Bellek, Belleğin sınıflandırılması, Bellek ve Bilgi, Bilginin Toplanması, Kodlanması ve Hatırlanması, Amnezi, Korsakoff Sendromu

1. BELLEK
Erdem DAĞDEMİR

2. • Düşüncelerimizi, algılarımızı ve deneyimlerimizi birarada
tutan yapıştırıcıdır. – Mesulam
• Bellek, tür ve bireyin canlılığı için temel bir fonksiyondur. –
Gazzaniga
• Fizyolojik olarak, anılar beyinde, önceki sinirsel etkinliğin
sonucu olan nöronlar arası sinaptik iletimin temel
duyarlılığın değiştirilmesi yolu ile depolanır. Yeni ve
kolaylaştırılmış yolaklara bellek izleri denir. – Guyton&Hall
TANIM

3. • Kısa Süreli Bellek
• Uzun Süreli Bellek
_______________________________________________
 Episodic Bellek
 Bilgi Yöntemsel Bellek
 Priming Bellek
Gazzaniga
Belleğin Sınıflandırılması

4. Belleğin zamana dayanan sınıflandırılması genel kabul görmüşken,
içeriğe dayalı ayırım daha tartışmalıdır.
• Episodik Bellek
• Semantik Bellek
Olarak ifade edilir.
Bellek, açık ve örtük bellek, prosedüral bellek, hazırlama ve koşullama,
bellek içeriğini temel olarak ayrım ile ilgili bazı terimlerin bir kısmıdır.
Tulving ve Markowitsch episodik belleği, semantik belleğin bir uzantısı
olarak görür.
Mesulam
Belleğin Sınıflandırılması

5. Kısa süreli, Orta süreli, Uzun Süreli bellek
Bellek, sıklıkla, depolanan bilginin türüne göre sınıflandırılır. Bu
sınıflandırmalardan her biri de belleği, aşağıdaki gibi, açıklamalı
(dekleratif) bellek ve beceri belleği olarak ayırır.
1. Açıklamalı Bellek : Basitçe, bütünsel bir düşüncenin çeşitli
ayrıntıları olarak açıklanır.
2. Beceri Belleği : Sıklıkla kişinin bedensel motor etkinlikleri
ile ilişkilendirilir.
Guyton&Hall
Belleğin Sınıflandırılması

6. • Daha uzun erimli belleğe dönüştürülmedikçe, süresi ancak saniyeler
veya ençok dakikalarca ölçülür. Birçok fizyolog kısa süreli belleğin;
geçici bir bellek izine ilişkin sinyallerin, yansıyan devre denilen
sinaps grubu içindeki sürekli turlarının sonucu olarak oluşabileceğini
önermiştir. Başka bir açıklama da, presinaptik kolaylaştırma veya
inhibüsyondur. – Guyton&Hall
• Özellikle prefrontal ve parietal bölgeler içindeki kortikal assosiation
bölgelerine bağlıdır. – Gazzaniga
• Bilginin çevrim içi tutulması genellikle saniyeler ile en fazla
dakikalar arasında bir zaman dilimine sınırlıdır. Bilgi, birçok kortikal
alana dağılmıştır, ancak bilgiyi güncel tutan yapıların daha çok
pariyetal ve dorsolateral prefrontal kortekste yer aldığı
düşünülmektedir. – Mesulam
Kısa Süreli Bellek

7. Orta Süreli Bellek
Belleğin süresi dakikalarcadır; hatta haftalarla bile ölçülebilir.
Daha kalıcı biçime dönüşmek üzere etkinleştirilmedikçe; bu
anılar giderek söner ve yok olur. Kalıcı biçime dönüşmek üzere
etkinleştirildiklerinde ise uzun süreli bellek olarak
sınıflandırılırlar.
Uzun Süreli Bellek
Uzamış tipteki orta süreli bellek ile gerçek uzun süreli bellek
arasında belirgin bir ayırım yoktur. Fark derece bağlamındadır.
Ancak, uzun süreli belleğin yalnızca sinapslardaki kimyasal
değişikliklerin değil, genellikle gerçek yapısal değişikliklerin
sonucunda olduğu ve bu öğelerin sinyal iletimini güçlendirdiği
veya baskıladığı düşünülür.
Uzun Süreli Bellek

