SlideShare a Scribd company logo
1 of 55
Download to read offline
Μέθοδοι εξυγίανσης φυτικού
πολλαπλασιαστικού υλικού
Θεοδώρα Καπαρή
Κλάδος Φυτοπροστασίας ΙΓΕ
15 Οκτωβρίου, 2015
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 1
1. Μύκητες
2. Βακτήρια
3. Φυτοπλάσματα
4. Ιοί
5. Ιοειδή
Παθογόνα φυτών
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
2
Αντιμετώπιση των ασθενειών
• Ανάλογη με το παθογόνο που προκαλεί
την ασθένεια
• Χημική καταπολέμηση μυκήτων,
βακτηρίων
• Οι ασθένειες που οφείλονται σε ιούς,
ιοειδή και φυτοπλάσματα δεν
αντιμετωπίζονται με χημικά ή άλλα
μέσα
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 3
Ιοί: Αποτελούνται από RNA
(ριβονουκλεϊκό οξύ) ή DNA
(δεοξυριβονουκλεϊκό οξύ) που
περιβάλλεται από ένα
προστατευτικό κάλυμμα πρωτεΐνης
ή καλύμματα πρωτεΐνης. Μέγεθος
RNA 4-20 Χιλ. βάσεις)
Ιοειδή: Αποτελούνται από ελεύθερο
κυκλικό RNA μικρού μεγέθους (250-
370 βάσεων) και δεν περιβάλλονται
από πρωτεϊνικό περίβλημα
Φυτοπλάσματα: Μονοκύτταροι
οργανισμοί που στερούνται
κυτταρικού τοιχώματος
Ioί – Ιοειδή- Φυτοπλάσματα
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
4
Αντιμετώπιση ιολογικών και συναφών
ασθενειών
• Πρόληψη
χρήση υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού
απαραίτητη για την πρόληψη των ιολογικών
ασθενειών και των τεράστιων ζημιών που
προκαλούνται απ΄αυτές
• Για όλα τα είδη που πολλαπλασιάζονται με αγενή
πολλαπλασιασμό (μοσχεύματα, εμβολιασμό,
κονδύλους κ.ά. )
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
5
Εξυγίανση φυτικού πολλαπλασιαστικού υλικού
ειδών που πολλαπλασιάζονται με αγενή
πολλαπλασιασμό
• Απαλλαγή του πολλαπλασιαστικού
υλικού από ιούς ιοειδή και
φυτοπλάσματα
• Πολλαπλασιασμός του πρωτογενούς
υγιούς υλικού υπό αυστηρούς
κανονισμούς και ελεγχόμενες
συνθήκες για αποτροπή
επαναμολύνσεων
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
6
Μέθοδοι εξυγίανσης φυτικού
πολλαπλασιαστικού υλικού
1. Θερμοθεραπεία
2. Θεραπεία χαμηλών θερμοκρασιών
3. Μεριστωματική καλλιέργεια
4. Μικροεμβολιασμός
5. Χημειοθεραπεία
6. Κρυοθεραπεία
• Οι μέθοδοι αυτές μπορεί να εφαρμοστούν και σε
συνδυασμό μεταξύ τους για εξυγίανση
συγκεκριμένων παθογόνων.
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
7
Θερμοθεραπεία
• Η αρχαιότερη μέθοδος εξυγίανσης
• Εφαρμόστηκε από τα τέλη του 19ου αιώνα για
απαλλαγή του πολλαπλασιαστικού υλικού από
ιούς και άλλα συναφή παθογόνα.
• Χρησιμοποιήθηκε έκτοτε για εξυγίανση
πολλαπλασιαστικού υλικού πολλών ειδών όπως
αμπέλια, πυρηνόκαρπα, μηλοειδή, εσπεριδοειδή,
πατάτες, φράουλες κ.α.
• Η έκθεση των φυτών σε ψηλές θερμοκρασίες
μειώνει την συγκέντρωση των ιών ή τους καθιστά
ανενεργούς.
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
8
Τεχνική θερμοθεραπείας
• Τα μολυσμένα δενδρύλλια επωάζονται σε θαλάμους με
θερμοκρασίες που κυμαίνονται συνήθως από 30-40 oC για 6
μέχρι 12 βδομάδες.
• Η απαλλαγή ολόκληρου του φυτού από τον ιό είναι συνήθως
αδύνατη χωρίς να προκληθούν πολύ σοβαρές ζημιές ή και
ολοκληρωτική αποξήρανση του φυτού από την ψηλή
θερμοκρασία στην οποία είναι εκτεθειμένο.
• Ο ιός μπορεί να είναι ανενεργός σε νέους βλαστούς αλλά όχι σε
παλαιότερους ή στις ρίζες.
• Στις περισσότερες περιπτώσεις μετά τη θερμοθεραπεία
μοσχεύματα ή εμβόλια αφαιρούνται από το δενδρύλλιο που
έχει υποστεί θερμοθεραπεία και πολλαπλασιάζονται περαιτέρω
για παραγωγή νέων υγιών φυτών.
• Σε αρκετές περιπτώσεις η παραγωγή νέων υγιών φυτών
διενεργείται με ιστοκαλλιέργεια in vitro μεριστωμάτων που
προέρχονται από τα μητρικά δενδρύλλια ή μοσχεύματα που
έχουν υποστεί θερμοθεραπεία.
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
9
Θερμοθεραπεία in vitro
• Η θερμοθεραπεία μπορεί να εφαρμοστεί με
καλλιέργεια βλαστών του μητρικού φυτού in vitro.
• Οι βλαστοί αυτοί αφού ολοκληρωθεί η
θερμοθεραπεία μπορεί να πολλαπλασιαστούν in
vitro για παραγωγή νέων υγιών φυτών.
• Σε ορισμένες περιπτώσεις η παραγωγή νέων υγιών
φυτών διενεργείται με ιστοκαλλιέργεια in vitro
μεριστωμάτων που προέρχονται από τα μητρικά
μοσχεύματα που έχουν υποστεί θερμοθεραπεία.
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
10
Θεραπεία χαμηλών θερμοκρασιών
• Η θερμοθεραπεία δεν μπορεί να χρησιμοποιεί για εξυγίανση
φυτών που είναι προσβεβλημένα με ιοειδή.
• Τα μολυσμένα δενδρύλλια επωάζονται σε θαλάμους με
θερμοκρασίες που κυμαίνονται συνήθως από 4 oC μέχρι 8 °C
για μερικές βδομάδες ή μήνες.
• Potato spindle tuber viroid (PSTVd), 8 °C, Cucumber palefruit
viroid, 6 μήνες στους 5 °C, Apple scar skin viroid
• Σε ορισμένες περιπτώσεις η παραγωγή νέων υγιών φυτών
διενεργείται με ιστοκαλλιέργεια in vitro μεριστωμάτων που
προέρχονται από τα μητρικά μοσχεύματα που έχουν υποστεί
θεραπεία χαμηλών θερμοκρασιών.
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
11
Μεριστωματική καλλιέργεια in vitro
• Χρησιμοποιείται για εξυγίανση πολλών φυτικών ειδών που
πολλαπλασιάζονται αγενώς.
• 1949, παρατηρήθηκε ότι η συγκέντρωση του ιού (virus titer)
παρήκμαζε στο ακραίο μερίστωμα
• 1952, παρήχθησαν με μεριστωματική καλλιέργεια φυτά
ντάλιας απηλλαγμένα ιώσεων
• Με την πάροδο των χρόνων η μεριστωματική καλλιέργεια
εφαρμόστηκε ευρέως σε όλο τον κόσμο και σήμερα αποτελεί ένα
απαραίτητο εργαλείο για εφαρμογή προγραμμάτων εξυγίανσης
πολλαπλασιαστικού υλικού
• Με την καλλιέργεια του ακραίου μεριστώματος επιτυγχάνεται ο
αγενής πολλαπλασιασμός του μητρικού δένδρου με ταυτόχρονη
αποφυγή των ιών και συναφών παθογόνων από ένα
συγκεκριμένο φυτό και παράλληλα παραγωγή νέων φυτών που
είναι ίδια με τα μητρικά.
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
12
Το ακραίο μερίστωμα
• Αποτελείται από τις καταβολές των φύλλων από
τις οποίες αναπτύσσονται τα νέα φύλλα
• Είναι το σημείο απ΄όπου αναπτύσσεται ο νέος
βλαστός του φυτού
• Οι μεριστωματικοί ιστοί βρίσκονται στην άκρη
των βλαστών και ριζών και αποτελούν τα
κέντρα διαίρεσης κυττάρων και παραγωγής
νέων ιστών και οργάνων του φυτού.
• Αποτελούν κέντρα αποθήκευσης γενετικών
πληροφοριών και έχουν την ικανότητα
παραγωγής νέων φυτών.
• Το ακραίο μερίστωμα είναι συνήθως
απηλλαγμένο από ιούς και συναφή παθογόνα
για τους εξής λόγους:
• α) Υπάρχει ψηλή συγκέντρωση αυξίνης στα
διαιρούμενα κύτταρα του μεριστώματος,
• β) το περιβάλλον του μεριστώματος είναι
ακατάλληλο για την αντιγραφή πολλών ιών,
• γ) η ταχύτητα διαίρεσης των κυττάρων του
φυτού είναι μεγαλύτερη από την ταχύτητα
πολλαπλασιασμού των ιών.
•
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
13
Ακραίο μερίστωμα προσβεβλημένο
με ιούς και συναφή παθογόνα
• Σε περιπτώσεις που το ακραίο μερίστωμα είναι
προσβεβλημένο με ιούς και συναφή παθογόνα, αυτά
μπορούν σε κάποιες περιπτώσεις να εξαλειφθούν κατά
την μεριστωματική καλιέργεια με την βοήθεια των
ακόλουθων παραγόντων:
α) δράση χημικών ουσιών που καθορίζουν την αύξηση
όπως των κυτοκινίνων και των αυξινών,
β) παρουσία ουσιών αναστολής όπως οι φαινολαμίνες,
γ) καταστροφή ενζύμων απαραίτητων για την
αντιγραφή των ιών,
δ) αποδόμηση του RNA του ιού που προκαλείται από
την καταστροφή κυττάρων κατά την αποκοπή
του μεριστώματος.
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
14
Εντοπισμός ιοειδούς Potato spindle tuber viroid
(PSTVd) σε μολυσμένο φυτό τομάτας (Yijun Qi and Biao Ding)
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
15
Τεχνική μεριστωματικής καλλιέργειας
• Αφαίρεση του ακραίου μεριστώματος από το προσβεβλημένο
μητρικό φυτό και καλλιέργεια του σε ειδικό θρεπτικό υπόστρωμα
in vitro υπό ασηπτικές συνθήκες μέσα σε θάλαμο συνεχούς
οριζόντιας ροής αποστειρωμένου αέρα (laminar flow).
• Το θρεπτικό υπόστρωμα βασίζεται συνήθως στο υπόστρωμα ΜS
(Murashige and Skoog, 1962),ή παραλλαγές του και
περιλαμβάνει μακροστοιχεία και ιχνοστοιχεία.
• Ανάλογα με το είδος του φυτού που καλλιεργείται το θρεπτικό
υπόστρωμα μπορεί να εμπλουτιστεί με ορμόνες, βιταμίνες και
άλλα στοιχεία.
• Η χρήση του κατάλληλου θρεπτικού υποστρώματος είναι κρίσιμη
για την επιτυχία της μεριστωματικής καλλιέργειας
• Όταν το νέο φυτό αναπτυχθεί ικανοποιητικά ακολουθεί η
φύτευση του σε χώμα και η σκληραγώγηση του ώστε να
μπορέσει να αναπτυχθεί περαιτέρω
σε συνθήκες θερμοκηπίου αρχικά
και αργότερα περιβάλλοντος
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
16
Μικροεμβολιασμός ή μεριστωματικός
εμβολιασμός in vitro
• Ο μικροεμβολιασμός χρησιμοποιείται κυρίως για
ξυλώδη είδη που δεν αναπτύσσονται με την μέθοδο της
μεριστωματικής καλλιέργειας σε θρεπτικό υπόστρωμα.
• Aναπτύχθηκε για πρώτη φορά το 1975 για εξυγίανση
των εσπεριδοειδών.
• Αργότερα χρησιμοποιήθηκε και για εξυγίανση άλλων
ειδών, όπως τα πυρηνόκαρπα, τα μηλοειδή, ακρόδρυα,
αμπέλια, αβοκάντο κ.ά.
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
17
Η τεχνική του μικροεμβολιασμού
• Εμβολιασμός του ακραίου
μεριστώματος της υπό εξυγίανση
ποικιλίας σε υγιές
σπορόφυτο/υποκείμενο που έχει
αναπτυχθεί in vitro.
• Κατά την εφαρμογή του
μικροεμβολιασμού που γίνεται
κάτω από ασηπτικές συνθήκες
αφαιρούνται από τα σπορόφυτα-
υποκείμενα που έχουν αναπτύχθεί
in vitro οι κοτυληδόνες και το
επικοτύλιο όλα τα πλάγια ριζίδια
και μέρος της ρίζας. Στο πάνω
μέρος του υποκειμένου
χαράσσεται ένα ανάποδο Τ και εκεί
τοποθετείται το εμβόλιο μεγέθους
0.1-0.2 mm
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
18
Η τεχνική του μικροεμβολιασμού
•Ο μικροεμβολιασμός γίνεται κάτω από στερεομικροσκόπιο.
•Τα μικροεμβολιασμένα φυτά τοποθετούνται σε
δοκιμαστικούς σωλήνες και επωάζονται σε θάλαμο σταθερής
θερμοκρασίας.
•Τα μικροεμβολιασμένα φυτά παρακολουθούνται και σε
περίπτωση ανάπτυξης του υποκειμένου πάνω από το σημείο
εμβολιασμού ή στα πλάγια αφαιρούνται οι νέοι αυτοί βλαστοί
ώστε να μπορέσει να αναπτυχθεί το μερίστωμα.
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
19
Η τεχνική του μικροεμβολιασμού
• Tο μέγεθος του ιστού που περιέχει το ακραίο
μερίστωμα (καταβολές φύλλων και μερίστωμα)
παίζει ρόλο στην επιτυχία μικροεμβολιασμού.
• Σε περιπτώσεις που ο ιστός αυτός είναι
μεγαλύτερου μεγέθους (2-3 mm) η επιτυχία
μικροεμβολιασμού είναι μεγαλύτερη. Όμως, αν ο
ιστός αυτός έχει μικρότερο μέγεθος (1-1.5 mm) η
επιτυχία εξυγίανσης είναι σε ποσοστό 100%,
παρόλο που η επιτυχία μικροεμβολιασμού είναι
μικρή.
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 20
Μετεμβολιασμός η
Μεταφύτευση
• Εμβολιασμός μικρόφυτων σε
αναπτυγμένα υγιή σπορόφυτα για
περαιτέρω ανάπτυξη
• Αναπτυγμένα εμβολιασμένα
μικρόφυτα φυτεύονται σε
γλάστρες με φυτόχωμα
• Τοποθετούνται σε δωμάτιο με
συνθήκες 22-25 οC και 16 ώρες
φωτισμού
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
21
Χημειοθεραπεία in vitro
• Η καταπολέμηση του ιών με χρήση χημικών
σκευασμάτων όπως το acyclquanosine, το
azidothymidine, το ribavirin, το acyclovir κ.ά.
• Προστίθενται στο θρεπτικό υπόστρωμα της
ιστοκαλλιέργειας και παρεμποδίζουν τον
πολλαπλασιασμό των ιών ή την μετακίνηση
τους.
• Η χρήση χημικών σκευασμάτων συνδυασμένη
με μεριστωματική καλλιέργεια μπορεί να
οδηγήσει σε εξυγίανση των φυτών από
συγκεκριμένους ιούς
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
22
Κρυοθεραπεία
• Η κρυοθεραπεία των ακραίων ιστών ή μεριστωμάτων είναι
μια νέα εφαρμογή της μεθόδου της κρυοσυντήρησης και
σήμερα αποτελεί ένα νέο βιοτεχνολογικό εργαλείο για την
απαλλαγή του πολλαπλασιαστικού υλικού από ιούς, ιοειδή
και φυτοπλάσματα.
• Βασίζεται στη θεωρία της κρυοσυντήρησης ακραίων ιστών
του φυτού.
• Κατά την εφαρμογή μεθόδων κρυοσυντήρησης μόνο τα
κύτταρα που περιλαμβάνονται στον μεριστωματικό ιστό
παραμένουν ζωντανά ενώ όλα τα άλλα καταστρέφονται από
την έκθεση τους σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες (-196oC).
• Το ακραίο μερίστωμα είναι συνήθως απηλλαγμένο ιών και
άλλων παθογόνων και έτσι η καλλιέργεια του in vitro μετά
την κρυοθεραπεία οδηγεί στην εξυγίανση.
• Η κρυοθεραπεία των ακραίων μεριστωμάτων εφαρμόστηκε
για πρώτη φορά το 1997 για απαλλαγή υποκειμένων
Prunus από τον ιό της ευλογιάς ή σιάρκας των
πυρηνοκάρπων (Plum pox virus).
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
23
Η τεχνική της κρυοθεραπείας
• Η τεχνική της κρυοθεραπείας περιλαμβάνει
τα ακόλουθα στάδια:
α) ιστοκαλλιέργεια προσβεβλημένου φυτικού
ιστού
β) αφαίρεση και επεξεργασία μεριστωμάτων
γ) κρυοθεραπεία
δ) ιστοκαλλιέργεια μεριστωμάτων που
υπέστησαν κρυοθεραπεία για ανάπτυξη των
νέων φυτών
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 24
Συνδυασμός των μεθόδων εξυγίανσης
• Ο συνδυασμός των 6 μεθόδων μπορεί να εφαρμοστεί για
εξυγίανση του πολλαπλασιαστικού υλικού από διάφορα
παθογόνα.
• Εξυγίανση της μανταρινιάς Σατσούμα από τον ιό Tatter
leaf-citrange stunt virus με θερμοθεραπεία και
μικροεμβολιασμό.
• Εξυγίανση της κερασιάς από τους ιούς Prune dwarf virus
(PDV), Prunus necrotic ring spot virus (PNRSV) και Apple
chlorotic leaf spot virus (ACLSV) με συνδυασμό
χημειοθεραπείας, θερμοθεραπείας και μεριστωματικής
καλλιέργειας in vitro.
• Εξυγίανση της νεκταρινιάς από τους ιούς PPV και PNRSV
με θερμοθεραπεία και μεριστωματική καλλιέργεια in vitro.
• Εξυγίανση της μανταρινιάς από τον ιό Citrus ringspot virus
με χημειοθεραπεία και μικροεμβολιασμό.
• Εξυγίανση πυρηνοκάρπων από τους ιούς ACLSV and
PNRSV με συνδυασμό θερμοθεραπείας και
χημειοθεραπείας in vitro.
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
25
Ιολογικός έλεγχος
• Βιολογικός έλεγχος
με χρήση φυτών
δεικτών
• Ορολογική μέθοδος
ELISA
• Μοριακές Μέθοδοι
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
26
Εξυγίανση φυτικού πολλαπλασιαστικού
υλικού στο ΙΓΕ
Εσπεριδοειδή, Αμπέλια,
Πατάτες, Πυρηνόκαρπα
Αναστασία Κυριακού, Λάμπρος
Παπαγιάννης, Νίκος Σεραφείδης, Νίκος
Ιωάννου, Ι. Ιωαννίδης, Γιώργος Μηνάς,
Σοφοκλής Γρηγορίου, Στέλιος Σαμουήλ,
Τεύκρος Ιακωβίδης, Γιαννάκης Γαβριήλ κ.α.
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 27
Παραγωγή πολλαπλασιαστικού υλικού
δενδρωδών καλλιεργειών
Φυτοκαραντίνα-
Ελεγχος για
ιολογικές και
άλλες ασθένειες
και εχθρούς
Εξυγίανση Ιολογικός
έλεγχος
Προβασική
Φυτεία ΙΓΕ
Βασική
Φυτεία
