SlideShare a Scribd company logo
1 of 13
કાર્બનિક ખાતર
કાર્બનિક ખાતર
• ઓર્ગેિીક ખાતરો પ્રાણી પદાર્બ, પ્રાણીિા નિસર્જિ (ખાતર), માિિ ભીંત અિે
શાકભાજી ર્ાર્ત (દા.ત. ખાતર અિે પાકિા અિશેષો) માાંર્ી ઉતરાિે છે.
સ્િાભાનિક રીતે જૈનિક ખાતરોમાાં માાંસ પ્રોસેનસિંર્ગ, પીટ, ખાતર, સ્લરી, અિે
ગૂિોમાાંર્ી પ્રાણીિા ર્ર્ગાડિો સમાિેશ ર્ાય છે.
•
• તેિાર્ી નિપરીત, વ્યાપારી ખેતીમાાં િપરાતા મોટાભાર્ગિી ખાતરો
ખિીજમાાંર્ી ઉતારે છે
• (દા.ત., ફોસ્ફેટ રોક) અર્િા ઔધોગર્ગક ઉત્પાદિ
ખિીજ
• કેટલીક વ્યાખ્યાઓ દ્વારા, ખિીજ કાર્બનિક પદાર્ોર્ી અલર્ગ અલર્ગ હોય
છે. જો કે, કેટલાક સજીિ ખાતરો અિે સુધારા ખિિ, ખાસ કરીિે ર્ટેટા
અિે પીટ, અિે અન્ય ખનિજ ખનિજો પ્રાણીઓિી પ્રવૃનિઓિા જૈનિક
ઉત્પાદિો છે.
પશુ સ્રોતો
• આ સામગ્રી પ્રાણીઓિા કતલિા ઉત્પાદિોિો સમાિેશ કરે છે.
બ્લડમેલ, અસ્સ્ર્ ભોજિ, છુપાિે છે, હોફ્સ અિે નશિંર્ગડા લાક્ષગણક
અગ્રદૂત છે. માછલી ભોજિ, અિે પીછા ભોજિ અન્ય સ્રોતો છે.
કૃનષ સાંશોધિ સેિા (એઆરએસ) િા સાંશોધકોએ કપાસિા ખેતરો
પર નસન્ર્ેટટક ખાતરો નિરુદ્ધ ગિકિ કિરા, કાર્બનિક ખાતર, અિે
કૃનિમ ખાતરોિા ઉપયોર્ગિી અસરોિો અભ્યાસ કયો હતો અિે
જાણિા મળ્ુાં હતુાં કે નસન્ર્ેટટક ખાતર સાર્ે ફળદ્ર ુપ ક્ષેિોમાાં કપાસિા
ઉપજમાાં 12 ટકા િધારો ર્યો છે.
પ્લાન્ટ
• પ્રટિયા કરેલ કાર્બનિક ખાતરોમાાં ખાતર, હ્યુનમક એનસડ,
એનમિો એનસડ અિે સીિીડ અકબિો સમાિેશ ર્ાય છે. અન્ય
ઉદાહરણો કુદરતી એન્ઝાઇમ-પાિિ પ્રોટીિ છે. પહેલાાંિાાં
િષોર્ી પાકિા અિશેષો (લીલા ખાતર) િા નિસર્જિિે
પ્રજિિક્ષમતાિા અન્ય સ્ત્રોત છે.
પ્રાણી ખાતર, એક કાર્બનિક ખાતર
સ્ત્રોત સજીવ
• જમીિિા િાિેતર તરીકે ર્ીયોસોગલડ માિ 1% ્ુ.એસ. કૃનષ
જમીિર્ી જ ઉપલબ્ધ છે. સીિેજ કાદિમાાં ઔદ્યોગર્ગક પ્રદુષકો
તેિે ખાતર તરીકે ટરસાયક્લિંર્ગ અટકાિે છે. ઔદ્યોગર્ગક
પ્રદૂષણ, ફામાબસ્્ુટટકલ્સ, હોમોન્સ, ભારે ધાતુઓ અિે અન્ય
પટરર્ળોિે કારણે ્ુ.એસ.માાં ્ુએસડીએ કાર્બનિક કૃનષ
કામર્ગીરીમાાં સેિેજ કાદિિો ઉપયોર્ગ કરિા પર પ્રનતર્ાંધ મુકે
છે. ્ુએસડીએિે ્ુ.એસ.માાં િેિાતા હાઇ-િાઇટ્રોજિ ગલસ્્િડ
ઓર્ગેનિક ખાતરોિા િીજી-પક્ષ પ્રમાણપિિી જરૂર છે.
•ફોસ્ફેટ રીિ ઓર્ગેિીક મેન્્ુર