8. Uzun süreli bellek; episodic bellek, bilgi sistemi (semantik
bellek), yöntemsel bellek ve öncelikli bilgi olmak üzere alt
gruplara ayrılır.
Episodic Bellek, Olay ya da otobiyografik bellektir.Kişinin kendi
geçmişinin içine gömülmüş olayların bağlamları için bellektir.
Semantik bilgi serbest durumların bağlamlarını kasteder.
Yöntemsel bellek çeşitli (algılanabilir, motor, kognitif)
yetenekleri kapsar.
Priming bilgi ise, öncelikle kabul edilmiş uyarının tekrar
tanımlanmasını muhtemelen artırır. Ya da kavramsal priming için
önceden karşılaştırılmış bir küme ya da kategori uyarır.
Gazzaniga
Uzun Süreli Bellek

9. • Belleğe bilgi alma genellikle, dikkate dayalı ya da
emosyonel faktörleri kapsayabilen, aynı zamanda temel
ve destekleyici değişkenlerin oluşabilirliği ve
takımsallaşabilirliklerine bağlı olan aktif ve kompleks bir
işlemdir.
Bellek ve Bilgi

10. 1. Belleğin temeli nedir ?
2. Gelişmenin gerçekleştiği yer neresidir?
Bu temeller: Toplanan, kodlanan pekiştirilen, depolanan,
hatırlanan şeklinde yürütülen bilginin zamanla ilişkili
sıraları boyunca belleğin organizasyonu vasıtasıyla verilir.
Bu ilerlemeler başlıca nörobiyoloji ve psikiyatri alanlarını
kapsayan disiplinler arası yaklaşımlar aracılığıyla
gözlemlenen içgörülerden kaynaklanır.
2 Temel Faktör

11. • Amnesia’nın kısımlara ayrılması, fonksiyonel lokalizasyon
sorusunu getiren her formla ilişkili beyin bölgelerinin
kısımlara ayrılması ile eşlik edilir.
• Bağlantısız sendromun popüler konsepti: hasarlı bölgede aktif
olarak bulunan fonksiyon ya da yapabilme zayıflığını
farzetmeksizin noktasal beyin hasarından sonra yapabilirlik ve
fonksiyonun yarıda kesilmesi olarak tanımlanır.
• Yine de biri, alanda birçok karışıklıktan muhtemelen sorumlu
olan bir pratik, spesifik beyin bölgelerine spesifik
fonksiyonlarla ilişkili literatürde güçlü bir eğilimi anlar.
AMNESIA

12. • ‘Eğer bir beyin lezyonu bir öğrenme taskına etkide
başarısız ise, normal hayvanlarda önemsiz olan bu beyin
kısmı gösterilemez. İkincisi eğer lezyon taskın
performansını etkiliyorsa, onun sadece nöral yapılara
dahil olduğu anlamına gelmez. 3. Ablasyon metodlarının
amacı asla ulaşılamayan bir yoldur, onu araştırmak
istenen beyin bölgesinden atmak için.
Chow’un Görüşü

13. • Global Amneziler (Merkezi Amnestik Sendromlar)
• Bağlantısızlık (Diskoneksiyon) Amnezileri
• Geçici Global Amnezi
• Fonksiyonel Amneziler
• Çarpık Anılar ve Paramneziler
Mesulam’a göre Amnezi
Çeşitleri