Τμήματος
Γεωργίας
Εισαγωγή από
άλλες χώρες
Επιλογή
αξιόλογων
τοπικών
ποικιλιών
Διάθεση
στους
παραγωγούς
Ιολογικός
έλεγχος
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 28
Κανονισμοί για πολλαπλασιαστικό υλικό
Target crop Standard Year
EPPO
Bulletin
Fruit/smallfruitcrops
Almond, apricot, peach
and plum
PM 4/30(1) 2001 31, 463–478
Cherry PM 4/29(1) 2001 31, 447–462
Citrus trees and rootstocks PM 4/12(1) 1995 25, 737–755
Grapevinevarieties and
rootstocks
PM 4/8(2) 1994 24, 347–367
Hazelnut PM 4/31(1) 2004 34, 145–147
Hop PM 4/16(2) 1997 27, 175–184
Malus, Pyrusand Cydonia
spp.
PM 4/27(1)
1999
&
2001
29, 239–252
& 31, 445–
446
Olive trees and rootstocks PM 4/17(2) 2006 36, 77–83
Ribes spp. PM 4/9(2) 2008 38, 14–18
Rubusspp. PM 4/10(2) 1994 24, 865–873
Sambucusspp. PM 4/32(1) 2008 38, 19–24
Strawberry PM 4/11(2) 1994 24, 875–88915/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 29
Εξυγίανση αμπέλου με
μεριστωματική καλλιέργεια
25 κλωνικές ποικιλίες αμπελιών (VIONNER,
ΜΑΡΑΘΕΥΤΙΚΟ, ΚΑΝΕΛΛΑ, ΦΛΟΥΡΙΚΟ,
ΓΙΑΝΝΟΥΔΙ, ΞΥΝΟΜΑΥΡΟ, ΜΟΣΧΟΦΙΛΕΡΟ,
ΑΘΗΡΙ ΛΕΥΚΟ, ΑΓΙΩΡΓΗΤΙΚΟ, ΛΗΜΝΙΟ,
ΑΗΔΑΝΙ, ΑΣΥΡΤΙΚΟ, AUTUMN ROYAL, EARLY
SUPERIOR, BLACKROSE, BARLINCA,
CRIMSON SEEDLESS, ITALIA, JULY MUSCAT,
RED GLOBE, RUBY SEEDLESS, ΣΙΔΕΡΙΤΗ,
VICTORIA, MONUKKA, ΚΑΤΟΜΥΛΗΤΙΚΟ)
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 30
Θερμοθεραπεία αμπέλου
• Τα επιλεγμένα φυτά
τοποθετηθήκαν για 40
ημέρες, σε θερμοθάλαμο
με θερμοκρασία 32 ο C
και σχετική υγρασία 95%
φωτοπερίοδο 16/8 ώρες
φωτισμού
• Μεριστώματα των
βλαστών αυτών
αποτέλεσαν το υλικό που
χρησιμοποιήθηκε για την
έναρξη της
μεριστωματικής
καλλιέργειας. 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 31
Μεριστωματική καλλιέργεια
αμπελιών in-vitro
•Μεριστώματα από τους
αλπινικούς βλαστούς των
μητρικών φυτών
τοποθετούνταν σε
δοκιμαστικούς σωλήνες με
θρεπτικό υπόστρωμα, υπό
ασηπτικές συνθήκες.
•Οι καλλιέργειες αυτές αφού
επωάστηκαν σε απόλυτο
σκοτάδι για 15 μέρες, στη
συνέχεια τοποθετήθηκαν σε
θάλαμο σταθεράς
θερμοκρασίας 23+2 οC
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 32
Προβασική Φυτεία Αμπέλου, Ζύγι
1338-1
PINOT NOIR GR ITALIA
1325-1
MATARO
1329-1
CABERNET
SAUVIGNON
FANTASY
1338-1
PINOT NOIR
GR
158/10
EARLY SUPERIOR ΑΣΥΡΤΙΚΟ
1619-1
CARIGNAN
1638-1
EMERALD
RIESLING
BLACK
EMERALD
1643-1
EARLY
MUSCAT
1613-1
SHIRAZ
AUTUMN
ROYAL
1326-1
GEWURZTRAMINER
1642-1
FLAME
TOKAY
1334-1
THOMPSON
SEEDLESS
1613-1
SHIRAZ
1624-1
MUSCAT
OTTONEL
RED CLOBE
1623-1
CABERNET
FRANC
1647-2
DELIGHT
1625-1
CANNER
1624-1
MUSCAT
OTTONEL
138-7
SUPLIMA
CRIMSON
SEEDLESS
1615-1
PINOT NOIR
1339-1
EMERALD
SEEDLESS
1639-1
BRONX
SEEDLESS
1327-1
CHENIN
BLANC+
1617-1
MERLOT
PRIMA 1645-3
CHRISTMAS
1616-1
MULLER
THURGAN
1337-1
MALVASIA
BIANCA
1617-1
MERLOT
1641-1
SENECA
PINOT BLANC 1328-1
CHARDONNAY
1622-1
EMPEROR
1341-1
CALMERIA
1641-1
SENECA
1621-1
QUEEN
FANTASY
SEEDLESS
1333-1
GOLD
1618-1
GRENACHE
1620-1
ALLICANTE
BOUCHET
1621-1
QUEEN
1332-1
CARDINAL
AGIORGHTIKON 1335-1
CAMAY
1646-2
MUSCAT
FLAME
1636-2
WHITE
RIESLING
1332-1
CARDINAL
1340-1
FLAME
SEEDLESS
ORA
1614-1
SEMILLON
1637-1
SAINT
EMILION
1612-1
SYLVANER
1340-1
FLAME
SEEDLESS
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 33
Προβασική Φυτεία Αμπέλου, ΖύγιSL-98-15
ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ
SL-98-15
ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ
1627-1
COUDERC 1616
SL-89-12-2
ΣΠΟΥΡΤΙΚΟ
SL-88-1-10
ΛΕΥΚΑΔΑ
SL-98-14
ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ
SL-98-14
ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ
SL-98-1
ΒΕΡΙΚΟ
1629-1
DOGRIDGE
SL-87-6-9
ΜΑΛΑΓΑ
SL-89-15-2
ΑΣΠΡΟ Χ
SL-98-13
ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ
SL-98-13
ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ
1331-1
5BB
1632-1
99R
SL-87-2-8
ΜΑΥΡΟ-ΝΑΤΑ
SL-88-6-8
ΜΑΡΑΘΕΥΤΙΚΟ
SL-98-12
ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ
SL-98-12
ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ
1634-2
SALT CREEK
SL-89-12-2
ΣΠΟΥΡΤΙΚΟ
SL-87-4-4
ΞΥΝΙΣΤΕΡΙ
SL-89-12-1
ΣΠΟΥΡΤΙΚΟ
SL-98-11
ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ
SL-98-11
ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ
1630-1
33EM
SL-89-15-2
ΜΩΡΟΚΑΝΕΛΛΑ
SL-87-6-3
ΜΑΛΑΓΑ
SL-87-3-4
ΜΑΥΡΟ
SL-98-8
ΒΕΡΙΚΟ
SL-98-8
ΒΕΡΙΚΟ
1628-1
COUDERC
3309
SL-87-5-4
ΞΥΝΙΣΤΕΡΙ
ΚΑΘΗΚΑΣ
SL-88-8-2
ΜΑΡΑΘΕΥΤΙΚΟ
SL-89-9-5
ΜΩΡΟΚΑΝΕΛΛΑ
SL-98-6
ΒΕΡΙΚΟ
1336-1
OPPENHEIM
SL-88-6-8
ΜΑΡΑΘΕΥΤΙΚΟ
SL-87-5-5
ΞΥΝΙΣΤΕΡΙ
SL-88-9-5
ΛΕΥΚΑΔΑ
SL-98-5
ΒΕΡΙΚΟ
SL-98-6
ΒΕΡΙΚΟ
1335-1
420A
SL-89-7-1
ΜΑΥΡΟ
SL-88-9-3
ΛΕΥΚΑΔΑ
SL-88-7-1
ΜΑΡΑΘΕΥΤΙΚΟ
SL-98-3
ΒΕΡΙΚΟ
SL-98-5
ΒΕΡΙΚΟ
1633-1
110R
SL-87-2-7
ΜΑΥΡΟ
SL-90-1-19
ΟΦΘΑΛΜΟ
SL-89-2-6
ΜΟΣΧΑΤΟ
SL-98-1
ΒΕΡΙΚΟ
SL-98-3
ΒΕΡΙΚΟ
1631-2
41B
SL-88-6-9
ΜΑΡΑΘΕΥΤΙΚΟ
SL-90-1-15
ΟΦΘΑΛΜΟ
SL-87-3-6
ΜΑΥΡΟ
ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ I
25/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 34
Προβασική Φυτεία Αμπέλου, Ζύγι
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 35
Εξυγίανση πατατοσπόρου
• Ιοί: PLRV, PVA, PVS, PVX, PVY, PVM.
• Θερμοθεραπεία: Κόνδυλοι πατάτας από τις ποικιλίες
«Σπούντα», «Κάρα» και «Νίκολα» διατηρήθηκαν για στους
36 oC και υγρασία 90%, σε απόλυτο σκοτάδι για 40 ημέρες.
• Μεριστωματική καλλιέργεια in vitro: Από τους κονδύλους
απομονώθηκαν αλπινικοί βλαστοί, μεριστώματα μήκους
0.5 mm και καλλιεργήθηκαν σε σωλήνες
• Ιστοκαλλιέργεια in vitro: Παραγωγή μικροφυτών
25/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 36
Εξυγίανση πυρηνοκάρπων
Ιολογικές ασθένειες πυρηνοκάρπων
25/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 37
Εξυγίανση πυρηνοκάρπων με
μεριστωματική καλλιέργεια
• Ροδακινιά (Royal Gold,
Spring Crest, Red June,
Arm King, Suellen Crepel,
Fair Lane, Florida King,
Flavour Top, Royal April,
H. Harley, Bullard’s,
Φαντασία, Ανεξαρτησία),
• Κερασιά (Griotte DV Nord,
Utah Giar, B. Lapine, B.
Revershon),
• Δαμασκηνιά (Santa Rosa,
Stanley, President, Red
Beauty, Black Amber,
Tende)
• Βερικοκιά (Palen, Dixie
red, Brecaucia Licia,
Μπεμπέκο, Monique). 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 38
Μεριστωματική καλλιέργεια
πυρηνοκάρπων in vitro
• Μεριστώματα που προέρχονταν από τα μητρικά δένδρα
που βρέθηκαν ιωμένα καλλιεργήθηκαν in vitro υπό
ασηπτικές συνθήκες
• Θρεπτικά υποστρώματα:
1) Lloyd and McCown medium for woody plants
2) Άλατα MS (Murashige and Skoog), 0.5mg 6-
benzylaminopurine, 0.5 indole-3-butyric acid, 0.1 mg
gibberellic acid,
3) Άλατα MS με προσθήκη 100 mg inositol, 100 mg
Adenine Sulfate.2H2O, 1 mg N6Benzyladenine, 0.4 mg
Thiamine.HCl
4) Άλατα MS με προσθήκη 100 mg inositol, 100 mg
Adenine Sulfate.2H2O, 1 mg N6Benzyladenine, 0.4 mg
Thiamine.HCl, 0.5 mg indole-3-butyric acid, 1 mg
Pyridoxine, I mg Nicotinic acid
• Τα μεριστώματα προέρχονταν από μητρικά δένδρα που
διατηρούνται στο δικτυοκήπιο 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 39
Εξυγίανση πυρηνοκάρπων με
μεριστωματικό εμβολιασμό
• Μεριστωμάτα
πυρηνοκάρπων σε
σπορόφυτα -
υποκείμενα
αμυγδαλιάς, βερικοκιάς
και κερασιάς
• Μεριστωματικός
μικροεμβολιασμός in
vitro μεριστωμάτων
πυρηνοκάρπων σε
μικρομοσχεύματα -
υποκείμενα.
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 40
Προβασική Φυτεία Πυρηνοκάρπων,Ζύγι
• .
Ανεξαρτησία 7γ
Spring Time 15γ Red Haven 6γ
Flavour Top 14γ Φαντασία 5γ
Η Χαλεϊ 13γ
Stanley 23γ Πούλαρτς 12γ Arm King 3γ
President 22γ May Grande 10γ Red June 2γ
Sanda Rosa 21γ Φαγιέτ 8γ Spring Grest 1γ
Χρυσομηλιά33β Royal gold 16β Φαγιέτ 8β
B. Lapine 30β Spring Time 15β Ανεξαρτησία 7β
Παλεν 28β Flavour Top 14β Red Haven 6β
Tente 26β Η. Χάλεϊ 13β Φαντασία 5β
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 41
Προβασική Φυτεία στο Σαϊττά
ΣΤΕΛΛΑ 2 Π. ΛΙΤΣΙΑ 2 BLACK 2
TARTARIAN
ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ 1 Η. ΧΑΛΕΪ 2 ΜΑΡΚΟΝΑ 1
ΤΡΟΥΪΤΟ 2 ΜΠΕΜΠΕΚΟΥ2 ΣΟΥΕΛΛΕΝ 2
ΚΡΕΠΕΛ
Π. ΣΠΙΝΟΖΑ 2 RIVER CHOCK 1 ΛΟΥΪΖΕΤ 1
ΦΛΟΡIΤΑ ΚΙΝΓΚ 2 ΑΝΤΖΕΛΙΝΟ 2 AΝΤΖΕΛΙΝΟ 1 ΣΟΥΕΛΛΕ ΚΡΙΠΕΛ FLORIDA KING 1 ΜΠΙΚΑΡΟ ΠΟΥΡΛΑ
GREEΝ GAGE 2 ΤΡΟΥΪΤΟ 1 ΜΑΡΚΟΝΑ 2 ΓΑΛΑΤΑΣ 2 H. ΧΑΛΕΪ 1 ΤΥΡΙΝΘΟΥ 1
ΜΠΙΓΚ 2 ΤΥΡΙΝΘΟΥ 2 (RED BEAUTY) MONIQUE 1 ΜΠΙΓΑΡΟ ΛΑΠΙΝ BLACK TARTARIAN
ΦΕΡΑΝΙΑ 2 ΙΣΠΑΝΙΚΟ 1 ΛΟΥΪΖΕΤ 2
ΣΤΑΝΛΕΪ 1 Π. ΛΙΤΣΙΑ 1 ΦΟΡΜΟΖΑ 1
GREEΝ GAGE 1 ΧΑΛΑΟΥΪ 2 ΜΠΛΑΚ ΝΤΑΪΑΜΟΝΤ
ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ
ΝΕΚΤΑΡΙΝΙΑ 2
ΠΟΥΛΑΡΤΣ 2 ΧΑΛΑΟΥΪ 1
ΓΑΛΑΤΑ 2 PRESIDENT 1 ΜΠΕΜΠΕΚΟY 1
ΜΟΝΙΚΟΥΪ 2 ΚΟΥΡΩ 1 Π. ΣΠΙΝΟΖΑ 2
ΙΣΠΑΝΙΚΟ 2 RIVER CHOCK ΧΑΤΣΟΝ 2
ΚΟΥΡΩ 2 ΠΟΥΛΑΡΤΣ 1 ΜΠΛΑΚ ΝΤΑΪΑΜΟΝΤ
ΦΟΡΜΟΖΑ 2 RED BEAUTY 1 ΦΕΡΑΝΙΑ 1
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 42
Εξυγίανση εσπεριδοειδών
Ιολογικές ασθένειες εσπεριδοειδών
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
43
Εξυγίανση κυπριακών ποικιλιών
εσπεριδοειδών με μικροεμβολιασμό
• Επισκόπηση στις
περιοχές καλλιέργειας
εσπεριδοειδών της
Κύπρου
• Επιλογή δένδρων
Περγαμόντο, Φράππας,
Κουμανταντά, Λεμονιάς
Λαπήθου και Πολύφορης,
Μανταρινιάς Αρακαπά,
και των πορτοκαλιών
Γιαφίτικης, Αιματούσικης,
Σιεκέρικης και Βαλέντσια
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 44
Εξυγίανση ελληνικών ποικιλιών
εσπεριδοειδών με μικροεμβολιασμό
Λεμονιά Αδαμοπούλου, Λεμονιά
Ζαμπετάκη, Πορτοκαλιά Salustiana,
Μανταρινιά Page, Κλημεντίνη SRA,
Navel late, Star Ruby, Novela Anthous,
Μανταρινιά Ενκορ, Λεμονιά
Intertonato, Berna , Κλημεντίνη Πόρου,
Ομφαλοφόρο Αργους, Κλασουελίνα,
Βακαλου, Γκρέιπφρουτ Shambar,
Νταρβίλο Ντε Τσακουλλι, Βαλέντσια
Πόρου, Βαλέντσια Olinda, Marisol,
πορτοκαλιά Moro,
Πορτοκαλιά Lane Late, Nova,
Xoνδρολέμονο, Γλυκολέμονο και
Πορτοκαλιά Valencia
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 45
Εξυγίανση εσπεριδοειδών
Εξυγιάνθηκαν:
• Μανταρινιά Αρακαπά
• Γιαφίτικη Πορτοκαλιά
• Περγαμόντ
• Φράππα
• Κουμανταντάς
• Πολύφορη Λεμονιά
• Λεμονιά Λαπήθου
• Πορτοκαλιά Moro
• Πορτοκαλιά Lane Late
• Μανταρινιά Nova
• Πορτοκαλιά Βαλέντσια
• Μανταρινιά Page
• Γκρεϊπφρουτ Star Ruby
25/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 46
Eξυγίανση του ιού της τριστέζας των εσπεριδοειδών με
θερμοθεραπεία και μικροεμβολιασμό in vitro
• Οι σωλήνες επωάστηκαν αρχικά για 20 μέρες στους
30οC, για 20 μέρες στους 35οC, για 25 μέρες στους
38οC και τέλος για 5 μέρες στους 40οC. Ισάριθμοι
σωλήνες επωάστηκαν σε θάλαμο σταθεράς
θερμοκρασίας 22οC
• Μέχρι τους 38οC ο ιός ανιχνεύτηκε ενώ μετά την επώαση
στους 40οC καταστράφηκαν 56 μικρόφυτα και στα
υπόλοιπα ο ιός δεν ανιχνεύτηκε.
• Ακολούθως εφαρμόστηκε η τεχνική του
μικροεμβολιασμού in vitro που συνίσταται στον
εμβολιασμό του ακραίου μεριστώματος της επιθυμητής
ποικιλίας σε υγιές σπορόφυτο/υποκείμενο που έχει
αναπτυχθεί in vitro
25/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 47
Eξυγίανση του ιού της τριστέζας των
εσπεριδοειδών με χημειοθεραπεία και
μικροεμβολιασμό in vitro
• Μικρομοσχεύματα μήκους 2-4 cm που έφεραν 1-3
οφθαλμούς φυτεύτηκαν υπό ασηπτικές συνθήκες σε
δοκιμαστικούς σωλήνες που περιείχαν θρεπτικό
υπόστρωμα εμπλουτισμένο με
• α)Ribavirin (C8Η12Ν4Ο5) σε συγκέντρωση 20, 30, 40
και 50 mg/lt
• β) Μethotrexate 30, 40 and 50 mg/lt και τοποθετήθηκαν
για χημειοθεραπεία σε θάλαμο σταθεράς
θερμοκρασίας 22οC για 30-50 μέρες,
• Ακολούθως εφαρμόστηκε η τεχνική του
μικροεμβολιασμού in vitro που συνίσταται στον
εμβολιασμό του ακραίου μεριστώματος της
επιθυμητής ποικιλίας σε υγιές
σπορόφυτο/υποκείμενο που έχει αναπτυχθεί in vitro
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 48
Eξυγίανση του ιού της τριστέζας των
εσπεριδοειδών με χημειοθεραπεία in vitro
0
20
40
60
80
100
120
1 2 3 4 5 6
Ribavirin mg/lt
Shoot survival %
CTV elimination%
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
49
Eξυγίανση ιοειδών των εσπεριδοειδών με Θεραπεία
χαμηλών θερμοκρασιών, χημειοθεραπεία και
μικροεμβολιασμό in vitro
•Θεραπεία χαμηλών θερμοκρασιών in
vitro για δενδρύλλια προσβεβλημένα
με CEVd η HSVd.
•Εξυγίανση για τα ιοειδή δεν
επετεύχθη στα μικρόφυτα που
επωάστηκαν στους 10 C για 4
βδομάδες
•Εξυγίανση για τα ιοειδή επετεύχθη
στα μικρόφυτα που επωάστηκαν
στους 4 C για 4 βδομάδες
•Εξυγίανση για τα ιοειδή επετεύχθη
στα μικρόφυτα που υπέστησαν
χημειοθεραπεία σε συγκεντρώσεις
Ribavirin 40 και 50 mg/lt
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
50
Eξυγίανση των ιοειδών CEVd και HSVd των εσπεριδοειδών
από μικρομοσχεύματα λεμονιάς Λαπήθου με τη μεθόδο
Θεραπείας χαμηλών θερμοκρασιών in vitro
0
5
10
15
20
25
30
22C/8 weeks 10C/5 weeks 4C/5 weeks
Infected shoots number
survival shoots number
viroids elimination
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 51
Προβασική Φυτεία Εσπεριδοειδών Ζύγι
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
52
Προβασική Φυτεία εσπεριδοειδών, Ζύγι
Πορτοκαλιές Βαλέντσια Frost Valencia, Valencia Delta, Midnight, Champman
Πορτοκαλιές Ομφαλοφόρες Washington navel, Navelina, Nawhall, Gillette
Lanelate, Fisher, Cara-cara (κοκκινόσαρκο)
Πορτοκαλιές Ερυθρόσαρκες Sanquinelli, Ruby, Tarocco, Moro
Βοτρυόκαρποι και Υβρίδια Marsh seedless, Star Ruby, Rio Red, Oroblanco, Melogold,
Chandler, Flame
Μανταρινιές και Υβρίδια Clementine, Nova, Fortuna, Robinson, Murcott
Sunburst, Kinnow, Ortanique, Ellendale,
Orlando, Page, Monreal, Caffin, Sue-Linda Temple, Fina
Λεμονιές Λαπήθου
Λεμονιά Πολύφορη
Μανταρινιές Αρακαπά
STG 77, STG 174, STG 201, STG 212, STG 2627
ΜΕ 52
ΜΕ30, ΜΕ 38, ΜΕ41, ΜΕ 48, ΜΕ 67
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
53
Τεχνικοί και Ωρομίσθιοι
Εκφράζονται θερμές ευχαριστίες σε όσους συνέβαλαν στην διεξαγωγή
των πιο πάνω εργασιών σε διάφορες περιόδους και ιδιαίτερα στους:
Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών: Δημήτρης Κωνσταντίνου, Δημήτρης
Πολυκάρπου, Σπυρούλα Αρσένη, Νίκος Λοϊζιάς, Ανδρέας Χατζηνικολής,
Άρτεμις Χατζηνικολή, Μαρία Παναγιώτου, Κυριάκος Κωνσταντίνου,
Δήμος Αναγιωτίδης, Ειρήνη Χάρκου, Γιάννης Μάρκου, Ανδρέας Κινέζος,
Κούλα Νικολάου κ.α.
Τμήμα Γεωργίας:Γιώργος Σάββας, Χάρης Κινέζος κ.α.
15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 54
Ευχαριστώ
Aγιος Ιλαρίωνας, Απρίλης 201555