• ટોટલ ઓર્ગેનિક કાર્બિ (Min.) = 7.9%,
• ટોટલ િાઈટ્રોજિ (Min.) = 0.4%,
• ટોટલ P2O5 (Min.) = 10.4%,
• CN Ration < 20:1,
• મોઈસ્િર (િધુમાાં િધુ) = 25%
ફાયદા
• િાિણી સમયે પાયાિાાં ખાતર તરીકે િધુ ફાયદાકારક અસર કરે છે.
• જમીિનુાં ર્ાંધારણ સુધારે છે.
• ફોસ્ફરસ, િાઈટ્રોજિ અિે ઓર્ગેનિક કાર્બિ જમીિનુાં પોત અિે પ્રત જાળિી રાખિામાાં
મદદરૂપ ર્ાય છે.
• જમીિિી નિતાર શસ્્તિે નિયમીત ર્િાિે છે.
• જમીિિી ફળદ્ર ુપતાિે ટકાિી પાકનુાં ઉત્પાદિ િધારે છે.
• મુિેર્લ ઓર્ગેનિક કાર્બિ પાકિી વૃદ્ધદ્ધિે િધુ અસરકારક ર્િાિે છે.
• જમીિિે એસીડીક તર્ા ક્ષારીક ર્તી અટકાિે છે.
• લીલા રાસાયગણક ખાતર તરીકે ઓળખાય છે, જે તાાંબુ,જસત અિે કોર્ાલ્ટ જેિાાં સુક્ષ્મ
તત્િોર્ી ભરપૂર છે.
સેન્દ્ન્િય ખાતરો
• સેન્દ્ન્િય ખાતર પ્રાણી અિે માિિીિા મળમૂિમાાંર્ી તર્ા
િિસ્પનતમાાંર્ી તેયાર ર્ાય છે. છાગણ્ુાં ખાતર, લીલો
પડિાશ, કાંપોસ્ટ, સોિખત, જેિા ખાતરો િે માંદ સેન્દ્ન્િય
ખાતરો તરીકે ઓળખિામાાં આિે છે. જયારે નિનિધ પ્રકારિા
તેલીગર્યાાંમાાંર્ી મળતા ખોળ, જેિા કે મર્ગફળીિો ખોળ,
એરાંડીિો ખોળ, તલિો ખોળ, સરસિિો ખોળ, કરાંજિો ખોળ
િર્ગેરે માછલીનુાં ખાતર, હાડકાિો ભૂકો, સૂકુલોહી િર્ગેરે સાાંિ
સેન્દ્ન્િય ખાતરો તરીકે ઓળખિામાાં આિે છે
મંદ સેન્દ્ન્િય ખાતરો
• માંદ સેન્દ્ન્િય ખાતરો જગ્યા િધુ રોકે છે પરાંતુ એમાાં પોષક
તત્િોનુાં પ્રમાણ ઓછુાં હોય છે. તેનુાં ખરૂાં મહત્િ તો જમીિિે
સેન્દ્ન્િય પદાર્બ પૂરા પાડિાનુાં છે.
• સેન્દ્ન્િય ખાતરો મોટા જથ્ર્ામાાં પૂરિામાાં િ આિે તો એમાાંર્ી
છોડિે ખાસ પોષકતત્િો મળતાાં િર્ી.
• ખાતરિા રૂપમાાં જમીિિે પૂરા પાડિામાાં આિેલા સેન્દ્ન્િય
પદાર્ો જમીિમાાં જીિજ ાંતુિી ટિયાિે િધારે છે અિે જમીિનુાં
ર્ાંધારણ સુધારે છે. તેમજ હિાપાણીિા સાંગ્રહ અિે
ઉપયોર્ગિી જમીિિી શટકત િધે છે.
પ્રાણીઓિા તાજા મળમુત્રનું
ર્ંધારણ
પ્રાણીઓનું િામ િાઈટ્રોજિિા (ટકા) ફોસ્ફરસિા (ટકા) પોટાશિા (ટકા)
ગાય અિે ર્ળદ છાણ ૦.૪૦ ૦.૨૦ ૦.૧૦
મુત્ર ૧.૦ ઘણો ઓછો ૧.૩૫
ઘેટાં અિે ર્કરાં લીડીં ૦.૭૫ ૦.૫૦ ૦.૪૫
મુત્ર ૧.૩૫ ૦.૫૦ ૨.૧૦
ઘોડા છાણ ૦.૫૦ ૦.૩૦ ૦.૫૦
મુત્ર ૧.૩૫ ઘણો ઓછો ૧.૨૫
Thank you…
Bechar Rangapara
Khintlawala

