Gjeografi humane, resurset natyrore ne zhvillimin ekonomik ne Dumre

1. Republika e Shqiperise
Universiteti I Tiranes
Dega: Gjeografi
Lenda:GJeografi Humane
Detyre kursi
Titulli: Resurset natyrore ne zhvillimin ekonomik ne Dumre.
Punoi: Ekloida Bengu Pranoi: Pr. Bilal Draci
Tirane,2016

2. Parathenie
Kete detyre e kam zgjedhur per arsye se nepermjet kesaj detyre te tregoj resurset natyrore qe
jane ne Dumre dhe per te pare se sa keto resure ndikojne ne zhvillimin ekonomik te saj. Disa
nga resurset kryesore jane dolomitet,gipset, rezervat ujore,tokat bujqesore etj.per realizimin e
kesaj detyre me jane dashur disa burime informacioni.
Pjeset perberese
Kapitulli I
 Vendndodhja e Dumrese
 klima
Kapitulli II
 Resurset kryesore
 Hidrografia
 Liqenet
 Vendet me interes kulturor e natyror
Kapitulli III
 Hapesirat e tokave bujqesore
 Hapesirat e tokave jobujqesore

3. Vendndodhja e Dumrese
Pjesa më e madhe e zonës se Dumres ka një lartësi pre 150 deri ne 200 m mbli nivelin
e detit, ndersa pjesa fushore mbi 80 metra. Presenca e madhe e liqeneve vjen si
rezultat i përbërjes së veçantë gjeologjike të territorit, ku mbizotëron elementi karstik.
Krijimi i liqeneve ndër shekuj ka ardhur si rezultat i formimit të gropave nga lëvizjet
arkitetonike ose vullkanike të tokës. Në mënyre kronologjike gropa e fundit e krijuar
mdodhi në vitin 2009, në fshatin Shalës, me një diametëe fillimisht prej 30 metrash dhe
me një thellësi prej 100
metrash. Tre gropa te tjera
që janë krijuar vitet e fundit
kanë ndodhur në vitin 1982,
në vitin 1998 dhe në
vitin 1999, kjo e fundit ështe
krijuar në fshatin Fierzë.
Nga pikpamja gjeografike,
relievi është përgjithsisht
kodrinor, i shtrirë
midis fushës se Elbasanit d
he fushës së Myzeqesë.
Dumreja është ë rrethuar
përgjithësisht nga lumenj,
ne veringa lumi Shkumbin,
dhe në jug nga lumi Devoll,
të cilët përbëjn
edhe kufirin natyror me
zonat e tjera.
Numri i madh i liqeneve përbën elementin më të rëndësishëm për të cilin njihet
zona. Liqenet përbëjn 3% të territorit të përgjithshëm të Dumres. Ata janë të shtrirë
përgjithësisht në mënyrë homogjene në të gjithë tërritorin, edhe pse numëri më i madh
dhe shtrirjen më të madhe e përbën pjesa veri- përëndimore. Ndër më ë rëndësishmit
dallohen liqeni i Çestijes me sipërfaqe 9.7 km², Seferaj 8.7 km²dhe liqeni i Merhojes me
një sipërfaqe prej 6.5 km². Liqenet më të thellë janë ai i Merhojes me 61 metra thellësi, i
ndjekur nga liqeni i Përraskës 52 metra thellësi, dhe ai i Çerragës me 29 metra thellësi.

4. Klima
Në stinën e verës temperatura mund te arrij deri ne 44 grade celsius, ndërsa dimri është
përgjithësisht i butë me temperatura të ngrohta. Arsyeja kryesore e nje klime të tillë
është si rezultat i formimit karstik i te gjithë zones. Territori i Dumres ka klime
mesëdhetare, me mungesë shiu gjatë stinës së verës dhe thatësira, dhe shira të
dëndura gjatë stinës së dimërit. Thatësirat përbëjnë një ndër problemet kryesore për të
gjithë zonën edhe pse burimet dhe sasia e ujërave të pranishme përgjat territorit është e
mirë ne raport me sipërfaqen e tokës. Masat ajërore më të pranishme janë kryesisht
lindje-përëndim dhë anasjelltas. Dumreja shfaqet si një barrier mbrojtëse ndaj rrymave
të ngrohta që gjatë stinës së verës vijna nga detiAdriatik , ashtu si edhe ndaj rrymave të
ftohta dimërore me prejardhje nga lindja, pra nga brendësia e vendit.
Hidrografia
Në veri Dumreja kufizohet me lumin Shkumbin, që është një ndër vijat ujore më me rëndësi te
vendit. Në jug të Dumres kalon lumi Devoll, arterie tjeter shumë e rëndësishme për gjithë rajonin
e Shipëris së mesme e më gjërë. Në zonën e Dumres ndodhen gjithashtu edhe dy degë të vogla që
derdhen ne lumin Shkumbin, me ujë vetëm gjatë stinës së dimrit, përroi i Banëlyçit i gjatë afro 8.5
km, dhe përroi i Papërrit me gjatësi afro 7 km. Liqenet e Dumresë përbejn pothuajse 3% të territorit
të saj, edeh pse një pjesë e të cilëve thahet gjatë stinës së verës nga temperaturat e nxehta edhe
nga përdorimi ujit per vaditje të tokave.