More Related Content

What's hot

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣGeorgia Sofi
 
H παράγραφος: θεωρία και ασκήσεις
H παράγραφος: θεωρία και ασκήσειςH παράγραφος: θεωρία και ασκήσεις
H παράγραφος: θεωρία και ασκήσειςEleni Kots
 
Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843
Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843
Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843lykialys
 
Tροφικές σχέσεις και ροή ενέργειας
Tροφικές σχέσεις και ροή ενέργειαςTροφικές σχέσεις και ροή ενέργειας
Tροφικές σχέσεις και ροή ενέργειαςDespina Setaki
 
Οι Σταυροφορίες, Αίτια και Δ΄ Σταυροφορία
Οι Σταυροφορίες, Αίτια και Δ΄ ΣταυροφορίαΟι Σταυροφορίες, Αίτια και Δ΄ Σταυροφορία
Οι Σταυροφορίες, Αίτια και Δ΄ ΣταυροφορίαIliana Kouvatsou
 
ΜΕΣΣΙΑΝΙΣΜΟΣ
ΜΕΣΣΙΑΝΙΣΜΟΣΜΕΣΣΙΑΝΙΣΜΟΣ
ΜΕΣΣΙΑΝΙΣΜΟΣEleni Kots
 
Φύλλο εργασίας ΠΝΣ: νευρικές οδοί- αντανακλαστικά- ΒΙΟΛΟΓΊΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ
Φύλλο εργασίας ΠΝΣ: νευρικές οδοί- αντανακλαστικά- ΒΙΟΛΟΓΊΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥΦύλλο εργασίας ΠΝΣ: νευρικές οδοί- αντανακλαστικά- ΒΙΟΛΟΓΊΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ
Φύλλο εργασίας ΠΝΣ: νευρικές οδοί- αντανακλαστικά- ΒΙΟΛΟΓΊΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥNatassa Pechtelidou
 
απαντήσεις στις επαναληπτικές εξετάσεις χημείας (σεπ. 2017)
απαντήσεις στις επαναληπτικές εξετάσεις χημείας (σεπ. 2017)απαντήσεις στις επαναληπτικές εξετάσεις χημείας (σεπ. 2017)
απαντήσεις στις επαναληπτικές εξετάσεις χημείας (σεπ. 2017)Xristos Koutras
 
[Φυσική Προσανατολισμού Β´ Λυκείου] Καμπυλόγραμμες Κινήσεις
[Φυσική Προσανατολισμού Β´ Λυκείου] Καμπυλόγραμμες Κινήσεις[Φυσική Προσανατολισμού Β´ Λυκείου] Καμπυλόγραμμες Κινήσεις
[Φυσική Προσανατολισμού Β´ Λυκείου] Καμπυλόγραμμες ΚινήσειςDimitris Kontoudakis
 
Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ 8 Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ-ΚΡΑΤΟΥΣ
Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ 8 Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ-ΚΡΑΤΟΥΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ 8 Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ-ΚΡΑΤΟΥΣ
Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ 8 Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ-ΚΡΑΤΟΥΣManolis Savorianakis
 
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ , ΙΣΤΟΡΙΑ , κεφ. 19.
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ , ΙΣΤΟΡΙΑ , κεφ. 19.ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ , ΙΣΤΟΡΙΑ , κεφ. 19.
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ , ΙΣΤΟΡΙΑ , κεφ. 19.Konstantia Tsapra
 
3.3 Σύνθεση δυνάμεων.pptx
3.3 Σύνθεση δυνάμεων.pptx3.3 Σύνθεση δυνάμεων.pptx
3.3 Σύνθεση δυνάμεων.pptxgabriel_hadjimichael
 
είδη υποθετικών λόγων
είδη υποθετικών λόγωνείδη υποθετικών λόγων
είδη υποθετικών λόγωνGeorgia Sofi
 
ΙΣΤΟΡΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΕΝΟΤΗΤΑ 7
ΙΣΤΟΡΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΕΝΟΤΗΤΑ 7 ΙΣΤΟΡΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΕΝΟΤΗΤΑ 7
ΙΣΤΟΡΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΕΝΟΤΗΤΑ 7 Μaria Demirakou
 
ΕΝΟΤΗΤΑ 31 Τα αίτια, η έκρηξη και τα μέτωπα του Α' παγκόσμιου πολέμου
ΕΝΟΤΗΤΑ 31 Τα αίτια, η έκρηξη και τα μέτωπα του Α' παγκόσμιου πολέμουΕΝΟΤΗΤΑ 31 Τα αίτια, η έκρηξη και τα μέτωπα του Α' παγκόσμιου πολέμου
ΕΝΟΤΗΤΑ 31 Τα αίτια, η έκρηξη και τα μέτωπα του Α' παγκόσμιου πολέμουNasia Fatsi
 
ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ
ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗΕΡΓΑΣΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ
ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗΕΥΗ ΚΑΡΟΥΝΙΑ
 
Βασικές ανισότητες και ερμηνεία από τις γραφικές παραστάσεις
Βασικές ανισότητες και ερμηνεία από τις γραφικές παραστάσειςΒασικές ανισότητες και ερμηνεία από τις γραφικές παραστάσεις
Βασικές ανισότητες και ερμηνεία από τις γραφικές παραστάσειςΜάκης Χατζόπουλος
 
5. Οικονομικές μεταβολές στη Δυτική Ευρώπη
5. Οικονομικές μεταβολές στη Δυτική Ευρώπη5. Οικονομικές μεταβολές στη Δυτική Ευρώπη
5. Οικονομικές μεταβολές στη Δυτική ΕυρώπηKvarnalis75
 

What's hot (20)

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
 
H παράγραφος: θεωρία και ασκήσεις
H παράγραφος: θεωρία και ασκήσειςH παράγραφος: θεωρία και ασκήσεις
H παράγραφος: θεωρία και ασκήσεις
 
Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843
Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843
Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843
 
Tροφικές σχέσεις και ροή ενέργειας
Tροφικές σχέσεις και ροή ενέργειαςTροφικές σχέσεις και ροή ενέργειας
Tροφικές σχέσεις και ροή ενέργειας
 
Αποτίμηση - FIFO - LIFO
Αποτίμηση - FIFO - LIFOΑποτίμηση - FIFO - LIFO
Αποτίμηση - FIFO - LIFO
 
Οι Σταυροφορίες, Αίτια και Δ΄ Σταυροφορία
Οι Σταυροφορίες, Αίτια και Δ΄ ΣταυροφορίαΟι Σταυροφορίες, Αίτια και Δ΄ Σταυροφορία
Οι Σταυροφορίες, Αίτια και Δ΄ Σταυροφορία
 
ΜΕΣΣΙΑΝΙΣΜΟΣ
ΜΕΣΣΙΑΝΙΣΜΟΣΜΕΣΣΙΑΝΙΣΜΟΣ
ΜΕΣΣΙΑΝΙΣΜΟΣ
 
Φύλλο εργασίας ΠΝΣ: νευρικές οδοί- αντανακλαστικά- ΒΙΟΛΟΓΊΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ
Φύλλο εργασίας ΠΝΣ: νευρικές οδοί- αντανακλαστικά- ΒΙΟΛΟΓΊΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥΦύλλο εργασίας ΠΝΣ: νευρικές οδοί- αντανακλαστικά- ΒΙΟΛΟΓΊΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ
Φύλλο εργασίας ΠΝΣ: νευρικές οδοί- αντανακλαστικά- ΒΙΟΛΟΓΊΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ
 
απαντήσεις στις επαναληπτικές εξετάσεις χημείας (σεπ. 2017)
απαντήσεις στις επαναληπτικές εξετάσεις χημείας (σεπ. 2017)απαντήσεις στις επαναληπτικές εξετάσεις χημείας (σεπ. 2017)
απαντήσεις στις επαναληπτικές εξετάσεις χημείας (σεπ. 2017)
 
[Φυσική Προσανατολισμού Β´ Λυκείου] Καμπυλόγραμμες Κινήσεις
[Φυσική Προσανατολισμού Β´ Λυκείου] Καμπυλόγραμμες Κινήσεις[Φυσική Προσανατολισμού Β´ Λυκείου] Καμπυλόγραμμες Κινήσεις
[Φυσική Προσανατολισμού Β´ Λυκείου] Καμπυλόγραμμες Κινήσεις
 
Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ 8 Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ-ΚΡΑΤΟΥΣ
Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ 8 Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ-ΚΡΑΤΟΥΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ 8 Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ-ΚΡΑΤΟΥΣ
Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ 8 Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ-ΚΡΑΤΟΥΣ
 
Βρίσκω το εμβαδό κυκλικού δίσκου
Βρίσκω το εμβαδό κυκλικού δίσκουΒρίσκω το εμβαδό κυκλικού δίσκου
Βρίσκω το εμβαδό κυκλικού δίσκου
 
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ , ΙΣΤΟΡΙΑ , κεφ. 19.
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ , ΙΣΤΟΡΙΑ , κεφ. 19.ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ , ΙΣΤΟΡΙΑ , κεφ. 19.
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ , ΙΣΤΟΡΙΑ , κεφ. 19.
 
3.3 Σύνθεση δυνάμεων.pptx
3.3 Σύνθεση δυνάμεων.pptx3.3 Σύνθεση δυνάμεων.pptx
3.3 Σύνθεση δυνάμεων.pptx
 
είδη υποθετικών λόγων
είδη υποθετικών λόγωνείδη υποθετικών λόγων
είδη υποθετικών λόγων
 
ΙΣΤΟΡΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΕΝΟΤΗΤΑ 7
ΙΣΤΟΡΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΕΝΟΤΗΤΑ 7 ΙΣΤΟΡΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΕΝΟΤΗΤΑ 7
ΙΣΤΟΡΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΕΝΟΤΗΤΑ 7
 
ΕΝΟΤΗΤΑ 31 Τα αίτια, η έκρηξη και τα μέτωπα του Α' παγκόσμιου πολέμου
ΕΝΟΤΗΤΑ 31 Τα αίτια, η έκρηξη και τα μέτωπα του Α' παγκόσμιου πολέμουΕΝΟΤΗΤΑ 31 Τα αίτια, η έκρηξη και τα μέτωπα του Α' παγκόσμιου πολέμου
ΕΝΟΤΗΤΑ 31 Τα αίτια, η έκρηξη και τα μέτωπα του Α' παγκόσμιου πολέμου
 
ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ
ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗΕΡΓΑΣΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ
ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ
 
Βασικές ανισότητες και ερμηνεία από τις γραφικές παραστάσεις
Βασικές ανισότητες και ερμηνεία από τις γραφικές παραστάσειςΒασικές ανισότητες και ερμηνεία από τις γραφικές παραστάσεις
Βασικές ανισότητες και ερμηνεία από τις γραφικές παραστάσεις
 
5. Οικονομικές μεταβολές στη Δυτική Ευρώπη
5. Οικονομικές μεταβολές στη Δυτική Ευρώπη5. Οικονομικές μεταβολές στη Δυτική Ευρώπη
5. Οικονομικές μεταβολές στη Δυτική Ευρώπη
 

Viewers also liked

1ο Παγκύπριο Επιστημονικό Συνέδριο: Περιβαλλοντική Επισκόπηση
1ο Παγκύπριο Επιστημονικό Συνέδριο: Περιβαλλοντική Επισκόπηση1ο Παγκύπριο Επιστημονικό Συνέδριο: Περιβαλλοντική Επισκόπηση
1ο Παγκύπριο Επιστημονικό Συνέδριο: Περιβαλλοντική ΕπισκόπησηAgriculural Research Institute
 
ΔΗΜΑΚΗ - Γνωριμία με τη Προστατευόμενη Περιοχή της Λίμνης Κερκίνης- Περιβαλλο...
ΔΗΜΑΚΗ - Γνωριμία με τη Προστατευόμενη Περιοχή της Λίμνης Κερκίνης- Περιβαλλο...ΔΗΜΑΚΗ - Γνωριμία με τη Προστατευόμενη Περιοχή της Λίμνης Κερκίνης- Περιβαλλο...
ΔΗΜΑΚΗ - Γνωριμία με τη Προστατευόμενη Περιοχή της Λίμνης Κερκίνης- Περιβαλλο...kpeporoion
 
Sistemas operativos libres
Sistemas operativos libresSistemas operativos libres
Sistemas operativos libresMissael Sanchez
 
η κλιματικη αλλαγη
η κλιματικη αλλαγηη κλιματικη αλλαγη
η κλιματικη αλλαγηCharilaos Mikellis
 
ΠΕΡΔΙΚΗΣ - Σχεδιασμός Προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης με στόχο την Α...
ΠΕΡΔΙΚΗΣ - Σχεδιασμός Προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης με στόχο την Α...ΠΕΡΔΙΚΗΣ - Σχεδιασμός Προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης με στόχο την Α...
ΠΕΡΔΙΚΗΣ - Σχεδιασμός Προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης με στόχο την Α...kpeporoion
 
ΝΑΖΗΡΙΔΗΣ - Εθνικό Πάρκο Λίμνης Κερκίνης. Δράσεις προστασίας και ανάδειξης
ΝΑΖΗΡΙΔΗΣ - Εθνικό Πάρκο Λίμνης Κερκίνης. Δράσεις προστασίας και ανάδειξηςΝΑΖΗΡΙΔΗΣ - Εθνικό Πάρκο Λίμνης Κερκίνης. Δράσεις προστασίας και ανάδειξης
ΝΑΖΗΡΙΔΗΣ - Εθνικό Πάρκο Λίμνης Κερκίνης. Δράσεις προστασίας και ανάδειξηςkpeporoion
 
Jak nie marnować żywności
Jak nie marnować żywnościJak nie marnować żywności
Jak nie marnować żywnościJacek Wardzyński
 
Podsumowanie I sem 2015 - 2016
Podsumowanie I sem 2015 - 2016Podsumowanie I sem 2015 - 2016
Podsumowanie I sem 2015 - 2016Jacek Wardzyński
 
Práctica 3 Portafolio de evaluación
Práctica 3 Portafolio de evaluaciónPráctica 3 Portafolio de evaluación
Práctica 3 Portafolio de evaluaciónPatrice Cuautle
 
Brussels Briefing 44: Charlotte Borger, Communications Director, Divine Choco...
Brussels Briefing 44: Charlotte Borger, Communications Director, Divine Choco...Brussels Briefing 44: Charlotte Borger, Communications Director, Divine Choco...
Brussels Briefing 44: Charlotte Borger, Communications Director, Divine Choco...Brussels Briefings (brusselsbriefings.net)
 
KLASYFIKACJA ŚRÓDROCZNA LO
KLASYFIKACJA ŚRÓDROCZNA LOKLASYFIKACJA ŚRÓDROCZNA LO
KLASYFIKACJA ŚRÓDROCZNA LOJacek Wardzyński
 
Roles En Una Plataforma E-Learning
Roles En Una Plataforma E-LearningRoles En Una Plataforma E-Learning
Roles En Una Plataforma E-LearningMissael Sanchez
 
Ha Joon Chang: Presentation to Tutor2u Economics Teacher Conference
Ha Joon Chang: Presentation to Tutor2u Economics Teacher ConferenceHa Joon Chang: Presentation to Tutor2u Economics Teacher Conference
Ha Joon Chang: Presentation to Tutor2u Economics Teacher Conferencetutor2u
 
Plataformas E-Learning Comerciales Ventajas y Desventajas
Plataformas E-Learning Comerciales Ventajas y DesventajasPlataformas E-Learning Comerciales Ventajas y Desventajas
Plataformas E-Learning Comerciales Ventajas y DesventajasMissael Sanchez
 
Clasificación de Plataformas E-Learning
Clasificación de Plataformas E-LearningClasificación de Plataformas E-Learning
Clasificación de Plataformas E-LearningMissael Sanchez
 
Hasan_Mahdi_Resume Apr 2015 - 03 (1)
Hasan_Mahdi_Resume Apr 2015 - 03 (1)Hasan_Mahdi_Resume Apr 2015 - 03 (1)
Hasan_Mahdi_Resume Apr 2015 - 03 (1)Hasan Mahdi
 
Financial Economics - Commercial Banking
Financial Economics - Commercial BankingFinancial Economics - Commercial Banking
Financial Economics - Commercial Bankingtutor2u
 

Viewers also liked (20)

1ο Παγκύπριο Επιστημονικό Συνέδριο: Περιβαλλοντική Επισκόπηση
1ο Παγκύπριο Επιστημονικό Συνέδριο: Περιβαλλοντική Επισκόπηση1ο Παγκύπριο Επιστημονικό Συνέδριο: Περιβαλλοντική Επισκόπηση
1ο Παγκύπριο Επιστημονικό Συνέδριο: Περιβαλλοντική Επισκόπηση
 
ΔΗΜΑΚΗ - Γνωριμία με τη Προστατευόμενη Περιοχή της Λίμνης Κερκίνης- Περιβαλλο...
ΔΗΜΑΚΗ - Γνωριμία με τη Προστατευόμενη Περιοχή της Λίμνης Κερκίνης- Περιβαλλο...ΔΗΜΑΚΗ - Γνωριμία με τη Προστατευόμενη Περιοχή της Λίμνης Κερκίνης- Περιβαλλο...
ΔΗΜΑΚΗ - Γνωριμία με τη Προστατευόμενη Περιοχή της Λίμνης Κερκίνης- Περιβαλλο...
 
Sistemas operativos libres
Sistemas operativos libresSistemas operativos libres
Sistemas operativos libres
 
η κλιματικη αλλαγη
η κλιματικη αλλαγηη κλιματικη αλλαγη
η κλιματικη αλλαγη
 
ΠΕΡΔΙΚΗΣ - Σχεδιασμός Προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης με στόχο την Α...
ΠΕΡΔΙΚΗΣ - Σχεδιασμός Προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης με στόχο την Α...ΠΕΡΔΙΚΗΣ - Σχεδιασμός Προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης με στόχο την Α...
ΠΕΡΔΙΚΗΣ - Σχεδιασμός Προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης με στόχο την Α...
 
ΝΑΖΗΡΙΔΗΣ - Εθνικό Πάρκο Λίμνης Κερκίνης. Δράσεις προστασίας και ανάδειξης
ΝΑΖΗΡΙΔΗΣ - Εθνικό Πάρκο Λίμνης Κερκίνης. Δράσεις προστασίας και ανάδειξηςΝΑΖΗΡΙΔΗΣ - Εθνικό Πάρκο Λίμνης Κερκίνης. Δράσεις προστασίας και ανάδειξης
ΝΑΖΗΡΙΔΗΣ - Εθνικό Πάρκο Λίμνης Κερκίνης. Δράσεις προστασίας και ανάδειξης
 
Jak nie marnować żywności
Jak nie marnować żywnościJak nie marnować żywności
Jak nie marnować żywności
 
Podsumowanie I sem 2015 - 2016
Podsumowanie I sem 2015 - 2016Podsumowanie I sem 2015 - 2016
Podsumowanie I sem 2015 - 2016
 
Práctica 3 Portafolio de evaluación
Práctica 3 Portafolio de evaluaciónPráctica 3 Portafolio de evaluación
Práctica 3 Portafolio de evaluación
 
La Telemedicina
La TelemedicinaLa Telemedicina
La Telemedicina
 
Brussels Briefing 44: Charlotte Borger, Communications Director, Divine Choco...
Brussels Briefing 44: Charlotte Borger, Communications Director, Divine Choco...Brussels Briefing 44: Charlotte Borger, Communications Director, Divine Choco...
Brussels Briefing 44: Charlotte Borger, Communications Director, Divine Choco...
 
KLASYFIKACJA ŚRÓDROCZNA LO
KLASYFIKACJA ŚRÓDROCZNA LOKLASYFIKACJA ŚRÓDROCZNA LO
KLASYFIKACJA ŚRÓDROCZNA LO
 
KLASYFIKACJA ŚRÓDROCZNA
KLASYFIKACJA ŚRÓDROCZNAKLASYFIKACJA ŚRÓDROCZNA
KLASYFIKACJA ŚRÓDROCZNA
 
Stypendium prezesa 2016
Stypendium prezesa 2016Stypendium prezesa 2016
Stypendium prezesa 2016
 
Roles En Una Plataforma E-Learning
Roles En Una Plataforma E-LearningRoles En Una Plataforma E-Learning
Roles En Una Plataforma E-Learning
 
Ha Joon Chang: Presentation to Tutor2u Economics Teacher Conference
Ha Joon Chang: Presentation to Tutor2u Economics Teacher ConferenceHa Joon Chang: Presentation to Tutor2u Economics Teacher Conference
Ha Joon Chang: Presentation to Tutor2u Economics Teacher Conference
 
Plataformas E-Learning Comerciales Ventajas y Desventajas
Plataformas E-Learning Comerciales Ventajas y DesventajasPlataformas E-Learning Comerciales Ventajas y Desventajas
Plataformas E-Learning Comerciales Ventajas y Desventajas
 
Clasificación de Plataformas E-Learning
Clasificación de Plataformas E-LearningClasificación de Plataformas E-Learning
Clasificación de Plataformas E-Learning
 
Hasan_Mahdi_Resume Apr 2015 - 03 (1)
Hasan_Mahdi_Resume Apr 2015 - 03 (1)Hasan_Mahdi_Resume Apr 2015 - 03 (1)
Hasan_Mahdi_Resume Apr 2015 - 03 (1)
 
Financial Economics - Commercial Banking
Financial Economics - Commercial BankingFinancial Economics - Commercial Banking
Financial Economics - Commercial Banking
 

Similar to Μέθοδοι εξυγίανσης φυτικού πολλαπλασιαστικού υλικού

εφαρμογές της βιοτεχνολογίας στην ιατρική
εφαρμογές της βιοτεχνολογίας στην ιατρικήεφαρμογές της βιοτεχνολογίας στην ιατρική
εφαρμογές της βιοτεχνολογίας στην ιατρικήJoanna Tzioufa
 
Γενετικη μηχανικη και βιοτεχνολογια
Γενετικη μηχανικη και βιοτεχνολογιαΓενετικη μηχανικη και βιοτεχνολογια
Γενετικη μηχανικη και βιοτεχνολογιαPauline Purpleness
 
