн/б
• ......

37. ЭНЭ 7 хоногт

39. TOP 20 Индекс
17.11.28 23887.85
17.11.29 23728.41
17.11.30 25951.71
17.12.03 23724.05
17.12.04 23927.97
17.12.05 24520.35
17.12.06 24317.38
17.12.07 23441.8
08/XII 23119.06 ( -322.74 -1.38% )
2х
дахин

40. Монгол улс Европын холбооны ХАР ЖАГСААЛТАД оржээ

43. Санхүүгийн салбар
Эх сурвалж:Төрөөс мөнгөний бодлогын талаар 2018 онд баримтлах үндсэн чиглэлийн төсөл
Санхүүгийн салбар нь санхүүгийн хөрөнгийг бий болгож, түүнийг зах зээлд үр
ашигтай хуваарилан, оновчтой хөрөнгө оруулалтад байршуулах, эрсдэлийг
тархаах замаар бодит эдийн засгийн өсөлт, хөгжилд чухал нөлөө үзүүлдэг

44. Банкны байгууллага
Эх сурвалж: Төрөөс мөнгөний бодлогын талаар 2018 онд баримтлах үндсэн чиглэлийн төсөл, Монголбанк
Монгол улсад арилжааны 14 банк үйл ажиллагаа явуулж байна, үүний 13 нь хувийн, нэг нь төрийн эзэмшилд байна.
Банкны салбарын нийт активын хэмжээ 2017 оны 7 дугаар сарын байдлаар 26.9 их наяд төгрөгт хүрч өмнөх оны мөн
үеэс 3.3 их наяд төгрөг буюу 14.2 хувиар өссөн байна.

45. Банкны байгууллага

46. Банкны байгууллага
Банкны салбарын нийт зээлийн өрийн үлдэгдэл
2017 оны 7 дугаар байдлаар 12.9 их наяд
төгрөгт хүрч өнгөрсөн оны мөн үеэс 7.5 хувиар
өссөн байна. Зээлийн бүтцийг авч үзвэл нийт
зээлийн 55 хувь нь уул уурхай (6%), боловсруулах
үйлдвэрлэл (11%), худалдаа (15%), барилга
(9%), үл хөдлөх хөрөнгө (14%) гэсэн 5 салбарт
төвлөрч байна.
Эх сурвалж: Төрөөс мөнгөний бодлогын талаар 2018 онд баримтлах үндсэн чиглэлийн төсөл, Монголбанк

47. Банкны бус санхүүгийн байгууллага
Эх сурвалж: ББСБ-уудын 2017 оны II дугаар улирлын
санхүүгийн тайлангийн нэгтгэл, СЗХ
Эх сурвалж: Даатгалын салбарын 2017 оны II дугаар улирлын
санхүүгийн үйл ажиллагааны нэгдсэн тайлан, СЗХ
Эх сурвалж: ХЗХ-дын 2017 оны II улирлын тайлангийн нэгтгэл, СЗХ
Эх сурвалж: Банкнаас бусад санхүүгийн салбарын тойм 2017 оны II
дугаар улирал, СЗХ

48. Үнэт цаасны зах зээл
/2017 оны III улирлын байдлаар/
Эх сурвалж: Үнэт цаасны зах зээлийн 2017 оны 3 дугаар улирлын тойм, СЗХ

49. Үнэт цаасны зах зээл
/2017 оны III улирлын байдлаар/
Эх сурвалж: Үнэт цаасны зах зээлийн 2017 оны 3 дугаар улирлын тойм, СЗХ

50. Үнэт цаасны зах зээл
/2017 оны III улирлын байдлаар/
Эх сурвалж: Үнэт цаасны зах зээлийн 2017 оны 3 дугаар улирлын тойм, СЗХ

51. Хөрөнгийн зах зээлийн нийт үнэлгээ /сая.төг/
0
500000
1000000
1500000
2000000
2500000
3000000
3500000
4000000
1
6
11
16
21
26
31
36
41
46
51
56
61
66
71
76
81
86
91
96
101
106
111
116
121
126
131
136
141
146
151
156
161
166
171
176
181
186
191
196
201
206
211
36’602
2000/01 2017/09
2’083’102.1
Эх сурвалж: Макро эдийн засгийн статистик мэдээллийн сан, Монголбанк

52. 0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
35000
1
6
11
16
21
26
31
36
41
46
51
56
61
66
71
76
81
86
91
96
101
106
111
116
121
126
131
136
141
146
151
156
161
166
171
176
181
186
191
196
201
206
211
274.58
2000/01 2017/09
17’244.8
Эх сурвалж: Макро эдийн засгийн статистик мэдээллийн сан, Монголбанк
ТОР-20 индекс

53. Санхүүгийн зах зээлийн хөгжил
Эх сурвалж:Төрөөс мөнгөний бодлогын талаар 2018 онд баримтлах үндсэн чиглэлийн төсөл
Энэхүү индекс нь “Дэлхийн
эдийн засгийн форум”-аас
эрхлэн гаргадаг дэлхийн
өрсөлдөх чадварын индекс
(global competitiveness index)-
ийг тооцоход ашиглагддаг 12
дэд индексийн нэг юм. Тус
индексийн утга 1-7 хүртэлх
утга авдаг бөгөөд 7 нь
хамгийн сайн үзүүлэлт юм.
“Дэлхийн өрсөлдөх чавдарын
тайлан 2016-2017”-д
дурдсанаар манай улс
санхүүгийн зах зээлийн
хөгжлийн индексээрээ нийт
138 орноос 125 дугаар байрт
жагсаж байна.