5. Liqenet
 Liqeni I Belshit
 Liqeni I Merhojes
 Liqeni I kashtes
 Liqeni I Cesties
Flora dhe fauna
Bimësia e Dumres është mjaft e varfër, me përjashtim të disa zonave të
komunës Grekan në të cilën egzistojnë akoma sipërfaqe pyjore. Drurët kryesor qe janë
tipik të kesaj zone janë pishat, kryesisht në fshatin Rrasë dhe Cerragë; plepi i
shpërndarë pothuajse në të gjithë territorin edhe shelgu në afërsi të liqeneve.
Përpara luftës ë dytë botërore pothuajse e gjithë zona e Dumres ishte e mbuluar nga
pyjet, ku mbizotëronte druri i dushkut. Nga vitet 1950 deri ne 1970 u ndërmor një proces
i gjërë i shpyllëzimit të zonës. Territori i i Dumres trasformohet pothuajse i tëri në toka
bujqësore, ndërsa sasia e dunjëvë të prerë u shfrytëzua për ndërtimin e hekurudhave
në të gjithë vendin. Në vitet e fundit një pjes e mirë e territorit po rigjen gjelbërimin e
munguar keto 50 vjet pasi një pjes e territorit po ri-mbillet me vreshta ullinjsh e rrushi.

6. Territori
Territori i zonës së Dumres është i përbër kryesisht nga kodra te ulëta e 3% të
sipërfaqes e përbëjnë liqenet. E gjithë sipërfaqja ka një lartësi mesatare 150 deri në 200
metra mbi nivelin e detit. Pika më e lartë e zonës është kodra e Gradishtës. Urbanistika
e zonës së Dumres është ë përbëe kryesisht nga vendbanime që zakonisht koinçidojnë
me kryeqëndrat e zonës por edhe me fshatra të vegjël që janë ndërtuar kohët e fundit.
Në disa zona dallohen edhe shtëpi ose grupe shtëpish të ndërtuara vitet e fundit.
Shtëpit e ndërtuara kanë ngjashmëri me njëra-tjetrën, nga të cilat mbizotërojnë shtëpitë
me një ose dy kate. Ashtu si i gjithë territoti i Shqipërise, edhe zona e Dumres ka
pësuar ndryshime nga ndarja e tokës në pjesë tepër të vogla, fakt ky që ka ndikuar ne
ndërtimin e zgjerimin e paprogramuar të qëndrave te banuara.

7. Ekonomia
Deri në prag të luftës ë dytë botërore, mungesa e zonave urbane dhe mbulimi i të gjithë
zonës me pyje e kullota, e kishte bër Dumren një ndër pjesët me të rëndësishmë të
vendit për rritjen e bagëtive. Pas viteve 50, filloi kultivimi i grurit, misrit edhe duhanit, po
ashtu edhe mbjellja e një pjese te konsiderueshme ne vreshta rrushi.
Përveç aktiviteteve bujqësore, ne Dumre ndodhen edeh sasi të mëdha gazi dhe nafte.
Deri në fund të viteve 90 funksiononin edhe miniera të rëndësishme, ajoe Trojësit edhe
miniera e Gradishtës. Në vitin 2008 në zonën e Dumres u kryen kërkime per gas nga
firma italiane AIPA, e cila arriti në konkluzione pozitive përsa i perket rezervave te
nëndheshme. Tjetër aktivitet i rëndësishëm ekonomik për banorët e Dumres
është peshkimi. Llojët më të rëndësishëm të peshkut janë trota, krapi natural dhe
artificial dhe ngjala. Tregjet kryesorë për shitjen e peshkut janë qyteti iElbasanit, qyteti
i Peqinit, qyteza e Cërrikut, por edhe vet komunat e zonës. Aktivitetet ekonomike
përbëhen kryesisht nga firma të vogla, kryesisht familjare. Duke filluar nga viti 2005,
është rritur ndjeshëm mbjellja e ullinjve, falë
mbeshtetjes së programeve qeveritare edhe nga
fondet e Bankës Botërore. Ky proçes ka bër të
mundur hapjen e vendeve të reja të punës edhe
krijimit e disa punishteve te përpunit të vajit të
ullirit.
Vendetme interes kulturor e natyror
Karakteristika kryesore me interes turistik e zonës së Dumres janë liqenet e shumtë qe
popullojnë territorin, por edhe zonat e banuara që shtrihen përreth liqeneve. Për bukurin
e tyre mund të dallohen, liqeni i Belshit, me sipërfaqe 26.8 hektarë, me thellësi
makisamale prej 18 metrash. Gjithashtu liqeni Seferaj, 87.5 hektarë dhe thellësi
maksimale 20.8 metra, që është edhe liqeni më i madh i zonës së Dumres. Nje tjetër
liqen me rëndësi të veçantë për zonën është liqeni i Merhojës, i dalluar për kaltërsin e
ujit, me sipërfaqe 65.5 hektare dhe me 61 metra thellësi. Vënde të tjera me interes të
veçante mund te dallohet, ne Bashkin e Belshit kodra e Gradishtës, e quajtur ndryshe
edhe “Mali Gradishtë”, ku mund të vërehen akoma muret antike të qytetit të vjetër.