O διαχρονικός ρόλος του Ινστιτούτου Γεωργικών Ερευνών στην Ανθοκομία: Παρελθό...
O διαχρονικός ρόλος του Ινστιτούτου Γεωργικών Ερευνών στην Ανθοκομία: Παρελθό...O διαχρονικός ρόλος του Ινστιτούτου Γεωργικών Ερευνών στην Ανθοκομία: Παρελθό...
O διαχρονικός ρόλος του Ινστιτούτου Γεωργικών Ερευνών στην Ανθοκομία: Παρελθό...Agriculural Research Institute
 
παρουσίαση γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα
παρουσίαση γενετικά τροποποιημένα τρόφιμαπαρουσίαση γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα
παρουσίαση γενετικά τροποποιημένα τρόφιμαChrysoula Katsougkri
 
11 ς 2015 3 28 ομ 5 δώρα χειμωνίδου βιοποικιλότητα
11 ς 2015 3 28 ομ 5 δώρα χειμωνίδου βιοποικιλότητα11 ς 2015 3 28 ομ 5 δώρα χειμωνίδου βιοποικιλότητα
11 ς 2015 3 28 ομ 5 δώρα χειμωνίδου βιοποικιλότηταLoucas Nicolaou
 
ΙΟΕΙΔΗ Tα μικροσοπικά αλλά δυναμικά παθογόνα των φυτών
ΙΟΕΙΔΗ Tα μικροσοπικά αλλά δυναμικά παθογόνα των φυτώνΙΟΕΙΔΗ Tα μικροσοπικά αλλά δυναμικά παθογόνα των φυτών
ΙΟΕΙΔΗ Tα μικροσοπικά αλλά δυναμικά παθογόνα των φυτώνAgriculural Research Institute
 
peter coutteel-seminar_athens_2014
peter coutteel-seminar_athens_2014peter coutteel-seminar_athens_2014
peter coutteel-seminar_athens_2014George Vrachnis
 
Salmonella - Yersinia (ΩΣ ΖΩΟΝΟΣΟΙ)
Salmonella - Yersinia (ΩΣ ΖΩΟΝΟΣΟΙ)Salmonella - Yersinia (ΩΣ ΖΩΟΝΟΣΟΙ)
Salmonella - Yersinia (ΩΣ ΖΩΟΝΟΣΟΙ)Joanna Voulgaridi
 
1o γελ αγ. δημητρίου π.ε. - συμβατικεσ και εναλλακτικεσ μορφεσ καλλιεργειασ
1o γελ αγ. δημητρίου   π.ε. - συμβατικεσ και εναλλακτικεσ μορφεσ καλλιεργειασ1o γελ αγ. δημητρίου   π.ε. - συμβατικεσ και εναλλακτικεσ μορφεσ καλλιεργειασ
1o γελ αγ. δημητρίου π.ε. - συμβατικεσ και εναλλακτικεσ μορφεσ καλλιεργειασ1lykagdim
 
Βασικές ασθένειες λαχανικών στην Κύπρο και αντιμετώπιση τους
Βασικές ασθένειες λαχανικών στην Κύπρο και αντιμετώπιση τους Βασικές ασθένειες λαχανικών στην Κύπρο και αντιμετώπιση τους
Βασικές ασθένειες λαχανικών στην Κύπρο και αντιμετώπιση τους Agriculural Research Institute
 
Φυτοφάρμακα και Οικολογία
Φυτοφάρμακα και ΟικολογίαΦυτοφάρμακα και Οικολογία
Φυτοφάρμακα και ΟικολογίαTheSoFGr
 
Διατήρηση και Αξιοποίηση των Ελληνικών Αρωματικών-Φαρμακευτικών Φυτών
Διατήρηση και Αξιοποίηση των Ελληνικών Αρωματικών-Φαρμακευτικών Φυτών Διατήρηση και Αξιοποίηση των Ελληνικών Αρωματικών-Φαρμακευτικών Φυτών
Διατήρηση και Αξιοποίηση των Ελληνικών Αρωματικών-Φαρμακευτικών Φυτών Agriculural Research Institute
 
Μαστίχα Χίου και Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού - peptiko.gr
Μαστίχα Χίου και Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού -  peptiko.grΜαστίχα Χίου και Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού -  peptiko.gr
Μαστίχα Χίου και Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού - peptiko.grChristos Zavos, MD, PhD, FEBGH
 
εφαρμογες της βιοτεχνολογιας στη γεωργια και την κτηνοτροφια
εφαρμογες της βιοτεχνολογιας στη γεωργια και την κτηνοτροφιαεφαρμογες της βιοτεχνολογιας στη γεωργια και την κτηνοτροφια
εφαρμογες της βιοτεχνολογιας στη γεωργια και την κτηνοτροφιαJoanna Tzioufa
 

Similar to Μέθοδοι εξυγίανσης φυτικού πολλαπλασιαστικού υλικού (20)

Ο ρόλος των μικροοργανισμών
Ο ρόλος των μικροοργανισμών Ο ρόλος των μικροοργανισμών
Ο ρόλος των μικροοργανισμών
 
εφαρμογές της βιοτεχνολογίας στην ιατρική
εφαρμογές της βιοτεχνολογίας στην ιατρικήεφαρμογές της βιοτεχνολογίας στην ιατρική
εφαρμογές της βιοτεχνολογίας στην ιατρική
 
Γενετικη μηχανικη και βιοτεχνολογια
Γενετικη μηχανικη και βιοτεχνολογιαΓενετικη μηχανικη και βιοτεχνολογια
Γενετικη μηχανικη και βιοτεχνολογια
 
O διαχρονικός ρόλος του Ινστιτούτου Γεωργικών Ερευνών στην Ανθοκομία: Παρελθό...
O διαχρονικός ρόλος του Ινστιτούτου Γεωργικών Ερευνών στην Ανθοκομία: Παρελθό...O διαχρονικός ρόλος του Ινστιτούτου Γεωργικών Ερευνών στην Ανθοκομία: Παρελθό...
O διαχρονικός ρόλος του Ινστιτούτου Γεωργικών Ερευνών στην Ανθοκομία: Παρελθό...
 
παρουσίαση γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα
παρουσίαση γενετικά τροποποιημένα τρόφιμαπαρουσίαση γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα
παρουσίαση γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα
 
11 ς 2015 3 28 ομ 5 δώρα χειμωνίδου βιοποικιλότητα
11 ς 2015 3 28 ομ 5 δώρα χειμωνίδου βιοποικιλότητα11 ς 2015 3 28 ομ 5 δώρα χειμωνίδου βιοποικιλότητα
11 ς 2015 3 28 ομ 5 δώρα χειμωνίδου βιοποικιλότητα
 
ΙΟΕΙΔΗ Tα μικροσοπικά αλλά δυναμικά παθογόνα των φυτών
ΙΟΕΙΔΗ Tα μικροσοπικά αλλά δυναμικά παθογόνα των φυτώνΙΟΕΙΔΗ Tα μικροσοπικά αλλά δυναμικά παθογόνα των φυτών
ΙΟΕΙΔΗ Tα μικροσοπικά αλλά δυναμικά παθογόνα των φυτών
 
peter coutteel-seminar_athens_2014
peter coutteel-seminar_athens_2014peter coutteel-seminar_athens_2014
peter coutteel-seminar_athens_2014
 
Salmonella - Yersinia (ΩΣ ΖΩΟΝΟΣΟΙ)
Salmonella - Yersinia (ΩΣ ΖΩΟΝΟΣΟΙ)Salmonella - Yersinia (ΩΣ ΖΩΟΝΟΣΟΙ)
Salmonella - Yersinia (ΩΣ ΖΩΟΝΟΣΟΙ)
 
Project ΓΤΟ
Project ΓΤΟProject ΓΤΟ
Project ΓΤΟ
 
1o γελ αγ. δημητρίου π.ε. - συμβατικεσ και εναλλακτικεσ μορφεσ καλλιεργειασ
1o γελ αγ. δημητρίου   π.ε. - συμβατικεσ και εναλλακτικεσ μορφεσ καλλιεργειασ1o γελ αγ. δημητρίου   π.ε. - συμβατικεσ και εναλλακτικεσ μορφεσ καλλιεργειασ
1o γελ αγ. δημητρίου π.ε. - συμβατικεσ και εναλλακτικεσ μορφεσ καλλιεργειασ
 
Βασικές ασθένειες λαχανικών στην Κύπρο και αντιμετώπιση τους
Βασικές ασθένειες λαχανικών στην Κύπρο και αντιμετώπιση τους Βασικές ασθένειες λαχανικών στην Κύπρο και αντιμετώπιση τους
Βασικές ασθένειες λαχανικών στην Κύπρο και αντιμετώπιση τους
 
Online seminario
Online seminarioOnline seminario
Online seminario
 
Φυτοφάρμακα και Οικολογία
Φυτοφάρμακα και ΟικολογίαΦυτοφάρμακα και Οικολογία
Φυτοφάρμακα και Οικολογία
 
Διατήρηση και Αξιοποίηση των Ελληνικών Αρωματικών-Φαρμακευτικών Φυτών
Διατήρηση και Αξιοποίηση των Ελληνικών Αρωματικών-Φαρμακευτικών Φυτών Διατήρηση και Αξιοποίηση των Ελληνικών Αρωματικών-Φαρμακευτικών Φυτών
Διατήρηση και Αξιοποίηση των Ελληνικών Αρωματικών-Φαρμακευτικών Φυτών
 
Φύκη-Τεχνολογικές Εφαρμογές (Algae-Technological uses)
Φύκη-Τεχνολογικές Εφαρμογές (Algae-Technological uses)Φύκη-Τεχνολογικές Εφαρμογές (Algae-Technological uses)
Φύκη-Τεχνολογικές Εφαρμογές (Algae-Technological uses)
 
Μαστίχα Χίου και Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού - peptiko.gr
Μαστίχα Χίου και Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού -  peptiko.grΜαστίχα Χίου και Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού -  peptiko.gr
Μαστίχα Χίου και Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού - peptiko.gr
 
θεωρία βιολογία γενικής γ
θεωρία βιολογία γενικής γθεωρία βιολογία γενικής γ
θεωρία βιολογία γενικής γ
 
εφαρμογες της βιοτεχνολογιας στη γεωργια και την κτηνοτροφια
εφαρμογες της βιοτεχνολογιας στη γεωργια και την κτηνοτροφιαεφαρμογες της βιοτεχνολογιας στη γεωργια και την κτηνοτροφια
εφαρμογες της βιοτεχνολογιας στη γεωργια και την κτηνοτροφια
 
DASKOR 2
DASKOR 2DASKOR 2
DASKOR 2
 

More from Agriculural Research Institute

Use of IoT technologies for irrigation and plant protection: the case for Cyp...
Use of IoT technologies for irrigation and plant protection: the case for Cyp...Use of IoT technologies for irrigation and plant protection: the case for Cyp...
Use of IoT technologies for irrigation and plant protection: the case for Cyp...Agriculural Research Institute
 
Διερεύνηση των απόψεων των αγροτών και του προσωπικού των γεωργικών εφαρμογών...
Διερεύνηση των απόψεων των αγροτών και του προσωπικού των γεωργικών εφαρμογών...Διερεύνηση των απόψεων των αγροτών και του προσωπικού των γεωργικών εφαρμογών...
Διερεύνηση των απόψεων των αγροτών και του προσωπικού των γεωργικών εφαρμογών...Agriculural Research Institute
 
Αξιολόγηση ραδιοφωνικής εκπομπής για ενημέρωση των αγροτών στην ψηφιακή εποχή...
Αξιολόγηση ραδιοφωνικής εκπομπής για ενημέρωση των αγροτών στην ψηφιακή εποχή...Αξιολόγηση ραδιοφωνικής εκπομπής για ενημέρωση των αγροτών στην ψηφιακή εποχή...
Αξιολόγηση ραδιοφωνικής εκπομπής για ενημέρωση των αγροτών στην ψηφιακή εποχή...Agriculural Research Institute
 
Νέες Τάσεις στον Αγροδιατροφικό Τομέα
Νέες Τάσεις στον Αγροδιατροφικό ΤομέαΝέες Τάσεις στον Αγροδιατροφικό Τομέα
Νέες Τάσεις στον Αγροδιατροφικό ΤομέαAgriculural Research Institute
 
Εργαστήρι στo ΙΓΕ με θέμα "Βιωματικό Εργαστήρι για τα Αρωματικά και Φαρμακευτ...
Εργαστήρι στo ΙΓΕ με θέμα "Βιωματικό Εργαστήρι για τα Αρωματικά και Φαρμακευτ...Εργαστήρι στo ΙΓΕ με θέμα "Βιωματικό Εργαστήρι για τα Αρωματικά και Φαρμακευτ...
Εργαστήρι στo ΙΓΕ με θέμα "Βιωματικό Εργαστήρι για τα Αρωματικά και Φαρμακευτ...Agriculural Research Institute
 
Πρακτικές Smartfarming στην Πορτογαλία
Πρακτικές Smartfarming στην ΠορτογαλίαΠρακτικές Smartfarming στην Πορτογαλία
Πρακτικές Smartfarming στην ΠορτογαλίαAgriculural Research Institute
 
Πρακτικές Smartfarming στην Ισπανία - Fundacion Maimona
Πρακτικές Smartfarming στην Ισπανία - Fundacion MaimonaΠρακτικές Smartfarming στην Ισπανία - Fundacion Maimona
Πρακτικές Smartfarming στην Ισπανία - Fundacion MaimonaAgriculural Research Institute
 
Πρακτικές Smartfarming στην Eλλάδα - Ευκαρπον
Πρακτικές Smartfarming στην Eλλάδα - ΕυκαρπονΠρακτικές Smartfarming στην Eλλάδα - Ευκαρπον
Πρακτικές Smartfarming στην Eλλάδα - ΕυκαρπονAgriculural Research Institute
 
Πρακτικές Smartfarming στην Κύπρο - ΚΙ.Β.Υ.Κ.
Πρακτικές Smartfarming στην Κύπρο - ΚΙ.Β.Υ.Κ.Πρακτικές Smartfarming στην Κύπρο - ΚΙ.Β.Υ.Κ.
Πρακτικές Smartfarming στην Κύπρο - ΚΙ.Β.Υ.Κ.Agriculural Research Institute
 
Το εκπαδευτικό υλικό του προγράμματος SmartFarmer
Το εκπαδευτικό υλικό του προγράμματος SmartFarmerΤο εκπαδευτικό υλικό του προγράμματος SmartFarmer
Το εκπαδευτικό υλικό του προγράμματος SmartFarmerAgriculural Research Institute
 
Το έργο SmartFarmer: Στόχοι και Αποτελέσματα
Το έργο SmartFarmer: Στόχοι και ΑποτελέσματαΤο έργο SmartFarmer: Στόχοι και Αποτελέσματα
Το έργο SmartFarmer: Στόχοι και ΑποτελέσματαAgriculural Research Institute
 
Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης Αυτοφυών και Ανθοκομικών Ειδών
Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης Αυτοφυών και Ανθοκομικών ΕιδώνΕργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης Αυτοφυών και Ανθοκομικών Ειδών
Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης Αυτοφυών και Ανθοκομικών ΕιδώνAgriculural Research Institute
 
ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΕΝΤΕ ΕΙΔΩΝ MENTHA SP. ΜΕ ΜΟΡΙΑΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ
ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΕΝΤΕ ΕΙΔΩΝ MENTHA SP. ΜΕ ΜΟΡΙΑΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣΓΕΝΕΤΙΚΗ ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΕΝΤΕ ΕΙΔΩΝ MENTHA SP. ΜΕ ΜΟΡΙΑΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ
ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΕΝΤΕ ΕΙΔΩΝ MENTHA SP. ΜΕ ΜΟΡΙΑΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣAgriculural Research Institute
 
Οι τελευταίες εξελίξεις στην διατροφή και διαχείριση χοιριδίων
Οι τελευταίες εξελίξεις στην διατροφή και διαχείριση χοιριδίωνΟι τελευταίες εξελίξεις στην διατροφή και διαχείριση χοιριδίων
Οι τελευταίες εξελίξεις στην διατροφή και διαχείριση χοιριδίωνAgriculural Research Institute
 
Το κινητό τηλέφωνο ως πηγή αγροτικής πληροφόρησης στην Κύπρο
Το κινητό τηλέφωνο ως πηγή αγροτικής πληροφόρησης στην ΚύπροΤο κινητό τηλέφωνο ως πηγή αγροτικής πληροφόρησης στην Κύπρο
Το κινητό τηλέφωνο ως πηγή αγροτικής πληροφόρησης στην ΚύπροAgriculural Research Institute
 

More from Agriculural Research Institute (20)

Use of IoT technologies for irrigation and plant protection: the case for Cyp...
Use of IoT technologies for irrigation and plant protection: the case for Cyp...Use of IoT technologies for irrigation and plant protection: the case for Cyp...
Use of IoT technologies for irrigation and plant protection: the case for Cyp...
 