55. Хөрөнгө оруулалтын орчны тухай
Дотоод орчин
Үүнд:
• Бизнесийн /б
• Хөрөнгө
оруулагчийн
III

56. 7.1.Хөрөнгө оруулагч нь дараах нийтлэг эрхтэй (Хөрөнгө оруулалтын тухай хууль, 2013):
7.1.1.хөрөнгө оруулалт хийх, хөрөнгө оруулалт хийх хэлбэр, хэмжээ, хөрөнгө оруулалт хийх газар, бүс нутаг зэргийг
хараат бусаар сонгох, холбогдох шийдвэрийг бие даан дангаар гаргах;
7.1.2.нэг болон түүнээс дээш салбар, төсөл, үйлдвэрлэл, үйл ажиллагаанд хөрөнгө оруулалт хийх;
7.1.3.хөрөнгө оруулах төслийг хэрэгжүүлэх ажлын хүрээнд гадаад улсаас бараа, ажил, үйлчилгээ
импортлох, үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн, ажил, үйлчилгээг экспортлох;
7.1.4.Монгол Улсад бүртгэлтэй банк, банк бус санхүүгийн байгууллагаар дамжуулан гадаадын мөнгөн тэмдэгт
худалдан авах, худалдах зэргээр өөрийн гадаад валютын хэрэгцээг хангах;
7.1.5.хөрөнгөө захиран зарцуулах, хууль ёсны орлого, ашгийг гадаадад шилжүүлэх, гадаадаас шилжүүлж авах;
7.1.6.хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгжийг удирдах буюу удирдахад оролцох, бусад этгээдэд холбогдох хууль
тогтоомжийн дагуу эрх, үүргээ шилжүүлэх;
7.1.7.санхүүжилт, зээл, тусламж, газар, байгалийн баялгийг ашиглах хүсэлт гаргах, хүсэлтээ шийдвэрлүүлэх;
7.1.8.төрийн үйлчилгээг эрх тэгш хүлээн авах;
7.1.9.хууль тогтоомжид заасан бусад эрх.
65.1.1.хөрөнгө оруулагчийн эрх ашгийг хамгаалах (Үнэт цаасны тухай хууль, 2013 /Үнэт цаасны зах зээл дэх төрийн
зохицуулалт/);
Хөрөнгө оруулагчийн эрх, эрх ашиг

57. Эх сурвалж: Монголын Бизнесийн Орчны Талаарх Үндэсний Хэмжээний Судалгааны Үр Дүн 2014 оны 11-р сар
Монгол дахь Америкийн худалдааны танхим (АмЧам Монгол) нь Бизнесийг Дэмжих Санаачилга төсөл
(BPI) болон АНУ-ын Олон Улсын хөгжлийн Агентлагийн (USAID) арга зүй, санхүүгийн дэмжлэгтэйгээр
Монгол улсын эдийн засаг, бизнес, гадаадын хөрөнгө оруулалт болон улс төрийн өнөөгийн байдалд
хандах олон нийтийн ойлголт, хандлагыг нарийвчлан тодорхойлох зорилготойгоор энэхүү судалгааг
явуулжээ. Уг судалгааг 2014 оны 11-р сарын сүүлээр Сант Марал судалгааны төв Монгол Улсын насанд
хүрсэн 1500 иргэнийг төлөөлөл болгон түүвэрлэн авч явуулсан байна.
Монголын бизнесийн орчны талаарх үндэсний
хэмжээний судалгааны үр дүнгээс

58. Эх сурвалж: Монголын Бизнесийн Орчны Талаарх Үндэсний Хэмжээний Судалгааны Үр Дүн 2014 оны 11-р сар
Монголын бизнесийн орчны талаарх үндэсний
хэмжээний судалгааны үр дүнгээс

59. Эх сурвалж: Монголын Бизнесийн Орчны Талаарх Үндэсний Хэмжээний Судалгааны Үр Дүн 2014 оны 11-р сар
Монголын бизнесийн орчны талаарх үндэсний
хэмжээний судалгааны үр дүнгээс

60. Эх сурвалж: Монголын Бизнесийн Орчны Талаарх Үндэсний Хэмжээний Судалгааны Үр Дүн 2014 оны 11-р сар
Монголын бизнесийн орчны талаарх үндэсний
хэмжээний судалгааны үр дүнгээс

61. Эх сурвалж: Монголын Бизнесийн Орчны Талаарх Үндэсний Хэмжээний Судалгааны Үр Дүн 2014 оны 11-р сар
Монголын бизнесийн орчны талаарх үндэсний
хэмжээний судалгааны үр дүнгээс

62. Монгол Улсын бизнесийн орчны өнөөгийн
үнэлгээ-2017 он
Эх сурвалж: Монголын бизнесийн орчны судалгаа – 2017, Худалдаа Аж Үйлдвэрийн Танхим
Судалгаанд
хамрагдсан 1573 аж
ахуйн нэгж (ААН)-
ийг үйл
ажиллагааны
чиглэлээр нь ангилж
үзвэл 46% нь
худалдаа, 21% нь
үйлчилгээ, 14% нь
боловсруулах
үйлдвэрлэл, үлдэх
20% нь бусад
чиглэлээр үйл
ажиллагаа явуулдаг
байна.

63. “Нуур амгалан бол нугас амгалан”
хөрөнгө оруулалтын.....

65. “Нуур амгалан бол нугас амгалан”
гэдэг шиг..... хөрөнгө оруулалтын.....

66. Хөгжлөөс хэн ч үлдэх, хоцрох ёсгүй.
"NO-ONE left behind"

67. Анхаарал тавьсанд баярлалаа...
Асуулт...
Хариулт