BİLGİYİ İŞLEME KURAMI

1. Doç. Dr. Agah Tuğrul Korucu
BİLGİYİ
İŞLEME
KURAMI
Münteha Şura Şenol

2. Bilişsel yaklaşımı temel alan bilgiyi işleme kuramı, bireyin çevresini anlamada kullandığı varsayılan zihinsel
süreçleri incelemektedir.
Bilişsel yaklaşıma göre öğrenme, zihinsel yapıda meydana gelen değişiklik olarak kabul edilmektedir.
Bilişsel psikoloji üzerinde çalışan bilim insanları, davranışçı bilim insanlarının aksine öğrenmenin basit bir şekilde
sadece gözlenebilen davranışlar ile açıklanmasını yeterli bulmayarak, öğrenmenin zihinsel süreçleri içeren bir
yapıya sahip olduğu tezini doğrulamaya çalışmaktadırlar.
Bilgiyi işleme kuramında birey, uyaranları algılama, anlama, sebep-sonuç ilişkisi içinde yapılandırma,
değerlendirme ve gerektiğinde kullanmaktadır.

3. Bilgiyi işleme kuramı zihinsel süreçleri ve bu süreçlerin nasıl bir yol izlediği üzerinde durmaktadır. Bilgiyi işleme kuramında
öğrenme; bireyin yetenekleri, güdüleri, inançları, tutumları ve tecrübelerinden edindiklerinin sonucu olarak, ortaya çıkan bir karar
verme sürecidir. Kuramcılar, insan zihninde meydana gelen süreçleri tanımaya ve anlamaya çalışarak, öğrenmenin zihinde nasıl
gerçekleştiğini açıklama çabası içerisindedirler. Bilgiyi işleme kuramı, dört temel soruya cevap aramaktadır:
· Çevreden gelen uyarılar nasıl alınmaktadır.
· Alınan uyarıcılar zihinde nasıl bir işleme tabi olmaktadır.
· İşlem tabi olan bilgiler zihinde nasıl korunmaktadır.
· Zihinde korunan bilgiler, nasıl geri getirilip (hatırlama) kullanılmaktadır

4. Bilgi Depoları/Bellek Türleri
Bilgilerin saklandığı ilk bilgiyi işleme kuramı bileşeni bilgi depolarıdır. Üç bellek olarak
adlandırılan, duyusal kayıt, kısa süreli bellek ve uzun süreli bellek bilgi depolarını oluşturur.

5. Duyusal Bellek
Sınırsız bir kapasiteye sahip olan duyusal bellek dışarıdan gelen tüm uyarıcıları
algılayabilmektedir. Dikkat süreci ile ilişkili olup dışarıdan gelen uyarıcılara dikkat
ettiğimizde ilk olarak duyusal kayıt tarafından alınırlar. Buraya gelen bilgiler eğer kısa
süreli belleğe gönderilmezse çok kısa sürede unutulur
Kısa Süreli Bellek
Duyusal kayıtla gelen bilgiler kısa süreli bellekte işlenerek, uzun süreli bellekteki korunan
bilgilerle ilişkilendirilip, anlamlı ve önemli görülürse uzun süreli belleğe gönderilir. Kısa
süreli bellek, işleyen veya çalışan bellek olarak da isimlendirilmektedir. Kısa süreli
belleğin kapasitesi sınırlı olmakla birlikte bilgiyi yaklaşık 20 saniye kadar hafızada tutmak
mümkündür. Bilgiyi kısa süreli bellekte tutmanın en etkili yolu ise tekrar yapmaktır.
İşleyen bellekte, daha önce öğrenilmiş bilgilerle ilişkilendirilen, anlamlandırılan bilgiler
özgün bir kodla, uzun süreli belleğe gönderilir.

6. Uzun Süreli Bellek
Bilginin kodlanarak korunduğu ve depolandığı bellek türüdür. Uzun süreli bellek, nöronlar arasındaki
bağlantılarda yani sinapslarda yapısal değişme ile ortaya çıkmaktadır. Sinapslar ya güçlenmekte ya da
komşu nöronlarla yeni bağlar, yeni kollar oluşturmaktadır. Beyindeki bu değişmeler de bilginin uzun süreli
bellekte sürekli olarak kaldığını göstermektedir.
Uzun süreli bellek üç temel bölümden oluşur. Bunlar; anısal, anlamsal ve işlemsel bellektir. Uzun süreli
belleğe ulaşan bilgiler rastgele değil; sistematik olarak saklanır. Bilgiler, depolanırken bu üç bellek türünden
uygun olan bir bölüme yerleştirilir.
Kişisel yaşantılarla ilgili olaylar anısal bellektedir. Öz yaşamsal bellek olarak da adlandırılır. Yaşantılarımız
sonucu edindiğimiz bilgiler burada depolanır. Anısal bellek, belirli bir zaman, yer ve olaylarla ilgilidir.
Anlamsal bellek, bilgilerin şemalar ve bilgi önerme ağları seklinde depolandığı, kavramlar, genellemeler,
ilkeler, kurallar ve olaylar gibi genel bilgilerin yer aldığı bölümdür. Anlamsal bellek bilgiyi hem görsel hem de
sözel olarak kodlanmış ve birbirleri ile ilişkilendirmiş olarak depolar. Problem çözme, dil bilgisi gibi genel
bilgiler burada yer alır.
İşlemsel bellek, bir işin nasıl yapıldığına ilişkin bilgilerin bulunduğu bilgi deposudur. İşlemsel bellekte
işlemlerin aşamalarının oluşması uzun zaman almakla birlikte oluştuktan sonra hatırlanması çok kolaydır.
Çünkü yapılması gereken işlem basamakları tekrar ve ezberleme işlemi otomatikleşmiştir. İşlemsel bellek,
araba kullanmak, yazı yazmak, dikiş makinesi kullanma, futbol oynama, yüzmeyi öğrenme ile ilgili kuralların
ve işlem basamaklarının depolandığı bellektir.