Γέννηση - Βάπτιση

1. ΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ ΒΑΠΤΙΣΗ
ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Χρύσα Ψαράκη
Β΄4
Ιστορία
1

2. ΓΕΝΝΗΣΗ
Η γέννηση ενός παιδιού έφερνε χαρά στη βυζαντινή οικογένεια, ιδιαίτερα στην
περίπτωση που ήταν αγόρι, επειδή αυτό θα συνέχιζε το όνομα της οικογένειας και
θα βοηθούσε τον άνδρα στις δουλειές του. Μεγάλη χαρά έδινε η γέννηση αγοριού
από τη βασίλισσα γιατί σήμαινε τη διαδοχή, γι’ αυτό και γιορτάζονταν με μεγάλες
εκδηλώσεις., και ολοκλήρωνε το γάμο του ζευγαριού. Χαρακτηριστικό είναι ότι
όταν ένα ζευγάρι δεν μπορούσε να αποκτήσει παιδιά αντιμετώπιζε το γεγονός ως
αποτέλεσμα τιμωρίας από το Θεό.
2

3. ΓΕΝΝΗΣΗ
Η γέννα, αν και αποτελεί, ένα απόλυτα φυσιολογικό φαινόμενο, έκρυβε αρκετούς
κινδύνους εκείνη την εποχή τόσο για τη μητέρα όσο και για το παιδί. Ίσως γι’ αυτό
οι ετοιμόγεννες, λίγο πριν τη γέννα εξομολογούνταν ενώ ταυτόχρονα ζητούσαν
βοήθεια από μάντεις και αστρολόγους. Οι γυναίκες θεωρούνταν υπεύθυνες για τη
γονιμότητα του ζευγαριού, ο γάμος και η τεκνοποίηση ισοδυναμούσαν με την
επιτέλεση της κοινωνικής τους αποστολής και με καταξίωση.
Η στείρα γυναίκα χαρακτηριζόταν ως ανάξια και πολλές φορές αντιμετωπιζόταν
υποτιμητικά από την κοινωνία και το σύζυγό της. Για να αποφύγουν τη
μειονεκτική αυτή θέση πολλές γυναίκες κατέφευγαν σε φάρμακα για τη σύλληψη
παιδιού, τα οποία μπορεί να προκαλούσαν βλάβη ή και το θάνατό τους, ή ακόμα
και σε ξόρκια.
3

4. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΓΕΝΝΗΣΗΣ
Οι γυναίκες γεννούσαν κατά κανόνα στο σπίτι τους με τη βοήθεια κάποιας μαίας.
Μόνο όταν παρουσιάζονταν επιπλοκές καλούσαν το γιατρό για να προχωρήσει σε
κάποια επέμβαση προκειμένου να σωθεί η ζωή της μητέρας ή του παιδιού.
Προκειμένου να διευκολυνθεί ο τοκετός οι γυναίκες γεννούσαν είτε ξαπλωμένες
σε κρεβάτι, όπως δηλαδή συνηθίζεται στις μέρες μας είτε καθιστές σε δίφρο
(σκαμνί), ή ακόμα και όρθιες στηριζόμενες στους ώμους γυναικών. Η αποκοπή του
πλακούντα και του ομφάλιου λώρου του βρέφους γινόταν από τη μαία, που
αναλάμβανε ακόμα τον έλεγχο της σωματικής του ακεραιότητας και των αισθήσεών
του. Στη συνέχεια έπλενε το βρέφος σε χλιαρό αλατισμένο νερό και το τύλιγε με
υφασμάτινες λωρίδες (σπάργανα) για να κρατηθεί ζεστό και προστατευμένο.
4

5. ΒΑΠΤΙΣΗ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ
ΚΑΤΩΤΕΡΗΣ ΤΑΞΗΣ
Πριν την επικράτηση του χριστιανισμού οι Χριστιανοί βαπτίζονταν ενήλικες,
συνήθως σε μέρη με τρεχούμενο νερό, όπως λίμνες, ποτάμια ή στη θάλασσα.
Εξαιτίας όμως του υψηλού ποσοστού παιδικής θνησιμότητας στο Βυζάντιο
επικράτησε τελικά η βάπτιση να πραγματοποιείται σε βρεφική ή νηπιακή ηλικία.
Όσο για τους χώρους όπου πραγματοποιούνταν το μυστήριο, από τον 3ο αιώνα
τελούνταν σε έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο της εκκλησίας γνωστό ως
βαπτιστήριο , που αργότερα αντικαθίσταται από τις γνωστές κολυμβήθρες.
5

6. ΒΑΠΤΙΣΗ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ
ΚΑΤΩΤΕΡΗΣ ΤΑΞΗΣ
Οι βαπτίσεις επικράτησε να τελούνται στους μεγάλους ναούς κάθε πόλης, τους
«καθολικούς» ναούς, από ιερείς ή, σε περίπτωση αεροβαπτισμού (βάπτιση στον
αέρα επειδή το μωρό είναι ετοιμοθάνατο), από διακόνους, μοναχούς ή ακόμα και
απλούς πολίτες.
Ο ανάδοχος, που έπρεπε να είναι ορθόδοξος, συνηθιζόταν να προσφέρει δώρα στο
μωρό ανάλογα με την κοινωνική του θέση και την οικονομική του κατάσταση.
Κατά τη διάρκεια της βάπτισης δινόταν και το όνομα του παιδιού. Οι γονείς
προτιμούσαν να δίνουν στα παιδιά τους το όνομα των παππούδων ή συγγενών που
είχαν πεθάνει. Εκείνα τα χρόνια όμως πρώτο λόγο στην επιλογή του ονόματος
είχε ο ανάδοχος.
6

7. ΒΑΠΤΙΣΗ ΣΤΑ
ΒΑΣΙΛΟΠΑΙΔΑ
Αντίστοιχα έθιμα ακολουθούνταν και στη βάπτιση των βασιλοπαίδων που
πραγματοποιούνταν είτε λίγες μόνο μέρες μετά τη γέννηση του μωρού ή σαράντα
μέρες μετά από τη γέννησή του. Η βάπτιση γινόταν κατά κανόνα από τον
Πατριάρχη στο ναό της Αγίας Σοφίας. Μετά την τελετή ακολουθούσε πομπή για να
οδηγηθεί το βρέφος από το ναό στα βασιλικά διαμερίσματα των ανακτόρων, κατά τη
διάρκεια της οποίας μοιράζονταν χρήματα στο λαό που είχε συγκεντρωθεί στους
δρόμους και επευφημούσε το γεγονός.
7

8. ΠΗΓΕΣ
 http://exploringbyzantium.gr/EKBMM/Page?name=ypomeleti&i
d=7&sub=125&lang=gr&level=1
 http://exploringbyzantium.gr/EKBMM/Page?name=ypomeleti&l
ang=gr&id=7&sub=306&level=1
 http://vizantinaistorika.blogspot.gr/2014/03/h.html
8