Traballo de investigación sobre o reinado de Isabel II (1833-1868). Primeira etapa de rexencia de María Cristina. Rexencia de Espartero. Reinado de Isabel II.

1. O REINADO DE ISABEL II (1833- 1868)
En 1830, Fernando VII fixo pública a Pragmática Sanción, pola que se
permite reinar ás mulleres, aínda que con preferencia masculina. Desta
maneira, o seu tío, Carlos, vese privado do trono. Á morte do rei, Isabel, unha
nena de tres anos, é proclamada raíña, ocupándose da rexencia ou nai María
Cristina.
Isabel II foi raíña de España. Naceu o 10 de outubro de 1830 en Madrid. Filla
de Fernando VII e da súa cuarta esposa, María Cristina. Aínda non cumprira
os tres anos de idade cando morreu o seu pai, o cal, por testamento, deixaba, á
súa esposa María Cristina, a titoría das súas fillas, a rexencia e o Goberno da
monarquía ata que a súa filla Isabel cumprise dezaoito anos de idade; tamén
deixou nomeado un consello de goberno, para que a aconsellase. O 3 de
outubro de 1833, empezou a guerra carlista que durou sete anos. Inglaterra,
Francia e Portugal recoñeceron enseguida á raíña Isabel II; pero non así o
papa Gregorio XVI (1831-1846) nin os países do norte. Un decreto, de data 30
de novembro de 1833, acabou coa división territorial que había en España
desde 1802, e dividiu o territorio español en 49 provincias, entre as cales, as
illas Canarias eran unha soa provincia.
A Guerra Carlista
O carlismo desenvolveuse fundamentalmente nas rexións forais (País Vasco,
Navarra, baixo Ebro e Cataluña) e tivo un apoio fundamentalmente
eclesiástico e campesiño, aos que se sumaron algúns sectores da aristocracia e
o exército. Con todo, a maioría dos grupos sociais aspiraban a un sistema
liberal e apoiaron a María Cristina, que debeu apoiarse no liberalismo para
defender os intereses liberais. A guerra acabou co triunfo dos liberais en 1839
e selouse no Abrazo de Vergara entre os xenerais Espartero (liberal) e Maroto
(carlista).

2. A rexencia de María Cristina (1833-1840)
Nesta etapa, o liberalismo español atópase dividido en liberais moderados
(partidarios de reforzar a figura do rei e de reformas limitadas) e progresistas
(defende unha profunda política de reformas). María Cristina deu o poder aos
liberais moderados aínda que, ante as protestas populares e o pronunciamento
militar de La Granja, viuse obrigada a entregar o goberno aos progresistas.
Nos anos seguintes leva a cabo a desamortización de Mendizábal (1836). A
desamortización consistiu en desvincular aquelas terras que se atopaban
ligadas á nobreza, ó clero e ós municipios, permitindo a súa venda ou
repartimento. Desta maneira, pretendíase evitar que os antigos estamentos
monopolizaran o poder económico e dotar de terras ao campesiñado carente
dela, á vez que se propiciaba unha explotación máis adecuada do campo
español. Redáctase tamén unha nova Constitución (1837), que establecía a
soberanía nacional como principio fundamental, o recoñecemento dun amplo
conxunto de dereitos para os cidadáns, a división de poderes e o sufraxio
censitario. Tratouse dunha constitución non tan avanzada como a de Cádiz,
pero que se concibía como un punto intermedio entre moderados e
progresistas.
A rexencia de Espartero (1840-1843)
En 1840, María Cristina debeu dimitir e exiliarse a Francia debido a
enfrontamentos cos progresistas. Neses momentos, faise cargo da rexencia
Espartero, que gobernou de forma autoritaria. Isto fixo que moderados e
progresistas se unisen baixo a figura do xeneral Narváez para dirixir un
pronunciamento contra o rexente, que lle obrigou a dimitir.

3. O reinado de Isabel II
Unha vez decretada a maioría de idade de Isabel comeza o seu reinado, no que
se poden distinguir varias etapas:
a) A década moderada (1844-1854). Isabel manda formar goberno ao
xeneral Narváez, polo que esta etapa virá marcada polo liberalismo
moderado. Destaca a redacción da Constitución de 1845, na que se
establece a soberanía compartida entre a Coroa e as Cortes, sufraxio
restrinxido aos máis ricos, restrinxe a liberdade de prensa, establece
Cortes bicamerales e establece a confesionalidad católica do Estado
español, feito este último reforzado pola firma dun Concordato coa
Santa Sé en 1851, polo que esta recoñece a desamortización e o
“Padroado Rexio” (dereito do Estado para elixir os candidatos a bispos
para as sedes vacantes), mentres que España concede a protección do
poder á Iglesia, a confesionalidad do Estado e a intervención
eclesiástica en educación. Realízanse tamén unha serie de reformas
administrativas, como a creación do Banco de España e da Garda Civil
(1844). Neste período, de predominio moderado, experiméntanse
divisións dentro dos progresistas, dos que se escindiu o Partido
Demócrata, que esixía o sufraxio universal, e os republicanos,
favorables á proclamación dunha república.
b) O Bienio Progresista (1854-1856). En 1854 ten lugar un
pronunciamento en Vicálvaro dirixido por Leopoldo O’ Donnell, que
establece un novo goberno progresista. Durante esta etapa redáctase un
novo texto constitucional que non chegou a ser promulgado, realízase
unha nova desamortización (Desamortización de Madoz, 1855) e
apróbase a Lei de Ferrocarrís, que permitiu a construción da rede de
ferrocarrís en España. Con todo, a situación social do país segue sendo
precaria por mor da grave crise económica, os elevados impostos e a