14. Hipokampus, temporal lob korteksinin en içe bakan
bölümüdür; önce beynin altında içe doğru kıvrılır, sonra
yukarıya dış ventrikülün aşağı iç yüzeyine uzanır. Birkaç
hastada, epilepsi tedavisi amacı ile iki hipokampus da
cerrahi olarak çıkarılmıştır. Bu işlem, cerrahi öncesine
kadar depolanmış bellek açısından ciddi bir bellek sorunu
oluşturmaz. Ancak, bu girişimden sonra, bu kişilerin artık
uzun süreli, hatta birkaç dakikayı geçen orta süreli sözel ve
simgesel tipte (açıklamalı) bellek depolama yetisi
kalmamıştır.Bu yüzden bu kişiler, zekanın temelini
oluşturan uzun süreli bellek oluşturmaktan yoksun kalırlar.
Bu duruma ileriye dönük bellek yitimi (Anterograd amnezi)
denir. – Guton&Hall
Anterograd Amnezi

15. Yeni bilginin uzun dönemli depolama ve geri çağırma
amacıyla edinilememesi. - Mesulam
Anterograd Amnezi

16. • Amneziden önce depolanmış bilginin geri
çağırılamaması-Mesulam
• Geriye dönük bellek yitimi, Geçmişe ilişkin unutkanlık-
Guyton&Hall
• Geriye dönük bellek yitimi olduğunda, yakın geçmişte
yaşananlar, daha eskiden yaşanmışlara göre çok daha
fazla unutulur. Bunun nedeni, daha geride kalan anıların,
göre yeni olanlara göre çok daha fazla yinelenmiş olması
ve böylece bu bellek izlerinin çok daha derin ve sağlam
işlenerek, beyindeki çok daha yaygın alanlara depolanmış
olmasıdır.
Retrograd Amnezi

17. • Bellek açıları ve beyin hasarları arasındaki ilişkinin
örnekleri vardır. Vurgulanan belleğin farklı açılar için
önemli olan anatomik ağlarıdır. Beyin-Bellek arası
ilişkileri üzerinde bilinenleri çoğu, beyin hasarlı
hastaların nöropsikolojik ve anatomik çalışmalarından
kaynaklanır. Hayvanlarda beyin lezyonlarına neden
olunarak insandaki beyin hasar modelini oluşturmak,
ilave doğrulayıcı içgörüler sağlar.
Beyin Hasarı ve Bellek

18. • Bellek alanları için, hastalığın ilerlemesinin bir sonucu
olarak, düzenli bir şekilde meydana getirilen beyin
hasarlarının bazı türleri, fonksiyonel lokalizasyon
temelinin oluşturulmasına hizmet eder. Korsakoff
sendromu bunlardan biridir. Hasta genel zekasını yüksek
oranda koruyabilmesine rağmen bazı bellek kötüleşmeleri
düzenli bir şekilde başlar. Bu sendromun temel anatomik
durumu, memelilerde diensefalik çekirdeğin
dejenerasyonu ve medial talamik bölge.
Korsakoff Sendromu

19. • Bilginin işlenmesi genellikle çevresel uyarı ile sağlanır.
Aynı zamanda beynin içersinden internal olarak
yaratılabilir.
• Bilginin çoğu periferal duysal organlardan subkortikal
çekirdek vasıtasıyla kortikal bölgelerde transfer edilir.
• Kabul edilen bilginin hemen işlenmesi, çalışma belleği
olarak adlandırılır. ve prefrontal ile parietal bölgelerin
katılımıyla kortikal olarak da meydana geldiği düşünülür.
Bilginin Toplanması,
Depolanması ve Hatırlanması

20. • Uzun süreli bellek, beyin bölgeleriyle korelasyon
sağlamakta ya da lokalize olmakta daha fazla zorlanır.
Çünkü hem işlenmesi hem de toplanması daha
karmaşıktır.
• Kısa dönemden uzun döneme toplanan bilginin transferi
muhtemelen en hassas aşamadır ve yaygın bir şekilde
limbik sistem diye adlandırılan, subkortikal ve
allokortikal yapıların kıvrılıp bükülmesiyle ilişkilidir.
Bilginin Toplanması,
Depolanması ve Hatırlanması

