Η επίγεια οικογένεια του Ιησού Χριστού

Η ΕΠΙΓΕΙΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ
ΧΡΙΣΤΟΥ
13/12/2015 1Νικήτας Βουγιουκλής

13/12/2015 Νικήτας Βουγιουκλής 2
• Κάποιοι Φίλοι με ρωτούν γιατί ασχολούμαι με αυτά τα πονήματα. Η απάντηση είναι απλή.
Προσπαθώ να καλύψω τα κενά που έχω στις γνώσεις μου πάνω σε θέματα για τα οποία έχω
περιέργεια και ενδιαφέρον. Επομένως μπορεί κάποιος να πει ότι γράφω για θέματα τα οποίa
δεν ήξερα τίποτα γι’ αυτά η θέματα τα οποία προσπαθώ να φέρω στη μνήμη μου ξανά.
• Επειδή πάντα εύρισκα σαν πιο αποτελεσματικό τρόπο μάθησης τη γραφή, για το λόγο αυτό
κρατώ σημειώσεις από ότι διαβάζω (cut & paste) τα οποία και μεταφέρω σε μορφή Power Point
Presentation. Επομένως δεν κάνω πρωτογενή έρευνα αλλά παρουσιάζω μόνο, σε κάποια
οργανωμένη μορφή, τις πληροφορίες που αντλώ από τις πηγές μου τις οποίες καμιά φορά
εμπλουτίζω με videos η ακόμα και με μουσική.
• Ελπίζοντας ότι κάποιοι από τους φίλους μου θα έχουν το ίδιο ενδιαφέρον μάθησης, τα διανέμω
σε αυτούς πιστεύοντας ότι στη χειρότερη περίπτωση θα τους βάλω στο κόπο να κάνουν ένα
DELETΕ.
MΦΧ
ΝΙΚΗΤΑΣ
nvougiouklis@yahoo.com
Γιατί ?

• Γιατί ? 2
• Εισαγωγή 4
• Οι Πρόγονοι της Παναγίας 10
• Η ζωή της Παναγίας 14
• Η ζωή του Ιωσήφ 32
• Ήταν παντρεμένος ο Ιησούς ? 39
• Οι Αδελφοί και Αδελφές του Ιησού 55
• Θείοι, Θείες 64
• Εξάδελφοι 66
• Γενεαλογικό δένδρο Ιησού Χριστού 69
• Σχετικά 71
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

• ΤΙ ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ για την άμεση οικογένεια του
Ιησού, εκείνους με τους οποίους έζησε μέχρι το
βάφτισμά του, κατά τα πρώτα 30 χρόνια της
ζωής του στη γη;
• Τι μας λένε οι αφηγήσεις των Ευαγγελίων αλλά
και των μη ενδιάθηκων και απόκρυφων
κειμένων που υπάρχουν για την οικογένεια του;
– Σημείωση: Τα κανονικά βιβλία της Αγίας Γραφής
λέγονται και «ενδιάθετα» ή «ενδιάθηκα», γιατί
περιλαμβάνονται στην Διαθήκη. Λέγονται ακόμη και
«γνήσια».
• Ο Ιωσήφ, ο θετός του πατέρας, ήταν ξυλουργός
στο επάγγελμα. Αυτό απαιτούσε κοπιαστική
χειρωνακτική εργασία, η οποία περιλάμβανε
συχνά την κοπή δέντρων για ξυλεία.
• Όταν ο Ιησούς μεγάλωσε έγινε ξυλουργός, όπως
ο θετός του πατέρας. Ο Ιησούς Χριστός,
γεννήθηκε λοιπόν ανάμεσα στους ταπεινούς,
ανάμεσα σε άτομα που έπρεπε να εργάζονται
σκληρά για τα προς το ζην.
• «Αν και [ο Ιησούς] ήταν πλούσιος» ως ισχυρό
πνευματικό πλάσμα στον ουρανό, η Αγία Γραφή
λέει ότι «έγινε φτωχός» για χάρη μας. Πήρε
κατώτερη θέση ως άνθρωπος και μεγάλωσε σε
μια οικογένεια κοινών ανθρώπων.
• Αν και ο Ιησούς προερχόταν από ταπεινή
οικογένεια έχαιρε όμως μεγάλης εκτίμησης
από τον κόσμο λόγω των διδασκαλιών του, των
ελκυστικών του ιδιοτήτων και των θαυμαστών
του πράξεων.
• Στο πόνημα αυτό θα στρέψουμε την προσοχή
μας σε διάφορα μέλη της οικογένειας του Ιησού
και ας δούμε τι πληροφορίες μπορούμε να
ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ

βρούμε στη Καινή Διαθήκη αλλά και στα
αποκαλούμενα ως «απόκρυφα» κείμενα, όπως
το πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου.
• Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι μια και η Καινή
Διαθήκη ασχολείται κυρίως με τον Ιησού αυτό
έχει σαν αποτέλεσμα να μην υπάρχουν αρκετές
πληροφορίες για τα άλλα μέλη της ανθρώπινης
οικογενείας του Ιησού.
• Ως εκ τούτου οι πληροφορίες που βρίσκονται
στα μη ενδιάθηκα αλλά και απόκρυφα κείμενα
είναι μοναδικές και σημαντικές .
• Απόκρυφα κείμενα ή απόκρυφα ευαγγέλια
ονομάζονται τα βιβλία που έγραψαν διάφορες
αιρετικές ομάδες κατά μίμηση των χριστιανικών
τεσσάρων ευαγγελίων, αλλά τα κρατούσαν
κρυφά και τα διάβαζαν μόνο οι οπαδοί τους.
• Tα κείμενα που αναφέρονται στα μέλη της
οικογενείας του Ιησού , που ανήκαν σε
χριστιανούς, δεν περιέχουν αιρετικές
διδασκαλίες, κυκλοφορούσαν φανερά και
επιτρεπόταν να τα διαβάσουν όλοι και άρα δεν
είναι εξ’ ορισμού απόκρυφα.
• Το ιερόν ΠΗΔΑΛΙΟ της εκκλησίας μας, αναφέρει
ότι ο χωρισμός κανονικών και μη κανονικών ή
απόκρυφων όπως συνήθως λέγονται, έγινε με
θεϊκό τρόπο (θείω τρόπω).
• Η αναφορά βρίσκεται στο κάτω δεξί μέρος της
σελίδας 76 και αναφέρει κατά λέξη:
«Η οικουμενική Α΄ σύνοδος διά θαύματος
εγνώρισε τα ενδιάθηκα και κανονικά βιβλία, και
τα απόκρυφα και νόθα των αιρετικών. Bαλούσα
γαρ όλα ομού υποκάτω εις την αγίαν τράπεζαν,
και παρακαλέσασα τον Κύριον, ώ του
ΕΙΣΑΓΩΓΗ

θαύματος! τα μεν κανονικά βιβλία εύρεν επάνω
εις την αγίαν τράπεζαν, τα δε απόκρυφα
υποκάτω.»
– Σημείωση: Το Ιερό Πηδάλιο είναι το βιβλίο που
περιέχει όλους τους έγκυρους Κανόνες της Ορθόδοξης
Εκκλησίας, μαζί με ερμηνεία. Γράφτηκε από τον άγιο
Νικόδημο τον Αγιορείτη.
• Ο τρόπος αυτός του διαχωρισμού των
ενδιαθήκων από τα απόκρυφα και νόθα και τα
αιρετικά βιβλία είναι ένα κανονικό θαύμα που
φαίνεται ότι έγινε παρουσία μεγάλης ομάδας
κληρικών !!!
ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Α’ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΟΙ ΓΟ
OI ΠΡΟΓΟΝΟΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ
ΝΕΙΣ

• Γονείς της Παναγίας είναι οι άγιοι Ιωακείμ και
Άννα. Γονείς της αγίας Άννας ήταν ένα άλλο
άγιο ζευγάρι, ο ιερέας Ματθάν και η Μαριάμ
(παππούς και γιαγιά της Θεοτόκου).
• Πρέπει να σημειωθεί ότι στο ευαγγέλιο του
Ματθαίου ως παππούς του Ιησού και πατέρας
του Ιωσήφ, αναφέρεται ο Ιακώβ ενώ στο
ευαγγέλιο του Λουκά ως παππούς του Ιησού
και πατέρας του Ιωσήφ αναφέρεται ο Ηλί
• Το πως φτάσαμε να γιορτάζουμε ως παππού
και γιαγιά του Ιησού τους Ιωακείμ και Άννα
(κάθε 9 Σεπτεμβρίου), ενώ τα ευαγγέλια των
Λουκά και Ματθαίου θέλουν ως πάππου του
Ιησού τον Ιακώβ ή τον Ηλί παραμένει άγνωστο.
• Ο πατέρας της Άννας ο δίκαιος Ματθάν ήταν
ιερέας του αληθινού Θεού και ανήκε (όπως όλοι
εκείνοι οι άνθρωποι) στη θρησκεία της Παλαιάς
Διαθήκης, τη θρησκεία που είχε τις 10 εντολές
και τους προφήτες και περίμενε τον ερχομό του
Χριστού.
• Ο Ματθάν ήταν απόγονος του αρχαίου βασιλιά,
προφήτη και ποιητή Δαβίδ, που είχε ζήσει
χρόνια πριν.
• Γι’ αυτό το λόγο οι προφήτες έλεγαν πως ο
Χριστός θα είναι «υιός του Δαβίδ», δηλ.
απόγονος του Δαβίδ.
• Γι’ αυτό επίσης ο Χριστός γεννήθηκε στη
Βηθλεέμ, γιατί ήταν η πατρίδα του Δαβίδ.
Ακόμη, οι προφήτες είχαν πει συμβολικά πως
«από τη ρίζα του Ιεσσαί» (του πατέρα του
Δαβίδ) θα βγει μια «ράβδος» που θα ανθίσει
και το άνθος της θα είναι ο Χριστός. Η ράβδος
αυτή είναι βέβαια η Παναγία.
ΟΙ ΠΡΟΓΟΝΟΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ

• Ο Ματθάν και η Μαριάμ απέκτησαν τρεις
κόρες, τη Μαρία, τη Σωβή και την Άννα. Η Σωβή
μεγαλώνοντας έγινε η μητέρα της αγίας
Ελισάβετ, μητέρας του αγίου Ιωάννη του
Προδρόμου, ενώ η Άννα μητέρα της Παναγίας.
– Σημείωση: Η ορθογραφία του ονόματος Σωβή είναι
υπό διερεύνηση.
• Άρα η Παναγία και η Ελισάβετ ήταν πρώτες
ξαδέρφες, Ιησούς και Ιωάννης δεύτερα
ξαδέρφια – όμως δεν είχαν συναντηθεί ποτέ
μέχρι τη βάφτιση του Ιησού από τον Ιωάννη
στον Ιορδάνη, δεδομένου ότι ο Ιωάννης είχε
φύγει στην έρημο από παιδί.
ΒΑΣΙΛΕΥΣ DAVID

• b
ΜΑΤΘΑΝ ΜΑΡΙΑΜ
ΔΑΒΙΔ
ΙΕΣΣΑΙ
ΠΑΝΑΓΙΑ
ΜΑΡΙΑΣΩΒΗ ΑΝΝΑ
ΕΛΙΣΣΑΒΕΤ
ΙΩΑΝΝΗΣ Ο
ΒΑΠΤΙΣΤΗΣ
ΧΡΙΣΤΟΣ
ΙΩΑΚΕΙΜ
ΖΑΧΑΡΙΑΣ
1. Κοινό χρώμα περιγράμματος – Παντρεμένοι
2. Γονείς και τέκνα έχουν το ίδιο χρώμα
γεμίσματος ορθογωνίου
3. 2 Παράλληλες – Διαφορά γενεών
ΕΛΙΑΚΕΙΜ
ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΚΟ ΔΕΝΔΡΟ
ΠΑΝΑΓΙΑΣ
ΙΩΣΗΦ
//

Η ΖΩΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ

• Για τη ζωή της Παναγίας δε βρίσκουμε πολλά
στοιχεία στην Αγία Γραφή. Αυτό συμβαίνει,
γιατί η Αγία Γραφή, και ιδιαίτερα η Καινή
Διαθήκη, μιλάει μόνο για ότι έχει άμεση σχέση
με το έργο του Ιησού Χριστού, τη διδασκαλία,
το θάνατο και την ανάστασή του, και δε δίνει
λεπτομέρειες για άλλα γεγονότα ή άλλα
πρόσωπα, όσο σημαντικά κι αν είναι.
• Έτσι, στα Ευαγγέλια διαβάζουμε λίγα γεγονότα
από τη ζωή της Παναγίας, ενώ οι περισσότερες
πληροφορίες είναι γραμμένες σε άλλα
πρωτοχριστιανικά βιβλία, που διασώζουν
πληροφορίες από την αρχαία παράδοση και την
ιστορική μνήμη των πρώτων χριστιανών.
• Τυπικό παράδειγμα τέτοιων βιβλίων είναι το
λεγόμενο «Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου», που
μιλάει για την οικογένεια, τη γέννηση και τα
παιδικά χρόνια της Παναγίας, και ο «Λόγος του
αγίου Ιωάννου του Θεολόγου περί της
κοιμήσεως της Θεοτόκου», που αναφέρει τα
γεγονότα της κοίμησής Της.
• Ο χαρακτηρισμός «απόκρυφα» δεν ισχύει για
τα κείμενα που αναφέρονται στην Παναγία, και
που ανήκαν στους χριστιανούς διότι δεν
περιείχαν αιρετικές διδασκαλίες,
κυκλοφορούσαν φανερά και επιτρεπόταν να τα
διαβάσουν όλοι.
• Από τις αρχαίες αυτές πηγές μαθαίνουμε τα
εξής:
Γέννηση και Εισόδια
• Ο Ιωακείμ και η Άννα, που ζούσαν στη Ναζαρέτ,
για χρόνια δε μπορούσαν να κάνουν παιδιά.
13/12/2015 Νικήτας Βουγιουκλής Ι 15

H ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥΕΙΣΟΔΙΑ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

• Προσεύχονταν με λύπη και υποσχέθηκαν πως,
αν ο Θεός τους στείλει ένα παιδί, όταν γίνει
τριών ετών θα το αφιερώσουν στο Θεό,
πηγαίνοντάς το στο Ναό του Σολομώντα, στα
Ιεροσόλυμα.
• Ο Θεός άκουγε τις προσευχές τους, αλλά
ανταποκρίθηκε όταν ήταν η κατάλληλη ώρα κι
έτσι, σε μεγάλη ηλικία, λύθηκε η στειρότητα της
αγίας Άννας και το ζευγάρι απέκτησε ένα
κοριτσάκι, τη Μαριάμ. (Να πούμε εδώ ότι το
όνομα είναι Μαριάμ, ενώ εμείς οι Έλληνες το
λέμε «Μαρία»).
• Στην Καινή Διαθήκη, που είναι γραμμένη στα
ελληνικά, η Παναγία ονομάζεται με την ελληνική
μορφή του ονόματός της, Μαρία.
• Σε ηλικία τριών ετών, οι άγιοι πήγαν τη μικρή
Μαρία στο Ναό και όπως είχαν υποσχεθεί στο
Κύριο, την παρέδωσαν στα στοργικά χέρια ενός
άλλου αγίου ιερέα, του Ζαχαρία.
• Ο Ζαχαρίας ήταν ο σύζυγος της Ελισάβετ και
μετά από χρόνια έγινε ο πατέρας του αγίου
Ιωάννη του Προδρόμου. Ο Ζαχαρίας και οι άλλοι
ιερείς έφεραν τη Μαρία στα Άγια των Αγίων,
εκεί όπου μόνο ο αρχιερέας έμπαινε, επειδή
γνώριζαν από το προφητικό τους χάρισμα ότι θα
γίνει ο «αχειροποίητος ναός» που μέσα της θα
σαρκωθεί ο Θεός.
• Το γεγονός αυτό ονομάζεται Εισόδια (είσοδος)
της Θεοτόκου.
Αρραβώνας, ευαγγελισμός, εγκυμοσύνη
• Όταν η Μαρία έγινε περίπου 13 χρονών, ήρθε η
ώρα να φύγει από το Ναό. Οι γονείς της είχαν

κοιμηθεί (πεθάνει) και οι ιερείς του ναού την
αρραβώνιασαν με έναν άλλο άγιο και δίκαιο
άντρα, τον Ιωσήφ, που ήταν μεγαλύτερός της σε
ηλικία και ήδη χήρος από την πρώτη του
σύζυγο, τη Σαλώμη, με την οποία είχε, κατά μία
εκδοχή, αποκτήσει 7 παιδιά, τέσσερις γιους
(Ιάκωβο, Ιούδα – όχι τον προδότη του Χριστού –
Σίμωνα και Ιωσή) και τρεις κόρες, την Εσθήρ, τη
Θάμαρ ή Μάρθα και τη Σαλώμη
• Κατά μία άποψη, ήταν από την αρχή
προγραμματισμένο ο Ιωσήφ να είναι μόνο
προστάτης της Παναγίας και να μη γίνει ποτέ
αληθινός της σύζυγος.
• Ο αρραβώνας έγινε, επειδή, αιώνες πριν, ο
προφήτης Ησαΐας και άλλοι προφήτες είχαν πει
ότι ο Χριστός θα γεννηθεί από μια παρθένο.
• Οι ιερείς λοιπόν, που είχαν προφητικό χάρισμα,
την αρραβώνιασαν για να ξεγελάσουν το
διάβολο, ο οποίος γνώριζε τις προφητείες, αλλά
δε θα υποπτευόταν ότι ο Χριστός θα γεννηθεί
από μια παντρεμένη.
• Ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός συμπληρώνει ότι ο
Χριστός «γεννήθηκε από γυναίκα, για να
ευλογήσει τη γυναίκα· γεννήθηκε από παρθένο,
για να ευλογήσει την παρθενία· και γεννήθηκε
από αρραβωνιασμένη, για να ευλογήσει το
γάμο».
• Μόλις που είχε γίνει ο αρραβώνας, επισκέφτηκε
τη Μαρία ο αρχάγγελος Γαβριήλ. Η επίσκεψή
του εξιστορείται στο 1ο κεφάλαιο του κατά
Λουκά ευαγγελίου και, όπως φαίνεται, ο
ευαγγελιστής Λουκάς την άκουσε από την ίδια
την Παναγία (την οποία γνώρισε προσωπικά και
τη ζωγράφισε).

ΕΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

• Ο άγγελος τη χαιρέτησε και της ανακοίνωσε ότι
ο Θεός τη διάλεξε για να γεννήσει τον υιό του
και Σωτήρα των ανθρώπων.
• Ο άγγελος δεν έδωσε κανένα κρίνο ή τίποτε
άλλο στην Παναγία. Η παράδοση για τον κρίνο
είναι ένας μύθος, που προέκυψε από τους
ζωγραφικούς πίνακες, που απεικόνιζαν τον
ευαγγελισμό στη δυτική Ευρώπη από την εποχή
του Μεσαίωνα. Μόνο της μίλησε.
• Η Μαρία απόρησε και ρώτησε «πώς θα γίνει
αυτό, αφού δε γνωρίζω άντρα;» και ο άγγελος
της εξήγησε πως το Άγιο Πνεύμα θα έρθει σ’
αυτήν και η δύναμη του Θεού θα τη σκεπάσει.
Τότε η Παναγία απάντησε: «Εδώ είμαι, η δούλη
του Κυρίου, ας γίνει σε μένα όπως είπες».
• Είναι σημαντικό ότι ο άγγελος περίμενε μέχρι
να δεχτεί η Παναγία και μόνο τότε έφυγε. Ο
Θεός δεν της επέβαλε το θέλημά Του, αλλά
μόνο όταν εκείνη απάντησε καταφατικά, τότε
έμεινε έγκυος τον Ιησού. Ο Ευαγγελισμός της
Παναγίας γιορτάζεται 25 Μαρτίου, 9 μήνες πριν
τα Χριστούγεννα.
• Είναι γνωστό ότι ο Ιωσήφ λυπήθηκε πολύ, γιατί
νόμιζε πως η Μαρία έμεινε έγκυος από κάποιον
άντρα. Σκεφτόταν μάλιστα να τη διώξει κρυφά,
για να μη γίνει γνωστό και καταδικαστεί σε
θάνατο δια λιθοβολισμού για μοιχεία, κατά το
νόμο της εποχής.
• Τότε του εμφανίστηκε άγγελος και του είπε την
αλήθεια. Αυτό αναφέρεται στο κατά Ματθαίον
ευαγγέλιο, κεφάλαιο 1.
• Η Παναγία, έγκυος, πήγε στην ξαδέρφη της, την
αγία Ελισάβετ, που ήταν κι εκείνη έγκυος στον
Ιωάννη τον Πρόδρομο.

• Τα δύο έμβρυα είχαν τη μόνη πρώιμη
συνάντησή τους μέσα στις μήτρες των αγίων
μητέρων τους. Η Ελισάβετ ένιωσε τη χαρά του
εμβρύου μέσα της και κατάλαβε την αλήθεια
για την Παναγία.
• Το γεγονός το διηγείται το κατά Λουκά
ευαγγέλιο και είναι ιδιαίτερα συγκινητικό.
Η Παναγία και ο Χριστός
• Ο Χριστός γεννήθηκε στη Βηθλεέμ, όπου ο
Ιωσήφ με την οικογένειά του – απόγονος επίσης
του Δαβίδ – είχε πάει να απογραφεί. Οι
λεπτομέρειες είναι γνωστές.
• Μετά το τέλος της απογραφής, η αγία
οικογένεια έμεινε στη Βηθλεέμ τουλάχιστον
ένα δυο μήνες, ίσως και δυο χρόνια, κι έτσι
βλέπουμε, 40 μέρες μετά τη γέννησή του, να
φέρνουν τον Ιησού στα Ιεροσόλυμα (κοντά στη
Βηθλεέμ) για να «σαραντίσει» η Παναγία στο
Ναό, κατά τους θρησκευτικούς κανόνες της
Παλ. Διαθήκης (από αυτή την πράξη της
Παναγίας προέρχεται το σαράντισμα των
σημερινών μανάδων, που ακολουθούν το
παράδειγμά της).
• Αυτό το γεγονός, ονομάζεται η Υπαπαντή και
γιορτάζεται 40 μέρες μετά τα Χριστούγεννα..
• Εκεί συνάντησε τον προφήτη Συμεών, που
προφήτεψε το μέλλον του μικρού Χριστού και
τον πόνο που θα νιώσει η Μητέρα του, όταν θα
τον δει να σταυρώνεται (κατά Λουκά).
• Στη συνέχεια, λόγω της προσκύνησης των

H ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ

Μάγων (που ίσως έγινε δυο χρόνια μετά τη
γέννηση του Χριστού, γιατί οι Μάγοι είπαν στο
βασιλιά Ηρώδη πως έβλεπαν δυο χρόνια το
άστρο στην Ανατολή), ο Ηρώδης προσπάθησε
να σκοτώσει το Χριστό και η αγία οικογένεια
κατέφυγε στην Αίγυπτο.
• Επέστεψε όταν πέθανε ο Ηρώδης ότι ήταν
ασφαλής και έτσι εγκαταστάθηκαν στη
Ναζαρέτ, επειδή στην επαρχία της Ιουδαίας
(όπου βρισκόταν η Βηθλεέμ) βασίλευε ο γιος
του Ηρώδη, ο Αρχέλαος, που ήταν σκληρός και
επικίνδυνος.
• Ο Ιησούς, όταν μεγάλωσε και άρχισε να
διδάσκει, άκουγε τη μητέρα του. Αυτό φαίνεται
από το πρώτο του θαύμα, στο γνωστό γάμο της
Κανά, όπου η Παναγία τον ενημέρωσε ότι το
ζευγάρι δεν είχε κρασί, ελπίζοντας να κάνει
κάτι.
• Ο Ιησούς φάνηκε ότι δεν ήθελε ν’ ανακατευτεί.
Όμως αμέσως μετά, υπακούοντας στη μητέρα
του, μετέτρεψε διακριτικά το νερό σε κρασί και
μάλιστα τόσο καλό, που ο υπεύθυνος για το
κρασί φώναξε το γαμπρό και τον ρώτησε πώς
και φύλαξε το καλύτερο κρασί για το τέλος του
γλεντιού!…
• Πέρασε ο καιρός και η Παναγία ήταν εκεί όταν
σταυρώθηκε ο Χριστός. Στάθηκε θρηνώντας
κάτω απ’ το σταυρό Του, μαζί με τον Ιωάννη, το
μόνο μαθητή που δε φοβήθηκε και δεν
κρύφτηκε εκείνη την ώρα. Και ο Ιησούς της είπε
«να ο γιος σου» και στον Ιωάννη «να η μητέρα
σου» (κατά Ιωάννη).
• Από τότε ο άγιος Ιωάννης πήρε υπό την
προστασία του την Παναγία, σα να ήταν μητέρα
του. (Αυτός ο άγιος Ιωάννης δεν είναι ο
Πρόδρομος, που είχε ήδη σκοτωθεί, αλλά ο

H ΣΤΑΥΡΩΣΗ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ

Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΚΑΙ Ο ΙΗΣΟΥΣ

λεγόμενος «Ιωάννης ο Θεολόγος», που έγραψε
το κατά Ιωάννη ευαγγέλιο, την Αποκάλυψη και
τρεις επιστολές).
Στην ανάσταση του Χριστού και την
Πεντηκοστή
• Κατά τους αγίους διδασκάλους του
χριστιανισμού, η Παναγία ήταν ο πρώτος
άνθρωπος που είδε την ανάσταση του Χριστού.
• Είναι η «άλλη Μαρία», που, μαζί με την αγία
Μαρία τη Μαγδαληνή, καθόταν «απέναντι στον
τάφο» κατά την ταφή του και την άλλη μέρα
(ξημερώματα Κυριακής) ήρθαν να αλείψουν το
σώμα του με μύρα (αρώματα.
• Είδαν τον τάφο άδειο και συνάντησαν τον
αναστημένο Ιησού. Έτσι, στις εικόνες
απεικονίζεται η Παναγία ως μία από τις
μυροφόρες.
• Επίσης, η Παναγία βρισκόταν μαζί με τους
αποστόλους στο σπίτι μιας άλλης αγίας
Μαρίας, της μητέρας του ευαγγελιστή Μάρκου,
όπου περίμεναν το Άγιο Πνεύμα, κατά την
υπόσχεση του Χριστού.
• Δέκα μέρες μετά την ανάληψη του Ιησού (δηλ.
την αποχώρησή του για τον ουρανό) ήρθε το
Άγιο Πνεύμα και φώτισε τους αποστόλους, που
έλαβαν σοφία και θάρρος, αλλά και το χάρισμα
να κάνουν θαύματα, έκαναν το πρώτο δημόσιο
κήρυγμά τους κι έτσι ξεκίνησε ο χριστιανισμός
στην ανθρωπότητα.
• Αυτά περιγράφονται στο βιβλίο «Οι Πράξεις
των Αποστόλων» που το έγραψε ο

ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ

ευαγγελιστής Λουκάς και βρίσκεται στην Καινή
Διαθήκη, μετά τα τέσσερα ευαγγέλια. Το
γεγονός ονομάζεται «Πεντηκοστή» και
γιορτάζεται 50 μέρες μετά το Πάσχα, γιατί τότε
είναι η επέτειός του.
• Μετά την Πεντηκοστή, κατά την παράδοση, οι
απόστολοι προσευχήθηκαν και έριξαν κλήρο ,
για να καθορίσει ο Θεός σε ποια χώρα θα πάει
ο καθένας να διδάξει τους ανθρώπους για το
Χριστό.
• Η Παναγία ζήτησε να συμμετάσχει σ’ αυτή την
πράξη. Ο κλήρος της έδειξε τη χερσόνησο του
Άθωνα και η Παναγία την επισκέφτηκε μ’ ένα
πλοίο.
• Περίπου χίλια χρόνια αργότερα (το 963 μ.Χ.)
χτίστηκε εκεί το πρώτο από 20 μοναστήρια και
ολόκληρος ο Άθως αφιερώθηκε στην Παναγία:
είναι το «Περιβόλι της Παναγίας», δηλ. το Άγιο
Όρος!
• Συχνά αναφερόμαστε στη Παναγία ως παρθένο
η ακόμη αειπαρθένο. Το κλειδί της όλης
συζήτησης περί παρθένιας είναι ότι από τον 2ον
αιώνα και κατόπι ένα ασκητικό ρεύμα που
μπήκε στην Εκκλησία, προερχόμενο από την
Ασία, θεώρησε την αποχή από τον γάμο, την
οποία ονόμασε «παρθενία» σαν μια ανώτερη
ηθική στον άνθρωπο, ενώ τουναντίον τον γάμο
τον θεώρησε σαν ηθική κατωτερότητα.
• Στην επιθυμία τους να τοποθετήσουν σαν
επικεφαλής του Τάγματος τους ένα σπουδαίο
πρόσωπο διάλεξαν τη Μαρία της οποίας η
αειπαρθένια, και μετά τη γέννηση του Ιησού
της προσέδιδε φωτοστέφανο.

• Έτσι, η εσφαλμένη αρχή πάνω στην οποία
στηρίχθηκαν οι άνθρωποι αυτοί (η ηθική
δηλαδή ανωτερότητα της παρθενίας).
παρουσίαζε τη Μαρία σαν αειπάρθενη και για
τον σκοπό αυτό επιζήτησαν με τους διάφορους
θρύλους να χαλκεύσουν χονδροειδείς
αντιθέσεις προς την Ευαγγελική ιστορία, για να
δώσουν στους αδελφούς του Ιησού προέλευση
από άλλη γυναίκα..
• Όμως πολύ διαφορετικά βλέπει τα πράγματα η
Καινή Διαθήκη. Ούτε η αγαμία δίδει ηθική αξία
ούτε ο γάμος ηθική κατωτερότητα.
• Η καθεμιά κατάσταση έχει ιδιαίτερο χάρισμα
από τον Θεό και, καθώς φαίνεται, η Μαρία είχε
και το χάρισμα να γεννήσει οικογένεια, η οποία
τελικά πίστεψε στον Ιησού ύστερα από την
ανάστασή Του, καθώς βλέπομε από το χωρίο
των Πράξεων των Αποστόλων, όπου ήσαν το
υπερώο «η Μαρία μετά των αδελφών του
Ιησού», και την ημέρα της Πεντηκοστής έλαβαν
όλοι τη δωρεά του Αγίου Πνεύματος

Η ΑΝΑΛΗΨΗ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ

ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ

Η ΖΩΗ TOY ΙΩΣΗΦ

Ιωσήφ — Ένας Δίκαιος Άνθρωπος
• Όταν ο Ιωσήφ έμαθε ότι η αρραβωνιαστικιά του
ήταν έγκυος «προτού αυτοί ενωθούν», πρέπει
να ένιωσε διχασμένος ανάμεσα στην αγάπη του
για τη Μαρία και στην απέχθειά του για κάτι
που θα μπορούσε να εκληφθεί ως ανηθικότητα.
• Η όλη κατάσταση συνέτεινε στο ότι είχε
παραβιαστεί το δικαίωμα που κατείχε ως ο
μελλοντικός της σύζυγος. Στις ημέρες του, η
αρραβωνιασμένη γυναίκα θεωρούνταν το ίδιο
όπως η σύζυγος.
• Έπειτα από αρκετή σκέψη, ο Ιωσήφ αποφάσισε
να διαζευχθεί τη Μαρία κρυφά ώστε να
γλιτώσει το λιθοβολισμό ως μοιχαλίδα.
• Κατόπιν εμφανίστηκε ένας άγγελος στον Ιωσήφ
Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΙΩΣΗΦ
Ο ΙΩΣΗΦ

σε όνειρο και του είπε: «Μη φοβηθείς να
πάρεις στο σπίτι τη Μαρία τη σύζυγό σου, γιατί
αυτό που έχει γεννηθεί μέσα σε αυτήν είναι
μέσω αγίου πνεύματος. Αυτή θα γεννήσει γιο,
και πρέπει να καλέσεις το όνομά του Ιησού,
γιατί αυτός θα σώσει το λαό του από τις
αμαρτίες τους».
• Μόλις έλαβε αυτή τη θεϊκή κατεύθυνση, ο
Ιωσήφ ενήργησε ανάλογα και πήρε στο σπίτι τη
Μαρία.
• Με αυτή την απόφαση, εκείνος ο δίκαιος και
πιστός άνθρωπος διαδραμάτισε έναν ρόλο στην
εκπλήρωση των όσων είχε πει ο προφήτης
Ησαΐας : «Δείτε! Η κοπέλα θα μείνει έγκυος και
θα γεννήσει γιο και θα καλέσει το όνομά του
Εμμανουήλ».
• Ο Ιωσήφ ήταν σίγουρα πνευματικός άνθρωπος
ο οποίος εκτιμούσε το προνόμιο του να γίνει ο
θετός πατέρας του Μεσσία, παρά το ότι ο
πρωτότοκος γιος της Μαρίας δεν θα ήταν δικός
του γιος.
• Είναι βασικό θέμα πίστης ότι ο Ιωσήφ δεν είχε
σχέσεις με τη Μαρία μέχρις ότου εκείνη
γέννησε το γιο της.
• Για το νιόπαντρο πλέον ζευγάρι, η αποχή
μπορεί να αποτελούσε πρόκληση, αλλά
προφανώς δεν ήθελαν να δημιουργηθεί
οποιαδήποτε παρανόηση όσον αφορά το ποιος
ήταν ο Πατέρας του μωρού.
• Σε τέσσερις περιπτώσεις, ο Ιωσήφ έλαβε
αγγελική κατεύθυνση σχετικά με την ανατροφή
του θετού του γιου. Τρεις από αυτές τις
περιπτώσεις αφορούσαν το πού έπρεπε να

Ο ΙΩΣΗΦ, Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΚΑΙ Ο ΙΗΣΟΥΣ

Ο ΙΩΣΗΦ ΔΙΔΑΣΚΕΙ ΤΟΝ ΙΗΣΟΥ ΞΥΛΟΥΡΓΙΚΗ

ανατραφεί το αγόρι. Η άμεση συμμόρφωση
ήταν ζωτική για την επιβίωση του παιδιού.
• Σε όλες τις περιπτώσεις, ο Ιωσήφ ενήργησε
χωρίς καθυστέρηση, πηγαίνοντας το μικρό
παιδί πρώτα στην Αίγυπτο και κατόπιν πίσω
στον Ισραήλ. Αυτό προστάτεψε τον μικρό Ιησού
από τη σφαγή των βρεφών που προκάλεσε ο
Ηρώδης.
• Επίσης, η υπακοή του Ιωσήφ είχε ως
αποτέλεσμα την εκπλήρωση προφητειών
σχετικά με τον Μεσσία .
• Ο Ιωσήφ δίδαξε στον Ιησού μια τέχνη ώστε να
μπορεί να συντηρείται. Γι’ αυτό, ο Ιησούς δεν
ήταν γνωστός μόνο ως «ο γιος του ξυλουργού»,
αλλά και ως «ο ξυλουργός».
• Στην περίπτωση, όμως, που καταγράφεται στις
Γραφές ο Ιησούς χωρίστηκε από την ομάδα.
Βρέθηκε στο ναό, όπου άκουγε και ρωτούσε
τους δασκάλους του Νόμου. Αν και ήταν μόλις
12 χρονών, ο Ιησούς επέδειξε μεγάλη σοφία και
γνώση του Λόγου του Θεού. Από αυτό το
περιστατικό, βλέπουμε ότι οι γονείς του Ιησού
πρέπει να τον είχαν διδάξει σωστά.
• Ο Ιωσήφ προφανώς πέθανε κάποιο χρονικό
διάστημα έπειτα από εκείνο το περιστατικό,
εφόσον δεν γίνεται λόγος για αυτόν σε
μετέπειτα αφηγήσεις.

