Παρουσίαση της Δρ Ελένης Μαλούπα με τίτλο "Διατήρηση και Αξιοποίηση των Ελληνικών Αρωματικών-Φαρμακευτικών Φυτών " που έδωσε στην Ημερίδα για τα Αρωματικά και Φαρμακευτικά Φυτά. Η διάλεξη έγινε στο Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών, στη Λευκωσία την Τετάρτη 4 Φεβρουαρίου 2015

1. Διατήρηση και Αξιοποίηση των Ελληνικών
Αρωματικών-Φαρμακευτικών Φυτών
ΕΛΓΟ- «ΔΗΜΗΤΡΑ»
Γενική Διεύθυνση Αγροτικής Έρευνας
Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων,
57001, Τ.Θ. 60125, Θέρμη, Θεσσαλονίκη, E-mail: maloupa@bbgk.gr
Δρ. Ελένη Μαλούπα
Τακτική Eρευνήτρια
Διευθύντρια Ινστιτούτων Φυτικής
Έρευνας Β. Ελλάδας
Ημερίδα με θέμα τα Αρωματικά-
Φαρμακευτικά Φυτά, 4/2/2015, Λευκωσία
Κύπρος

2. Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός ΔΗΜΗΤΡΑ
Ινστιτούτα Φυτικής Παραγωγής Βόρειας Ελλάδας
Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων
1. Κέντρο Γεωργικής Έρευνας Βόρειας Ελλάδας
2. Ινστιτούτο Σιτηρών
3. Ινστιτούτο Βάμβακος και Βιομηχανικών Φυτών
4. Καπνικός Σταθμός Έρευνας
& Κέντρο Διανομής Σπόρων Καπνού
5. Ινστιτούτο Φυλλοβόλων Δένδρων Νάουσα
6. Ινστιτούτο Προστασίας Φυτών Θεσσαλονίκης

3. Αντικείμενα έρευνας
Ινστιτούτων Φυτικής Παραγωγής Β. Ελλάδας
1. Συλλογή, διατήρηση, αξιολόγηση, αξιοποίηση των
φυτογενετικών πόρων της χώρας
2. Βελτίωση ποικιλιών (σιτηρά, κηπευτικά, βαμβάκι, καπνός κ.ά.)
3. Φυτοπροστασία καλλιεργειών – αντιμετώπιση ζιζανίων
4. Δενδροκομία (φυλλοβόλα δένδρα)

4. Το σύνολο της διαθέσιμης γενετικής παραλλακτικότητας των
καλλιεργούμενων ειδών και των άγριων συγγενών ειδών τους που μπορεί να
συμβάλει στη βελτίωση των καλλιεργειών
 Σύγχρονες εμπορικές καλλιεργούμενες ποικιλίες
 Παλιές εμπορικές ποικιλίες που αποσύρθηκαν από την παραγωγή,
αλλά διασώζονται μέχρι σήμερα ή έληξε η νομική προστασία τους
 Παλιές ντόπιες ποικιλίες που αποτελούν πληθυσμούς
καλλιεργούμενων ειδών που δεν έχουν βελτιωθεί ακόμα μέσω της
επίσημης βελτιωτικής διαδικασίας
 Ημιάγρια είδη που συνυπάρχουν συχνά με καλλιεργούμενα είδη
 Άγρια συγγενή ή προγονικά των καλλιεργούμενων ειδών
Φυτογενετικοί Πόροι (ΦΠ)

5. Χρήσεις
• Διατροφή - καλλιέργειες
• Ένδυση - καλλωπισμός
• Κατασκευές (καταλύματα, μεταφορικά
μέσα)
• Διακόσμηση - αναψυχή
• Αντιμετώπιση ασθενειών - ίαση

6. Pe
Kik
WAe
EAe
NAe
KK
StE
SPi
IoI
NPi
NC
NE
EC
Συνολικά: 6.600 φυτικά taxa, το 22,2%
των οποίων είναι ενδημικά (1.462 taxa)
• 185 οικογένειες
• 1.072 γένη
• 5.752 είδη
• 1.893 υποείδη
• 7.655 είδη και υποείδη
Πηγή: Dimopoulos, P., Raus, Th., Bergmeier, E., Constantinidis, Th., Iatrou, G., Kokkini, S., Strid, A. & Tzanoudakis, D. 2013:
Vascular plants of Greece: an annotated checklist. – Berlin: Botanischer Garten und Botanisches Museum Berlin-Dahlem,
Freie Universität Berlin; Athens: Hellenic Botanical Society. Englera 31: 1-370.
13 φυτογεωγραφικές
περιοχές
Ελλάδα: Χλωριδικός πλούτος

7. Sideritis raeseriSideritis scardica
Τσάι του βουνού
Ελληνική ρίγανη -
Greek oregano!
Origanum vulgare
subsp. hirtum
Mentha longifolia
Mentha aquatica
Ελληνική
μέντα!Ελληνικό φασκόμηλο
Salvia sp.
Ελλάδα: Αρωματική βιοποικιλότητα

8. ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΣΕ
ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΓΕΝΕΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ
ΚΑΙ ΒΟΤΑΝΙΚΟΥΣ ΚΗΠΟΥΣ

