Εκπαίδευση

1. H ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Ζωή Τσάνα Β’4
4ο Γυμνάσιο Αγίας Παρασκευής
Σχ. Έτος 2016-2017

2. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
• ΕΙΣΑΓΩΓΗ
• Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
• Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΜΟΡΦΩΣΗΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
• ΟΣΟΙ ΔΕΝ ΠΗΓΑΙΝΑΝ ΣΧΟΛΕΙΟ;
• ΒΑΘΜΙΔΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
• ΠΡΟΠΑΙΔΕ’ΙΑ
• H ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΠΑΙΔΕΙΑΉ ΣΟΦΙΑ
• ΑΝΩΤΕΡΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
• ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ Ή ΤΗΣ ΜΑΓΝΑΥΡΑΣ
• Η ΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
• ΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΝΤΑΝ;
• ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
• ΓΝΩΣΤΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ ΚΑΙ ΛΟΓΙΟΙ
• ΛΕΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣΉ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ
• ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣΦΩΤΙΟΣ
Ζωή Τσάνα Β’4
4ο Γυμνάσιο Αγίας Παρασκευής

3. Εισαγωγή
• Όλοι οι Βυζαντινοί είχαν ιδιαίτερη εκτίμηση και σεβασμό προς την εκπαίδευση
• Το βυζαντινό εκπαιδευτικό σύστημα λειτούργησε επί έντεκα αιώνες περίπου
• Η εκπαίδευση στο Βυζάντιο δεν ήταν υποχρεωτική
• Τη θεωρούσαν ως το πρώτο από τα αγαθά που μπορούσαν να κατέχουν και το οποίο δεν θα τους
πρόδιδε ποτέ
• Η εκπαίδευση ήταν μόνο για τα αγόρια με ελάχιστες εξαιρέσεις
Ζωή Τσάνα Β’4
4ο Γυμνάσιο Αγίας Παρασκευής

4. Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
TI ΕΙΔΟΥΣ ΣΧΟΛΕΙΑ ΥΠΉΡΧΑΝ ΚΑΙ ΠΟΙΟΙ ΠΗΓΑΙΝΑΝ;
Στο Βυζάντιο υπάρχουν 2 ειδών σχολεία :
1) τα ιδιωτικά
2)τα εκκλησιαστικά
Στα ιδιωτικά σχολεία πήγαιναν όσοι είχαν την οικονομική δυνατότητα να πληρώσουν για αυτήν με
είδος ή με χρήματα, ανάλογα με το επάγγελμα
Ενώ στα εκκλησιαστικά φοιτούσαν ορφανά ή μαθητές από άλλες περιοχές δωρεάν.
Ζωή Τσάνα Β’4
4ο Γυμνάσιο Αγίας Παρασκευής

5. Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΜΟΡΦΩΣΗΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Στο Βυζάντιο η καλή μόρφωση ήταν μεγάλη αξία για κάθε πολίτη. Η αγωγή θεωρούνταν ως
«τέχνητεχνώνκαι επιστήμητωνεπιστημών»,η δε εκπαίδευση «των παρ’ημίναγαθόντο πρώτον».
Εγκωμίαζαν αυτούς πού το πνεύμα τους ήταν καλλιεργημένο και είχαν πολλές γνώσεις. Τους
αμαθείς συνεχώς τους κορόιδευαν. Γι’ αυτό το λόγο οι γονείς παροτρύνονταν να εκπαιδεύουν τα
παιδιά τους, δεν είναι όμως και λίγες οι περιπτώσεις παιδιών που εκφράζουν παράπονα κατά των
γονιών τους, επειδή δεν τα εκπαίδευσαν
Ζωή Τσάνα Β’4
4ο Γυμνάσιο Αγίας Παρασκευής

6. ΟΣΟΙ ΔΕΝ ΠΗΓΑΙΝΑΝ ΣΧΟΛΕΙΟ;
Τα αγόρια που δεν πήγαιναν σχολείο μάθαιναν από μικρή ηλικία τέχνες κοντά σε ειδικούς
τεχνίτες. Εκεί εργάζονταν, ως άμισθοι μαθητευόμενοι (για δύο χρόνια). Στη συνέχεια εργάζονταν
κοντά στους τεχνίτες με αμοιβή ή αναζητούσαν αλλού εργασία. Κάθε τεχνίτης μπορούσε να έχει
δύο μόνο μαθητευόμενους.
Ζωή Τσάνα Β’4
4ο Γυμνάσιο Αγίας Παρασκευής

7. ΒΑΘΜΙΔΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
Οι βαθμίδες εκπαίδευσης του Βυζαντίου ήταν και τότε τρεις όπως είναι και σήμερα :
1)Η στοιχειώδης εκπαίδευση ή προπαιδεία ,το βασικό σχολείο , που αντιστοιχεί στο
σημερινό δημοτικό, διαρκούσε 3 ως 4 χρόνια
2) Η μέση εκπαίδευση , η εγκύκλιος παιδεία ή εγκύκλιος σοφία που αντιστοιχεί στο
γυμνάσιο και το λύκειο, διαρκούσε 4 χρόνια και φοιτούσαν μαθητές από τα 10 ή 12 χρόνια
τους
3) Η ανώτερη εκπαίδευση
Ζωή Τσάνα Β’4
4ο Γυμνάσιο Αγίας Παρασκευής

8. ΠΡΟΠΑΙΔΕ’ΙΑ
(Η στοιχειώδης εκπαίδευση ,το βασικό σχολείο)
Στην προπαιδεία υπήρχαν 4 τάξεις
Στις δυο μικρότερες οι μαθητές μάθαιναν:
 να διαβάζουν
 να γράφουν
 να λογαριάζουν
Στις δύο μεγαλύτερες μάθαιναν
 ορθογραφία,
 γραμματική
 αριθμητική
 ιστορίες από την Αγία Γραφή, τον Όμηρο και τους μύθους του Αισώπου.
Σε όλες τις τάξεις μάθαιναν να
τραγουδούν και να ψέλνουν
Ζωή Τσάνα Β’4
4ο Γυμνάσιο Αγίας Παρασκευής

9. H εγκύκλιος παιδεία ή σοφία
(Μέση εκπαίδευση)
• Στην εγκύκλιο παιδεία ή σοφία ξεκινούσε από 10-12 ετών:
Μάθαιναν:
 γραμματική ( ψυχή της σοφίας ),
 ρητορική
 φιλοσοφία
 αριθμητική
 μουσική
 γεωμετρία
 αστρονομία
Για την οποία ενδιαφερόταν
περισσότερο η Πολιτεία, αφού
από εκεί θα έβγαιναν
καταρτισμένα στελέχη για να
υπηρετήσουν τις ανάγκες της
διοίκησης του κράτους.
Ζωή Τσάνα Β’4
4ο Γυμνάσιο Αγίας Παρασκευής

10. Ανώτερη εκπαίδευση
(πανεπιστήμιο)
Ανώτερες σχολές υπήρχαν σε διάφορες πόλεις του κράτους όπως στην Κων/πολη , στην Αθήνα ,
στην Αλεξάνδρεια , στην Αντιόχεια όπου διδάσκονταν η ρητορική και η φιλοσοφία .
Γνωστά πανεπιστήμια στο βυζάντιο ήταν :
 Το Πανδιδακτήριο που ιδρύθηκε το 425 στα χρόνια του Θεοδοσίου του Β΄ του Μικρού . Εδώ
εκτός από τα νομικά διδάσκονταν η ρητορική , η φιλοσοφία , η λατινική και η ελληνική γλώσσα .
Όλοι οι καθηγητές ήταν Έλληνες . Φοιτητές έρχονταν απ΄όλο το κράτος ακόμα και ξένοι.
 Το πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης
 Η σχολή της Μαγναύρας
 Η πατριαρχική σχολή
Ζωή Τσάνα Β’4
4ο Γυμνάσιο Αγίας Παρασκευής

