2. Ақпараттық технологиялар мен коммуникация
қарқынды дамыған бүгінгі таңда бұлттық
технологиялар да инновациялық жетістіктердің
негізгі құраушыларына айналды.
Өндіріс пен бизнес, басқару, білім мен ғылым
және басқа да салалардың ақпараттық қоры
жинақталған «бұлт» барлық есептеуіш ресурстарға
желілік қолжетімділікті қамтамасыз етеді.
Басқаша айтқанда, бұлттық технология
пайдаланушының желіде сұраныс жасауы арқылы
қуатты аппараттық-бағдарламалық жабдықтарға,
ақпараттық ресурстарға қол жеткізуіне, өзінің
мәліметтер қорын бұлтта сақтауына мүмкіндік
береді.
3. Бұлттық технологиялардың тиімділігіне мынадан көз
жеткізуге болады: аталған технология қолданысқа
енгізілмеген жағдайда әрбір қарапайым мекемеден бастап
ірі компанияларға дейін барлығы да өз ақпараттық
инфрақұрылымын қалыптастыру және дамыту үшін біршама
көлемде қаржы жұмсап шығындалар еді.
Тіпті, бір ғана мәліметтер қорының серверін немесе
пошталық серверді сатып алу, оны сырттан келетін түрлі
вирустар шабуылынан қорғау, қажетті желілік
администратормен, ІТ-маманмен қамтамасыз ету секілді
қызметтер сол мекемеге белгілі бір көлемде қаржы
жұмсауын талап еткен болар еді.
Ал, бұлттық технологияны пайдаланған жағдайда
тұтынушы тек пайдаланған уақыттың және оған көрсетілген
қызметтің ғана ақысын төлейді.
4. Бұлттық технология ұғымын, оның жұмыс
ұстанымын Интернет желісінен бөлек ажыратып қарай
алмаймыз. Яғни, аталған технологияның қызметін
Интернет желісі болғанда ғана пайдалана аламыз.
Көптеген пайдаланушылар бұлттық технологиялар
дегенде Интернет желісі ұғымын түсінеді.
Шын мәнінде, бұлттық технология – Интернетті
пайдалану арқылы тұтынушының тапсырысын
орындайтын, ақпараттық сұранысын
қанағаттандыратын қуатты аппараттық-бағдарламалық
жабдықтардың жиынтығы.
5. Кейбір пайдаланушылар «бұлттық
технологиялармен жұмыс жасап көрдің бе?» деген
сұраққа «жоқ» деп, ал «Интернетті пайдаланасың ба?»
деген сұраққа «ия» деп жауап береді.
Ал сол интернетте сұраныс жасаған қажетті
ақпаратты бұлттық технология арқылы пайдаланып
отырғанымызды біле бермейміз.
Мысалы, youtube-тен қандай да бір
бейнематериалды көруіміз үшін бұлттық қызмет
көмегіне жүгінеміз.
6. Бұлт қызметін жүзеге асыратын қуатты аппараттық-
бағдарламалық ортаны мәліметтерді өңдеу орталығы
деп те қабылдауға болады және орталықта мыңдаған
серверлер жинақталады.
Мысалы, бұлттық технологияның қызметін ұсынып
отырған әлемдегі бірден-бір үлкен IT-вендорлардың бірі
Google-дің түрлі елдерде орналасқан 70-ке жуық
мәлімет өңдеу орталықтарында жалпы саны 3 млн-нан
астам сервері бар болса, Индияда орналасқан, Азия
бойынша ең ірі саналатын TULIP мәлімет өңдеу
орталығы 17 мың сервермен қамтамасыз етілген.
7. Бұлттық технологиялар ұғымын бұлттық сервистер мен
бұлттық есептеулер ұғымдары құрайды.
Бұлттық сервистер деп интернет желісі орнатылған кез-
келген жерден браузер көмегімен алыста орналасқан
серверлерге қол жеткізуді қамтамасыз ететін қызметтер
жиынтығын айтамыз.
Бұлттық жүйенің, бұлттық құрылымның нақты мекен-
жайы белгісіз немесе жасырын болғандықтан
пайдаланушыдан бұлттық сервистерді басқару және
қолдану үшін арнайы білім талап етілмейді.
Бұлттық есептеулер – бұл интернет арқылы есептеу,
мәлімет өңдеу ресурстарына қол жетімділікті қамтамасыз
ету.
Бұл анықтамалар бір-бірімен өзара тығыз байланысты,
себебі барлық бұлттық сервистерді іске асыру үшін
есептеулер қажет.
8. «Бұлттық есептеулер» идеясын алғаш рет 1960 жылы,
есептеу техникасының маманы, өзінің жасанды интеллект
теориясымен әйгілі болған ғалым Джон Мак-Карти ұсынған.
Ол бұлттық есептеулер болашақта коммуналдық қызмет
секілді ақылы түрде ұсынылады деп болжаған.
«Бұлт» термині 1990 жылы Интернет сөзінің баламасы
ретінде қолданылса, 1993 жылы бұл термин алғаш рет
коммерциялық мақсаттағы үлкен ірі желілерді сипаттау үшін
қолданылды.
