мавзу 3

МакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиёт
4 Мавзу. Иктисодий даврлар, ишсизлик ва инфляция4 Мавзу. Иктисодий даврлар, ишсизлик ва инфляция
25 дан 1 слайд
3- :Мавзу Бозор иқтисодиётининг
. .даврий ривожланиши Ишсизлик
• Режа
• 1. Иқтисодий даврлар ва иқтисодий
.тебранишларнинг сабаблари
• 2. Ишсизлик тушунчаси ва ишсизлик
.даражасининг ўлчаниши
• 3. Ишсизликнинг иқтисодий
. . .оқибатлари А Оукен қонуни
• 4. -Жаҳон молиявий иқтисодий
,инқирозининг келиб чиқиш сабаблари
намоён бўлиш шакллари ва ишсизлик
.даражасига таъсири

Иšтисодий даврлар
š :И тисодий даврларнинг фазалари
ššЧў и
Пасайиш
š ( )Энг паст ну таси туб
( )Жонланиш кўтарилиш
ššЧў и ššЧў и
Пасайиш
šЭнг паст ну таси
Жонланиш
Йиллар
šИ тисодий
фаолликнинг
даражаси
š –И тисодий даврлар мавсумий тебранишлар
š šбилан бо либ ўлмаган и тисодий фаоллик
даражасининг доимий тебранишлари

• Биринчи босқич иқтисодий ривожланишнинг энг
юқори даражасига эришилган босқич бўлиб, у
«чўққи» деб юритилади. Бу иқтисодиётда иш билан
тўлиқ бандлик, ишлаб чиқариш тўла қувватда
ишлаётганлиги, шунингдек, маҳсулотларнинг баҳо
даражасининг ўсиш ҳолати кузатилади.
• Кейинги босқич ( )пасайиш рецессия босқичидир.
Бунда ишлаб чиқариш ва бандлик даражалари
камаяди, аммо баҳонинг ўсиш даражаси пасаймайди.
Бу босқич фаол ва узоқ давом этсагина баҳонинг
ўсиш даражаси сустлашиши мумкин.
• Пасайишнинг қуйи нуқтасида ишлаб чиқариш ва
бандлик энг қуйи даражага тушади ва турғунлик
даври бошланади.
• Кўтарилиш босқичида ишлаб чиқариш ва бандлик
даражаси аста-секин ошиб, ишлаб чиқариш
қувватларидан тўлиқ фойдаланиш ва тўлиқ бандлик
даражасига эришилади.

• Биринчи гуруҳ олимлар иқтисодий
тебранишларнинг асосий сабаби техника ва
технологияларда рўй берадиган ўзгаришлар
деб ҳисоблайдилар. Уларнинг фикрича фан-
техника ютуқларини қўллаш натижасида
иқтисодиётда ўсиш рўй беради. Олимларнинг
яна бир гуруҳи иқтисодий босқичларни сиёсий
ва тасодифий вазиятларга боғлашади.
• Бу жараённи монетар сиёсатга боғлайдиган
олимлар ҳам мавжуд. Яъни, давлат қанчалик
кўп пул босиб чиқарса, унинг қадри шунчалик
камайиб боради, ва аксинча, пул миқдори
қанчалик кам бўлса, ишлаб чиқариш
кўламининг пасайиши ва ишсизлар сонининг
ортиши шунчалик тезлашади.

Иšтисодий даврда асосий макро кўрсаткичларнинг
ўзгариши
ššЧў и Пасайиш š ( )Энг паст ну таси туб Жонланиш
( )кўтарилиш
Тўла бандлик Бандлик даражаси
пасаяди
Бандлик даражаси энг
паст нуšтагача етади
Бандлик даражаси
ўсади (тўла бандлик
даражасигача)
Ишлаб
чиšаришдаги
šувватлар тўлиš
ишлатилади
Ишлаб чиšариш
даражаси пасаяди
Ишлаб чиšариш
даражаси энг паст
нуšтагача етади
Ишлаб чиšариш тўлиš
šувватлар
даражасига етади
Нархлар ўсиши
мумкин
Нархлар
ўзгармайди ва
фаšатгина ишлаб
чиšаришнинг кучли
пасайишида
нархлар ам
пасайиши мумкин
Нархлар пасайиши
мумкин
Нархлар бир оз ўсиши
мумкин
Иšтисодий
ўсиши
тўхтатилади
Иšтисодий фаоллик
пасаяди
Иšтисодий фаолликнинг
даражаси энг паст
нуšтагача етади
Иšтисодий
даражаси ўсади

šИ тисодий фаолликнинг ўзгариши
šИ тисодий даврларнинг
сабаблари
Таклифнинг
структуравий
ўзгариши
Талабнинг
ўзгариши

