1. Улаанбаатар Их Сургууль
Бизнес менежментийн тэнхим
Корпорацийн санхүү
Лекц 4,5
Санхүүгийн тайланд хийгдэх шинжилгээ
Хичээлийн индекс: BA 301
Хичээлийн кредит: 3
Судлах анги: СМ 3, ҮМ-4

2. Сэдвийн агуулга
Санхүүгийн
тайлангийн
шинжилгээний
зорилго, ач холбогдол
 Санхүүгийн тайланд шинжилгээ хийх аргууд
 Шинжилгээний Дю-Понт загвар


3. Санхүүгийн тайлангуудад шинжилгээ
хийх шаардлага

Санхүүгийн тайлангууд нь байгууллагын өнгөрсөн
болон өнөөгийн үйл ажиллагааны үр дүн,
санхүүгийн байдлыг илэрхийлсэн албан ёсны
баримт бичиг, баримт болохоосоо гадна санхүүгийн
шинжилгээ хийх үндсэн мэдээллийн эх үүсвэр
болдогоороо ач холбогдолтой юм. Санхүүгийн
тайланд шинжилгээ хийснээр тухайн компанийн
өнгөрсөн болон өнөөгийн төлбөрийн чадвар, үйл
ажиллагаа, хөрөнгө ашиглалтын байдал, өрийн
түвшин, ашигт ажиллагааг мэдэхээс гадна тэрхүү
хийсэн шинжилгээн дээрээ тулгуурлан санхүүгийн
төсөв, төлөвлөгөөг зохиож, ингэснээрээ санхүүгийн
аливаа оновчтой шийдвэрийг гаргахад тусладаг.

4. Санхүүгийн тайланг сонирхогч талууд:
Хувь
нийлүүлэгчид Зээлдүүлэгчид
/эздүүд/
Компанийн
удирдлагууд
- одоогийн
- Компанийн
- Бүх талыг нь
болон ирээдүйн
төлбөрийн
сонирхоно
эрсдэл
чадвар, өрийн
өгөөжийн
байдлыг
түвшинг
голчлон
сонирхоно
сонирхоно

5. Шинжилгээний аргууд:



Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээний хамгийн гол
арга нь харьцааны шинжилгээ байдаг. Энэ нь 2
хүчин зүйл бусад үзүүлэлтүүдийн хооронд
харьцуулдаг арга юм. Үүнээс гарсан үр дүнг нь
үндсэн 2 төрлийн үзүүлэлтүүдтэй жишиж үзэн
үнэлэлт дүгнэлт өгдөг.
1. Эхний харьцуулж гаргасан үр дүнгээ өөр бусад
үзүүлэлтүүдтэй жишиж буйг
шинжилгээний
хөндлөн арга гэж нэрлэдэг.
2. Тухайн цаг хугацааныхаа үзүүлэлтийг өөрийнхөө
өнгөрсөн цаг хугацааны үзүүлэлтүүдтэй жишиж
үзэн үнэлэлт дүгнэлт өгдөг аргыг цаг хугацааны
арга гэнэ.

6. Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ
Үндсэн 4 бүлэг харьцаа байдаг.
Төлбөрийн чадварын харьцаа (Өр төлбөрийг
хугацаанд нь түргэн шуурхай төлж барагдуулж
чадах эсэхийг тодорхойлох зорилготой )
 Үйл ажиллагааны харьцаа (байгууллага эзэмшиж
буй хөрөнгөө хэр үр ашигтайгаар ашиглаж буйг
харуулна)
 Хөшүүргийн
харьцаа
(Урт
хугацаат
зээлдүүлэгчид, хөрөнгө оруулагчдын зүгээс
санхүүжүүлсэн хөрөнгө эргүүлэн олж авах
найдвартай байдлыг тодорхойлох зорилготой)
 Ашигт ажиллагааны харьцаа (тухайн хугацаанд
байгууллага хэр зэрэг амжилттай эсвэл
алдагдалтай
ажилласныг
тодорхойлох
зорилготой)