More Related Content

More from BecharRangapara

More from BecharRangapara (20)

નાણાનું સંચાલન
નાણાનું સંચાલનનાણાનું સંચાલન
નાણાનું સંચાલન
 
નાણાકીય સંચાલન નો અર્થ અને મહત્વ
નાણાકીય સંચાલન નો અર્થ અને મહત્વનાણાકીય સંચાલન નો અર્થ અને મહત્વ
નાણાકીય સંચાલન નો અર્થ અને મહત્વ
 
નાણાંના કાર્યો
નાણાંના કાર્યોનાણાંના કાર્યો
નાણાંના કાર્યો
 
દોરવણી અને સંકલન
દોરવણી અને સંકલનદોરવણી અને સંકલન
દોરવણી અને સંકલન
 
દૂધના ઉત્પાદનમા કૃષિનો ફાળો
દૂધના ઉત્પાદનમા કૃષિનો ફાળોદૂધના ઉત્પાદનમા કૃષિનો ફાળો
દૂધના ઉત્પાદનમા કૃષિનો ફાળો
 
જીવાવરણ એટલે શું
જીવાવરણ એટલે શુંજીવાવરણ એટલે શું
જીવાવરણ એટલે શું
 
જળચક્ર
જળચક્રજળચક્ર
જળચક્ર
 
જલાવરણ
જલાવરણજલાવરણ
જલાવરણ
 
જમીનમાં ફોસ્ફરસનું સ્થળાંતર
જમીનમાં ફોસ્ફરસનું સ્થળાંતરજમીનમાં ફોસ્ફરસનું સ્થળાંતર
જમીનમાં ફોસ્ફરસનું સ્થળાંતર
 
જમીનમાં નાઈટ્રોજનનનું સ્થળાંતર
જમીનમાં નાઈટ્રોજનનનું સ્થળાંતરજમીનમાં નાઈટ્રોજનનનું સ્થળાંતર
જમીનમાં નાઈટ્રોજનનનું સ્થળાંતર
 
જમીનમાં ક્ષમતાનું વર્ગીકરણ
જમીનમાં ક્ષમતાનું વર્ગીકરણજમીનમાં ક્ષમતાનું વર્ગીકરણ
જમીનમાં ક્ષમતાનું વર્ગીકરણ
 
જમીનનો રંગ
જમીનનો રંગજમીનનો રંગ
જમીનનો રંગ
 
જમીનનું તાપમાન
જમીનનું તાપમાનજમીનનું તાપમાન
જમીનનું તાપમાન
 
જમીનની હવા
જમીનની હવાજમીનની હવા
જમીનની હવા
 
જમીનના ભૌતિક ગુણધર્મ અને મહત્વ
જમીનના ભૌતિક ગુણધર્મ અને મહત્વજમીનના ભૌતિક ગુણધર્મ અને મહત્વ
જમીનના ભૌતિક ગુણધર્મ અને મહત્વ
 
જમીન સુસંગતતા
જમીન સુસંગતતાજમીન સુસંગતતા
જમીન સુસંગતતા
 
જમીન ધોવાણ
જમીન ધોવાણજમીન ધોવાણ
જમીન ધોવાણ
 
છોડ ઉપર અસર કરતા પરિબળો
છોડ  ઉપર અસર કરતા પરિબળોછોડ  ઉપર અસર કરતા પરિબળો
છોડ ઉપર અસર કરતા પરિબળો
 
ગ્રામીણ વિકાસમાં ધિરાણનો ફાળો, ઉદેશો અને પ્રકારો
ગ્રામીણ વિકાસમાં ધિરાણનો ફાળો, ઉદેશો અને પ્રકારોગ્રામીણ વિકાસમાં ધિરાણનો ફાળો, ઉદેશો અને પ્રકારો
ગ્રામીણ વિકાસમાં ધિરાણનો ફાળો, ઉદેશો અને પ્રકારો
 
ગ્રામીણ ધિરાણ ના સ્ત્રોતો
ગ્રામીણ ધિરાણ ના સ્ત્રોતોગ્રામીણ ધિરાણ ના સ્ત્રોતો
ગ્રામીણ ધિરાણ ના સ્ત્રોતો
 