9. Εθνική Τράπεζα Γενετικού Υλικού (ΤΓΥ)
ΣΚΟΠΟΣ:
Η διατήρηση των εθνικών
φυτικών γενετικών πόρων
(τοπικών ποικιλιών
καλλιεργούμενων ειδών και
άγριων συγγενών με τα
καλλιεργούμενα είδη), που
απειλούνται από γενετική
διάβρωση ή εξαφάνιση,
προς όφελος των επόμενων
γενεών.
14.000 δείγματα συλλογής
εγχώριων παραδοσιακών
ποικιλιών και αυτοφυών ειδών
συγγενών με τα καλλιεργούμενα

10. Μία στρατηγική με 6 πολιτικές
1: Μόνον αυτόχθονα φυτά
Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων
Διατήρηση ελληνικών αυτοφυών
2: Κυρίως σημαντικά αυτόχθονα φυτά
(ενδημικά, σπάνια, απειλούμενα, τρωτά,
προστατευόμενα, φυτά με πιθανό
ανθοκομικό ή φαρμακευτικό ενδιαφέρον)
3: Πλήρως τεκμηριωμένες συλλογές
4: Πολλαπλασιασμός κατά προτεραιότητα των
σημαντικών ειδών
5: Συνδυασμένη in situ και ex situ διατήρηση
6: Ευαισθητοποίηση για την ποικιλότητα αυτοφυών φυτικών
ειδών

11. Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων
Βοτανικές αποστολές
• Ζωντανά φυτικά άτομα
• Σπέρματα, μοσχεύματα (όταν υπάρχουν)
• Αποξηραμένα δείγματα φυτών
• Δείγματα χώματος
• Φωτογραφικό υλικό
• Γεωγραφικές συντεταγμένες των τόπων συλλογής
• Νωπή φυτική βιομάζα για εργαστηριακές αναλύσεις
(αρωματικά-φαρμακευτικά)

12. Plant acn:
Family:
Genus:
Species:
Seed collection date:
Seed acn:
Container acn:
Seed weight/number:
Διατήρηση σπερμάτων αυτοφυών ειδών της ελληνικής χλωρίδας
(συλλογή απευθείας από τη φύση, από τις μητρικές φυτείες αυτοφυών του
Εργαστηρίου ή από τον Βαλκανικό Βοτανικό Κήπο Κρουσσίων).
>1.500 κωδικοί >1000 είδη
Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης
Αυτοφυών και Ανθοκομικών Ειδών ΚΓΕΒΕ
Τράπεζα Σπερμάτων

13. Είσοδος
N
Greece
Είσοδος
N
Ex situ (>1000 είδη): 15ha
In situ
(>400 είδη):
16ha
Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων (ΒΒΚΚ)
Διατήρηση Ελληνικών Αυτοφυών
Ενδιαίτημα για >10 είδη ορχιδέων

14. Θεματικές ενότητες στον Κήπο των Αισθήσεων
Αρωματικά-φαρμακευτικά
Πολυετή ποώδη
Υδρόφιλα είδη
Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων - Εργαστήριο
«Οσμές από θυμάρια»

15. Η HΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ AΓΟΡΑ
ΤΩΝ EΝΔΗΜΙΚΩΝ ΦΥΤΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛAΔΑΣ:
BΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ, EΜΠΟΡΙΚΑ ΚΑΙ NΟΜΙΚΑ ZΗΤΗΜΑΤΑ
Πηγή: Krigas N., Menteli V. & Vokou D. 2013. The electronic trade in Greek endemic
plants: biodiversity, commercial and legal aspects – Economic Botany (in press)
Μέσω διαδικτύου πωλείται το 10% των ενδημικών φυτών
της Ελλάδας.
73 φυτώρια 7 χωρών της Ευρώπης και 600 περιπτώσεις
πώλησης 145 ενδημικών φυτών της Ελλάδας
Τα μισά κινδυνεύουν με εξαφάνιση και άλλα 37 που είναι
Σχεδόν Απειλούμενα ή Ιδιαιτέρως Σπάνια).
Κανένα από τα φυτώρια δεν διαθέτει ειδική άδεια συλλογής
και πώλησης ενδημικών φυτών της Ελλάδας.
Με συντηρητικούς υπολογισμούς, εκτιμάται ότι ο ετήσιος
τζίρος των εμπλεκόμενων φυτωρίων ανέρχεται τουλάχιστον
€1.500.000.

16. ΜΟΡΦΕΣ ΠΩΛΗΣΗΣ ΤΩΝ
ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΝΔΗΜΙΚΩΝ ΦΥΤΩΝ
• Εύρος τιμών: €
1,93 - € 20,46
• ΜΟ: € 6,38
Ζωντανά
φυτά
(66 taxa)
• Εύρος τιμών: €
0,23 - € 5,67
• ΜΟ: € 2,48
Βολβοί
(9 taxa)
Ophrys kotschyi subsp. cretica
€20,46
Colchicum parnassicum
€5,67