Traceability and food safety
Traceability and food safetyTraceability and food safety
Traceability and food safety
 
ICT in Agriculture
ICT in AgricultureICT in Agriculture
ICT in Agriculture
 
Agricultural spraying robots - R&D
Agricultural spraying robots - R&DAgricultural spraying robots - R&D
Agricultural spraying robots - R&D
 
Διερεύνηση των απόψεων των αγροτών και του προσωπικού των γεωργικών εφαρμογών...
Διερεύνηση των απόψεων των αγροτών και του προσωπικού των γεωργικών εφαρμογών...Διερεύνηση των απόψεων των αγροτών και του προσωπικού των γεωργικών εφαρμογών...
Διερεύνηση των απόψεων των αγροτών και του προσωπικού των γεωργικών εφαρμογών...
 
Αξιολόγηση ραδιοφωνικής εκπομπής για ενημέρωση των αγροτών στην ψηφιακή εποχή...
Αξιολόγηση ραδιοφωνικής εκπομπής για ενημέρωση των αγροτών στην ψηφιακή εποχή...Αξιολόγηση ραδιοφωνικής εκπομπής για ενημέρωση των αγροτών στην ψηφιακή εποχή...
Αξιολόγηση ραδιοφωνικής εκπομπής για ενημέρωση των αγροτών στην ψηφιακή εποχή...
 
Νέες Τάσεις στον Αγροδιατροφικό Τομέα
Νέες Τάσεις στον Αγροδιατροφικό ΤομέαΝέες Τάσεις στον Αγροδιατροφικό Τομέα
Νέες Τάσεις στον Αγροδιατροφικό Τομέα
 
Εργαστήρι στo ΙΓΕ με θέμα "Βιωματικό Εργαστήρι για τα Αρωματικά και Φαρμακευτ...
Εργαστήρι στo ΙΓΕ με θέμα "Βιωματικό Εργαστήρι για τα Αρωματικά και Φαρμακευτ...Εργαστήρι στo ΙΓΕ με θέμα "Βιωματικό Εργαστήρι για τα Αρωματικά και Φαρμακευτ...
Εργαστήρι στo ΙΓΕ με θέμα "Βιωματικό Εργαστήρι για τα Αρωματικά και Φαρμακευτ...
 
Πρακτικές Smartfarming στην Πορτογαλία
Πρακτικές Smartfarming στην ΠορτογαλίαΠρακτικές Smartfarming στην Πορτογαλία
Πρακτικές Smartfarming στην Πορτογαλία
 
Πρακτικές Smartfarming στη Λετονία
Πρακτικές Smartfarming στη ΛετονίαΠρακτικές Smartfarming στη Λετονία
Πρακτικές Smartfarming στη Λετονία
 
Πρακτικές Smartfarming στην Ισπανία - Fundacion Maimona
Πρακτικές Smartfarming στην Ισπανία - Fundacion MaimonaΠρακτικές Smartfarming στην Ισπανία - Fundacion Maimona
Πρακτικές Smartfarming στην Ισπανία - Fundacion Maimona
 
Πρακτικές Smartfarming στην Eλλάδα - Ευκαρπον
Πρακτικές Smartfarming στην Eλλάδα - ΕυκαρπονΠρακτικές Smartfarming στην Eλλάδα - Ευκαρπον
Πρακτικές Smartfarming στην Eλλάδα - Ευκαρπον
 
Πρακτικές Smartfarming στην Κύπρο - ΚΙ.Β.Υ.Κ.
Πρακτικές Smartfarming στην Κύπρο - ΚΙ.Β.Υ.Κ.Πρακτικές Smartfarming στην Κύπρο - ΚΙ.Β.Υ.Κ.
Πρακτικές Smartfarming στην Κύπρο - ΚΙ.Β.Υ.Κ.
 
Το εκπαδευτικό υλικό του προγράμματος SmartFarmer
Το εκπαδευτικό υλικό του προγράμματος SmartFarmerΤο εκπαδευτικό υλικό του προγράμματος SmartFarmer
Το εκπαδευτικό υλικό του προγράμματος SmartFarmer
 
Το έργο SmartFarmer: Στόχοι και Αποτελέσματα
Το έργο SmartFarmer: Στόχοι και ΑποτελέσματαΤο έργο SmartFarmer: Στόχοι και Αποτελέσματα
Το έργο SmartFarmer: Στόχοι και Αποτελέσματα
 
Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης Αυτοφυών και Ανθοκομικών Ειδών
Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης Αυτοφυών και Ανθοκομικών ΕιδώνΕργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης Αυτοφυών και Ανθοκομικών Ειδών
Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης Αυτοφυών και Ανθοκομικών Ειδών
 
ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΕΝΤΕ ΕΙΔΩΝ MENTHA SP. ΜΕ ΜΟΡΙΑΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ
ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΕΝΤΕ ΕΙΔΩΝ MENTHA SP. ΜΕ ΜΟΡΙΑΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣΓΕΝΕΤΙΚΗ ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΕΝΤΕ ΕΙΔΩΝ MENTHA SP. ΜΕ ΜΟΡΙΑΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ
ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΕΝΤΕ ΕΙΔΩΝ MENTHA SP. ΜΕ ΜΟΡΙΑΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ
 
Οι τελευταίες εξελίξεις στην διατροφή και διαχείριση χοιριδίων
Οι τελευταίες εξελίξεις στην διατροφή και διαχείριση χοιριδίωνΟι τελευταίες εξελίξεις στην διατροφή και διαχείριση χοιριδίων
Οι τελευταίες εξελίξεις στην διατροφή και διαχείριση χοιριδίων
 
Το κινητό τηλέφωνο ως πηγή αγροτικής πληροφόρησης στην Κύπρο
Το κινητό τηλέφωνο ως πηγή αγροτικής πληροφόρησης στην ΚύπροΤο κινητό τηλέφωνο ως πηγή αγροτικής πληροφόρησης στην Κύπρο
Το κινητό τηλέφωνο ως πηγή αγροτικής πληροφόρησης στην Κύπρο
 
MAVA project: Seeds photos
MAVA project:  Seeds photosMAVA project:  Seeds photos
MAVA project: Seeds photos
 