7. Төлбөрийн чадварын шинжилгээ



Компанийн төлбөрийн чадварын байдлыг үндсэн
3 төрлийн үзүүлэлтээр үнэлж дүгнэж болно.
Ажлын цэвэр капитал. Ажлын цэвэр капитал нь
компанийн хөрвөх чадварын нэг чухал үзүүлэлт
болдог. Мөнгөн дүнгээр илэрхийлэгддэг учир энэ
үзүүлэлтийг бусад компанийн үзүүлэлттэй
харьцуулахад
өөрөөр
хэлбэл
салбарын
харьцуулсан шинжилгээнд ашиглахад төдийлөн
тохиромжтой бус. Харин компанийн өнгөрсөн ба
өнөө үеийн хөрвөх чадварын түвшинг харьцуулан
шинжлэхэд чухал ач холбогдол бүхий үзүүлэлт
болно.
АЦК = Эргэлтийн актив - Эргэлтийн пассив

8. Төлбөрийн чадварын шинжилгээ
Ý ð ãýëòèéí õàðüöàà
Ý ð ãýëòèéí àêòèâ
Ý ð ãýëòèéí ïàññèâ
Энэ харьцаа нь богино хугацаат өр төлбөрөө
эргэлтийн хөрөнгөө ашиглан төлөх чадвар ямар
байгааг илэрхийлнэ. Эргэлтийн харьцаа 2 – той
ойролцоо байх нь хамгийн тохиромжтой гэж үздэг
боловч энэ нь салбар болон компанийн онцлогоос
шалтгаална.
Компанийн ирээдүйн мөнгөн урсгалыг урьдчилан
таамаглах боломж их байх тусам эргэлтийн
харьцаа бага байх боломжтой байдаг.

9. Төлбөрийн чадварын шинжилгээ
Түргэн хөрвөх хөрөнгийн харьцаа.
“Түргэн хөрвөх” гэсэн утгаараа хамгийн
хөрвөх чадвар сайтай хөрөнгүүдийг авч,
хөрвөх чадвар хамгийн багатай хөрөнгө болох
бараа
материалын
нөөцийг
тооцохгүй
орхидог. 1-ээс их байвал төлбөрийн чадвар
сайн гэж үздэг.

10. Төлбөрийн чадварын шинжилгээ

Үнэмлэхүй хөрвөх хөрөнгийн харьцаа

Түргэн хөрвөх хөрөнгөнд бараа материал үнэ
бүхий зүйлсийг оруулдаггүй. Учир нь:
Хөрвөх чадвар удаан
Балансын өртгөөрөө төлбөрийн хэрэгсэл
болж чаддаггүй

11. ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ШИНЖИЛГЭЭ
Үйл ажиллагааны харьцаанууд нь компанид
янз бүрийн хэлбэрээр байршсан хөрөнгө ба
эх үүсвэрүүдийн борлогдох, эсвэл мөнгө
болж орж ирэх хурдыг илэрхийлнэ.
 Хөрвөх чадварын харьцаанууд компанийн
хөрвөх чадварыг ерөнхийд нь тодорхойлдог
бол үйл ажиллагааны харьцаанууд нь
тодорхой дансдуудын хөрвөх чадварыг
илэрхийлдэг гэж үзэж болно.


12. Эргэц нь эргэлтийн хөрөнгийн нэг хэлбэрээс нөгөөд
шилжих
хөдөлгөөнийг
илэрхийлдэг.
Эргэц
түргэсэхийн хэрээр үйлдвэрлэлийн үр ашиг нэмэгддэг.
Áà ð àà ìàòå ðèàëûí ýð ãýö
ÁÌàò
ÁÁ ª
Áà ð àà ìàòå ðèàëûí äóíäàæ ¿ ëäýãäýë
í äóíäàæ íàñëàëò
Àâëàãûí ýð ãýö
ÀÖÄÕ
ÀÖÄÕ
360 õîíîã
º äºð
ÁÌàò
í ýð ãýö
Áî ð ëóóëàëòûí î ð ëîãî
Óäàà
Äàíñíû àâëàãûí äóíäàæ ¿ ëäýãäýë
360 õîíîã
º äºð
Àâëàãûí ýð ãýö
Äàíñíû àâëàãà
º äºð
ª ä ðèéí äóíäàæ áî ð ëóóëàëò

13. ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ШИНЖИЛГЭЭ
ÒÃÄÕ
ÒÃÄÕ
Äàíñíû ºð
ª äºð
ª ä ðèéí äóíäàæ õóäàëäàí àâàëò
Äàíñíû ºð
* 360 õîíîã
Æèëèéí õóäàëäàí àâàëò
¯ íäñýí õºðº íãèéí ýð ãýö
Íèéò
õºðº íãèéí ýð ãýö
Íèéò
õîíîã
Áî ð ëóóëàëòûí î ð ëîãî
óäàà
Öýâýð ¿ íäñýí õºðº íã º
Áî ð ëóóëàëòûí î ð ëîãî
óäàà
õºðº íãèéí äóíäàæ ¿ ëäýãäýë

14. ӨРИЙН ШИНЖИЛГЭЭ

Компанийн өрийн байдал нь
компани ашиг олох зорилгодоо
бусдын
хөрөнгийг
хэр
зэрэг
ашиглаж байгаа байдлыг харуулдаг.
Ер нь компанийн хөрөнгө 2 төрлийн
эх үүсвэрээр санхүүждэг.
◦ Өрийн
санхүүжилт
буюу
бусдын
хөрөнгөөр санхүүжих
◦ Өөрийн эх үүсвэрээр санхүүжих

15. ӨРИЙН ШИНЖИЛГЭЭ
ªð èéí õàðüöàà
ªð õóâüöààò êàïèòàëûí
Õ ¿¿ ò º ëº õ
ÒÒÒ Õ
Íèéò ºð ò º ëá ºð
Íèéò õºðº íã º
õàðüöàà
àäâàðûí õàðüöàà
Ó ð ò õóãàöààò ºð
Õóâüöààò êàïèòàë
Õ ¿¿ òàòâà ðûí º ìí º õ àøèã
Õ ¿¿ ãèéí çàðäàë
ÕÒª À Ò ¿ð ýýñèéí ò º ëá ºð
1
Õ ¿¿ ãèéí ò º ëá ºð ò ¿ð ýýñ
* Çýýëèéí ¿ íäñýí ò º ëá ºð ÎÝÕ
1 Ò
íû div

16. АШИГТ АЖИЛЛАГААНЫ
ШИНЖИЛГЭЭ
Ашигт
ажиллагааны
шинжилгээнд
түгээмэл
хэрэглэгддэг нэг хэлбэр нь орлогын тайлангийн
үзүүлэлтүүдийг борлуулалтад эзлэх хувиар нь
илэрхийлэн тооцож, хувиар илэрхийлэгдсэн орлогын
тайлангийн өнгөрсөн ба өнөөгийн үзүүлэлтүүдийг
хооронд нь харьцуулахад маш тохиромжтой байдаг.
Энэ
орлогын
тайлангаас
компаний
ашигт
ажиллагааны 3 гол харьцааг гаргаж болно.
 Нийт ахиуц ашиг
 Үйл ажиллагааны ахиуц ашиг
 Цэвэр ахиуц ашиг


17. АШИГТ АЖИЛЛАГААНЫ
ШИНЖИЛГЭЭ
Àõèóö íèéò àøèã
ÁÎ
ÁÁª
ÁÎ
Àõèóö ¿ éë àæèëëàãààí û
àøèã
¯ éë àæèëëàãààí û àøèã
ÁÎ
Àõèóö öýâýð àøèã
ÒÄÖÀ
ÁÎ

18. АШИГТ АЖИЛЛАГААНЫ
ШИНЖИЛГЭЭ
ROI
ROE
EPS
ÒÄÖÀ
Íèéò õºðº íã º
ÒÄÖÀ
Õóâüöààò êàïèòàë
Ýíãèéí õóâüöààíä õóâàà èëàõ áîëîìæèò
ð
Ý ð ãýëòýíä áàéãàà õóâüöààíû òîî
P/E
àøèã
Õóâüöààíû çàõ çýýëèéí ¿ íý
Íýãæ õóâüöààíä íîãäîõ àøèã