Ол бойынша, «бұлт – бір мезетте трафик арқылы
қызметтің барлық түрін ұсына алатын, жылдамдығы аса
жоғары желіде өзара байланысқа түсетін каналдар
жиынтығы» деп сипатталды.
9. Кейін «бұлттық есептеу» анықтамасын әр түрлі
компаниялар қолдана бастады. Мысал ретінде Google
компаниясының браузер арқылы офистік құжаттармен
жұмыс істеуге мүмкіндік беретін Google Docs қызметін атап
өтуге болады.
Бұлттық сервис интернет желісіндегі серверлердің тобын,
соның ішінде қуатты процессорды, жедел жадыны, үлкен
көлемді дискіні, контроллерді, әртүрлі жүйелік және
қолданбалы бағдарламалық жабдықтарды, т.б. бiртұтас
виртуалды сервер ретінде пайдаланады.
Бұлттық сервис тұтынылатын ресурстардың көлемін өз
қажеттiлiгiне қарай өзгерте алады.
Пайдаланушы адам төлем жасау арқылы сервердің өзіне
ұсынатын қызметін жоғарылатып немесе төмендете алады.
10. Бұлттық жүйе үлкен есептеулерді қатар жүргізіп қана
қоймай, әр түрлі құрылғыларға бір уақытта қызмет ете
алады. Әрі қызмет көрсету үшін қажетті құрылғыларды
таңдаудың да әр түрлі нұсқалары болады.
NIST (National Institute of Standards and Technology)
ұйымы өзінің «The NIST Definition of Cloud Computing»
атты құжатында бұлттардың келесідей сипаттамаларын
ұсынған:
- провайдердің көмегінсіз өз-өзіне қызмет ете алу
мүмкіндігінің болуы;
- желіге кең жолақты қол жетімділіктің болуы;
- жеке аудандарда өздерінің қызметін тиімді тарату
үшін жинақылықта болуы;
11. - жылдам масштабталуы – үнемі қолданылуына
байланысты бұлттық кеңістік жылдам пайда болып және
жылдам қызмет көрсетіп отыруы керек;
- икемділігі – қандай жағдай болмасын,
пайдаланушының сұранысына сай бейімделуі;
- қызмет ұсынатын ақпараттық ресурстарының қуатты
болуы;
- әртүрлі қолданушылардың тобына, түрлі ұйымдарға
қызмет көрсету үшін ресурстарды максималды
пайдалану кезінде шығындардың аз болуы.
12. Бұлттық технологияларды қолдануды құқықтық
тұрғыдан қамтамасыз ету алғаш рет Оңтүстік Кореяда
жүзеге асырылды. 2013 жылы алғашында бағдарлама
ретінде, 2015 жылы арнайы заң ретінде қабылданды.
Заңның толық атауы – «Бұлттық есептеулерді дамыту
және оны пайдаланушыларды қорғау туралы Заң».
Әлем елдерінің көпшілігінде бұлттық
провайдерлердің қызметі мемлекеттік деңгейде
реттелмеген. 2015 жылға дейін әлемнің бірде-бір елінде
бұлттық қызметке арналған жеке заңдар болған жоқ,
Оңтүстік Корея осы жолдағы алғашқылардың бірі болды.
Осыдан кейін кейбір мемлекеттерде бұлттық нарық
жұмыс істеу үшін қажет міндетті стандарттар енгізілді.
Ресей Федерациясы 2015 жылы қазан айында
бұлттық сервистерді пайдалануға байланысты
тұжырымдама қабылдады.
13. Қазақстан Республикасына келетін болсақ, бұлттық
технологияларды пайдалану мәселесі 2015 жылғы 24
қарашадағы «Ақпараттандыру туралы» Заңда өз көрінісін
тапты. Онда билік органдарының қызметін ақпараттық-
телекоммуникациялық қамсыздандыруда «бұлттық»
технологияларды пайдалану үлесін ұлғайту қажеттілігі
айтылған. Сонымен қатар, Қазақстан Республикасы
Инвестициялар және даму министрлігінің 2016 жылғы 28
қаңтарда бекітілген «Ақпараттандырудың сервистік моделін
іске асыру қағидаларында» бұлттық технологиялар қызмет
көрсетуге байланысты сервистің мына үлгілерінде:
- ақпараттық-коммуникативтік инфрақұрылымды жалға
беру бойынша көрсетілетін қызметте;
- бағдарламалық қамтамасыз етуді жалға беру бойынша
көрсетілетін қызметте;
- платформаны жалға беру бойынша көрсетілетін
қызметте қарастырылған.
14. Бұлттық технологияларды пайдаланудың әлемдік
тәжірибесі қазіргі уақытта отандық және шетелдік
мемлекеттік органдардың практикалық қызметінде
бұлттық сервистер белсенді пайдаланыланатынын
көрсетеді.
Сонымен қатар, жеке тұлғалармен қатар, білім
беруде, әлеуметтік желілерде, компьютерлік онлайн-
ойындарда, бизнес-ұйымдарда бұлттық технологияларды
жиі және тиімді қолдану үдерісі қалыптасуда.