Μέθοδοι εξυγίανσης φυτικού πολλαπλασιαστικού υλικού

  • 1. Μέθοδοι εξυγίανσης φυτικού πολλαπλασιαστικού υλικού Θεοδώρα Καπαρή Κλάδος Φυτοπροστασίας ΙΓΕ 15 Οκτωβρίου, 2015 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 1
  • 2. 1. Μύκητες 2. Βακτήρια 3. Φυτοπλάσματα 4. Ιοί 5. Ιοειδή Παθογόνα φυτών 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 2
  • 3. Αντιμετώπιση των ασθενειών • Ανάλογη με το παθογόνο που προκαλεί την ασθένεια • Χημική καταπολέμηση μυκήτων, βακτηρίων • Οι ασθένειες που οφείλονται σε ιούς, ιοειδή και φυτοπλάσματα δεν αντιμετωπίζονται με χημικά ή άλλα μέσα 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 3
  • 4. Ιοί: Αποτελούνται από RNA (ριβονουκλεϊκό οξύ) ή DNA (δεοξυριβονουκλεϊκό οξύ) που περιβάλλεται από ένα προστατευτικό κάλυμμα πρωτεΐνης ή καλύμματα πρωτεΐνης. Μέγεθος RNA 4-20 Χιλ. βάσεις) Ιοειδή: Αποτελούνται από ελεύθερο κυκλικό RNA μικρού μεγέθους (250- 370 βάσεων) και δεν περιβάλλονται από πρωτεϊνικό περίβλημα Φυτοπλάσματα: Μονοκύτταροι οργανισμοί που στερούνται κυτταρικού τοιχώματος Ioί – Ιοειδή- Φυτοπλάσματα 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 4
  • 5. Αντιμετώπιση ιολογικών και συναφών ασθενειών • Πρόληψη χρήση υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού απαραίτητη για την πρόληψη των ιολογικών ασθενειών και των τεράστιων ζημιών που προκαλούνται απ΄αυτές • Για όλα τα είδη που πολλαπλασιάζονται με αγενή πολλαπλασιασμό (μοσχεύματα, εμβολιασμό, κονδύλους κ.ά. ) 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 5
  • 6. Εξυγίανση φυτικού πολλαπλασιαστικού υλικού ειδών που πολλαπλασιάζονται με αγενή πολλαπλασιασμό • Απαλλαγή του πολλαπλασιαστικού υλικού από ιούς ιοειδή και φυτοπλάσματα • Πολλαπλασιασμός του πρωτογενούς υγιούς υλικού υπό αυστηρούς κανονισμούς και ελεγχόμενες συνθήκες για αποτροπή επαναμολύνσεων 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 6
  • 7. Μέθοδοι εξυγίανσης φυτικού πολλαπλασιαστικού υλικού 1. Θερμοθεραπεία 2. Θεραπεία χαμηλών θερμοκρασιών 3. Μεριστωματική καλλιέργεια 4. Μικροεμβολιασμός 5. Χημειοθεραπεία 6. Κρυοθεραπεία • Οι μέθοδοι αυτές μπορεί να εφαρμοστούν και σε συνδυασμό μεταξύ τους για εξυγίανση συγκεκριμένων παθογόνων. 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 7
  • 8. Θερμοθεραπεία • Η αρχαιότερη μέθοδος εξυγίανσης • Εφαρμόστηκε από τα τέλη του 19ου αιώνα για απαλλαγή του πολλαπλασιαστικού υλικού από ιούς και άλλα συναφή παθογόνα. • Χρησιμοποιήθηκε έκτοτε για εξυγίανση πολλαπλασιαστικού υλικού πολλών ειδών όπως αμπέλια, πυρηνόκαρπα, μηλοειδή, εσπεριδοειδή, πατάτες, φράουλες κ.α. • Η έκθεση των φυτών σε ψηλές θερμοκρασίες μειώνει την συγκέντρωση των ιών ή τους καθιστά ανενεργούς. 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 8
  • 9. Τεχνική θερμοθεραπείας • Τα μολυσμένα δενδρύλλια επωάζονται σε θαλάμους με θερμοκρασίες που κυμαίνονται συνήθως από 30-40 oC για 6 μέχρι 12 βδομάδες. • Η απαλλαγή ολόκληρου του φυτού από τον ιό είναι συνήθως αδύνατη χωρίς να προκληθούν πολύ σοβαρές ζημιές ή και ολοκληρωτική αποξήρανση του φυτού από την ψηλή θερμοκρασία στην οποία είναι εκτεθειμένο. • Ο ιός μπορεί να είναι ανενεργός σε νέους βλαστούς αλλά όχι σε παλαιότερους ή στις ρίζες. • Στις περισσότερες περιπτώσεις μετά τη θερμοθεραπεία μοσχεύματα ή εμβόλια αφαιρούνται από το δενδρύλλιο που έχει υποστεί θερμοθεραπεία και πολλαπλασιάζονται περαιτέρω για παραγωγή νέων υγιών φυτών. • Σε αρκετές περιπτώσεις η παραγωγή νέων υγιών φυτών διενεργείται με ιστοκαλλιέργεια in vitro μεριστωμάτων που προέρχονται από τα μητρικά δενδρύλλια ή μοσχεύματα που έχουν υποστεί θερμοθεραπεία. 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 9
  • 10. Θερμοθεραπεία in vitro • Η θερμοθεραπεία μπορεί να εφαρμοστεί με καλλιέργεια βλαστών του μητρικού φυτού in vitro. • Οι βλαστοί αυτοί αφού ολοκληρωθεί η θερμοθεραπεία μπορεί να πολλαπλασιαστούν in vitro για παραγωγή νέων υγιών φυτών. • Σε ορισμένες περιπτώσεις η παραγωγή νέων υγιών φυτών διενεργείται με ιστοκαλλιέργεια in vitro μεριστωμάτων που προέρχονται από τα μητρικά μοσχεύματα που έχουν υποστεί θερμοθεραπεία. 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 10
  • 11. Θεραπεία χαμηλών θερμοκρασιών • Η θερμοθεραπεία δεν μπορεί να χρησιμοποιεί για εξυγίανση φυτών που είναι προσβεβλημένα με ιοειδή. • Τα μολυσμένα δενδρύλλια επωάζονται σε θαλάμους με θερμοκρασίες που κυμαίνονται συνήθως από 4 oC μέχρι 8 °C για μερικές βδομάδες ή μήνες. • Potato spindle tuber viroid (PSTVd), 8 °C, Cucumber palefruit viroid, 6 μήνες στους 5 °C, Apple scar skin viroid • Σε ορισμένες περιπτώσεις η παραγωγή νέων υγιών φυτών διενεργείται με ιστοκαλλιέργεια in vitro μεριστωμάτων που προέρχονται από τα μητρικά μοσχεύματα που έχουν υποστεί θεραπεία χαμηλών θερμοκρασιών. 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 11
  • 12. Μεριστωματική καλλιέργεια in vitro • Χρησιμοποιείται για εξυγίανση πολλών φυτικών ειδών που πολλαπλασιάζονται αγενώς. • 1949, παρατηρήθηκε ότι η συγκέντρωση του ιού (virus titer) παρήκμαζε στο ακραίο μερίστωμα • 1952, παρήχθησαν με μεριστωματική καλλιέργεια φυτά ντάλιας απηλλαγμένα ιώσεων • Με την πάροδο των χρόνων η μεριστωματική καλλιέργεια εφαρμόστηκε ευρέως σε όλο τον κόσμο και σήμερα αποτελεί ένα απαραίτητο εργαλείο για εφαρμογή προγραμμάτων εξυγίανσης πολλαπλασιαστικού υλικού • Με την καλλιέργεια του ακραίου μεριστώματος επιτυγχάνεται ο αγενής πολλαπλασιασμός του μητρικού δένδρου με ταυτόχρονη αποφυγή των ιών και συναφών παθογόνων από ένα συγκεκριμένο φυτό και παράλληλα παραγωγή νέων φυτών που είναι ίδια με τα μητρικά. 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 12
  • 13. Το ακραίο μερίστωμα • Αποτελείται από τις καταβολές των φύλλων από τις οποίες αναπτύσσονται τα νέα φύλλα • Είναι το σημείο απ΄όπου αναπτύσσεται ο νέος βλαστός του φυτού • Οι μεριστωματικοί ιστοί βρίσκονται στην άκρη των βλαστών και ριζών και αποτελούν τα κέντρα διαίρεσης κυττάρων και παραγωγής νέων ιστών και οργάνων του φυτού. • Αποτελούν κέντρα αποθήκευσης γενετικών πληροφοριών και έχουν την ικανότητα παραγωγής νέων φυτών. • Το ακραίο μερίστωμα είναι συνήθως απηλλαγμένο από ιούς και συναφή παθογόνα για τους εξής λόγους: • α) Υπάρχει ψηλή συγκέντρωση αυξίνης στα διαιρούμενα κύτταρα του μεριστώματος, • β) το περιβάλλον του μεριστώματος είναι ακατάλληλο για την αντιγραφή πολλών ιών, • γ) η ταχύτητα διαίρεσης των κυττάρων του φυτού είναι μεγαλύτερη από την ταχύτητα πολλαπλασιασμού των ιών. • 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 13
  • 14. Ακραίο μερίστωμα προσβεβλημένο με ιούς και συναφή παθογόνα • Σε περιπτώσεις που το ακραίο μερίστωμα είναι προσβεβλημένο με ιούς και συναφή παθογόνα, αυτά μπορούν σε κάποιες περιπτώσεις να εξαλειφθούν κατά την μεριστωματική καλιέργεια με την βοήθεια των ακόλουθων παραγόντων: α) δράση χημικών ουσιών που καθορίζουν την αύξηση όπως των κυτοκινίνων και των αυξινών, β) παρουσία ουσιών αναστολής όπως οι φαινολαμίνες, γ) καταστροφή ενζύμων απαραίτητων για την αντιγραφή των ιών, δ) αποδόμηση του RNA του ιού που προκαλείται από την καταστροφή κυττάρων κατά την αποκοπή του μεριστώματος. 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 14
  • 15. Εντοπισμός ιοειδούς Potato spindle tuber viroid (PSTVd) σε μολυσμένο φυτό τομάτας (Yijun Qi and Biao Ding) 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 15
  • 16. Τεχνική μεριστωματικής καλλιέργειας • Αφαίρεση του ακραίου μεριστώματος από το προσβεβλημένο μητρικό φυτό και καλλιέργεια του σε ειδικό θρεπτικό υπόστρωμα in vitro υπό ασηπτικές συνθήκες μέσα σε θάλαμο συνεχούς οριζόντιας ροής αποστειρωμένου αέρα (laminar flow). • Το θρεπτικό υπόστρωμα βασίζεται συνήθως στο υπόστρωμα ΜS (Murashige and Skoog, 1962),ή παραλλαγές του και περιλαμβάνει μακροστοιχεία και ιχνοστοιχεία. • Ανάλογα με το είδος του φυτού που καλλιεργείται το θρεπτικό υπόστρωμα μπορεί να εμπλουτιστεί με ορμόνες, βιταμίνες και άλλα στοιχεία. • Η χρήση του κατάλληλου θρεπτικού υποστρώματος είναι κρίσιμη για την επιτυχία της μεριστωματικής καλλιέργειας • Όταν το νέο φυτό αναπτυχθεί ικανοποιητικά ακολουθεί η φύτευση του σε χώμα και η σκληραγώγηση του ώστε να μπορέσει να αναπτυχθεί περαιτέρω σε συνθήκες θερμοκηπίου αρχικά και αργότερα περιβάλλοντος 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 16
  • 17. Μικροεμβολιασμός ή μεριστωματικός εμβολιασμός in vitro • Ο μικροεμβολιασμός χρησιμοποιείται κυρίως για ξυλώδη είδη που δεν αναπτύσσονται με την μέθοδο της μεριστωματικής καλλιέργειας σε θρεπτικό υπόστρωμα. • Aναπτύχθηκε για πρώτη φορά το 1975 για εξυγίανση των εσπεριδοειδών. • Αργότερα χρησιμοποιήθηκε και για εξυγίανση άλλων ειδών, όπως τα πυρηνόκαρπα, τα μηλοειδή, ακρόδρυα, αμπέλια, αβοκάντο κ.ά. 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 17
  • 18. Η τεχνική του μικροεμβολιασμού • Εμβολιασμός του ακραίου μεριστώματος της υπό εξυγίανση ποικιλίας σε υγιές σπορόφυτο/υποκείμενο που έχει αναπτυχθεί in vitro. • Κατά την εφαρμογή του μικροεμβολιασμού που γίνεται κάτω από ασηπτικές συνθήκες αφαιρούνται από τα σπορόφυτα- υποκείμενα που έχουν αναπτύχθεί in vitro οι κοτυληδόνες και το επικοτύλιο όλα τα πλάγια ριζίδια και μέρος της ρίζας. Στο πάνω μέρος του υποκειμένου χαράσσεται ένα ανάποδο Τ και εκεί τοποθετείται το εμβόλιο μεγέθους 0.1-0.2 mm 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 18
  • 19. Η τεχνική του μικροεμβολιασμού •Ο μικροεμβολιασμός γίνεται κάτω από στερεομικροσκόπιο. •Τα μικροεμβολιασμένα φυτά τοποθετούνται σε δοκιμαστικούς σωλήνες και επωάζονται σε θάλαμο σταθερής θερμοκρασίας. •Τα μικροεμβολιασμένα φυτά παρακολουθούνται και σε περίπτωση ανάπτυξης του υποκειμένου πάνω από το σημείο εμβολιασμού ή στα πλάγια αφαιρούνται οι νέοι αυτοί βλαστοί ώστε να μπορέσει να αναπτυχθεί το μερίστωμα. 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 19
  • 20. Η τεχνική του μικροεμβολιασμού • Tο μέγεθος του ιστού που περιέχει το ακραίο μερίστωμα (καταβολές φύλλων και μερίστωμα) παίζει ρόλο στην επιτυχία μικροεμβολιασμού. • Σε περιπτώσεις που ο ιστός αυτός είναι μεγαλύτερου μεγέθους (2-3 mm) η επιτυχία μικροεμβολιασμού είναι μεγαλύτερη. Όμως, αν ο ιστός αυτός έχει μικρότερο μέγεθος (1-1.5 mm) η επιτυχία εξυγίανσης είναι σε ποσοστό 100%, παρόλο που η επιτυχία μικροεμβολιασμού είναι μικρή. 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 20
  • 21. Μετεμβολιασμός η Μεταφύτευση • Εμβολιασμός μικρόφυτων σε αναπτυγμένα υγιή σπορόφυτα για περαιτέρω ανάπτυξη • Αναπτυγμένα εμβολιασμένα μικρόφυτα φυτεύονται σε γλάστρες με φυτόχωμα • Τοποθετούνται σε δωμάτιο με συνθήκες 22-25 οC και 16 ώρες φωτισμού 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 21
  • 22. Χημειοθεραπεία in vitro • Η καταπολέμηση του ιών με χρήση χημικών σκευασμάτων όπως το acyclquanosine, το azidothymidine, το ribavirin, το acyclovir κ.ά. • Προστίθενται στο θρεπτικό υπόστρωμα της ιστοκαλλιέργειας και παρεμποδίζουν τον πολλαπλασιασμό των ιών ή την μετακίνηση τους. • Η χρήση χημικών σκευασμάτων συνδυασμένη με μεριστωματική καλλιέργεια μπορεί να οδηγήσει σε εξυγίανση των φυτών από συγκεκριμένους ιούς 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 22
  • 23. Κρυοθεραπεία • Η κρυοθεραπεία των ακραίων ιστών ή μεριστωμάτων είναι μια νέα εφαρμογή της μεθόδου της κρυοσυντήρησης και σήμερα αποτελεί ένα νέο βιοτεχνολογικό εργαλείο για την απαλλαγή του πολλαπλασιαστικού υλικού από ιούς, ιοειδή και φυτοπλάσματα. • Βασίζεται στη θεωρία της κρυοσυντήρησης ακραίων ιστών του φυτού. • Κατά την εφαρμογή μεθόδων κρυοσυντήρησης μόνο τα κύτταρα που περιλαμβάνονται στον μεριστωματικό ιστό παραμένουν ζωντανά ενώ όλα τα άλλα καταστρέφονται από την έκθεση τους σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες (-196oC). • Το ακραίο μερίστωμα είναι συνήθως απηλλαγμένο ιών και άλλων παθογόνων και έτσι η καλλιέργεια του in vitro μετά την κρυοθεραπεία οδηγεί στην εξυγίανση. • Η κρυοθεραπεία των ακραίων μεριστωμάτων εφαρμόστηκε για πρώτη φορά το 1997 για απαλλαγή υποκειμένων Prunus από τον ιό της ευλογιάς ή σιάρκας των πυρηνοκάρπων (Plum pox virus). 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 23
  • 24. Η τεχνική της κρυοθεραπείας • Η τεχνική της κρυοθεραπείας περιλαμβάνει τα ακόλουθα στάδια: α) ιστοκαλλιέργεια προσβεβλημένου φυτικού ιστού β) αφαίρεση και επεξεργασία μεριστωμάτων γ) κρυοθεραπεία δ) ιστοκαλλιέργεια μεριστωμάτων που υπέστησαν κρυοθεραπεία για ανάπτυξη των νέων φυτών 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 24
  • 25. Συνδυασμός των μεθόδων εξυγίανσης • Ο συνδυασμός των 6 μεθόδων μπορεί να εφαρμοστεί για εξυγίανση του πολλαπλασιαστικού υλικού από διάφορα παθογόνα. • Εξυγίανση της μανταρινιάς Σατσούμα από τον ιό Tatter leaf-citrange stunt virus με θερμοθεραπεία και μικροεμβολιασμό. • Εξυγίανση της κερασιάς από τους ιούς Prune dwarf virus (PDV), Prunus necrotic ring spot virus (PNRSV) και Apple chlorotic leaf spot virus (ACLSV) με συνδυασμό χημειοθεραπείας, θερμοθεραπείας και μεριστωματικής καλλιέργειας in vitro. • Εξυγίανση της νεκταρινιάς από τους ιούς PPV και PNRSV με θερμοθεραπεία και μεριστωματική καλλιέργεια in vitro. • Εξυγίανση της μανταρινιάς από τον ιό Citrus ringspot virus με χημειοθεραπεία και μικροεμβολιασμό. • Εξυγίανση πυρηνοκάρπων από τους ιούς ACLSV and PNRSV με συνδυασμό θερμοθεραπείας και χημειοθεραπείας in vitro. 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 25
  • 26. Ιολογικός έλεγχος • Βιολογικός έλεγχος με χρήση φυτών δεικτών • Ορολογική μέθοδος ELISA • Μοριακές Μέθοδοι 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 26
  • 27. Εξυγίανση φυτικού πολλαπλασιαστικού υλικού στο ΙΓΕ Εσπεριδοειδή, Αμπέλια, Πατάτες, Πυρηνόκαρπα Αναστασία Κυριακού, Λάμπρος Παπαγιάννης, Νίκος Σεραφείδης, Νίκος Ιωάννου, Ι. Ιωαννίδης, Γιώργος Μηνάς, Σοφοκλής Γρηγορίου, Στέλιος Σαμουήλ, Τεύκρος Ιακωβίδης, Γιαννάκης Γαβριήλ κ.α. 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 27