19. ХАРЬЦААНЫ НЭГДСЭН
ШИНЖИЛГЭЭ
Зөвхөн
ганц
харьцаа
компаний
санхүүгийн байдалд үнэлэлт дүгнэлт
өгөх хангалттай мэдээлэл болж
чадахгүй бөгөөд харин дээрх бүлэг
харьцаануудыг нэгтгэн шинжилбэл
компаний талаарх бодит үнэлгээнд
хүрэх боломжтой. Нэгдсэн шинжилгээг
хийхдээ:
 Шинжилгээний Du – Pont загвар
 Нэгдсэн чиг хандлагын шинжилгээг
ашиглана.


20. ШИНЖИЛГЭЭНИЙ DU – PONT
ЗАГВАР


Шинжилгээний Дю-Понт загвар гэдэг нь
санхүүгийн үндсэн хоёр тайлан болох орлогын
тайлан, үлдэгдлийн тэнцэл буюу тайлан
тэнцлийн үзүүлэлтүүдийн нэгдлийг ашиглан
компанийн ашигт ажиллагааны түвшний гол
үзүүлэлтүүд болох хөрөнгө оруулалтын өгөөж,
хувьцаат капиталын өгөөжийг тодорхойлох
арга юм.
Компаниуд энэ загварыг өөрийн онцлогт
тохируулан боловсруулж хэрэглэдэг.

22. НЭГДСЭН ЧИГ ХАНДЛАГЫН
ШИНЖИЛГЭЭ
Нэгдсэн
чиг
хандлагын
шинжилгээг
компаний хөрөнгө эх үүсвэрийн бүтэц
хоорондын харьцаа, цаг хугацааны туршид
хэрхэн өөрчлөгдөж байгааг буюу ерөнхий
хандлагыг харах, шинжлэхийн тулд хийдэг.
 Мөн өрсөлдөгчдийн болон салбарын дундаж
үзүүлэлтүүдтэй харьцуулан шинжилнэ.


23. Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ хийхэд
тулгардаг бэрхшээлүүд
1)
2)
3)
4)
5)
Харьцаануудын үр дүн салбарын онцлогоос
ихээхэн хамааралтай байдаг.
Санхүүгийн тайлангууд нь компаний үнэн
бодитой дүр зургийг гаргах боломжгүй байх
Үнийн түвшний өөрчлөлт
Үр
дүнг
тайлбарлахтай
холбоотой
бэрхшээлүүд
Харьцаануудын харилцан хамаарал

24. Компаний санхүүгийн эрүүл
байдлыг үнэлэх нь
 Компани урт удаан хугацаанд амжилттай
ажиллахын тулд санхүүгийн үр ашигтай,
оновчтой
удирдлага
зайлшгүй
шаардлагатай. Санхүүгийн удирдлага үр
ашигтай байгаа эсэхийн нэг гол шалгуур
нь компани санхүүгийн хувьд эрүүл
саруул байгаа эсэх тухай асуудал. Эрүүл
саруул байгаа эсэхийг шинжилж байж
үнэлэх болно.

25. Компаний санхүүгийн эрүүл байдлыг
шинжлэхэд дараах асуудлуудад анхаарлаа
хандуулдаг.
Ашигт байдал.
 Компаний өнөөгийн ашигт ажиллагааны түвшин
ямар байна?
 Ашигт ажиллагааны түвшний цаашдын хандлага
ямар байна?
 Ашигт ажиллагааны түвшинд

ТЭМ-ын нийлүүлэлтийн хомсдол
Ажиллах хүчний ур чадварын түвшин
Санхүү бүртгэл, мэдээллийн системийн өөрчлөлт
Мөчлөгийн чанартай хувьсал өөрчлөлт
Стратегийн ач холбогдол бүхий зардлуудын хасалт, хэмнэлт
Борлуулалтын болоод авлагын бодлого стандартуудын
өөрчлөлт зэрэг хэрхэн нөлөөлж байна вэ?