17. Ελληνικά Αρωματικά-Φαρμακευτικά Φυτά
Αξιοποίηση στην κηποτεχνία

18. Θεραπευτικός κήπος στο Hapimag-Πόρτο Χέλι
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΓΕΝΟΣ ΕΙΔΟΣ
Compositae Achillea millefolium
Liliaceae Asphodelus fistulosus
Lamiaceae Ballota acetabulosa
Lamiaceae Calamintha nepeta
Scrophulariaceae Digitalis grandiflora
Euphorbiaceae Euphorbia myrsinites
Clusiaceae Hypericum perforatum
Fabaceae Medicago marina
Lamiaceae Melissa officinalis
Lamiaceae Mentha longifolia
Lamiaceae Mentha piperita
Lamiaceae Micromeria juliana
Lamiaceae Origanum vulgare
Lamiaceae Salvia triloba
Lamiaceae Salvia officinalis
Lamiaceae Salvia amplexicaulis
Caryophyllaceae Saponaria officinalis
Lamiaceae Satureja horvatii
Lamiaceae Satureja montana
Crassulaceae Sedum acre
Crassulaceae Sempervirum marmoreum
Caryophyllaceae Silene coronaria
Lamiaceae Teucrium polium
Lamiaceae Thymus degenii
Lamiaceae Thymus sibthorpii
Rosaceae Rosa
Scrophulariaceae Veronica officinalis

19. Πόρτο Χέλι

20. Κτήμα Γεροβασιλείου-Αρωματόκηπος

21. Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης
Αυτοφυών και Ανθοκομικών Ειδών
Κρυοκήπιο
(Cold Frame)
Διατήρηση μητρικών φυτών
2.000 κωδικοί πρόσβασης
Περίπου 200 αρωματικά και φαρμακευτικά είδη
Συλλογή ορχεοειδών
 Ex situ : διατήρηση φυτογενετικών πόρων, δυνατότητα αξιοποίησης και
επανεισαγωγής των σπάνιων ειδών στο φυσικό τους περιβάλλον
 Εφαρμογή της Σύμβασης για τη Βιοποικιλότητα (Convention on Biological Diversity)
Που;
Αγρόκτημα Θέρμης Θεσσαλονίκη

22. Διερεύνηση μεθόδων αναπαραγωγής
Ανάπτυξη πρωτοκόλλων
Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης Αυτοφυών και Ανθοκομικών Ειδών- ΚΓΕΒΕ
Έρευνα
Έμφαση στην αγενή αναπαραγωγή με μοσχεύματα
Πώς;

23. Τοπικό βαλκανικό ενδημικό
Thymus degenii
Maloupa, E., Grigoriadou, K., Papanastassi, K. and Krigas, N. 2008. Conservation, propagation, development and
utilization of xerophytic species of the native Greek flora towards commercial floriculture. Acta Hort. v. 766:205-
214
Αναπαραγωγή με μοσχεύματα: στόχος η αξιοποίηση των
Ελληνικών Αρωματικών Ειδών

24. Αναπαραγωγή: δύσκολων ειδών, σημαντικών ειδών, ειδών με
ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον
ΒΒΚΚ – Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης
Αυτοφυών και Ανθοκομικών Ειδών ΚΓΕΒΕ-
Ιστοκαλλιέργεια (in vitro αναπαραγωγή)
Διατήρηση 12 ειδών
Crithmum maritimum

25. ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ
Βοτανικά στοιχεία Salvia fruticosa Miller, οικογένεια Labiatae κοινό: φασκόμηλο
Περιγραφή Πολυετής αειθαλής θάμνος των εύκρατων θερμών περιοχών, ύψους
έως 70 cm με βλαστό πολύκλαδο, τετραγωνικό, χνουδωτό. Ανθίζει την
άνοιξη, Απρίλιο – Μάιο ανάλογα με το υψόμετρο. Χρησιμοποιείται για τις
αντισηπτικές, αντιοξειδωτικές, σπασμολυτικές και στυπτικές ιδιότητές
του.
Προετοιμασία
εδάφους στον
αγρό
Βαθύ όργωμα τη διάρκεια του καλοκαιριού. Για βιολογικές καλλιέργειες
καλά χωνεμένη κοπριά ή σκευάσματα εγκεκριμένα.
Εποχή φύτευσης Μέσα φθινοπώρου, μετά τις πρώτες βροχές. Εναλλακτικά αρχές
άνοιξης.
Πυκνότητα
φύτευσης
Έως 2.200 φυτά / στρέμμα, καθώς τα φυτά αναπτύσσονται αρκετά
(0,70 - 1 m μεταξύ των γραμμών Χ 0,50 - 0,60 m επί των γραμμών). Οι
αποστάσεις μεταξύ των γραμμών καθορίζονται από τα καλλιεργητικά
εργαλεία των παραγωγών.
Εδαφικές
απαιτήσεις -
Λίπανση
Προτιμά εδάφη που ζεσταίνονται νωρίς την άνοιξη όπως αμμώδη,
χαλικώδη, ασβεστολιθικά με έκθεση στον ήλιο, με εύρος pH από 6,5 – 8
(προτιμότερο ουδέτερο).
Άρδευση Άρδευση απαιτείται μόνο κατά την εποχή εγκατάστασης των φυτών.
Στην συνέχεια η καλλιέργεια αναπτύσσεται ξηρική χωρίς απαιτήσεις σε
νερό.
Εχθροί -
Ασθένειες
Δεν αντιμετωπίζει ιδιαίτερα προβλήματα από εχθρούς ή ασθένειες. Σε
περιπτώσεις εδαφών που δεν στραγγίζουν υπάρχει περίπτωση
ανάπτυξης μυκητολογικών ασθενειών στο ριζικό σύστημα (σηψιριζίες).
Συγκομιδή -
Ξήρανση
Συγκομιδή στην πλήρη άνθιση Απρίλιο – Μάιο ανάλογα με την
περιοχή καλλιέργειας. Συλλέγεται όλο το υπέργειο μέρος σε ύψος 10 cm
πάνω από το έδαφος. Υπάρχει περίπτωση δεύτερης συγκομιδής αρχές
Σεπτεμβρίου. Ξήρανση σε σκιερό μέρος σε θερμοκρασία μικρότερη των
40oC.
Απόδοση -
Παραγόμενη
βιομάζα
Διάρκεια καλλιέργειας 10-12 έτη. Η απόδοση σε νωπό προϊόν μπορεί
να φτάσει τα 1.300 kg/στρ στον δεύτερο - τρίτο χρόνο καλλιέργειας.
Η σχέση νωπού: ξηρού είναι περίπου 3,5 : 1.
ΕΛΓΟ-«ΔΗΜΗΤΡΑ»,
Γενική Δ/νση Αγροτικής Έρευνας,
Κέντρο Γεωργικής Έρευνας
Βόρειας Ελλάδας
Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης
Αυτοφυών και Ανθοκομικών Ειδών, 570
01 Θέρμη,
Tηλ. 2310 471 613, Fax: 2310 478 907,
e-mail: bbgk@bbgk.gr
Πώς αλλιώς;

