สรุปวิชาชีววิทยา เรื่องการย่อยอาหาร ม.4

1. Facts about Digestion
 การย่อยอาหาร (Digestion) คือ
กระบวนการแปรสภาพโมเลกุลสารอาหารขนาดใหญ่ให้กลายเป็ นโ
มเลกุลขนาดเล็กพอที่จะสามารถแพร่เข้าสู่เซลล์เพื่อนาไปใช้ประโย
ชน์ได้
 การย่อยเชิงกล (Mechanical Digestion)
ทาให้อาหารเล็กลงแต่องค์ประกอบทางเคมีของสารไม่เปลี่ยนแปลง
เช่น เพอริสทัลซิส (การบีบและคลายตัวของหลอดอาหาร)
 การย่อยเชิงเคมี (Chemical Digestion)
ทาให้อาหารขนาดเล็กลงและเกิดการเปลี่ยนแปลงองค์ประกอบทาง
เคมี เช่น การย่อยด้วยเอนไซม์ (Enzymatic Digestion)
 การย่อยอาหารภายในเซลล์ (Intracellular Digestion)
คือการนาอาหารเข้าสู่เซลล์ผ่านวิธี Endocytosis
แล้วหลั่งเอนไซม์ออกมาย่อยอาหารภายในเซลล์
 การย่อยอาหารภายนอกเซลล์ (Extracellular Digestion)
คือการนาเอนไซม์ออกมาย่อยอาหารภายนอกเซลล์โดยวิธีการต่าง
ๆ และดูดซึมสารอาหารกลับเข้าสู่เซลล์ เช่น Hypha
ของเห็ดที่เป็ นเซลล์คล้ายท่อส่งเอนไซม์ไปยังซากพืชซากสัตว์
 เห็ดรา เป็ นผู้ย่อยสลาย (Decomposer)
มีการย่อยอาหารภายนอกเซลล์
 อะมีบาและพารามีเซียม เป็ นผู้บริโภค (heterotroph)
มีการย่อยอาหารภายในเซลล์
โดยนาอาหารเข้าเซลล์โดยวิธีฟาโกไซโทซิส
(พารามีเซียมมีร่องปาก Oral groove)
 ฟองน้า มีเซลล์โคเอโนไซต์
เพื่อดักจับอาหารโดยมีแฟลกเจลลัมเป็นตัวปัดอาหารเข้าสู่เซลล์
และจะมีอะมีบาไซต์เพื่อทาหน้าที่หลั่งเอนไซม์ออกมาย่อย
(ย่อยอาหารภายในเซลล์)

2.  ไฮดรา ใช้เทนทาเคิลดักจับอาหารเข้าสู่ร่างกาย
โดยหลั่งเอนไซม์มาย่อยบริเวณช่องว่างกลางลาตัว
และบางเซลล์ที่ปล่อยเอนไซม์ออกมา
จะมีการนาอาหารเข้าเพื่อไปช่วยย่อยในเซลล์
(ย่อยอาหารทั้งภายในและภายนอกเซลล์)
 พลานาเรีย มีทางเดินอาหารที่แตกแขนงไปทุกส่วนของลาตัว
มีการใช้ปากในการจับอาหารผ่านเข้าไปทางคอหอย (pharynx)
ซึ่งปล่อยน้าย่อยออกมาย่อยขั้นหนึ่งก่อนแล้วจึงผ่านเข้าไปย่อยในท
างเดินอาหารต่อไป
 ไส้เดือนดินและสัตว์ขาปล้อง
ใช้ปากในการกินอาหารและเกิดการย่อยในกระเพาะอาหาร
อาจมีอวัยวะในการช่วยย่อยอาหารเพิ่มขึ้น เช่น กึ๋น (Gizzard)
และต่อมสร้างเอนไซม์
 สัตว์เคี้ยวเอื้อง (Ruminants) มีกระเพาะ4 ส่วน ได้แก่ รูเมน
เรติคิวลัม โอมาซัม อะโบมาซัม
 รูเมน เป็ นกระเพาะแรก มีแบคทีเรีย,โพรโทซัวช่วยย่อยเซลลูโลส
มีจุลินทรีย์สังเคราะห์กรดอะมิโนจากยูเรีย,แอมโมเนียที่เกิดจากกา
รหมัก อีกทั้งยังสังเคราะห์กรดไขมันและวิตามิน B12
 เรติคิวลัม ทาหน้าที่บดและผสมอาหาร
 สามารถสารอกอาหารไปยังบริเวณหลอดอาหารได้
 โอมาซัม ทาหน้าที่บดและผสมอาหาร
 อะโบมาซัม ทาหน้าที่หลั่งเอนไซม์ออกมาย่อยอาหาร
และอาหารจะถูกส่งไปยังลาไส้เล็ก
 สัตว์ที่มีทางเดินอาหารสมบูรณ์ เช่น ไส้เดือน สัตว์ขาปล้อง
 สัตว์ที่มีทางเดินอาหารไม่สมบูรณ์ เช่น พลานาเรีย ไฮดรา
 มนุษย์ มีฟัน 2 ชุด คือฟันน้านม 20 ซี่และฟันแท้32 ซี่
 ฟันจัดเป็ นการย่อยเชิงกล