  • 28. Παραγωγή πολλαπλασιαστικού υλικού δενδρωδών καλλιεργειών Φυτοκαραντίνα- Ελεγχος για ιολογικές και άλλες ασθένειες και εχθρούς Εξυγίανση Ιολογικός έλεγχος Προβασική Φυτεία ΙΓΕ Βασική Φυτεία Τμήματος Γεωργίας Εισαγωγή από άλλες χώρες Επιλογή αξιόλογων τοπικών ποικιλιών Διάθεση στους παραγωγούς Ιολογικός έλεγχος 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 28
  • 29. Κανονισμοί για πολλαπλασιαστικό υλικό Target crop Standard Year EPPO Bulletin Fruit/smallfruitcrops Almond, apricot, peach and plum PM 4/30(1) 2001 31, 463–478 Cherry PM 4/29(1) 2001 31, 447–462 Citrus trees and rootstocks PM 4/12(1) 1995 25, 737–755 Grapevinevarieties and rootstocks PM 4/8(2) 1994 24, 347–367 Hazelnut PM 4/31(1) 2004 34, 145–147 Hop PM 4/16(2) 1997 27, 175–184 Malus, Pyrusand Cydonia spp. PM 4/27(1) 1999 & 2001 29, 239–252 & 31, 445– 446 Olive trees and rootstocks PM 4/17(2) 2006 36, 77–83 Ribes spp. PM 4/9(2) 2008 38, 14–18 Rubusspp. PM 4/10(2) 1994 24, 865–873 Sambucusspp. PM 4/32(1) 2008 38, 19–24 Strawberry PM 4/11(2) 1994 24, 875–88915/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 29
  • 30. Εξυγίανση αμπέλου με μεριστωματική καλλιέργεια 25 κλωνικές ποικιλίες αμπελιών (VIONNER, ΜΑΡΑΘΕΥΤΙΚΟ, ΚΑΝΕΛΛΑ, ΦΛΟΥΡΙΚΟ, ΓΙΑΝΝΟΥΔΙ, ΞΥΝΟΜΑΥΡΟ, ΜΟΣΧΟΦΙΛΕΡΟ, ΑΘΗΡΙ ΛΕΥΚΟ, ΑΓΙΩΡΓΗΤΙΚΟ, ΛΗΜΝΙΟ, ΑΗΔΑΝΙ, ΑΣΥΡΤΙΚΟ, AUTUMN ROYAL, EARLY SUPERIOR, BLACKROSE, BARLINCA, CRIMSON SEEDLESS, ITALIA, JULY MUSCAT, RED GLOBE, RUBY SEEDLESS, ΣΙΔΕΡΙΤΗ, VICTORIA, MONUKKA, ΚΑΤΟΜΥΛΗΤΙΚΟ) 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 30
  • 31. Θερμοθεραπεία αμπέλου • Τα επιλεγμένα φυτά τοποθετηθήκαν για 40 ημέρες, σε θερμοθάλαμο με θερμοκρασία 32 ο C και σχετική υγρασία 95% φωτοπερίοδο 16/8 ώρες φωτισμού • Μεριστώματα των βλαστών αυτών αποτέλεσαν το υλικό που χρησιμοποιήθηκε για την έναρξη της μεριστωματικής καλλιέργειας. 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 31
  • 32. Μεριστωματική καλλιέργεια αμπελιών in-vitro •Μεριστώματα από τους αλπινικούς βλαστούς των μητρικών φυτών τοποθετούνταν σε δοκιμαστικούς σωλήνες με θρεπτικό υπόστρωμα, υπό ασηπτικές συνθήκες. •Οι καλλιέργειες αυτές αφού επωάστηκαν σε απόλυτο σκοτάδι για 15 μέρες, στη συνέχεια τοποθετήθηκαν σε θάλαμο σταθεράς θερμοκρασίας 23+2 οC 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 32
  • 33. Προβασική Φυτεία Αμπέλου, Ζύγι 1338-1 PINOT NOIR GR ITALIA 1325-1 MATARO 1329-1 CABERNET SAUVIGNON FANTASY 1338-1 PINOT NOIR GR 158/10 EARLY SUPERIOR ΑΣΥΡΤΙΚΟ 1619-1 CARIGNAN 1638-1 EMERALD RIESLING BLACK EMERALD 1643-1 EARLY MUSCAT 1613-1 SHIRAZ AUTUMN ROYAL 1326-1 GEWURZTRAMINER 1642-1 FLAME TOKAY 1334-1 THOMPSON SEEDLESS 1613-1 SHIRAZ 1624-1 MUSCAT OTTONEL RED CLOBE 1623-1 CABERNET FRANC 1647-2 DELIGHT 1625-1 CANNER 1624-1 MUSCAT OTTONEL 138-7 SUPLIMA CRIMSON SEEDLESS 1615-1 PINOT NOIR 1339-1 EMERALD SEEDLESS 1639-1 BRONX SEEDLESS 1327-1 CHENIN BLANC+ 1617-1 MERLOT PRIMA 1645-3 CHRISTMAS 1616-1 MULLER THURGAN 1337-1 MALVASIA BIANCA 1617-1 MERLOT 1641-1 SENECA PINOT BLANC 1328-1 CHARDONNAY 1622-1 EMPEROR 1341-1 CALMERIA 1641-1 SENECA 1621-1 QUEEN FANTASY SEEDLESS 1333-1 GOLD 1618-1 GRENACHE 1620-1 ALLICANTE BOUCHET 1621-1 QUEEN 1332-1 CARDINAL AGIORGHTIKON 1335-1 CAMAY 1646-2 MUSCAT FLAME 1636-2 WHITE RIESLING 1332-1 CARDINAL 1340-1 FLAME SEEDLESS ORA 1614-1 SEMILLON 1637-1 SAINT EMILION 1612-1 SYLVANER 1340-1 FLAME SEEDLESS 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 33
  • 34. Προβασική Φυτεία Αμπέλου, ΖύγιSL-98-15 ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ SL-98-15 ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ 1627-1 COUDERC 1616 SL-89-12-2 ΣΠΟΥΡΤΙΚΟ SL-88-1-10 ΛΕΥΚΑΔΑ SL-98-14 ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ SL-98-14 ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ SL-98-1 ΒΕΡΙΚΟ 1629-1 DOGRIDGE SL-87-6-9 ΜΑΛΑΓΑ SL-89-15-2 ΑΣΠΡΟ Χ SL-98-13 ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ SL-98-13 ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ 1331-1 5BB 1632-1 99R SL-87-2-8 ΜΑΥΡΟ-ΝΑΤΑ SL-88-6-8 ΜΑΡΑΘΕΥΤΙΚΟ SL-98-12 ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ SL-98-12 ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ 1634-2 SALT CREEK SL-89-12-2 ΣΠΟΥΡΤΙΚΟ SL-87-4-4 ΞΥΝΙΣΤΕΡΙ SL-89-12-1 ΣΠΟΥΡΤΙΚΟ SL-98-11 ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ SL-98-11 ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ 1630-1 33EM SL-89-15-2 ΜΩΡΟΚΑΝΕΛΛΑ SL-87-6-3 ΜΑΛΑΓΑ SL-87-3-4 ΜΑΥΡΟ SL-98-8 ΒΕΡΙΚΟ SL-98-8 ΒΕΡΙΚΟ 1628-1 COUDERC 3309 SL-87-5-4 ΞΥΝΙΣΤΕΡΙ ΚΑΘΗΚΑΣ SL-88-8-2 ΜΑΡΑΘΕΥΤΙΚΟ SL-89-9-5 ΜΩΡΟΚΑΝΕΛΛΑ SL-98-6 ΒΕΡΙΚΟ 1336-1 OPPENHEIM SL-88-6-8 ΜΑΡΑΘΕΥΤΙΚΟ SL-87-5-5 ΞΥΝΙΣΤΕΡΙ SL-88-9-5 ΛΕΥΚΑΔΑ SL-98-5 ΒΕΡΙΚΟ SL-98-6 ΒΕΡΙΚΟ 1335-1 420A SL-89-7-1 ΜΑΥΡΟ SL-88-9-3 ΛΕΥΚΑΔΑ SL-88-7-1 ΜΑΡΑΘΕΥΤΙΚΟ SL-98-3 ΒΕΡΙΚΟ SL-98-5 ΒΕΡΙΚΟ 1633-1 110R SL-87-2-7 ΜΑΥΡΟ SL-90-1-19 ΟΦΘΑΛΜΟ SL-89-2-6 ΜΟΣΧΑΤΟ SL-98-1 ΒΕΡΙΚΟ SL-98-3 ΒΕΡΙΚΟ 1631-2 41B SL-88-6-9 ΜΑΡΑΘΕΥΤΙΚΟ SL-90-1-15 ΟΦΘΑΛΜΟ SL-87-3-6 ΜΑΥΡΟ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ I 25/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 34
  • 35. Προβασική Φυτεία Αμπέλου, Ζύγι 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 35
  • 36. Εξυγίανση πατατοσπόρου • Ιοί: PLRV, PVA, PVS, PVX, PVY, PVM. • Θερμοθεραπεία: Κόνδυλοι πατάτας από τις ποικιλίες «Σπούντα», «Κάρα» και «Νίκολα» διατηρήθηκαν για στους 36 oC και υγρασία 90%, σε απόλυτο σκοτάδι για 40 ημέρες. • Μεριστωματική καλλιέργεια in vitro: Από τους κονδύλους απομονώθηκαν αλπινικοί βλαστοί, μεριστώματα μήκους 0.5 mm και καλλιεργήθηκαν σε σωλήνες • Ιστοκαλλιέργεια in vitro: Παραγωγή μικροφυτών 25/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 36
  • 37. Εξυγίανση πυρηνοκάρπων Ιολογικές ασθένειες πυρηνοκάρπων 25/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 37
  • 38. Εξυγίανση πυρηνοκάρπων με μεριστωματική καλλιέργεια • Ροδακινιά (Royal Gold, Spring Crest, Red June, Arm King, Suellen Crepel, Fair Lane, Florida King, Flavour Top, Royal April, H. Harley, Bullard’s, Φαντασία, Ανεξαρτησία), • Κερασιά (Griotte DV Nord, Utah Giar, B. Lapine, B. Revershon), • Δαμασκηνιά (Santa Rosa, Stanley, President, Red Beauty, Black Amber, Tende) • Βερικοκιά (Palen, Dixie red, Brecaucia Licia, Μπεμπέκο, Monique). 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 38
  • 39. Μεριστωματική καλλιέργεια πυρηνοκάρπων in vitro • Μεριστώματα που προέρχονταν από τα μητρικά δένδρα που βρέθηκαν ιωμένα καλλιεργήθηκαν in vitro υπό ασηπτικές συνθήκες • Θρεπτικά υποστρώματα: 1) Lloyd and McCown medium for woody plants 2) Άλατα MS (Murashige and Skoog), 0.5mg 6- benzylaminopurine, 0.5 indole-3-butyric acid, 0.1 mg gibberellic acid, 3) Άλατα MS με προσθήκη 100 mg inositol, 100 mg Adenine Sulfate.2H2O, 1 mg N6Benzyladenine, 0.4 mg Thiamine.HCl 4) Άλατα MS με προσθήκη 100 mg inositol, 100 mg Adenine Sulfate.2H2O, 1 mg N6Benzyladenine, 0.4 mg Thiamine.HCl, 0.5 mg indole-3-butyric acid, 1 mg Pyridoxine, I mg Nicotinic acid • Τα μεριστώματα προέρχονταν από μητρικά δένδρα που διατηρούνται στο δικτυοκήπιο 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 39
  • 40. Εξυγίανση πυρηνοκάρπων με μεριστωματικό εμβολιασμό • Μεριστωμάτα πυρηνοκάρπων σε σπορόφυτα - υποκείμενα αμυγδαλιάς, βερικοκιάς και κερασιάς • Μεριστωματικός μικροεμβολιασμός in vitro μεριστωμάτων πυρηνοκάρπων σε μικρομοσχεύματα - υποκείμενα. 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 40
  • 41. Προβασική Φυτεία Πυρηνοκάρπων,Ζύγι • . Ανεξαρτησία 7γ Spring Time 15γ Red Haven 6γ Flavour Top 14γ Φαντασία 5γ Η Χαλεϊ 13γ Stanley 23γ Πούλαρτς 12γ Arm King 3γ President 22γ May Grande 10γ Red June 2γ Sanda Rosa 21γ Φαγιέτ 8γ Spring Grest 1γ Χρυσομηλιά33β Royal gold 16β Φαγιέτ 8β B. Lapine 30β Spring Time 15β Ανεξαρτησία 7β Παλεν 28β Flavour Top 14β Red Haven 6β Tente 26β Η. Χάλεϊ 13β Φαντασία 5β 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 41
  • 42. Προβασική Φυτεία στο Σαϊττά ΣΤΕΛΛΑ 2 Π. ΛΙΤΣΙΑ 2 BLACK 2 TARTARIAN ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ 1 Η. ΧΑΛΕΪ 2 ΜΑΡΚΟΝΑ 1 ΤΡΟΥΪΤΟ 2 ΜΠΕΜΠΕΚΟΥ2 ΣΟΥΕΛΛΕΝ 2 ΚΡΕΠΕΛ Π. ΣΠΙΝΟΖΑ 2 RIVER CHOCK 1 ΛΟΥΪΖΕΤ 1 ΦΛΟΡIΤΑ ΚΙΝΓΚ 2 ΑΝΤΖΕΛΙΝΟ 2 AΝΤΖΕΛΙΝΟ 1 ΣΟΥΕΛΛΕ ΚΡΙΠΕΛ FLORIDA KING 1 ΜΠΙΚΑΡΟ ΠΟΥΡΛΑ GREEΝ GAGE 2 ΤΡΟΥΪΤΟ 1 ΜΑΡΚΟΝΑ 2 ΓΑΛΑΤΑΣ 2 H. ΧΑΛΕΪ 1 ΤΥΡΙΝΘΟΥ 1 ΜΠΙΓΚ 2 ΤΥΡΙΝΘΟΥ 2 (RED BEAUTY) MONIQUE 1 ΜΠΙΓΑΡΟ ΛΑΠΙΝ BLACK TARTARIAN ΦΕΡΑΝΙΑ 2 ΙΣΠΑΝΙΚΟ 1 ΛΟΥΪΖΕΤ 2 ΣΤΑΝΛΕΪ 1 Π. ΛΙΤΣΙΑ 1 ΦΟΡΜΟΖΑ 1 GREEΝ GAGE 1 ΧΑΛΑΟΥΪ 2 ΜΠΛΑΚ ΝΤΑΪΑΜΟΝΤ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ ΝΕΚΤΑΡΙΝΙΑ 2 ΠΟΥΛΑΡΤΣ 2 ΧΑΛΑΟΥΪ 1 ΓΑΛΑΤΑ 2 PRESIDENT 1 ΜΠΕΜΠΕΚΟY 1 ΜΟΝΙΚΟΥΪ 2 ΚΟΥΡΩ 1 Π. ΣΠΙΝΟΖΑ 2 ΙΣΠΑΝΙΚΟ 2 RIVER CHOCK ΧΑΤΣΟΝ 2 ΚΟΥΡΩ 2 ΠΟΥΛΑΡΤΣ 1 ΜΠΛΑΚ ΝΤΑΪΑΜΟΝΤ ΦΟΡΜΟΖΑ 2 RED BEAUTY 1 ΦΕΡΑΝΙΑ 1 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 42
  • 43. Εξυγίανση εσπεριδοειδών Ιολογικές ασθένειες εσπεριδοειδών 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 43
  • 44. Εξυγίανση κυπριακών ποικιλιών εσπεριδοειδών με μικροεμβολιασμό • Επισκόπηση στις περιοχές καλλιέργειας εσπεριδοειδών της Κύπρου • Επιλογή δένδρων Περγαμόντο, Φράππας, Κουμανταντά, Λεμονιάς Λαπήθου και Πολύφορης, Μανταρινιάς Αρακαπά, και των πορτοκαλιών Γιαφίτικης, Αιματούσικης, Σιεκέρικης και Βαλέντσια 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 44
  • 45. Εξυγίανση ελληνικών ποικιλιών εσπεριδοειδών με μικροεμβολιασμό Λεμονιά Αδαμοπούλου, Λεμονιά Ζαμπετάκη, Πορτοκαλιά Salustiana, Μανταρινιά Page, Κλημεντίνη SRA, Navel late, Star Ruby, Novela Anthous, Μανταρινιά Ενκορ, Λεμονιά Intertonato, Berna , Κλημεντίνη Πόρου, Ομφαλοφόρο Αργους, Κλασουελίνα, Βακαλου, Γκρέιπφρουτ Shambar, Νταρβίλο Ντε Τσακουλλι, Βαλέντσια Πόρου, Βαλέντσια Olinda, Marisol, πορτοκαλιά Moro, Πορτοκαλιά Lane Late, Nova, Xoνδρολέμονο, Γλυκολέμονο και Πορτοκαλιά Valencia 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 45
  • 46. Εξυγίανση εσπεριδοειδών Εξυγιάνθηκαν: • Μανταρινιά Αρακαπά • Γιαφίτικη Πορτοκαλιά • Περγαμόντ • Φράππα • Κουμανταντάς • Πολύφορη Λεμονιά • Λεμονιά Λαπήθου • Πορτοκαλιά Moro • Πορτοκαλιά Lane Late • Μανταρινιά Nova • Πορτοκαλιά Βαλέντσια • Μανταρινιά Page • Γκρεϊπφρουτ Star Ruby 25/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 46
  • 47. Eξυγίανση του ιού της τριστέζας των εσπεριδοειδών με θερμοθεραπεία και μικροεμβολιασμό in vitro • Οι σωλήνες επωάστηκαν αρχικά για 20 μέρες στους 30οC, για 20 μέρες στους 35οC, για 25 μέρες στους 38οC και τέλος για 5 μέρες στους 40οC. Ισάριθμοι σωλήνες επωάστηκαν σε θάλαμο σταθεράς θερμοκρασίας 22οC • Μέχρι τους 38οC ο ιός ανιχνεύτηκε ενώ μετά την επώαση στους 40οC καταστράφηκαν 56 μικρόφυτα και στα υπόλοιπα ο ιός δεν ανιχνεύτηκε. • Ακολούθως εφαρμόστηκε η τεχνική του μικροεμβολιασμού in vitro που συνίσταται στον εμβολιασμό του ακραίου μεριστώματος της επιθυμητής ποικιλίας σε υγιές σπορόφυτο/υποκείμενο που έχει αναπτυχθεί in vitro 25/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 47
  • 48. Eξυγίανση του ιού της τριστέζας των εσπεριδοειδών με χημειοθεραπεία και μικροεμβολιασμό in vitro • Μικρομοσχεύματα μήκους 2-4 cm που έφεραν 1-3 οφθαλμούς φυτεύτηκαν υπό ασηπτικές συνθήκες σε δοκιμαστικούς σωλήνες που περιείχαν θρεπτικό υπόστρωμα εμπλουτισμένο με • α)Ribavirin (C8Η12Ν4Ο5) σε συγκέντρωση 20, 30, 40 και 50 mg/lt • β) Μethotrexate 30, 40 and 50 mg/lt και τοποθετήθηκαν για χημειοθεραπεία σε θάλαμο σταθεράς θερμοκρασίας 22οC για 30-50 μέρες, • Ακολούθως εφαρμόστηκε η τεχνική του μικροεμβολιασμού in vitro που συνίσταται στον εμβολιασμό του ακραίου μεριστώματος της επιθυμητής ποικιλίας σε υγιές σπορόφυτο/υποκείμενο που έχει αναπτυχθεί in vitro 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 48
  • 49. Eξυγίανση του ιού της τριστέζας των εσπεριδοειδών με χημειοθεραπεία in vitro 0 20 40 60 80 100 120 1 2 3 4 5 6 Ribavirin mg/lt Shoot survival % CTV elimination% 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 49
  • 50. Eξυγίανση ιοειδών των εσπεριδοειδών με Θεραπεία χαμηλών θερμοκρασιών, χημειοθεραπεία και μικροεμβολιασμό in vitro •Θεραπεία χαμηλών θερμοκρασιών in vitro για δενδρύλλια προσβεβλημένα με CEVd η HSVd. •Εξυγίανση για τα ιοειδή δεν επετεύχθη στα μικρόφυτα που επωάστηκαν στους 10 C για 4 βδομάδες •Εξυγίανση για τα ιοειδή επετεύχθη στα μικρόφυτα που επωάστηκαν στους 4 C για 4 βδομάδες •Εξυγίανση για τα ιοειδή επετεύχθη στα μικρόφυτα που υπέστησαν χημειοθεραπεία σε συγκεντρώσεις Ribavirin 40 και 50 mg/lt 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 50
  • 51. Eξυγίανση των ιοειδών CEVd και HSVd των εσπεριδοειδών από μικρομοσχεύματα λεμονιάς Λαπήθου με τη μεθόδο Θεραπείας χαμηλών θερμοκρασιών in vitro 0 5 10 15 20 25 30 22C/8 weeks 10C/5 weeks 4C/5 weeks Infected shoots number survival shoots number viroids elimination 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 51
  • 52. Προβασική Φυτεία Εσπεριδοειδών Ζύγι 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 52
  • 53. Προβασική Φυτεία εσπεριδοειδών, Ζύγι Πορτοκαλιές Βαλέντσια Frost Valencia, Valencia Delta, Midnight, Champman Πορτοκαλιές Ομφαλοφόρες Washington navel, Navelina, Nawhall, Gillette Lanelate, Fisher, Cara-cara (κοκκινόσαρκο) Πορτοκαλιές Ερυθρόσαρκες Sanquinelli, Ruby, Tarocco, Moro Βοτρυόκαρποι και Υβρίδια Marsh seedless, Star Ruby, Rio Red, Oroblanco, Melogold, Chandler, Flame Μανταρινιές και Υβρίδια Clementine, Nova, Fortuna, Robinson, Murcott Sunburst, Kinnow, Ortanique, Ellendale, Orlando, Page, Monreal, Caffin, Sue-Linda Temple, Fina Λεμονιές Λαπήθου Λεμονιά Πολύφορη Μανταρινιές Αρακαπά STG 77, STG 174, STG 201, STG 212, STG 2627 ΜΕ 52 ΜΕ30, ΜΕ 38, ΜΕ41, ΜΕ 48, ΜΕ 67 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 53
  • 54. Τεχνικοί και Ωρομίσθιοι Εκφράζονται θερμές ευχαριστίες σε όσους συνέβαλαν στην διεξαγωγή των πιο πάνω εργασιών σε διάφορες περιόδους και ιδιαίτερα στους: Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών: Δημήτρης Κωνσταντίνου, Δημήτρης Πολυκάρπου, Σπυρούλα Αρσένη, Νίκος Λοϊζιάς, Ανδρέας Χατζηνικολής, Άρτεμις Χατζηνικολή, Μαρία Παναγιώτου, Κυριάκος Κωνσταντίνου, Δήμος Αναγιωτίδης, Ειρήνη Χάρκου, Γιάννης Μάρκου, Ανδρέας Κινέζος, Κούλα Νικολάου κ.α. Τμήμα Γεωργίας:Γιώργος Σάββας, Χάρης Κινέζος κ.α. 15/10/2015 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 54