11. ΤO ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΗΣ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ
Σ΄αυτό διδάσκονταν η Γραμματική , η Φιλολογία , η Φιλοσοφία , η Ρητορική ,
Μαθηματικά το Ρωμαϊκό Δίκαιο οι Φυσικές Επιστήμες ,όχι όμως και η Θεο
λογία ,η οποία διδάσκονταν στην Πατριαρχική Σχολή.
Σ’ αυτό δίδαξαν ονομαστοί καθηγητές, όπως ο Λέων ο μαθηματικός ή
φιλόσοφος, ο πατριάρχης Φώτιος,
ο Ιωάννης Γραμματικός και ο φωτιστής των Σλάβων
Κωνσταντίνος‐Κύριλλος. Οι καθηγητές πληρώνονταν από το κράτος.
Ζωή Τσάνα Β’4
4ο Γυμνάσιο Αγίας Παρασκευής

12. Η ΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
• Τα σχολεία στο Βυζάντιο δεν ήταν μεικτά, απαγορευόταν να φοιτούν μαζί αγόρια και κορίτσια.
Κατά κανόνα τα κορίτσια δεν είχαν την ίδια εκπαίδευση με τα αγόρια, αφού σύμφωνα με πολλούς
ιστορικούς δεν υπήρχαν σχολεία γυναικών. Συνήθως όμως τα κορίτσια, όπως άλλωστε και τα
αγόρια των πλουσίων οικογενειών, διδάσκονταν στο σπίτι, από ιδιωτικούς δασκάλους. Οι γυναίκες
δεν μπορούσαν να πάνε σε Πανεπιστήμιο. Υπάρχουν όμως και γυναίκες φωτισμένες με ευρύτατη
πνευματική καλλιέργεια όπως: η Υπατία (φιλόσοφος)
η Αθηναΐδα-Ευδοκία (φιλόσοφος)
η Κασσιανή (Συνθέτρια)
η Άννα η Κομνηνή (ιστορικός ,ιατρός)
Ζωή Τσάνα Β’4
4ο Γυμνάσιο Αγίας Παρασκευής

13. Τα κορίτσια που δεν εκπαιδεύονταν
Τα κορίτσια κοντά στις μητέρες τους μάθαιναν να κεντούν , Τα κορίτσια(από τον 11ο αιώνα και
έπειτα άρχισαν να πηγαίνουν στο σχολείο) και αρκετά αγόρια που οι γονείς τους δεν είχαν να
πληρώσουν δίδακτρα , δεν πήγαιναν σχολεία. Έμεναν στο σπίτι, έπαιζαν στις αυλές και στους
δρόμους και βοηθούσαν τους γονείς στις δουλειές .Την αγωγή αυτών των παιδιών αναλάμβαναν οι
γονείς ,οι γιαγιάδες και παππούδες τους. Αυτοί μάθαιναν στα παιδιά ιστορίες για τη ζωή και το τόπο
τους και τα ασκούσαν να διατηρούν τα έθιμα και τις παραδόσεις των Βυζαντινών . Το
να πλέκουν και να υφαίνουν.
Ζωή Τσάνα Β’4
4ο Γυμνάσιο Αγίας Παρασκευής

14. Το βυζαντινό σχολείο
Οι αίθουσες των σχολείων ήταν στενές και είχαν μικρά παράθυρα. Οι μαθητές κάθονταν σε
ξύλινους πάγκους, σε χαμηλούς σκίμποδες, σταυροπόδι στο πάτωμα και συχνά όρθιοι. Ο
γραμματιστής στήριζε τα βιβλία του σε αναλόγιο. Τα παιδιά έβαζαν τα σύνεργά τους σε ένα μικρό
υφασμάτινο σάκο, το μάρσιπο. Συνηθισμένο αναγνωστικό ήταν το ψαλτήρι. Έγραφαν πάνω σε
πλάκα και έσβηναν μ΄ ένα μικρό σφουγγάρι. Εκτός από τις πέτρινες πλάκες υπήρχαν κι άλλες
αλειμμένες με κερί. Σ΄ αυτές έγραφαν με μυτερό καλάμι. Στις μεγαλύτερες τάξεις έγραφαν με
μελάνι πάνω σε παπύρους, σε περγαμηνέςκαι σε χαρτί, από το 10ο αιώνα και μετά. Δεν υπήρχε
βέβαια Ωρολόγιο Πρόγραμμα ούτε συγκεκριμένη ημερομηνία για την έναρξη των μαθημάτων.
Αυτό που καθόριζε την αρχή της σχολικής χρονιάς ήταν η δυνατότητα των γονιών να πληρώσουν
τα απαραίτητα δίδακτρα, καθώς τα σχολεία ήταν ιδιωτικά και το κόστος τους δυσβάστακτο για
τις περισσότερες οικογένειες.
Αναλόγιο = στήριγμα με μία, δύο ή τέσσερις επιφάνειες που μπορούν να περιστρέφονται και όπου τοποθετούνται τα βιβλία
ανοιγμένα
Γραμματιστής = ο δάσκαλος των πρώτων γραμμάτων
Ψαλτήρι = εκκλησιαστικό βιβλίο με συλλογή ψαλμών
Πάπυρος = φύλλο για γραφή που παράγονταν στην αρχαιότητα από το φυτό πάπυρος
Περγαμηνή = επεξεργασμένο δέρμα μικρού ζώου
Ζωή Τσάνα Β’4
4ο Γυμνάσιο Αγίας Παρασκευής