Ο ΙΩΣΗΦ ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΟΥ ΣΕ ΦΥΓΗ ΓΙΑ ΤΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ

ΗΤΑΝ ΠΑΝΤΡΕΜΕΝΟΣ Ο ΙΗΣΟΥΣ ?

• Μπορεί η Αγία Γραφή να μην κάνει άμεση
αναφορά στην οικογενειακή κατάσταση του
Ιησού, αλλά δείχνει ξεκάθαρα ότι δεν ήταν
παντρεμένος. Εξετάστε τα ακόλουθα στοιχεία.
• Η Αγία Γραφή κάνει αναφορές για την
οικογένεια του Ιησού, καθώς και για γυναίκες οι
οποίες τον συνόδευαν στη διακονία του και
ήταν παρούσες στην εκτέλεσή του. Ωστόσο,
πουθενά δεν λέει ότι ο Ιησούς είχε σύζυγο. Η
πιο λογική εξήγηση για αυτό είναι, πολύ απλά,
ότι δεν ήταν παντρεμένος.
• Αναφορικά με όσους δεν παντρεύονται για να
μπορούν να κάνουν περισσότερα στην
υπηρεσία του Θεού, ο Ιησούς είπε στους
μαθητές του: «Αυτός που μπορεί να αφήσει
χώρο για αυτό , την αγαμία, ας αφήσει χώρο
για αυτό». Ο ίδιος έθεσε το υπόδειγμα για
εκείνους που επιλέγουν να μην παντρευτούν
προκειμένου να αφοσιωθούν πληρέστερα στον
Θεό.
• Λίγο πριν πεθάνει, ο Ιησούς ανέθεσε σε κάποιον
τη φροντίδα της μητέρας του. Αν ήταν
παντρεμένος ή είχε παιδιά, ασφαλώς θα είχε
λάβει πρόνοια και για την άμεση οικογένειά
του.
• Η Αγία Γραφή λέει ότι ο Ιησούς είναι υπόδειγμα
για τους συζύγους. Εντούτοις, δεν εννοεί ότι ο
ίδιος είχε σύζυγο, επειδή αναφέρει: «Σύζυγοι,
να αγαπάτε τις γυναίκες σας, όπως και ο
Χριστός αγάπησε την εκκλησία και παρέδωσε
τον εαυτό του για αυτήν».
• Αν ο Ιησούς ήταν παντρεμένος όταν ήταν στη
γη, θα ήταν ο τέλειος σύζυγος. Δεν θα έθετε,
λοιπόν, αυτή τη συμπεριφορά του προς τη
γυναίκα του ως πρότυπο για τους άλλους ?

• Από την άλλη πλευρά υπάρχουν σοβαρές
ενδείξεις και για το αντίθετο , δηλαδή ότι ο
Ιησούς ήταν παντρεμένος και είχε δύο παιδιά.
• Ο καθηγητής θεολογίας στο Tporonto Barrie
Wilson και η συγγραφέας-ιστορικός Simcha
Jacobovici συνέγραψαν από κοινού ένα νέο
βιβλίο με τίτλο « Lost Gospel» με το οποίο
ισχυρίζονται ότι η Μαγδαληνή ήταν σύζυγος
του Ιησού και μητέρα των δύο παιδιών του.
• Οι συγγραφείς του «Lost Gospel» έχουν
βασιστεί στη μετάφραση ενός χειρογράφου με
τίτλο «Ιωσήφ και Ασενέθ» το οποίο
χρονολογείται από τον 6ο αιώνα και
φυλασσόταν στη Βρετανική Βιβλιοθήκη, όπως
επίσης και σε 2 επιστολές χειρόγραφα
• Στο κείμενο αυτό Χριστός είναι ο Ιωσήφ και η
Μαγδαλην ή Ασενέθ. Σύμφωνα με όσα
Barrie Wilson, Ph.D. – Scholar, Educator

Χειρόγραφα 1450 ετών της Βρετανικής Βιβλιοθήκης

υποστηρίζουν, ο Ιησούς παντρεύτηκε τη Μαρία
Μαγδαληνή και έκαναν δύο παιδιά, δεκατρία
χρόνια πριν τη σταύρωση του, χρονική
περίοδος κατά την οποία μεσολάβησε και μια
απόπειρα δολοφονίας της Μαγδαληνής.
• Τα χειρόγραφα που επικαλούνται, είναι
γραμμένα σε συριακή διάλεκτο και βρίσκονταν
στην βιβλιοθήκη για 170 χρόνια. Ουδείς
γνωρίζει γιατί δεν είχαν μεταφραστεί. Η
συριακή είναι μία διάλεκτος της μέσης
αραμαϊκής που ομιλείτο ευρέως στην
Ανατολική Αραβία και εμφανίστηκε τον πρώτο
αιώνα μ.Χ.
• Γραμμένο σε περγαμηνή από επεξεργασμένο
δέρμα ζώων ήταν στα αρχεία της Βρετανικής
Βιβλιοθήκης για περίπου 20 χρόνια.
• Το Βρετανικό Μουσείο είχε αρχικά αγόρασε το
1847 από έναν έμπορο ο οποίος είπε ότι είχε
λάβει από το αρχαίο Μοναστήρι St Μακάριος
στην Αίγυπτο.
• Τα τελευταία 170 χρόνια, το έγγραφο αυτό έχει
κοιταχθεί από μερικούς μελετητές, αλλά είχε
αξιολογηθεί ως μετρίου ενδιαφέροντος.
• Στη συνέχεια, όμως η Simcha Jacobovici, και ο
Barrie Wilson, αποφάσισαν να το μεταφράσουν
και να το μελετήσουν.
• Μετά από έξι χρόνια μελέτης, είναι πεπεισμένοι
ότι έχουν ανακαλύψει το πέμπτο Ευαγγέλιο
που πρέπει να προστεθεί στα υπάρχοντα
τέσσερα τα οποία διηγούνται την ιστορία της
ζωής του Χριστού και λέγεται ότι έχουν γραφτεί
από τους ευαγγελιστές Ματθαίο, Μάρκο,
Λουκά και Ιωάννη, τον 1ο αιώνα μ.Χ.

• Στην ιστορία η Μαρία η Μαγδαληνή έχει μείνει
ως εκδιδόμενη γυναίκα η οποία μετανόησε και
έπλυνε τα πόδια του Ιησού με τα δάκρυα της.
• Από το 1953 τουλάχιστον, όταν ο Καζαντζάκης
στο βιβλίο του "Ο τελευταίος πειρασμός"
αναφέρεται σε αυτήν ως σύζυγο του Ιησού
άρχισε η αμφισβήτηση του τι είναι αληθές και
δίκαιο για τη Μαγδαληνή.
• Την ιδία άποψη με το Καζαντζάκη αποδέχεται
και παρουσιάζει ο Dan Brown στο βιβλίο του
«Κώδικας Ντα Βίντσι» που εκφέρει μάλιστα τη
θεωρία ότι οι Μεροβιγιανοί Γάλλοι βασιλείς
είχαν καταγωγή από τον Χριστό.
• Η Εκκλησία της Αγγλίας αναφερόμενη στο
βιβλίο «Lost Gospel» απάντησε ότι το έργο έχει
κοινά με το βιβλίο του Νταν Μπράουν και δεν
θυμίζει κείμενο των τεσσάρων ευαγγελιστών.
ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΑ Η ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ

DAN BROWN

• Προσθετικά των ισχυρισμών των Barrie Wilson
και Simcha Jacobovici η Karen King, Professor
of Ecclesiastical History at Harvard Divinity
School παρουσίασε ένα κείμενο πάνω σε
ένα κομμάτι παπύρου στο οποίο υπάρχουν
ενδείξεις ότι ο Ιησούς είχε σύζυγο.
• Φαίνεται λοιπόν ότι αυτό που διαβάσαμε στο
θρίλερ συνωμοσίας του Νταν Μπράουν δεν
ήταν αποκυήματα της φαντασίας του.
• Αυτό το κομμάτι παπύρου, έχει μέγεθος
πιστωτικής κάρτας, 3,8-επί 7,6 εκατοστά,
χρονολογείται στον 8ο μ.Χ. αιώνα. και είναι
γραμμένο στα κοπτικά.
• Ανήκει σε έναν ανώνυμο ιδιώτη συλλέκτη ο
οποίος το 2011 επικοινώνησε με την King για
να τον βοηθήσει στη μετάφραση και ανάλυση
του.
• Ο ανώνυμος ιδιώτης το είχε αγοράσει το 1999
από συλλέκτη, ο οποίος το είχε αποκτήσει γύρω
στο 1963 στην Ανατολική Γερμανία.
• Τίποτα άλλο δεν είναι γνωστό για τις
περιστάσεις της ανακάλυψης του, αλλά κατά
την King πρέπει να έχει έρθει από την Αίγυπτο,
όπου το ξηρό κλίμα επιτρέπει στα αρχαία
κείμενα να επιβιώσουν και επειδή ήταν
γραμμένο σε μια γραφή που χρησιμοποιείται
εκεί από τα αρχαία χρόνια.
• Η Karen King, που θεωρείται εμπειρογνώμονας
της ιστορίας του Χριστιανισμού λέει ότι το
τμήμα αυτό του Κοπτικού χειρόγραφου είναι
ένα τμήμα Ευαγγελίου, πιθανώς γραμμένου
στα ελληνικά τον δεύτερο αιώνα.