26. Ενναλακτικά είδη για αξιοποίηση:
Κάποιες ιδέες

27. Λαδανιά (Cistus spp.) - Cistaceae
Το κοινότερο είδος στην Ελλάδα είναι το Cistus creticus L. (Κίστος ο Κρητικός)
Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό και μελισσοτροφικό.
Ο βλαστός και τα φύλλα περιέχουν βαλσαμώδη ρητινική αρωματική ύλη, το λάδανο,
που έχει σκούρο καφετί χρώμα και πικρή γεύση, και είναι πλούσιο σε τερπενικές
ενώσεις της κατηγορίας των λαβδανικών διτερπενίων (ουσίες με ισχυρές
αντιμικροβιακές και κυτταροστατικές δράσεις).
Από τη ρητίνη βγάζουν αιθέριο έλαιο, το οποίο έχει διαπεραστικό άρωμα. Το λάδανο
από την αρχαιότητα έως και το τέλος του 18ου αιώνα χρησιμοποιούταν και ως
φαρμακευτική ουσία, εναντίον των λοιμών της χολέρας, ως αρωματική ουσία για
θυμιάσεις, αλλά και για την ταρίχευση των νεκρών.
Χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση της αϋπνίας, της διάρροιας, του πονόδοντου
και του τετάνου, αλλά η εσωτερική χρήση του πρέπει να γίνεται μόνο κατόπιν ιατρικής
οδηγίας. Η ρητίνη διαλυμένη σε ελαιόλαδο χρησιμοποιείται για εντριβές σε
κρυολογήματα και βρογχίτιδες. Επίσης παρασκευάζεται αλοιφή για τους δοθιήνες.
Επίσης, τα φυτά του γένους Cistus είναι πλούσια σε φαινολικές ουσίες (κυρίως
φλαβονοειδή). Μελέτες επιβεβαιώνουν την παρουσία πολυφαινολικών ενώσεων στα
εγχύματα και αφεψήματα που παρασκευάζονται από τα υπέργεια τμήματα διαφόρων
ειδών του γένους, καθώς και την ισχυρή αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδη δράση
τους.

28. Σύσταση καρπών: υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρα (48-56%), κυρίως
σακχαρόζη, γλυκόζη, φρουκτόζη, και μαλτόζη. 18% κυτταρίνη και
ημικυτταρίνη, κάλιο, ασβέστιο, μαγνήσιο, νάτριο, σίδηρο, χαλκό, σίδηρο,
μαγγάνιο και ψευδάργυρο, λιπίδια, αμινοξέα
Ώριμοι καρποί περιέχουν σε μεγάλη ποσότητα συμπυκνωμένες ταννίνες (16-
20% του ξηρού βάρους).
Σύσταση σπερμάτων: φλοιός πλούσιος σε αντιοξειδωτικές ουσίες.
ενδοσπέρμιο πλούσιο σε γαλακτομαννάνη (πολυσακχαρίτης). Οι ίνες του
χαρουπιού περιέχουν φαινολικές ενώσεις με κυριότερες το ελεύθερο γαλλικό
οξύ, τις γαλλοταννίνες, το γαλλικό μεθύλιο, το κινναμικό οξύ, φλαβονοειδή
(μυρικέτινο- και κερκέτινο-3-Ο-α-L-ραμνοσίδης)
Τροφή & Φάρμακο κατά της διάρροιας
Ceratonia siliqua (χαρουπιά)
Δράσεις καρπών: αντιοξειδωτική, αντιδιαβητική, αντιιική, αντικαρκινική,
αντιδιαρροϊκή, υπολιπιδαιμική.
Κλινικές μελέτες έδειξαν ότι έχει επίδραση στην απώλεια βάρους, καθώς και ότι είναι
κατάλληλο για τους βρεφικούς κοιλόπονους.
Το χαρούπι, μπορεί να υποκαταστήσει τη σοκολάτα και το κακάο στη ζαχαροπλαστική
και στην αρτοποιία.
Βράζοντας τα χαρούπια παρασκευάζεται το χαρουπόμελο με γεύση όμοια της
σοκολάτας, υπερέχει όμως αυτής σε θρεπτικά στοιχεία διότι περιέχει 52 φορές λιγότερο
λίπος, δεν περιέχει αλλεργιογόνα και καφεΐνη και η γλυκύτητά του οφείλεται σε φυσικά
σάκχαρα.
Κύρια τμήματα του χαρουπιού είναι (κατά βάρος): σαρκώδες τμήμα (90%) & σπέρματα (10%).