Иктисодий фаолликнинг узгариши
Таклифнинг ўсишига олиб келадиган
ASунинг структуравий ўзгариши эгри
AS0 AS1 .чизи инид ан гача суради Бу
эса нархларнинг пасайишига ва
š ишлаб чи ариш ажмининг ўсишига
.олиб келади Таклифнинг камайишига
олиб келадиган унинг структуравий
AS AS0ўзгариши эгри чизи инид ан
AS2 .гача суради Бу нархларнинг
ошишига ва ишлаб чиšаришнинг
.камайишига олиб келади
Талабнинг структуравий ўзгариши
ADунинг ўсишига олиб келади ва
AD0 AD1эгри чизи инид ан гача
.суради Бу эса нархлар ва ишлаб
š чи ариш ажмининг ўсишига олиб
.келади Талабнинг камайишига
олиб келадиган унинг
ADструктуравий ўзгариши эгри
AD0 AD2 .чизи инид ан гача суради
šБу нархлар ва ишлаб чи аришнинг
.камайишага олиб келади
P AS2 AS0
AD AS1
Q
P AD1
AD0 AS
AD2
Q

šИ тисодий фаоллик ўзгаришининг
šсабаблари ва о ибатлари
šТаш иšТаш и
š šИ тисодиетдан таш ари
бўлган одисалар билан
š. ,бо лиМ асалан
š ,и лимнинг ўзгариши
,урушлар давлат
, š аралашуви е ил и
ресурсларга жа он
,нархларнинг ўзгариши
,а олинингд инамикаси
фантехника
кашфиетлари.
ИчкиИчки
Мультипликатор
самараси амда
инвестициялар ва
истеъмол ўзгариши
šбилан бо ли

šИ тисодий фаоллик ўзгаришининг
š .сабаблари ва о ибатлари
Иšтисодий даврларнинг асосий ижтимоий-
иšтисодий оšибатлари.
šИ тисодий фаоллик даражасининг ўзгариши ўз
š :навбатида уйидагиларнинг ўзгаришига олиб келади
ишсизлик даражаси
š ишлаб чи ариш ажми
инфляция даражаси
.а олид аромадлари даражаси
š šИ тисодий даврларнинг кучли таъсири узо муддатли
šфойдаланиш учун товарларни ишлаб чи арадиган
š . š šтармо ларда билинади Аксинча ис а муддатли
šфойдаланиш учун товарларни ишлаб чи арадиган
š šтармо ларга и тисодий даврларнинг таъсири кучсиз
.бўлади

25 дан 10
ИШСИЗЛИК
Ишчи кучиИшчи кучи
Иш биланИш билан
бандларбандлар
ИшсизларИшсизлар
Ишсизлик – š и тисодиетда ме натгаб ўлган таклифининг унинг
šталабидан орти лиги
Ишчи кучи – š Ишлаетган ва фаол иш идираетган ме натга
š лае атли а олидир
šМе натгал ае атли
ишламаетган,
šлекин фаол иш идираетган
а оли
š 100 %Бозор и тисодиети шароитида иш билан
. “бандлигини таъминлаш мумкин эмас Тўла
”бандлик тушунчаси маълум даражадаги
šишсизликнинг бўлишига йўл ўяди ва бу
ишсизликнинг даражаси нормал деб исобланади
( ).ишсизликнинг табиий даражаси
šМе натгал ае атли
ишлаетган а оли

25 дан 11
Ишсизликнинг турлари
Фрикцион
ишсизлик
Бу ишсизлик иш
šидириш еки кутиш
š.билан бо лиБ у
ишсизлик тури
ме натб озорининг
самарасизлиги
šбилан бо ли
Структуравий
ишсизлик
Бу ишсизлик
квалификацияни
ўзгариши еки ишчи
кучининг миграцияси
š.билан бо лиБ у
ишсизлик тури
технология еки
талабнинг
ўзгаришлари билан
šбо ли
Даврий
ишсизлик
Бу ишсизлик жами
талабнинг
камайиши ва
šшунга мувофи
šи тисодий
пасайиши билан
š.бо ли
Ишсизликнинг табиий даражаси
(ЯММнинг потенциал даражасига
š)мувофи
š šИ тисодий ва бош а сарф
харажатларнинг пайдо
бўлишига олиб келадиган
ишсизлик

25 дан 12
Ишсизлик даражаси
%100*
куниИшчи
сониИшсизлар
даражасиИшсизлик =
Ишсизлик аšиšий даражаси табиий даражасидан камдан
кам паст бўлади ва унга фаšатгина фавšулотдаги
вазиятларда šачонки талаб таклифдан анчага ошганда
эришилади (масалан, уруш пайтида). Ишсизликнинг
табиий даражаси доимий бўлмайди ва ар йили ўзгаради.