15. EΝΑ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Ζωή Τσάνα Β’4
4ο Γυμνάσιο Αγίας Παρασκευής

16. ΓΝΩΣΤΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ ΚΑΙ ΛΟΓΙΟΙ
• Ο Λέων ο Φιλόσοφος ή Λέων ο Μαθηματικός
• Ο Πατριάρχης Φώτιος Α´
• Ο Ιωάννης Γραμματικός
• Ο φωτιστήςτων Σλάβων Κωνσταντίνος‐ Κύριλλος
Ζωή Τσάνα Β’4
4ο Γυμνάσιο Αγίας Παρασκευής

17. ΛΕΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ
Ή ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ Ο Λέωνο Φιλόσοφος ή Λέωνο Μαθηματικός ήταν
περίφημος Βυζαντινός λόγιος του 9ου αιώνα,
μαθηματικός ,γεωμέτρης, αστρονόμος και φιλόσοφος
Ανέλαβε την διεύθυνση της ανώτερης σχολής της
Μαγναύρας και η φήμη του ήταν τόση που ο
χαλίφης Μαμούν της Βαγδάτης τον κάλεσε στην
Αυλή του για να οργανώσει σχολή εκείνος όμως δεν
αποδέχτηκε την πρόταση του . Για τρία χρόνια
διετέλεσε αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης,
απομακρύνθηκε όμως μετά το τέλος της
Εικονομαχίας επειδή υποστήριζε εικονομαχικές
απόψεις.
Ζωή Τσάνα Β’4
4ο Γυμνάσιο Αγίας Παρασκευής

18. Ο ΜΕΓΑΣΦΩΤΙΟΣ Ή
ΑΓΙΟΣΦΩΤΙΟΣ
Ο Μέγας Φώτιος ή Άγιος
Φώτιος (Κωνσταντινούπολη, 820 – 6
Φεβρουαρίου 893) διετέλεσε Πατριάρχης
Κωνσταντινουπόλεως από το 858 έως το 867 και από
το 877 έως το 886. Θεωρείται ως μία από τις
σημαντικότερες μορφές της εν γένει ιστορίας του
Βυζαντίου καθώς και του Πατριαρχείου
Κωνσταντινουπόλεως. Ήταν επίσης ένας από τους
σημαντικότερους λογίους του μεσαιωνικού
ελληνισμού. Γνωστό του έργο είναι : η
μυριόβιβλος(που περιέχει 300 φιλολογικά δοκίμια),
ενώ έχει γράψει και λεξικό , ομιλίες ,και θεολογικά
έργα.
Ζωή Τσάνα Β’4
4ο Γυμνάσιο Αγίας Παρασκευής

19. ΠΗΓΕΣ
o Σχολικό βιβλίο ιστορίας
o Βυζαντινή παιδεία (ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ) ) https://el.wikipedia.org/wiki
o Πατριάρχης Φώτιος Α´( ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ) https://el.wikipedia.org/wiki
o Λέων ο φιλόσοφος (ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ) https://el.wikipedia.org/wiki
o http://blogs.sch.gr/gymkmil0/files/2013/02/333.pdf
o ΠΑΝΔΙΔΑΚΤΗΡΙΟ http://blogs.sch.gr/gymkmil0/files/2013/02/333.pdf