29. Η απόσταξη των ρόδων άρχισε στην Περσία το 810 ή 817 μ.Χ. Η
δρόγη είναι οι καρποί του φυτού, τα κυνόροδα, οι οποίοι είναι
πλούσιοι σε βιταμίνες C, A, ριβοφλαβίνη, νικοτινικό οξύ, κιτρικό
οξύ, σάκχαρα, καροτένια, φλαβονοειδή. Συλλέγονται όταν
αρχίσουν να ωριμάζουν, όταν είναι ακόμη σφικτά, αφαιρείται η
σάρκα τους ξηραίνονται στη σκιά και φυλάσσονται.
Χρησιμοποιούνται σαν στυπτικό, αντιδιαρροϊκό, για
αναπνευστικές οδούς σε βρογχίτιδα, για την πρόληψη και τη
θεραπεία του κρυολογήματος, αιμόπτυση, ως πηγή βιταμίνης C
και εξωτερικώς σε πλύσεις οφθαλμών.
Litozin (φάρμακο κατά της οστεαρθρίτιδας): μειώνει τους
πόνους και τη δυσκαμψία των αρθρώσεων
Αγριοτριανταφυλλιά (Rosa canina L.) – Rosaceae

30. Α. Ξηρή δρόγη
ΜΕΤΑΠΟΙΗΜΕΝΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ
Β. Αιθέρια
έλαια
Γ. Εκχυλίσματα
Λόγω των ιδιοτήτων που παρουσιάζουν τα φυτά, είναι χρήσιμο να καταστεί
δυνατή η αξιοποίησή τους.

31.  Γρηγοριάδου Κ., Παπαναστάση Κ., Μαλούπα Ε., 2009. Εμπορική αξιοποίηση των τριών
αυτοφυών αρωματικών/φαρμακευτικών ειδών δίκταμο (Origanum dictamnus L.), κρίταμο
(Crithmum maritimum L.) και μελισσόχορτο (Melissa officinalis L.). Πρακτικά 23ου
Συνεδρίου της Ελληνικής Εταιρείας της Επιστήμης των Οπωροκηπευτικών, τεύχος Β: 649-
652.
•προώθηση των φυσικών πόρων (φυτική
ποικιλότητα),
•ανάδειξη της φυσικής κληρονομιάς,
•ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, άρα και
ανάλογο οικονομικό όφελος.
Τι άλλο; Πως αλλιώς;
Χρήση του κρίταμου στην
κοσμητολογία

32. … και στη διατροφή
τεχνική υποστήριξη εταιρίας
ΕΜΠΟΡΙΑ & ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ & ΠΟΤΩΝ
Καλλιέργεια κρίταμου σε
μεγαλύτερη κλίμακα
ετησίως
v 1ο έτος 20 στρ.
v 2ο έτος 60 στρ.
v 3ο έτος 90 στρ.
Κρίταμο συλλεγμένο από τη φύση
(συνεργασία με Εργαστήριο
Προστασίας &
Αξιοποίησης Αυτοφυών και
Ανθοκομικών Ειδών)
Μεταποίηση και συσκευασία με
στόχο την κατάκτηση των
ευρωπαϊκών αγορών

33. Αξιοποίηση του κρίταμου ως μεταποιημένου
προϊόντος στη διατροφή

34. ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ
Ελληνική Χλωρίδα
Κατάρτιση -ενημέρωση

35. Ex situ διατήρηση στη Θέρμη
Κήπος Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης

36. Κατάρτιση σε τμήματα ενηλίκων
ΒΒΚΚ – Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης
Αυτοφυών και Ανθοκομικών Ειδών ΚΓΕΒΕ

37. Δια βίου Μάθηση

38. Εκπαίδευση σε Κυκλάδες και
Δωδεκάνησα
Εγκατάσταση καλλιεργειών και λειτουργία
μονάδων μεταποίησης

39. Εγκατάσταση έρριζων μοσχευμάτων
δενδρολίβανου στη Νάξο

40. ενημέρωση στην εκπαίδευση και από εκεί στην
εφαρμογή!
Κρανίδι
ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ
Βαλκανικός Βοτανικός
Κήπος Κρουσσίων
Φυτώρια «Μύρτις»-Αριδαία
«Η καλλιέργεια και η
αξιοποίηση των Ελληνικών
Αρωματικών Φυτών», Κρανίδι
Αργολίδας, 27-04-2012
Εγκατάσταση πειραματικών καλλιεργειών (μικρής έκτασης για
απόκτηση γνώσεων) σε 3 περιοχές της Αργολίδας