8. Tokatbujqesore dhe jobujqesore
Në zonën e Dumresë predominojnë toka me
pjellori të mesme dhe pak me pjellori të
lartë.
Fushore 30 %
Kodrinore 70 %
Zona e Dumresë ka një sipërfaqe toke prej
21 760 ha gjithsej
Tokat e zonës janë të
pasura kryesisht me
potas dhe mesatarisht
me azot dhe fosfor.
Tokat janë të tipit të
“hijta kafe livadhore”
dhe “livadhore të hijta
kafe”.
Zona e Dumresë është
një zonë me kushte të
përshtatshme
klimatiko-tokësore për
kultivimin e shumë
kulturave bujqësore,
veçanërisht të drithrave
të bukës, duhanit
perimeve, hardhisë dhe
pemëve frutore. Toka që
disponojnë sot fermeret
është marrë sipas ligjit
7501 në vitin 1991 dhe
sot mbi të janë bërë
shumë investime si
mbjellje vreshta me
rrush, me ullij dhe
pemë frutore etj. Në
këtë zonë mbarshtohen
dhe bagëti të trasha, të
imta, pula dhe derra.

9. Konkluzoinet
Me ane te kesaj detyre dalne perfundimin se Dumreja eshte nje vend me resurse te shumta
natyrore si:
 Gipset
 Gelqeroret
 Liqenet si :
1. Belshit
2. Merhojes
3. Cestijanit
4. Kashtes
 Puset e naftes
 Gaz
 Dolomite
Nepermjet ketyre rezultateve dal ne perfundimin se Dumreja ka potencial per zhvillim
ekonomik por dhe kulturor ne te njejten kohe. Gjithashtu mund te them qe siperfaqet e medha
te tokave ujqesore mundesojne rritjen dhe me peshe ne rritjen ekonomike. Dumreja ka 21760
ha toke dhe keto jane te pasura me potas dhe mesatarisht me azot dhe fosfor. 30% e tokes
eshte fushore dhe 70% toke kodrinore. Tokat jane te hijta dhe te hijta livadhore. Keto tok kane
klime te pershtatshme per zhvillimin e disa kulturave bujqesore si hardhija, bimeve frutore dhe
duhanit qe perben kulturen baze bujqesore te zones.
Rekomandime
Persa I perket Zones se Dumrese eshte nje zone me pasuri te shumta natyrore sic e permendem
edhe ne perfundim te kesaj deture kursi, por nje gje e rendesishme eshte kushtimi vemendjes
ketyre resurseve dhe perdorimi I tyre, pra venia ne pune e tyre dhe kujdesi per ti punuar ato ne
menyren e duhur dhe me rracionalitet. Kjo duhet te realizohet si nga ana e banoreve te cilet
marrin persiper bisnese me ne qender keto resurse, por dhe nga ana e pushtetit Vendor I cili
duhet te marre me shume masa per perdorimin dhe promovimin e tyre sepse ne ketemenyre
do te kemi dhe nje rritje dhe zhvillim ekonomik te zones.
Literatura
 Bashkia Belsh
 “Dumrea dhe qyteti I Belshit” Shefqet Hysa
 Bujar Hysa

10.  Interneti