21. • Baddeley, kısa zamanlı ve uzun zamanlı bellek sistemlerinin
ayrılabilirliliği üzerinde durarak tartışmıştır. Onların ayrılmaya
meyilli olduğunu ortaya çıkarmasına rağmen, bir sonuca
varamamıştır. Onun yerine kompleks bir çalışma belleği
modeli göstermiştir. Bu model kısa zamanlı bellek sistemin bir
yedeği olarak görülebilir ama hala temel dichotemiye bağlıdır.
• Çalışma belleği bilginin geçici olarak tutulması ve kullanılması
için bir sistem olarak tanımlanabilir. Sonuç olarak,
assosiyasyon korteksin hem posterior hem de anterior
kısımlarının, bilginin geçici ya da çabuk olarak
depolanmasında görev aldığı akla uygun gelmektedir.
Bilginin Toplanması,
Depolanması ve Hatırlanması

22. • Hayat boyunca edinilmesine ihtiyaç duyulan muazzam
miktardaki bilgi dağınık serebral kortikal şebekelerde
barındırılır. Anıların beyinde depolanma veya temsil şekli
halen bir bilmecedir.
• Sinaptik morfoloji, protein sentezi ve gen
ekspresyonundaki değişikliklere işaret eden birçok delil
arasında bu değişikliklerin hangisinin hayat boyu
engramları ayakta tuttuğu konusu açıklığa
kavuşturulmamıştır.
Bilginin Toplanması,
Depolanması ve Hatırlanması

23. • Swain ve arkadaşları engram üretiminde vasküler, glial ve
nöral değişikliklerin hep birlikte yer alabileceğini ve anı
oluşumunun, beyin adaptasyonuna ait, fizyolojik
terimlere göre, psikolojik terimlerle daha kolay
tanımlanabilen özel bir durum olarak görülebileceğini
ileri sürmüşlerdir.
• En sık formüle edilen öneri bilginin assosiyasyon korteksi
boyunca depolandığı ama limbik sistemin de depolanma
ve belki de geri çağırma sırasında bu bilgiyi bağlama da
kritik rolü olduğudur.
Bilginin Toplanması,
Depolanması ve Hatırlanması

24. • Hayvanlarda yapılan araştırmalar başarılı bilgi
toplanmasının, nöronal morfolojideki değişikliklerle
ilişkili olduğunu gösterdi. Bu nöronal morfoloji: sinaptik
büyültme, dendritik spine büyüme, nöropil’in genişlemesi
vb…
• Priming sistemler ve bilgi için aynı zamanda episodic için
major depolama yerinin serebral korteks olması oldukça
muhtemel olmasına rağmen, hala bilginin özel
noktalarını, yaygın nöronal ağların ya da singular nöronal
modullerin gösterip göstermediği bilinmiyor.
Bilginin Toplanması,
Depolanması ve Hatırlanması

25. • Belleğin hatırlanması, elde edilebilir depolanmış bilginin
kullanımı demektir.
• Bilginin önemli derecede hatırlanmasına çevresel şartlar
karar verir.
• Bu nedenle ortaya çıkan sorularlada bilginin sunulsun ya
da gösterilsin diye depolanan bilgi ile hatırlama
ipuçlarının etkileşimi yöntemi olarak tanımlanan
‘ecphory’ (Ekfori) terimi ile karşılaşılmıştır.
Belleğin Hatırlanması

26. • Eski belleğin hatırlanması – Gazzaniga
• İstenen bilginin bir imgesi veya temsilinin aktive edilmesi
için geri çağırma ipuçlarının depolanan bilgi ile eşleştiği
işleme karşılık gelir. – Mesulam
Ekfori