3.  ลิ้น ช่วยคลุกเคล้าอาหารและดันอาหารเคลื่อนลงสู่คอหอย
มีต่อมรับรส 4 อัน ขมตรงโคนลิ้น เปรี้ยวตรงขอบข้าง
หวานตรงปลายลิ้น และเค็มตรงปลายลิ้นและขอบข้างลิ้น
 ต่อมน้าลายมี 3 คู่ ตรงกกหู ใต้ขากรรไกรล่าง ใต้ลิ้น
ช่วยผลิตน้าลายชนิดใส สร้างไทอาลินหรืออะไมเลส
ช่วยย่อยแป้ งให้เป็ นน้าตาล
 หลอดอาหาร (Esophagus)
มีน้าเมือกช่วยหล่อลื่นให้อาหารเคลื่อนที่สะดวก
และมีการบีบคลายตัว ซึ่งเป็ นการย่อยเชิงกล เรียกว่าเพอริสทัลซิส
 กระเพาะอาหาร เป็ นส่วนที่ใหญ่ที่สุดในทางเดินอาหาร
ด้านบนและด้านล่างมีกล้ามเนื้อหูรูดเพื่อควบคุมการเคลื่อนที่
ผนังด้านในเป็ นรอยย่นเรียกว่า รูกี
 ใต้ผนังประกอบด้วย 3 เซลล์ Mucous Cell
สร้างเมือกเคลือบกระเพาะ Parietal Cell สร้างกรดเกลือ pH
ประมาร 2-3 Chief Cell สร้างเอนไซม์ Pepsinogen
ซึ่งจะเปลี่ยนเป็ น pepsin เมื่อถูกกระตุ้นด้วยกรดเกลือ
 Gastric Juice คือน้าย่อยที่หลั่งออกมาวันละ 2,000-3,000 CC
 อาหารอยู่ในกระเพาะอาหารนาน 0.5-3 ชั่วโมง
อาจมีการดูดซึมแร่ธาตุหรือน้าบ้างเล็กน้อย
แต่ดูดซึมแอลกอฮอล์ได้ดีถึง 30-40%
 แผลในกระเพราะอาหร เกิดจากการกินอาหารไม่ตรงเวลา
แอลกอฮลล์ คาเฟอีน อาหารรสจืด ควมเครียด NSAIDs
 ลาไส้เล็กเป็ นส่วนที่ยาวที่สุดบางเป็ น 3 ส่วน คือ ดูโอดินัม คือ
ลาไส้ตอนต้น สารอาหารเกือบทุกชนิด
ดูดซึมเข้าสู่กระแสเลือดบริเวณนี้ เจจูนัม ดูดซึมพวกไขมัน อิลิอัม
ดูดซึมเกลือน้าดี
 ถุงน้าดีและตับอ่อนจะส่ง pro-enzyme คือ Trypsinogen
มายังลาไส้เล็ก และจะถูก Enterokinase กระตุ้นให้เป็ น Trypsin
และ Trypsin จะไปกระตุ้น pro-enzyme อื่นๆต่อไป

4.  ลาไส้เล็กมีวิลไลที่ดูดซึมสารอาหาร
ถ้าวิลไลหลายอันจะเรียกว่าวิลลัส ภายในมีหลอดเลือดฝอย

 Hepatic Portal Vein
เป็ นเส้นเลือดที่ต่อจากลาไส้เล็กไปยังตับ
จึงถือว่าตับเป็ นอวัยวะแรกที่ได้รับสารอาหาร
 ลาไส้ใหญ่ยาว 1.5 เมตร ประกอบด้วย
ประกอบด้วยซีคัมที่มีไส้ติ่ง,โคลอน,ไส้ตรง
มีอุจจาระเตรียมขับออกจากร่างกายทางทวารหนัก
 ผนังของลาไส้ใหญ่ ไม่มีวิลไล แต่มี Globet cell
ผลิตสารเมือกช่วยในการขับถ่าย
 ลาไส้ใหญ่มีเพียงการดูดซึมน้าและเกลือแร่
แต่แบคทีเรียในลาไส้ใหญ่สามารถสังเคราะห์วิตามินจากกากอาหา
รในลาไส้ใหญ่และทาให้เกิดแก๊สประมาณ 500 mlต่อวัน เช่น
ไฮโดรเจนซัลไฟต์หรือสารเอมียที่ระเหยได้ซึ่งมีกลิ่นเหม็น
 สัตว์กินพืชจะมีฟันกรามเยอะเนื่องจากช่วยบดเคี้ยวพืช
 สัตว์กินเนื้อจะมีเขี้ยว ช่วยฉีกเนื้อ
 สัตว์ที่กินทั้งเนื้อและพืชจะมีการพัฒนาฟันทั้งสองชนิดเท่าๆกัน