25 дан 13
Ишсизлик даражасини исоблашда
šуйидаги сабабларга кўра хатолар пайдо
:бўлиши мумкин
Šисман бандлик
š тўли сиз иш куни еки иш афта ишлаетган ша сларнии ш билан
;бандлар сафида исобга олиш
Мавсумий бандлик
( )мавсумий ишларда ишлаетган ша сларнии шлаетган пайтида
;иш билан бандлар сафида исобга олиш
š .Иш топишга ишончини йў отган ишчилар сони
, š šИшлашни хо лаетганл екин иш идирмай ўйган шахслар ишчи
, ;кучи исобига кирмайди аммо аслида улар ишчи кучидир
Нотў рим аълумот
š š šишсизлик бўйича нафа а олиш учун иш идирмай ўйган
š ша сларнинги ш идираетганлиги тў рисидам аълумот
( ,беришлари бундай ша слари шчи кучига кирмаслиги керак
);лекин аслида улар исобга олинади
Яширин бандлик
šяширин и тисодиетда ишлаетганларни ишсизлар сафида
.исобга олиш

25 дан 14
š šИшсизликнинг и тисодий йў отишлари
*
*
Y
YY
GapGNP
−
=
*)(
*
*
uu
Y
YY
−−=
−
βИшсизлик
šи тисодий
šйў отишлари
šандай
š ?ани ланади
šОукен онуни
šор али
š š ,Агар а и ий ишсизлик ишсизлик табиий даражасидан ошса
šишламаетган ишчи кучи томонидан ишлаб чи арилиши мумкин
š былган товар ва хизматларнинг потенциал ишлаб чи ариш ажми
š , šйў отилади ва бу йў отиш ЯИ (Gap GNP) :Мнинг узилиши дейилади
Y – š šбу ерда а и ий ЯИ , Y* -М потенциал ЯИМ
u- š šБу ерда а и ий ишсизлик
,даражаси
u* - ,табиий ишсизлик даражаси
b- эмпирик коэффициенти
Оукен šонуни ишсизлик даражасидаги ўзгаришни ишлаб
чиšариш даражасидаги ўзгариш билан болайди: Агар
аšиšий ишсизлик даражаси унинг табиий даражасидан
1%га ошса, ЯИМ ажмининг узилиши (орšада šолиши) b%ни
ташкил этади.

25 дан 15
4. -Жаҳон молиявий иқтисодий инқирозининг келиб чиқиш
,сабаблари намоён бўлиш шакллари ва ишсизлик
.даражасига таъсири
• Дастлаб АҚШ ипотека бозорларида намоён бўлган мазкур
инқироз етарлича тўлов лаёқатига эга бўлмаган, қарзларни
қайтариш қобилияти шубҳали бўлган қарздорларга ипотека
кредитлари бериш амалиётининг жадаллашуви натижасида рўй
берди.
• Модомики, ипотека кредити ўзининг моҳияти бўйича кўчмас
мулк гарови ҳисобига бериладиган кредитлар бўлсада, АҚШ
бозорлари бундай ликвидли кўчмас мулкларга етарлича
«тўйинди» ва уларнинг нархлари кескин туша бошлади. Бунинг
устига инвестицион банкларнинг АҚШ ипотека бозорларидаги
янги молиявий «маҳсулот» ҳисобланган активларни
секьюритизациялаш бўйича операцияларининг авж олиши
ипотека бозорларидаги таназзуллик ҳолатлари эҳтимоллигини
оширди.

25 дан 16
• Пировард натижада 2007 йил бошида АҚШда аҳолининг
ипотека кредитларини қайтариши билан боғлиқ муаммо
кучайди. Қарздорларнинг кўчмас мулк гарови билан
олинган кредитларни қайтаришдан кўра тўловларни
тўлашдан бош тортиш ҳолати кенгайди. Банкларнинг
тўлов қобилиятига эга бўлмаган мижозларнинг кўчмас
мулкларини қайта сотувга қўйиши натижасида ипотека
бозоридаги таклиф кўпайиб, бозордаги нархларнинг
кескин пасайишига олиб келди.
• АҚШ иқтисодиёти яратилган шарт-шароитлар туфайли
арзон кредит ресурсларига тўйинди ва бу Федерал заҳира
тизими (ФЗТ) амалга ошираётган пул-кредит сиёсатини
ўзгартиришига олиб келди. Натижада 2004-2006 йилларда
Федерал заҳира тизими фоиз ставкаларни 6,25% гача
кўтарди. Кредитларнинг қимматлашуви аҳолини
ипотекага нисбатан талабининг пасайишига ва
кредитларни қайтариш бўйича қарздорлар тўловининг
қисқаришига олиб келди.

25 дан 17
Млрд.cўм
2013 йилнинг
январь-декабрь
ойларига
нисбатан фоизда
Ялпи ички маҳсулот 144867,9 108,1
Саноат маҳсулоти 75193,5 108,3
Қишлоқ хўжалиги маҳсулоти 36957,0 106,9
Асосий капиталга киритилган инвестициялар 33715,3 109,6
Қурилиш ишлари 19779,3 118,3
Юк ташиш, млн. тонна 1455,8 105,0
Юк айланмаси, млн.тн.км 86474,6 103,3
Йўловчи ташиш, млн. киши 7321,3 104,8
Йўловчи айланмаси, млн.йўловчи-км 100095,7 105,8
Чакана товар айланмаси 58643,4 114,3

25 дан 18
•Эътиборингиз
• учун рахмат.

мавзу 3

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

More from Boybabaev Jahongir

More from Boybabaev Jahongir (20)

мавзу 3