કાર્બનિક ખાતર

  • 2. કાર્બનિક ખાતર • ઓર્ગેિીક ખાતરો પ્રાણી પદાર્બ, પ્રાણીિા નિસર્જિ (ખાતર), માિિ ભીંત અિે શાકભાજી ર્ાર્ત (દા.ત. ખાતર અિે પાકિા અિશેષો) માાંર્ી ઉતરાિે છે. સ્િાભાનિક રીતે જૈનિક ખાતરોમાાં માાંસ પ્રોસેનસિંર્ગ, પીટ, ખાતર, સ્લરી, અિે ગૂિોમાાંર્ી પ્રાણીિા ર્ર્ગાડિો સમાિેશ ર્ાય છે. • • તેિાર્ી નિપરીત, વ્યાપારી ખેતીમાાં િપરાતા મોટાભાર્ગિી ખાતરો ખિીજમાાંર્ી ઉતારે છે • (દા.ત., ફોસ્ફેટ રોક) અર્િા ઔધોગર્ગક ઉત્પાદિ
  • 3. ખિીજ • કેટલીક વ્યાખ્યાઓ દ્વારા, ખિીજ કાર્બનિક પદાર્ોર્ી અલર્ગ અલર્ગ હોય છે. જો કે, કેટલાક સજીિ ખાતરો અિે સુધારા ખિિ, ખાસ કરીિે ર્ટેટા અિે પીટ, અિે અન્ય ખનિજ ખનિજો પ્રાણીઓિી પ્રવૃનિઓિા જૈનિક ઉત્પાદિો છે.
  • 4. પશુ સ્રોતો • આ સામગ્રી પ્રાણીઓિા કતલિા ઉત્પાદિોિો સમાિેશ કરે છે. બ્લડમેલ, અસ્સ્ર્ ભોજિ, છુપાિે છે, હોફ્સ અિે નશિંર્ગડા લાક્ષગણક અગ્રદૂત છે. માછલી ભોજિ, અિે પીછા ભોજિ અન્ય સ્રોતો છે. કૃનષ સાંશોધિ સેિા (એઆરએસ) િા સાંશોધકોએ કપાસિા ખેતરો પર નસન્ર્ેટટક ખાતરો નિરુદ્ધ ગિકિ કિરા, કાર્બનિક ખાતર, અિે કૃનિમ ખાતરોિા ઉપયોર્ગિી અસરોિો અભ્યાસ કયો હતો અિે જાણિા મળ્ુાં હતુાં કે નસન્ર્ેટટક ખાતર સાર્ે ફળદ્ર ુપ ક્ષેિોમાાં કપાસિા ઉપજમાાં 12 ટકા િધારો ર્યો છે.
  • 5. પ્લાન્ટ • પ્રટિયા કરેલ કાર્બનિક ખાતરોમાાં ખાતર, હ્યુનમક એનસડ, એનમિો એનસડ અિે સીિીડ અકબિો સમાિેશ ર્ાય છે. અન્ય ઉદાહરણો કુદરતી એન્ઝાઇમ-પાિિ પ્રોટીિ છે. પહેલાાંિાાં િષોર્ી પાકિા અિશેષો (લીલા ખાતર) િા નિસર્જિિે પ્રજિિક્ષમતાિા અન્ય સ્ત્રોત છે.
  • 6. પ્રાણી ખાતર, એક કાર્બનિક ખાતર સ્ત્રોત સજીવ • જમીિિા િાિેતર તરીકે ર્ીયોસોગલડ માિ 1% ્ુ.એસ. કૃનષ જમીિર્ી જ ઉપલબ્ધ છે. સીિેજ કાદિમાાં ઔદ્યોગર્ગક પ્રદુષકો તેિે ખાતર તરીકે ટરસાયક્લિંર્ગ અટકાિે છે. ઔદ્યોગર્ગક પ્રદૂષણ, ફામાબસ્્ુટટકલ્સ, હોમોન્સ, ભારે ધાતુઓ અિે અન્ય પટરર્ળોિે કારણે ્ુ.એસ.માાં ્ુએસડીએ કાર્બનિક કૃનષ કામર્ગીરીમાાં સેિેજ કાદિિો ઉપયોર્ગ કરિા પર પ્રનતર્ાંધ મુકે છે. ્ુએસડીએિે ્ુ.એસ.માાં િેિાતા હાઇ-િાઇટ્રોજિ ગલસ્્િડ ઓર્ગેનિક ખાતરોિા િીજી-પક્ષ પ્રમાણપિિી જરૂર છે.