• ω
ANNEMARIE LUIJENDIJK
KAREN KING

Ο ΠΑΠΥΡΟΣ ΠΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕ Η KAREN KING

Η ΠΙΣΩ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΠΑΠΥΡΟΥ ΠΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕ Η KAREN KING

• Η Karen King βοήθησε στη μετάφραση και
παρουσίαση του μικροσκοπικού κομματιού σε
ένα συνέδριο Κοπτικών εμπειρογνωμόνων στη
Ρώμη. Είπε ότι το κείμενο αυτό δεν
αποδεικνύει ότι ο Ιησούς ήταν παντρεμένος,
αλλά μιλάει για θέματα της οικογένειας και του
γάμου που αντιμετώπιζαν οι Χριστιανοί.
• Το κείμενο του παπύρου αποτελείται από οκτώ
ως επί το πλείστον ευανάγνωστες γραμμές στο
μπροστινό μέρος και έξι δυσανάγνωστες
ξεθωριασμένες γραμμές στο πίσω μέρος.
• Το θραύσμα του παπύρου που όπως είπαμε
είναι γραμμένο στην αρχαία κοπτική, στη
μπροστινή πλευρά υπάρχουν οι κάτωθι
αποσπασματικές γραμμές:
1. δεν [σε] μένα..…
2. Η μητέρα μου έδωσε σε μένα ζω(ή) ...
3. Οι μαθητές είπαν στον Ιησού…………..
4. αρνούμαι. Η Μαρία είναι άξια να ………….
5. Ο Ιησούς τους είπε, η γυναίκα μου……..
6. θα είναι σε θέση να είναι μαθητής μου…..
7. Οι κακοί άνθρωποι ας σκάνε
8. Όσο για μένα, εγώ κατοικώ μαζί της,
προκειμένου να ………… μια εικόνα ……..
• H πίσω πλευρά είναι τόσο άσχημα
κατεστραμμένη που μόνο μερικές λέξεις κλειδιά
είναι κατανοητές όπως «η μητέρα μου» και
«τρία» .
• Η King παρουσίασε το πάπυρο σε ένα
εξαήμερο συνέδριο που πραγματοποιήθηκε
στο Πανεπιστήμιο La Sapienza της Ρώμης και
στο Ινστιτούτο Augustinianum του Ποντιφικού
Λατερανού Πανεπιστημίου.

• Η εφημερίδα του Βατικανού και το Βατικανό
Radio που συνήθως καλύπτουν τέτοια
ακαδημαϊκά συνέδρια, δεν ανέφεραν τίποτα για
την αποκάλυψη της King.
• Το Βατικανό και άλλοι ακαδημαϊκοί έσπευσαν
να χαρακτηρίσουν το εύρημα πλαστό, όμως η
εξέτασή του από ειδικούς του Χάρβαρντ -
ραδιοχρονολόγηση στον πάπυρο και χημική
ανάλυση της μελάνης- δείχνει ότι φαίνεται είναι
αυθεντικό.
• Η αρχική εξέταση του τμήματος του παπύρου
έγινε από τον Roger Bagnall, ένα
παπυρολόγος ο οποίος είναι ο διευθυντής του
Ινστιτούτου για τη Μελέτη του Αρχαίου Κόσμου
στη Νέα Υόρκη, και την AnneMarie
Luijendijk, μελετήτρια της Καινής Διαθήκης των
αρχών του Χριστιανισμού από το Πανεπιστήμιο
του Princeton.
• Οι μελέτες τους πάνω στον πάπυρο, τη γραφή
και τον χημικό τρόπο απορρόφησης του
μελανιού δείχνει ότι είναι πολύ πιθανό να
είναι ένα αρχαίο κείμενο είπε η King
• Εμπειρογνώμονες από το Πανεπιστήμιο
Columbia, το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και
το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης
(ΜΙΤ), έχουν δηλώσει ότι η περγαμηνή έχει
ηλικία αρκετών εκατοντάδων ετών.
• Ένας άλλος λόγιος, ο Ariel Shisha-Halevy,
καθηγητής γλωσσολογίας στο Εβραϊκό
Πανεπιστήμιο και κορυφαίος ειδικός στην
κοπτική γλώσσα, αξιολόγησε τη γλώσσα του
κειμένου και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν
υπάρχουν ενδείξεις πλαστογραφίας .
• Η King είπε ότι το κείμενο γράφτηκε στο
δεύτερο μισό του δεύτερου αιώνα, και δείχνει

Roger Bagnall

στενές σχέσεις με άλλα ευαγγέλια που
ανακαλύφθηκαν επίσης εκείνη την εποχή,
ιδιαίτερα το Ευαγγέλιο του Θωμά, το Ευαγγέλιο
της Μαρίας και το Ευαγγέλιο του Φιλίππου.
• Ο μυστηριώδης πάπυρος στον οποίο ο Ιησούς
φέρεται να μιλά για τη σύζυγο και άλλες
γυναίκες μαθήτριες του πιθανότατα δεν είναι
πλαστός, καταλήγει επίσης μία μελέτη που
δημοσιεύεται στην Θεολογική Επιθεώρηση του
Χάρβαρντ.
• Η Karen King διευκρινίζει ότι το κείμενο δεν
αποδεικνύει ότι ο Ιησούς είχε παντρευτεί.
«Είναι ένα κείμενο που δημιουργήθηκε για να
δείξει ότι οι γυναίκες που είναι μητέρες ή
σύζυγοι μπορούν να είναι πιστοί του Ιησού»
είπε η καθηγήτρια σύμφωνα με το Reuters.
ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΧΩΡΙΟΥ ΜΑΓΔΑΛΑ

ΕΊΝΑΙ Ο ΙΩΑΝΝΗΣ Η
Η ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ ?
ΕΙΝΑΙ ΣΥΤΟ ΤΟ «V» ΤΟ
ΣΥΜΒΟΛΟ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ
ΘΗΛΥΚΟΥ ?

ΟΙ ΑΔΕΛΦΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΑΔΕΛΦΕΣ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ

• Τα αδέρφια του Ιησού αναφέρονται σε αρκετά
Βιβλικά εδάφια. Εδάφια Ματθαίου , Λουκά και
Μάρκου λένε ότι η μητέρα του Ιησού και τα
αδέρφια του ήρθαν για να τον δούνε.
• Η Αγία Γραφή (Ματθαίου) μας λέει ότι ο
Ιησούς είχε τέσσερα αδέρφια: τον Ιάκωβο, τον
Ιωσήφ, τον Σίμωνα και τον Ιούδα Η Αγία Γραφή
επίσης μας λέει ότι ο Ιησούς είχε αδερφές αλλά
δεν ονομάζονται ούτε αριθμούνται.
• Στο Ιωάννη, τα αδέρφιά του πηγαίνουν στη
γιορτή ενώ ο Ιησούς μένει πίσω. Στις Πράξεις
περιγράφεται ότι τα αδέρφιά του και η μητέρα
Του προσεύχονταν μαζί με τους απόστολους.
Εδάφιο στους Γαλάτες αναφέρει ότι ο Ιάκωβος
ήταν ο αδερφός του Ιησού.
• Το πιο φυσικό συμπέρασμα από αυτά τα
εδάφια είναι να σκεφτείς ότι ο Ιησούς είχε
πραγματικά αδέρφια εξ αίματος.
• Μερικοί ισχυρίζονται ότι αυτά τα «αδέρφια»
ήταν στην πραγματικότητα ξαδέρφια του Ιησού.
Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση χρησιμοποιείται η
συγκεκριμένη ελληνική λέξη «αδερφός».
• Στην Ελληνική υπάρχει η λέξη «ξάδερφος»
αλλά δεν χρησιμοποιήθηκε στα ιερά κείμενα
και επί πλέον γιατί τα «ξαδέλφια» αυτά ήταν
τόσο συχνά μαζί τη Παναγία ?
• H λέξη «αδελφός» μπορεί να χρησιμοποιηθεί
και για άλλες συγγένειες η δεσμούς, αλλά το
κανονικό και κυριολεκτικό νόημά της είναι ένας
αδερφός εξ αίματος.
• Ένα άλλο επιχείρημα άλλων είναι ότι οι
αδερφοί και οι αδερφές του Ιησού ήταν τα