4. subida do prezo dos alimentos.
c) A crise da monarquía isabelina (1856-1868). Este período estivo
presidido pola inestabilidade política. O xeneral Narváez toma de novo
as rendas do goberno, mentres que O’ Donnell crea un novo partido, a
Unión Liberal; durante este período ambos van alternarse o poder,
quedando os progresistas fóra do mesmo. A actuación autoritaria dos
sucesivos gobernos acentuou a oposición ao réxime de Isabel. En 1866,
progresistas e demócratas asinan o Pacto de Ostende (Bélxica) no que
planean o destronamento de Isabel II e a convocatoria de Cortes
Constituíntes mediante sufraxio universal.
Para setembro de 1868, xa estaba preparado o pronunciamento; Prim
viaxou desde Londres a Xibraltar, logo foi a Cádiz, onde chegaron
tamén os xenerais que estaban desterrados en Canarias; entón, o 18 de
setembro de 1868, en Cádiz, a escuadra española iniciou o
pronunciamento ao berro de: “Viva España con honra!” Esta rebelión
estendeuse rapidamente a outras provincias: Málaga, Sevilla, Almería,
etc.; a revolución (chamada “a Gloriosa”) triunfara. A raíña Isabel II foi
destronada e expulsada de España o día 27 dese mesmo mes, e, o 30,
atravesou a fronteira con rumbo a París, onde fixou a súa residencia e
pasou o resto da súa vida. Do seu matrimonio con Francisco de Asís,
tivo varias fillas e ao seu fillo Alfonso, no cal abdicou o 25 de xuño de
1870. Isabel II morreu o 9 de abril de 1904. No seu reinado, fundouse a
Escola de Enxeñeiros de Montes, construíuse o Teatro Real e
comezouse a Canle que leva o nome de Isabel II.
VALORACION E CRITICA DO SEU REINADO

5. Isabel II de España foi a raíña máis difamada do seu tempo, tanto
dentro como fóra do país, debido ás súas numerosas relacións
extramatrimoniais e á súa concepción da política como un casarío
adaptado ás súas fobias e filias persoais. Só o paso dos anos permitiu
calibrar cantos erros do seu caótico reinado e da súa abrupta saída do
país durante a Revolución Gloriosa (1868) poden achacárselle
directamente a ela e cantos á irresponsabilidade duns cortesáns e uns
líderes políticos que, en palabras da raíña, ían apagándolle a luz no
labirinto da súa vida.
Herdeira con tres anos, maior de idade con trece, sen educación formal
desde entón, casada aos dezaseis e no exilio con só trinta e oito anos...
Todo na vida da Raíña Isabel foi demasiado rápido, fóra da súa
longuísima estancia no exilio parisino. Alí, coas augas máis acougadas,
recibiu a visita dun dos mellores cronistas na historia de España, Benito
Pérez Galdós, que celebrou coa Raíña deposta unha entrevista en 1902
por mediación do embaixador español en Francia. Galdós utilizou este
valioso material para a construción de « Narváez» e «Vodas reais» dos
seus Episodios Nacionais, así como para unha reportaxe, publicado no
diario «O Liberal» o 12 de abril de 1904, a modo de necrolóxica dunha
raíña que á súa morte seguía sendo unha descoñecida para os españois,
a pesar de todas as lendas e calumnias que se contaban sobre ela.
O escritor, que destacou o agradable que foi a conversación, realizou un
perfil moi eloxioso sobre a Isabel que achara no palacio da Avenida
Kleber: «Foi xenerosa, esqueceu as inxurias, fixo todo o ben que puido
na concesión de mercés e beneficios materiais, revelouse por un
altruísmo desenfreado, e levaba no fondo do seu espírito un xerme de
compaixón impulsiva en certo xeito relacionado coa idea socialista,
porque del procedía o seu afán de repartir todos os bens de que podía
dispoñer e de acudir onde queira que unha necesidade grande ou
pequena chamábaa...».
«Contareiche moitas cousas, moitas, unhas para que as escribas…,
outras para que as saibas». Autocrítica «Eu teño todos os defectos da
miña raza, recoñézoo; pero tamén algunha das súas virtudes». «Sei que
o fixen moi mal; non quero nin debo rebelarme contra as críticas
acerbas do meu reinado… Pero non foi miña toda a culpa; non foi
miña…».

6. BIBLIOGRAFIA:
www.eraselahistoria2.es.
www.historiasiglo20.org
www.abc.es
www.historiaespana.es