26.  Өөрийн
хөрөнгийн өгөөжид
үйл ажиллагааны ахиуц ашиг
Хөрөнгийн ашиглалт
Санхүүжилтын бүтэц хэрхэн нөлөөлж байна вэ?
Ерөнхийдөө
зах
зээлийн нөхцөл,
өрсөлдөөн,
зохицуулалтын
дарамтуудад ашиг хэр тогтвортой
байх
чадвартай
вэ?
гэдгийг
тодорхойлно.

27. 
Нууцлагдмал асуудлууд: Үйл ажиллагааны
циклийн үе шатуудад ямар нэг зохицуулалт
алдагдсантай холбоотойгоор буюу хяналт
удирдлага суларснаас нууцлагдмал асуудлууд
үүсч бий болно. Энэ нь даамжирсаар үйл
ажиллагааг хэвийн бус болгож эргэлт
удаашрах, зардал өсөх, хомсдол үүсгэх гол
шалтгаан болдог байна.

28. 
Санхүүжилтын
хэрэгцээ:
Зорилтот
түвшинд
үйл
ажиллагаа
явуулахад
шаардагдах хөрөнгийн хэрэгцээг хэрхэн ямар
эх үүсвэрээр хангах вэ гэдгийг урьдчилан
төлөвлөж хангана. Ялангуяа улирлын
чанартай, гэнэтийн гэж хэлж болох
санхүүжилтын хэрэгцээг ямар өртөгтэй, ямар
хугацаатай эх үүсвэрээр хангаж байгааг
анхаарах хэрэгтэй юм.

29. 
Капиталын бүтэц: Компаний эх үүсвэрийн
буюу капиталын бүтэц ямар байгаагаас
санхүүгийн эрсдлийн түвшин шалтгаална.
Санхүүжилтын дутагдалд орох, өсөлт
хөгжилтийн зорилтыг хангаж чадахгүйд
хүрэх эсвэл хэт их өр зээлийн дарамтад орох,
зээлийн болон хүүгийн төлбөрөө төлөх
боломжгүй болох эрсдлүүд бүгд капиталын
бүтцийг хэрхэн сонгосноос хамаарна.

30. 
Гадаад санхүүжилт авах боломж: Компаний
өсөлт
хөгжилтийн
хэтийн
төлөвийг
тодорхойлогч нэг гол хүчин зүйл нь
санхүүжилт авах боломж байна. Ялангуяа
өсөлт хөгжилтийн шатандаа явж буй
компаниудын хувьд гадаад санхүүжилтын
хэрэгцээ их байдаг. Гадны санхүүжилт авах
боломж нь компаний хөрөнгийн байдал,
төлбөрийн чадвар, нэр хүндтэй холбоотой.

31. Зорилго, стратеги, хөрөнгө оруулалт,
санхүүжилтын хэрэгцээ, хүчин чадлын
хоорондын уялдаа холбоо
Санхүүгийн удирдлагын стратеги нь
компаний зорилго, зорилт, стратегийг
дэмжиж түүнийг хэрэгжүүлэхэд чиглэсэн
байх ѐстой.
 Түүнчлэн санхүүгийн удирдлагын бүхий л
шийдвэр гаргалтууд нь хоорондоо харилцан
уялдаа холбоотой нэгдмэл байх нь үр
ашигтай амжилттай ажиллахын үндэс
болно.


32. Ашигласан материал





Л. Жаргал, Ж. Бат-Өлзий “Санхүүгийн
менежмент” гуравдугаар хэвлэл, УБ хот 2008
он
Р. Баянсан “Бизнесийн санхүү” УБ хот 2003 он
Б. Бүжинлхам “Санхүүгийн удирдлага” УБ хот
2004 он
Ц. Аюурзана “Компаний санхүү” УБ хот 2009
он
Stephen A.Ross, Randolph W.Westerfield, Jeffrey
F.Jaffe “ Corporate finance” 1996 In the United
States of America