παιδιά του Ιωσήφ από προηγούμενο γάμο.
Αυτό το συναντήσαμε στη περιγραφή της ζωής
της Παναγίας.
• Αυτό βασίζεται στο ότι ο Ιωσήφ ήταν
σημαντικά μεγαλύτερος της Μαρίας, ότι ήταν
παντρεμένος ξανά, ότι είχε πολλά παιδιά και
στη συνέχεια χήρεψε πριν παντρευτεί την
Μαρία. Για τη θεωρία αυτή δεν υπάρχει καμία
βιβλική βάση.
• Εάν ο Ιωσήφ είχε επτά παιδιά πριν παντρευτεί
την Μαρία, γιατί δεν αναφέρονται στο ταξίδι
του Ιωσήφ και της Μαρίας στη Βηθλεέμ ή στο
ταξίδι τους στην Αίγυπτο) ή στο ταξίδι τους
πίσω στη Ναζαρέτ);
• Δεν υπάρχει τίποτα στο κείμενο που περιγράφει
την μητέρα του και τα αδέρφιά του να έρχονται
για να τον δουν, που να δείχνει ότι αυτοί που
έρχονται ήταν κάποιοι άλλοι εκτός από τα
πραγματικά αδέρφια του.
• Είναι αξιοσημείωτο ότι οι αδελφοί του Ιησού
δεν άσκησαν πίστη στον Ιησού παρά μόνο μετά
το θάνατό του. Δεν ήταν συμπτωματική η
απουσία τους όταν πέθαινε στο ξύλο του
βασανισμού με αποτέλεσμα ο Ιησούς να
αναγκασθεί να εμπιστευτεί τη μητέρα του στον
απόστολο Ιωάννη.
• Επιπροσθέτως είναι σημαντικό ότι οι συγγενείς
του Ιησού έδειξαν ότι δεν τον εκτιμούσαν,
λέγοντας μάλιστα σε μια περίπτωση πως ο
Ιησούς είχε «χάσει τα λογικά του».
• Στο Ευαγγέλιο του Ιωάννη, αναφέρεται η σκηνή
κατά την οποία οι αδελφοί του Ιησού τον
προτρέπουν, με κάποια περιφρονητική
δυσπιστία, να ανεβεί στη γιορτή της

Σκηνοπηγίας, στα Ιεροσόλυμα, για να δείξει την
μεσσιανική αποστολή Του. Και προσθέτει ο
ευαγγελιστής: «ουδέ γάρ οι αδελφοί αυτού
επίστευον εις αυτόν».
– Σκηνοπηγία: ή εορτή της Συγκομιδήςή εορτή των
Σκηνών τελείται προς ευχαριστία για την συγκομιδή
των καρπών και προς ανάμνηση της καθοδήγησης του
Ισραήλ από τον Θεό στην Έρημο του Σινά μετά την
έξοδο των Εβραίων από την Αίγυπτο και την διαμονή
τους σε σκηνές.
• Μετά την ανάσταση του οι αδελφοί του
προφανώς άρχισαν να έχουν πίστη σε αυτόν.
Βρίσκονταν στην ομάδα που συγκεντρώθηκε
στην Ιερουσαλήμ πριν από την Πεντηκοστή και
προσεύχονταν ένθερμα μαζί με τους
αποστόλους. Είναι ολοφάνερο ότι η ανάσταση
του αδελφού τους τούς υποκίνησε να αλλάξουν
στάση και να γίνουν μαθητές του.
• Συμπερασματικά δεν υπάρχει κανένας βιβλικός
λόγος για να μη πιστέψει κανείς ότι αυτά τα
αδέρφια δεν ήταν άλλα από τα πραγματικά
παιδιά του Ιωσήφ και της Μαρίας.
• Αυτοί που αντιτίθενται στην ιδέα ότι ο Ιησούς
είχε αδερφούς και αδερφές, το κάνουν όχι από
μελέτη της Αγίας Γραφής αλλά από μια
προκατειλημμένη αντίληψη της αέναης
παρθενίας της Μαρίας, η οποία είναι
σαφέστατα αντιβιβλική.
• Το κλειδί της όλης συζήτησης περί παρθενίας
είναι ότι από τον 2ον αιώνα και κατόπιν ενός
ασκητικού ρεύματος που μπήκε στην Εκκλησία,
προερχόμενο από την Ασία, θεώρησε την
αποχή από τον γάμο, την οποία ονόμασε
«παρθενία» σαν μια ανώτερη ηθική στον
άνθρωπο, ενώ τουναντίον τον γάμο τον
θεώρησε σαν ηθική κατωτερότητα.

• Στην επιθυμία τους να τοποθετήσουν σαν
επικεφαλής του Τάγματος τους ένα σπουδαίο
πρόσωπο διάλεξαν τη Μαρία της οποίας η
αειπαρθενία, μέχρι της γεννήσεως του Ιησού
της προσέδιδε φωτοστέφανο.
• Έτσι, η εσφαλμένη αρχή πάνω στην οποία
στηρίχθηκαν οι άνθρωποι αυτοί (η ηθική
δηλαδή ανωτερότητα της παρθενίας)
παρουσίαζε τη Μαρία σαν αειπάρθενη και για
τον σκοπό αυτό επιζήτησαν να χαλκεύσουν
μύθους και χονδροειδείς αντιθέσεις προς την
Ευαγγελική ιστορία, για να δώσουν στους
αδελφούς του Ιησού προέλευση από άλλη
γυναίκα.
• Όμως η Καινή Διαθήκη βλέπει τα πράγματα
πολύ διαφορετικά. Ούτε η αγαμία δίδει ηθική
αξία ούτε ο γάμος ηθική κατωτερότητα.
• Η καθεμιά κατάσταση έχει ιδιαίτερο χάρισμα
από τον Θεό και, καθώς φαίνεται, η Μαρία είχε
και το χάρισμα να γεννήσει οικογένεια, η οποία
τελικά πίστεψε στον Ιησού ύστερα από την
ανάστασή Του, καθώς βλέπομε από χωρίο
των Πράξεων των Αποστόλων, όπου ήσαν το
υπερώο «η Μαρία μετά των αδελφών του
Ιησού», και την ημέρα της Πεντηκοστής έλαβαν
όλοι τη δωρεά του Αγίου Πνεύματος.
• Ύστερα από λίγα χρόνια, από τους αδελφούς
αυτούς του Ιησού, βλέπομε τον Ιάκωβο να
κατέχει σημαντική θέση στην εκκλησία των
Ιεροσολύμων, καθώς ο απ. Παύλος αναφέρει
ότι κατά το ταξίδι του στα Ιεροσόλυμα είδε
μεταξύ άλλων και τον Ιάκωβο «τον αδελφό του
Κυρίου»).
• Ο Ιάκωβος , αποκαλούμενος και Ιάκωβος ο
αδελφόθεος ή Ιάκωβος ο Δίκαιος ήταν

σημαντική προσωπικότητα της εποχής των
αποστόλων καθώς ήταν αδελφός του Ιησού
Χριστού, στον οποίο Εκείνος εμφανίστηκε
προσωπικά και παρουσιάζεται στις Γραφές ως
άτομο που διαδραμάτισε εξέχοντα ρόλο στη
Χριστιανική εκκλησία. Έγραψε μια θεόπνευστη
επιστολή στους χριστιανούς, νουθετώντας τους
να διατηρήσουν την πίστη τους.
• Ο Ιάκωβος δεν είχε ακολουθήσει τον Ιησού κατά
τη διάρκεια της εν ζωή διδασκαλίας Του. Μετά
την ανάστασή του, όμως, ο Ιησούς
παρουσιάσθηκε και σε αυτόν, κάνοντας τον να
πιστέψει και στην συνέχεια να αναλάβει
σημαντικό ρόλο στην εδραίωση της πρώτης
αποστολικής εκκλησίας της Ιερουσαλήμ.
• Άλλος ένας αδελφός του, ο Ιούδας, έγραψε
μια θεόπνευστη επιστολή παροτρύνοντας τους
ομοπίστους του να αγωνίζονται σκληρά για την
πίστη.
• Η Ασσυριακή χριστιανική εκκλησία ιδρύθηκε
στην Έδεσσα από τον Απόστολο Θωμά και τον
Άγιο Ιούδα τον Θαδδαίο αδελφό του Ιησού (33
μ.χ.). Το γεγονός ότι οι Ασσύριοι μιλούσαν τα
Αραμαϊκά την μητρική γλώσσα του Ιησού
βοήθησε στην ταχύτατη διάδοση της
χριστιανικής θρησκείας στους Ασσύριους και
από το 179 μ.χ. ήταν η επίσημη θρησκεία τους.
• Ο Ιούδας ο Θαδδαίος, δεν έχει καμία σχέση με
τον Ιούδα τον Ισκαριώτη που πρόδωσε τον
Θεάνθρωπο
• Κατά την Ιερά Παράδοση της Ορθοδόξου
Εκκλησίας μας, ο Κύριος μας , θέλοντας να
αποκαταστήσει το όνομα του προδότη
Ισκαριώτη, έδωσε στον Ιούδα τον Θαδδαίο, μια

ξεχωριστή ευλογία. Μια χάρη, στην οποία, ότι
θα ζητάει ο Θαδδαίος από τον Χριστό μας για
εμάς, αυτό να γίνεται.
• Αξίζει να σημειωθεί πως ούτε ο Ιάκωβος ούτε ο
Ιούδας επικαλέστηκαν στις επιστολές τους το
βιολογικό δεσμό που είχαν με τον Ιησού ώστε
να πείσουν τους συγχριστιανούς τους.
• Μετά τη δολοφονία του Ιακώβου, επίσκοπος
ανέλαβε ο Συμεών. Η αγωνιστικότητα του, η
αυταπάρνηση του, καθώς και το θάρρος του,
κατέστησαν τον Συμεών φωτεινό πνευματικό
αστέρι,.
• Ο Άγιος Συμεών ήταν ένας από τους τέσσερις
γιους του μνήστορος Ιωσήφ και αδελφός του
αδελφόθεου Ιακώβου, που έγινε πρώτος
επίσκοπος Ιεροσολύμων.