41. Μορφή καλλιέργειας: ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ - ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΥΠΟ ΕΝΤΑΞΗ
ΕΙΔΗ ΑΦΦ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ
Thymus vulgaris (Θυμάρι
ήμερο)
0,5
Origanum vulgare subsp. hirtum
(Ρίγανη)
1,0
Melissa officinalis
(μελισσόχορτο)
0,5
Crithmum maritimum (κρίταμο) 0,5
Origanum majorana
(Μαντζουράνα)
0,5
Salvia officinalis (Φασκόμηλο
Δαλματίας)
0,5
Salvia officinalis (Φασκόμηλο
Ελληνικό)
0,5
Salvia sclarea (Φασκόμηλο
σκλάρεα)
0,5
Rosmarinus officinalis
(Δενδρολίβανο)
0,5
Νέοι Αγρότες Αργολίδας: καλλιέργειες στην Ερμιόνη
Προετοιμασία για
μετ/ση-Ερμιόνη
Εγκατάσταση φυτών: Οκτώβριος
2013
Αγενώς παραγόμενα φυτά
Υψόμετρο 30 μ.

42. Μαλούπα, Ε., Γρηγοριάδου, Κ.,
Λάζαρη, Μ. και Κρίγκας, Ν. 2013.
Καλλιέργεια, μεταποίηση και διασφάλιση
ποιότητας των ελληνικών
αρωματικών-φαρμακευτικών φυτών:
βασικές αρχές καθετοποιημένης
παραγωγής. Γεωτεχνικό Επιμελητήριο
Ελλάδας, Παράρτημα
Μακεδονίας-Θράκης, Καβάλα, Εκδ. Γ.Κ.
Λουπέλης, 90 σελ. ISBN:
978-960-99704-1-9
ΒΒΚΚ – Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης
Αυτοφυών και Ανθοκομικών Ειδών ΚΓΕΒΕ
Εκπαιδευτικό Βιβλίο

43. Παροχή συμβουλών σε αγρότες και επιχειρηματίες
ΒΒΚΚ – Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης
Αυτοφυών και Ανθοκομικών Ειδών ΚΓΕΒΕ

44. Παροχή συμβουλών και υποστήριξης σε καλλιεργητές
Rosmarinus officinalis
Νάξος
Orignanum vulgare
Σαντορίνη
Origanum dictamnus etc
Κρήτη
Διάφορες καλλιέργειες
Φλώρινα
Διάφορες καλλιέργειες
Ερμιόνη, Πελοπόννησος
Crithmum maritimum
Χαλκιδική

45. ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ
ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ
ΡΟΦΗΜΑΤΑ Με στόχο:
Προϊόντα

46. Παραδείγματα υποστήριξης
επιχειρηματικών
προσπαθειών
και …
περιορισμοί!
Προσοχή στην τεκμηρίωση
Και άλλα…

47. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Φαρμάκων Φυτικής Προέλευσης (Committee on
Herbal Medicinal Products (HMPC)) συντάσσει και καταρτίζει επίσημο
κατάλογο φυτικών ουσιών ο οποίος περιλαμβάνει φυτικές ουσίες και
σκευάσματα που χρησιμοποιούνται στην ιατρική επί αρκετά μακρό χρονικό
διάστημα και τα οποία, ως εκ τούτου, κρίνεται ότι δεν είναι επιβλαβή υπό
κανονική χρήση.
Τα βότανα κατηγοριοποιούνται σαν Παρaδοσιακής χρήσης ή Καλώς
Καθιερωμένης Χρήσης, όταν δεν υπάρχουν μεν στοιχεία μακρόχρονης χρήσης,
αλλά θεωρείται ικανοποιητικός ο αριθμός των σχετικών μελετών.
Επίσης η Επιτροπή αυτή συντάσσει και τις Φυτικές μονογραφίες: συλλογή όλων
των πληροφοριών που σχετίζονται με ένα φυτικό φάρμακο, όπως η σύνθεση, η
χρήση και οι προφυλάξεις σχετικά με την ασφάλεια.
Ο επίσημος κατάλογος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Φαρμάκων Φυτικής
Προέλευσης περιλαμβάνει έως τώρα περίπου 170 δρόγες, οι περισσότερες
από τις οποίες έχουν ολοκληρωμένη μονογραφία ενώ κάποιες βρίσκονται στο
στάδιο της προετοιμασίας. Στα προσεχή έτη πρόκειται να συμπεριληφθούν και
νέες δρόγες στον κατάλογο.
ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ (European Medicines
Agency) http://www.ema.europa.eu

