3. Пул таклифи (Мs)
• ўз ичига банк тизимидан ташқаридаги нақд
пуллар (С) ва зарур бўлганда (Д) иқтисодий
агентлар битимлар учун ишлатиши мумкин
бўлган депозитларни олади
4. Аксарият мамлакатларда давлат пул чиқаришда монопол
ҳуқуққа эга.
• Уни амалга ошириш ҳуқуқи нисбатан
мустақил муассаса Марказий банк
ихтиёрида. “ Марказий банк Ўзбекистон
Республикаси ҳудудида қонуний тўлов
воситаси сифатида банкнотлар ва
тангалар кўринишидаги пул
белгиларини муомалага чиқариш
мутлақ ҳуқуқига эга”.
* Ўзбекистон Республикасининг “Ўзбекистон Республикаси Марказий Банки тўғрисида”ги
Қонуни, 1995йил. 21 декабрь / Ўзбекистон банк тизимини ислоҳ қилиш ва эркинлаштириш бўйича
қонунчилик ҳужжатлари тўплами.Т.: Ўзбекистон, 2003., 18-.б.
5. Пул таклифини кўпайтириш имконига ёки пул яратиш
қобилиятига
• Тижорат банклари ҳам эга.
• Банкларнинг пул таклифини юзага келтириш қобилияти депозитларни
мажбурий заҳиралаш меъёри билан тартибга солиб турилади. Пул
таклифи ва мажбурий заҳиралаш меъёри ўртасидаги боғлиқликни
қуйидаги формула кўринишида ёзишимиз мумкин:
• М = (1/ rr ) х Д
• Бунда: М- пул таклифи ҳажми; rr – мажбурий заҳиралаш нормаси ;
• Д - дастлабки депозит.
6. Пул таклифининг модели
:Пул таклифи
Ms = C + D
:Пул базаси
MB= C + R
:Пул мультипликатори
m= Ms /MB=
(C+D) /(C+R)=
(cr+1) /(cr+ rr)
MBm
crrr
cr1
MBMs =
+
+
=
C – нақд пуллар
D-
депозитлар
–С нақд
пуллар
R- резервлар
cr– C/D–
депонентлаш
коэффициенти
rr– R/D–
резервлаш
коэффициенти
7. Марказий банк томонидан амалга оширилган пул
бозоридаги операциялари
• муомаладаги пул массасини бошқариш
• банк тизими ликвидлигини тартибга солиш
• фоиз ставкалари барқарорлигини
таъминлашга қаратилди.
8. Ўзбекистон Республикаси Марказий банки қайта
молиялаш ставкаси
• Янгиланган сана: 10.01.2014
• Амал қилиш муддати Йиллик
фоизда
• 2014 йил 1 январдан бошлаб 10
• 2011 йил 1 январь – 2013 йил 31 декабрь 12
• 2006 йил 15 июль - 2010 йил 31 декабрь 14
• 2004 йил 21 декабрь - 2006 йил 14 июль 16
• 2004 йил 5 июль - 2004 йил 20 декабрь 18
• 2003 йил 10 сентябр - 2004 йил 4 июль 20
• 2003 йил 16 июль - 2003 йил 9 сентябрь 24
• 2002 йил 1 январь - 2003 йил 15 июль 30
9. Мажбурий резерв талаблари
• тижорат банкларининг кредит ресурслари
миқдорига таъсир кўрсатиш орқали
иқтисодиётдаги пул таклифини тартибга
солишда пул-кредит сиёсатининг муҳим
инструментларидан бири сифатида
қўлланилмоқда
10. Мажбурий резервлар меъёрлари
• (2009 йил 1 сентябрдан бошлаб, фоизда)
• Юридик шахсларнинг талаб қилиб олингунча ва 1 йилдан ортиқ
бўлмаган муддатли депозитлари учун -15
• Юридик шахсларнинг муддати1 йилдан 3 йилгача бўлган муддатли
депозитлари учун -12
• Юридик шахсларнинг3 йилдан ошиқ муддатли депозитлари учун -10,5
• Юридик шахсларнинг чет эл валютасидаги депозитлари учун ҳам шу
меъёрлар ўрнатилган
Қаранг. Тижорат банкларининг Ўзбекистон Республикаси Марказий банкида депозитга ўтказиладиган мажбурий
резервлари тўғрисидаги Низом(Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2009 йил 15 августдаги 23/8
-сонли қарорига билан тасдиқланган ва Адлия вазирлигида 2009 йил 9 сентябрда 2004-сон билан рўйхатга олинган)
11. 2014 йил давомида
• инфляция ва пул массасининг белгиланган прогноз
кўрсаткичларидан келиб чиқиб ҳамда тижорат
банкларида узоқ муддатли ресурс базасини янада
кенгайтириш мақсадида диверсификацияланган
мажбурий резерв нормалари қўлланилиб, тижорат
банклари томонидан жалб қилинган юридик
шахсларнинг талаб қилиб олингунча ва 1 йилгача
бўлган муддатли депозитлари учун – 15 фоиз, 1
йилдан 3 йилгача бўлган депозитлар учун – 12 фоиз,
3 йилдан ортиқ бўлган депозитлар учун – 10,5 фоиз
миқдорида ўзгартирилмасдан қолдирилди.
• 2014 йилда тижорат банкларининг Марказий
банкдаги мажбурий резервлари ҳажми 463,1 млрд.
сўмга ёки йил бошига нисбатан 25,2 фоизга кўпайди.
12. R R
Ms
Ms
Re
MД
M*/P* M/P M*/P* M/P
1.-чизма. Реал пул воситалари заҳи- 2.-чизма. Пул бозорида мувозанат
раси таклифи графиги модели
13. Пул бозоридаги мувозанатПул бозоридаги мувозанат
Md2
i
P
M
Ms1 Ms2
Md1
Пул бозоридаги экзоген
:кўрсаткичлари
-Даромад даражаси
пулга бўлган талаб эгри
(Md)чизиғ ининг
силжишини белгилайди
–Пул таклифи пул
таклифи эгри
(Ms)чизиғ ининг
силжишини белгилайди
Пул бозоридаги мувозанатПул бозоридаги мувозанат ўўзгарувчан фоиззгарувчан фоиз
ставкаси орставкаси орққали ишлаб турадиали ишлаб туради
14. 7 Мавзу. Пул бозоридаги талаб ва таклиф мувозанати7 Мавзу. Пул бозоридаги талаб ва таклиф мувозанати
МакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиёт
• Даромадлар даражасининг Y1 дан Y2 га қадар ўсиши
(чизма) пулга талабни M1d дан M2d гача ошишига ва
фоиз ставкасини R1дан R2га қадар кўтарилишига олиб
келади.Пул таклифининг камайиши ҳам фоиз
ставкасининг кўтарилишига ва мувозанат нуқтасининг
ўзгаришига олиб келади.
• Пул бозорида мувозанатни ўрнатиш ва сақлаб туриш
механизми қимматли қоғозлар бозори ривожланган
бозор иқтисодиёти шароитида мувафаққиятли амал
қилади.
• Пул бозоридаги мувозанат товарлар ва хизматлар
бозоридаги мувозанат сингари макроиқтисодий
мувозанатнинг муҳим таркибий қисмидир.