• Το εντυπωσιακότερο, όμως, χαρακτηριστικό του
Συμεών ήταν το ακατάβλητο φρόνημα του. Αν
και 120 χρονών γέροντας, υπέστη με νεανική
φλόγα το σταυρικό θάνατο το έτος 107 μ.Χ.
.

ΘΕΙΟΙ ΚΑΙ ΘΕΙΕΣ

• Ο Κλώπας η Κλέοπας πιστεύεται ότι ήταν
σύζυγος “της άλλης Μαρίας” και πιθανόν
πατέρας του αποστόλου Ιακώβου του Μικρού
και του αδελφού του τού Ιωσή. Είναι πολύ
πιθανό ότι ο Κλώπας ήταν το ίδιο πρόσωπο με
αυτόν που αποκαλούνταν Αλφαίος.
• Τα δύο ονόματα μπορεί να οφείλονται σε
κάποια παραλλαγή στην προφορά της
πρωτότυπης αραμαϊκής λέξης ή μπορεί το ίδιο
πρόσωπο να είχε δύο ονόματα.
• Κατά τη παράδοση ήταν αδελφός του Ιωσήφ,
του θετού πατέρα του Ιησού. Η γυναίκα του
Μαρία ήταν μία από τις μυροφόρες.
• Εάν ο Κλώπας ήταν αδελφός του Ιωσήφ τότε
αυτός και η γυναίκα του η Μαρία ήταν θείος και
θεία των παιδιών της Παναγίας.
H ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ (ΔΕ) ΚΑΙ Η ΜΑΡΙΑ ΤΟΥ ΚΛΩΠΑ
ΘΕΙΟΙ ΚΑΙ ΘΕΙΕΣ

ΕΞΑΔΕΛΦΟΙ

ΕΞΑΔΕΛΦΟΙ
• Η Ελισάβετ και η Παναγία ήταν κόρες δύο
αδελφών της Σώβης και της Άννας και άρα ήταν
πρώτα εξαδέλφια. Συνεπώς ο υιός της Ελισάβετ
ο Ιωάννης ο Πρόδρομος και ο Ιησούς ήταν
δεύτερα εξαδέλφια.
• Ο Ιωάννης ήταν ο τελευταίος και μεγαλύτερος
από τους προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης.
Ονομάζεται «Πρόδρομος», γιατί με το κήρυγμα
και με το έργο του εσήμανε τον ερχομό του
Ιησού Χριστού και «Βαπτιστής», διότι βάπτιζε
τους ανθρώπους στον Ιορδάνη ποταμό και
εβάπτισε και τον Ιησού Χριστό
• Ο Ιωάννης (εξελληνισμένος τύπος του εβραϊκού
ονόματος Γιοχανάν, που σημαίνει «παρά Θεώ
εύρον χάριν») ήταν έξι μόλις μήνες
μεγαλύτερός του. Έζησε ασκητικό βίο στην
έρημο . Επιθυμούσε να ελέγξει
απερίφραστα και κατά πρόσωπο την αδικία και
την ηθική υπόσταση των ανθρώπων της εποχής
του.
• Αυτό έγινε αιτία να συλληφθεί και να
φυλακισθεί από τον τοπάρχη της Ιουδαίας
Ηρώδη Αντύπα, που συζούσε παράνομα με την
Ηρωδιάδα, σύζυγο του αδελφού του Ηρώδη
Φιλίππου.
• Η Ηρωδιάδα έπεισε την κόρη της Σαλώμη να
ζητήσει την «κεφαλήν του Ιωάννου επί πίνακι»
ως δώρο γενεθλίων και ο Ηρώδης Αντύπας για
να την ευχαριστήσει διέταξε τον αποκεφαλισμό
του Ιωάννη.

Ο ΑΠΟΚΕΦΑΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
ΕΞΑΔΕΛΦΟΙ

ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΚΟ ΔΕΝΔΡΟ ΙΗΣΟΥ

• .
ΜΑΤΘΑΝ ΜΑΡΙΑΜ
ΔΑΒΙΔ
ΙΕΣΣΑΙ
ΠΑΝΑΓΙΑ
ΜΑΡΙΑΣΩΒΗ ΑΝΝΑ
ΕΛΙΣΣΑΒΕΤ
ΙΩΑΝΝΗΣ Ο
ΒΑΠΤΙΣΤΗΣ
ΧΡΙΣΤΟΣ
ΙΩΣΗΦ
ΣΑΛΩΜΗ
ΙΑΚΩΒΟ
ΘΑΜΑΡ
ΕΣΘΗΡ
ΙΩΣΗΣ
ΣΙΜΩΝΑ
ΙΟΥΔΑ
ΣΑΛΩΜΗ
ΖΑΧΑΡΙΑΣ
ΚΛΩΠΑΣ
ΙΑΚΩΒΟΣ
ΜΑΡΙΑ
1. Κοινό χρώμα περιγράμματος – Παντρεμένοι
2. Κοινό εσωτερικό χρώμα ορθογωνίου – Αδέλφια
3. Με διακεκομμένο περίγραμμα μαύρου
χρώματος και γκρι εσωτερικό ορθογωνίου –
Αποθανούσα σύζυγος
4. Μαύρο χρώμα ορθογωνίου – Αμφισβήτηση
γονέων
5. Γονείς και τέκνα έχουν το ίδιο χρώμα
γεμίσματος ορθογωνίου
ΗΛΙη
ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΚΟ ΔΕΝΔΡΟ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ
ΙΩΑΚΕΙΜ
ΕΛΙΑΚΕΙΜ

ΣΧΕΤΙΚΑ

1. http://rethemnos.gr/i-zoi-tis-panagias-me-sintomia-tou-thodori-riginioti/ Η ζωή της Παναγίας, με
συντομία – του Θοδωρή Ρηγινιώτη
2. http://oodegr.co/oode/grafi/kd/geneal1.htm
3. http://www.jw.org/el/ Ήταν ο Χριστός Παντρεμένος; Είχε Αδέλφια ο Χριστός;(ΙΕΧΩΒΑ)
4. http://news247.gr/eidiseis/psixagogia/humor/o-ihsous-htan-pantremenos-me-th-magdalhnh-kai-eixan-
duo-paidia-yposthrizei-neo-vivlio.3133517.html
5. http://news.in.gr/culture/article/?aid=1231310670 «Αυθεντικός» ο πάπυρος που μιλά για τη γυναίκα
του Ιησού
6. http://wol.jw.org/el/wol/d/r11/lp-g/2003921 ΤΙ ΜΑΘΑΙΝΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΟΙΚΟΓΈΝΕΙΑ ΤΟΥ
ΙΗΣΟΥ
7. http://www.greatlie.com/index.php/xristianismos/kaini-diathiki/2235-telika-poios-itan-o-pappous-tou-
iisou-iakob-ili-i-ioakeim-tou-m-kalopoulou
8. http://users.sch.gr/aiasgr/Agiologia/Apostoloi_B'/Agios_Iakwbos_o_Adelfotheos.htm
9. http://www.argolida1052fm.gr/2010-04-28-16-38-49/2010-05-03-16-36-50.html Βίος του Αγίου
Ιακώβου
10. http://users.sch.gr/aiasgr/Ihsous_Xristos/Xristologia/Oi_adelfoi_tou_Ihsou.htm
ΣΧΕΤΙΚΑ

11. http://revealedtheninthwave.blogspot.gr/2013/03/blog-post_15.html Το Άγιο Δισκοπότηρο Γίνεται
Πραγματικότητα...Πάπυρος Αναφέρει Τον Ιησού Και Την Μαρία Μαγδαληνή Ως Συζύγους!!
12. http://www.sporeas.gr/eixe%20o%20Ihsous%20sarkika%20adelfia.htm ΕΙΧΕ Ο ΙΗΣΟΥΣ ΣΑΡΚΙΚΑ
ΑΔΕΛΦΙΑ;
13. http://www.newsbeast.gr/portraita/arthro/808502/o-epigeios-pateras-tou-iisou-iosif
14. http://wol.jw.org/el/wol/d/r11/lp-g/1200000993
15. http://www.sansimera.gr/biographies/763#ixzz3xsuLUpnz
16. http://users.sch.gr/aiasgr/Agiologia/Agioi_kai_Agies/Agioi_Zaxarias_kai_Elisabet.htm
17. http://www.gotquestions.org/Greek/Greek-Jesus-siblings.html
18. http://www.haniotika-nea.gr/zoi-tis-panagias/
19. http://www.protothema.gr/world/article/503694/nees-apodeixeis-gia-to-gamo-tou-iisou/
ΣΧΕΤΙΚΑ

Η επίγεια οικογένεια του Ιησού Χριστού

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (20)

Similar to Η επίγεια οικογένεια του Ιησού Χριστού

Similar to Η επίγεια οικογένεια του Ιησού Χριστού (20)

More from Nikitas Vougiouklis

More from Nikitas Vougiouklis (20)

Η επίγεια οικογένεια του Ιησού Χριστού