48. Σύμφωνα με την Ελληνική Νομοθεσία που από το 2006 εναρμονίστηκε με την Κοινοτική
ορίζονται ως:
Φάρμακο Φυτικής Προέλευσης: Κάθε φάρμακο το οποίο περιέχει αποκλειστικά ως δραστικά
συστατικά μία ή περισσότερες φυτικές ουσίες ή ένα ή περισσότερα φυτικά παρασκευάσματα
ή συνδυασμό μιας ή περισσοτέρων φυτικών ουσιών με ένα ή περισσότερα φυτικά
παρασκευάσματα
Παραδοσιακό Φάρμακο Φυτικής Προέλευσης: Το φάρμακο φυτικής προέλευσης, το οποίο
πληροί τους παρακάτω όρους:
α. Έχουν ενδείξεις κατάλληλες αποκλειστικά για παραδοσιακά φάρμακα φυτικής προέλευσης
τα οποία λόγω της σύνθεσης και του σκοπού τους, έχουν μελετηθεί και προορίζονται να
χρησιμοποιηθούν χωρίς ιατρική παρακολούθηση για διαγνωστικούς σκοπούς,
συνταγογράφηση ή παρακολούθηση θεραπευτικής αγωγής
β. προορίζονται αποκλειστικά για χορήγηση σύμφωνα με καθορισμένη περιεκτικότητα και
δοσολογία
γ. είναι παρασκευάσματα που χορηγούνται από το στόμα, εξωτερικά ή/και με εισπνοή
δ. έχει συμπληρωθεί η περίοδος παραδοσιακής χρήσης, δηλαδή τουλάχιστον 30 έτη ιατρικής
χρήσης πριν από την ημερομηνία της αίτησης, συμπεριλαμβανομένων τουλάχιστον 15 ετών
εντός της Κοινότητας και
ε. τα στοιχεία για τη παραδοσιακή χρήση του φαρμάκου είναι επαρκή. Ειδικότερα, πρέπει να
αποδεικνύεται ότι το προϊόν δεν είναι επιβλαβές υπό τις καθοριζόμενες συνθήκες χρήσης,
οι δε φαρμακολογικές ιδιότητες ή η αποτελεσματικότητα του φαρμάκου τεκμαίρονται από τη
μακροχρόνια χρήση και εμπειρία.

49. http://www.anassaorganics.com/
Συνεργασία για τον σχεδιασμό ροφημάτων
Τεχνικοί σύμβουλοι:
v δημιουργία ροφημάτων
v συστηματικός προσδιορισμός των
φυτικών ειδών που
χρησιμοποιήθηκαν

50. Επιχειρηματικές
προσπάθειες

51. Επιχειρηματικές προσπάθειες
(ελαιόλαδο με αιθέρια έλαια)

52. Καινοτόμες επιχειρηματικές κινήσεις
(αρωματικό αλάτι)

53. Προϊόντα εξωτερικού
Μοναστηριακό
Προϊόν
Γαλλίας (αλάτι με
κρασί και βότανα)
Προϊόντα Βοτανικού
Κήπου
Κωσταντινούπολη
(αιθέρια έλαια)
Προϊόντα εταιρειών
στην Τουρκία
(εκχυλίσματα με
CO2 ως διαλύτη)
Rosa canina,
Hypericum
perforatum, Punica
granatum)
Αφέψημα από Αγγλία

54. Προϊόντα κοσμητολογίας χωρίς
πιστοποιήσεις
pH=10

55. Προϊόντα κοσμητολογίας με
πιστοποιήσεις

56. Η περίπτωση της Κύπρου

57. Κύπρος: επισκέψεις και συνεργασίες
Στο πλαίσιο της διμερούς συνεργασίας με το
Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών Κύπρου:
Συμμετοχή ως ομιλήτρια σε ημερίδα: παροχή τεχνογνωσίας
σχετικά με τα ερευνητικά δεδομένα της αξιοποίησης των
ελληνικών και κυπριακών ειδών

58. http://www.cyprusherbs.com.cy/

59. Κύπρος: συνεργασία για
μοριακή ταυτοποίηση
Προγραμματική σύμβαση μεταξύ
ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ και ΙΓΕ Κύπρου με τίτλο:
«Γενετική πιστοποίηση /ταυτοποίηση
πέντε ειδών Mentha spp. με μοριακές μεθόδους»

60. http://www.alionveg.com/
Μεταποίηση και τυποποίηση φρέσκων μυρωδικών και
φυλλωδών λαχανικών

61. Ένωση Αρωματικών Φαρμακευτικών
Φυτών Ελλάδας
Αστική μη Κερδοσκοπική Εταιρεία με έδρα την Θεσσαλονίκη
Σκοπός: η ανάδειξη και
αξιοποίηση των Ελληνικών
Αρωματικών και
Φαρμακευτικών Φυτών, η
προώθηση της έρευνας,
παραγωγής, διάθεσης και
χρήσης τους.

62. Σήμερα
ΕΑΦΦΕ
Μέλλον
Επιχειρηματικότητα
- Επενδύσεις
Συνεργασία
με άλλους φορείς
Εκπαίδευση
Έρευνα
Κατάκτηση των Ευρωπαϊκών Αγορών

63. Συνέργεια με την Ένωση Αρωματικών /
Φαρμακευτικών Φυτών Ελλάδας
(ΕΑΦΦΕ)
{ Προώθηση του συλλόγου για την προσέλκυση νέων μελών
{ Δημιουργία γέφυρας επικοινωνίας μεταξύ παραγωγών και
μεταποιητών μέσα από τα κέντρα εφαρμοσμένης και βασικής έρευνας
{ Αξιοποίηση υψηλοαποδοτικών αρωματικών και φαρμακευτικών
φυτών, για δημιουργία προϊόντων υψηλής ποιότητας
{ Επιχειρηματικό ρίσκο όσων δραστηριοποιούνται στον κλάδο
{ Προώθηση των ορθών πρακτικών σε θέματα καλλιέργειας,
μεταποίησης
{ Κατάρτιση των ατόμων που εμπλέκονται στον τομέα