  • 7. •ફોસ્ફેટ રીિ ઓર્ગેિીક મેન્્ુર • ટોટલ ઓર્ગેનિક કાર્બિ (Min.) = 7.9%, • ટોટલ િાઈટ્રોજિ (Min.) = 0.4%, • ટોટલ P2O5 (Min.) = 10.4%, • CN Ration < 20:1, • મોઈસ્િર (િધુમાાં િધુ) = 25%
  • 8. ફાયદા • િાિણી સમયે પાયાિાાં ખાતર તરીકે િધુ ફાયદાકારક અસર કરે છે. • જમીિનુાં ર્ાંધારણ સુધારે છે. • ફોસ્ફરસ, િાઈટ્રોજિ અિે ઓર્ગેનિક કાર્બિ જમીિનુાં પોત અિે પ્રત જાળિી રાખિામાાં મદદરૂપ ર્ાય છે. • જમીિિી નિતાર શસ્્તિે નિયમીત ર્િાિે છે. • જમીિિી ફળદ્ર ુપતાિે ટકાિી પાકનુાં ઉત્પાદિ િધારે છે. • મુિેર્લ ઓર્ગેનિક કાર્બિ પાકિી વૃદ્ધદ્ધિે િધુ અસરકારક ર્િાિે છે. • જમીિિે એસીડીક તર્ા ક્ષારીક ર્તી અટકાિે છે. • લીલા રાસાયગણક ખાતર તરીકે ઓળખાય છે, જે તાાંબુ,જસત અિે કોર્ાલ્ટ જેિાાં સુક્ષ્મ તત્િોર્ી ભરપૂર છે.
  • 9. સેન્દ્ન્િય ખાતરો • સેન્દ્ન્િય ખાતર પ્રાણી અિે માિિીિા મળમૂિમાાંર્ી તર્ા િિસ્પનતમાાંર્ી તેયાર ર્ાય છે. છાગણ્ુાં ખાતર, લીલો પડિાશ, કાંપોસ્ટ, સોિખત, જેિા ખાતરો િે માંદ સેન્દ્ન્િય ખાતરો તરીકે ઓળખિામાાં આિે છે. જયારે નિનિધ પ્રકારિા તેલીગર્યાાંમાાંર્ી મળતા ખોળ, જેિા કે મર્ગફળીિો ખોળ, એરાંડીિો ખોળ, તલિો ખોળ, સરસિિો ખોળ, કરાંજિો ખોળ િર્ગેરે માછલીનુાં ખાતર, હાડકાિો ભૂકો, સૂકુલોહી િર્ગેરે સાાંિ સેન્દ્ન્િય ખાતરો તરીકે ઓળખિામાાં આિે છે
  • 10. મંદ સેન્દ્ન્િય ખાતરો • માંદ સેન્દ્ન્િય ખાતરો જગ્યા િધુ રોકે છે પરાંતુ એમાાં પોષક તત્િોનુાં પ્રમાણ ઓછુાં હોય છે. તેનુાં ખરૂાં મહત્િ તો જમીિિે સેન્દ્ન્િય પદાર્બ પૂરા પાડિાનુાં છે. • સેન્દ્ન્િય ખાતરો મોટા જથ્ર્ામાાં પૂરિામાાં િ આિે તો એમાાંર્ી છોડિે ખાસ પોષકતત્િો મળતાાં િર્ી. • ખાતરિા રૂપમાાં જમીિિે પૂરા પાડિામાાં આિેલા સેન્દ્ન્િય પદાર્ો જમીિમાાં જીિજ ાંતુિી ટિયાિે િધારે છે અિે જમીિનુાં ર્ાંધારણ સુધારે છે. તેમજ હિાપાણીિા સાંગ્રહ અિે ઉપયોર્ગિી જમીિિી શટકત િધે છે.
  • 11. પ્રાણીઓિા તાજા મળમુત્રનું ર્ંધારણ પ્રાણીઓનું િામ િાઈટ્રોજિિા (ટકા) ફોસ્ફરસિા (ટકા) પોટાશિા (ટકા) ગાય અિે ર્ળદ છાણ ૦.૪૦ ૦.૨૦ ૦.૧૦ મુત્ર ૧.૦ ઘણો ઓછો ૧.૩૫ ઘેટાં અિે ર્કરાં લીડીં ૦.૭૫ ૦.૫૦ ૦.૪૫ મુત્ર ૧.૩૫ ૦.૫૦ ૨.૧૦ ઘોડા છાણ ૦.૫૦ ૦.૩૦ ૦.૫૦ મુત્ર ૧.૩૫ ઘણો ઓછો ૧.૨૫