64. Εμπορική αξιοποίηση στην αρχιτεκτονική
τοπίου και την βιομηχανία καλλυντικών
Ελληνικών αρωματικών-φαρμακευτικών ειδών”
ΕΡΕΥΝΑ
ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

65. Συνεργασία με την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση
Φλώρινας
1. Συλλογή αυτοφυών αρωματικών ειδών
2. Δημιουργία πρωτοκόλλων αναπαραγωγής
3. Εγκατάσταση πιλοτικού επιδεικτικού αγρού
4. Δημιουργία πρωτοκόλλων καλλιέργειας
5. Αξιολόγηση ως προς την παραγωγή πρώτης ύλης
6. Συλλογή δειγμάτων ξηρής δρόγης
Τίτλος ερευνητικού έργου:«Επισήμανση, Συλλογή,
Αναπαραγωγή και Ταυτοποίηση για την Προσαρμογή Πιλοτικής
Καλλιέργειας στο Ν. Φλώρινας Επιλεγμένων Βιοτύπων
Αρωματικών και Φαρμακευτικών Ειδών της Ελληνικής
Χλωρίδας»

66. Συνεργασία με ΕΕ και όχι μόνο:
Crocusbank project-
“Genetic resources of Saffron and allies (Crocus spp.)”
(2006-2010)
v Συλλογή, πολλαπλασιασμός, διατήρηση και τεκμηρίωση των
γενετικών πόρων του Crocus.
v Χαρακτηρισμός και αξιολόγηση των γενετικών πόρων του
Crocus.
v Εφαρμογή των πληροφοριών που αφορούν το γενετικό υλικό
του Crocus και των κωδικών πρόσβασης που διατηρούνται στην
Τράπεζα
Αντικείμενο:Δημιουργία,
χαρακτηρισμός και
αξιοποίηση γενετικού
υλικού ειδών του γένους
Crocus,
συμπεριλαμβανομένου
και του καλλιεργούμενου
κρόκου (C. sativus Linn.)
10 εταίροι
Ø Ισπανία,
Ø Ελλάδα,
Ø Γαλλία,
Ø Ιταλία,
Ø Ουγγαρία,
Ø Ιταλία,
Ø Ηνωμένο Βασίλειο,
Ø Τουρκία,
Ø Αζερμπαϊτζάν,
Ø Αίγυπτος

67. Τράπεζα Διατήρησης Γενετικού Υλικού -Cuenca, Ισπανία
(Διατήρηση άγριων ειδών κρόκου )
Συγκεντρώθηκαν και
κατατέθηκαν στην Τράπεζα
Διατήρησης Γενετικού Υλικού
στην Cuenca
Συνολικά:
Ø536 κωδικοί πρόσβασης
(σπέρματα, κορμίδια)
Øαπό 62 είδη άγριων κρόκων
Crocus nevadensis
Crocus serotinus
Crocus vernus
Crocus carpetanus

68. COST ACTION: “OMICS TECHNOLOGIES FOR CROP
IMPROVEMENT, TRACEABILITY, DETERMINATION OF
AUTHENTICITY, DULTERATION AND ORIGIN IN SAFFRON” (2011- )
Κύριος στόχος αυτής της δράσης COST είναι να δημιουργηθεί ένα δίκτυο
συνεργατικής έρευνας, προκειμένου να ενισχυθεί η γνώση σχετικά με τη
διαρθρωτική οργάνωση του γονιδιώματος DNA του καλλιεργούμενου κρόκου.
Αυτή η ολοκληρωμένη γνώση θα αποτελέσει τη βάση για την ανάπτυξη της
γενετικής βελτίωσης του κρόκου και των αξιόπιστων τεχνικών για την
καταπολέμηση της βιο-νοθείας και απάτης.
Ο στόχος αυτός είναι απολύτως σχετικός με την ΚΑΠ και την πολιτική
της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Ασφάλεια των Τροφίμων και την
Προστασίας των Καταναλωτών.

69. Πιστοποίηση ΑΦΦ: Υπουργείο Αγροτικής
Ανάπτυξης και Τροφίμων
Συνεργασία:
v Γενική Δ/νση Φυτικής Παραγωγής (Α. Δ/νση Εισροών
Φυτικής Παραγωγή και Β. Δ/νση Φυτών Μεγάλης
Καλλιέργειας) και
v ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ
Δημοσιεύθηκαν:
v Τεχνικός Κανονισμός Αποδοχής ποικιλιών ΑΦΦ (ΦΕΚ
2666 Β/21-8-2014
v Τεχνικός Κανονισμός Εμπορίας Πολ/κού Υλικού ΑΦΦ
(ΦΕΚ 2663 Β/8-10-2014)

70. Βλέποντας το αύριο…
Σχεδιασμός
(μελέτες, σχέδια δράσης)
Έρευνα και Τεχνογνωσία
Εξειδίκευση
(γνώση, τεχνογνωσία,
δεξιότητες, στάσεις)
Συνεχής Εκπαίδευση και
Κατάρτιση
Επαγγελματισμός
(ευθύνη και δέσμευση)
Συνέργειες και Εμπορικές
Συμφωνίες

71. Πάμε μπροστά …
Με ενεργή συμμετοχή όλων
Ευχαριστώ για την προσοχή σας!